Հետագայ
նամակը
պատմական
տեսակէտով
կարեւոր
կը
դատենք,
նկատի
ունենալով
նամակագրին
անձը`
որ
ոչ
միայն
կը
զբաղեցնէ
ցարդ
մեր
բանասէրները
իր
շահեկան
թղթերով`
այլ
որովհետեւ
ինքն
իսկ
իր
բաժինը
բերած
է
մեր
ազգային
մատենագրութեան
մէջ,
(տես
անոր
երկերուն
ցանկը
ԳԱԼԵՄՔԵԱՐԵԱՆ
«Պատմ.
երկու
Պատրիարքներու…»
էջ
289-32):
Յովնան
Եպս.
ի
այս
թուղթը
իր
կենսագրութեան
մէկ
պակաս
կէտը
պիտի
լրացնէ
այնու`
որ
երեւան
կը
բերէ
իր
մօրը
մահուան
պարագաները
եւ
թէ
անոր
ուր
թաղուած
ըլլալը:
Գերարգելւոյ
եւ
գերիմաստի
տեառն
տեառն
Մխիթարայ
Աբբայի
Յայտ
առնեմ
բազմաւ
սիրով,
ի
փետրւարի
13,
մայրն
իմ
անկաւ
ի
մահիճս
ծանր
ցաւագնութեամբ
եւ
տագնապիւն
յոյժ`
ոչ
ունելով
զհանգիստ:
Ի
չորրորդում
առաւօտւոջն`
մինչ
հայցէի
ներ
պատարագին
այցելութիւն
իմն
ի
Տեառնէ,
իսկոյն
եկն
ի
միտ
իմ
արագահաս
օգնութիւն
սրբոյն
Փիլիպոսի
Ներէի
եւ
աւարտեալ
զպատարագն`
դարձայ
փութով
ի
տուն,
եւ
պատմեցի
համառօտաբար
մօր
իմոյ
զերիս
կամ
զչորս
հրաշս
բժշկականս
ի
նոյնոյ
սրբոյն
արարեցեալս,
որովք
բորբոքեցաւ
դէպ
առ
նա
ջերմեռանդութեամբ:
Յետ
յայսորիկ
ծարաւեցեալ
խնդրեաց
զջուր,
առ
ժամայն
բերեալ
զմասնիկ
սրբոյն`
զոր
ունէի,
շօշափեցի
նովաւ
զջուրն
բաժակին,
եւ
մատուցի
ասելով.
Նախ
ասա
զմի
հայր
մեր
եւ
ողջոյն,
եւ
ապա
յանձն
արա
զքեզ
հոգաբարձութեան
սրբոյն,
հայցելով
զի
լինիցի
վերակացու
քեզ
ի
նեղութեան
քում
եւ
օգնական,
զի
թէ
օգտակար
իցէ
քեզ
ապրիլն
ժամանակ
ինչ
եւ
հաճոյ
Աստուծոյ`
ընկալցի
միջնորդութեամբ
իւրով
վասն
քո`
զշնորհն
առողջութեան
փութով.
բայց
թէ
հաճոյ
իցէ
տեառն`
կոչել
այժմ
զքեզ
առ
ինքն,
ընկալցի
նոյնպէս
միջնորդութեամբ
իւրով`
զշնորհն
այն
փութով:
Զայս
լուեալ`
կալաւ
զբաժակն
ի
ձեռին,
արար
զայն
ամենայն`
ջերմեռանդ
սրտիւ
եւ
էարբ
հաւատով:
Իբր
էանց
ժամ
մի,
սկսաւ
քրտնիլ,
որով
եղեւ
դիւրութիւն
մեծ
եւ
հանդարտեցաւ
փոքր
ինչ
ի
վշտալի
տառապանացն,
եւ
յուսով
առողջութեան
էկաց
աւուրս
Ե,
եւ
երեկոյին
այնորիկ
եկն
Սուգիաս
Եպսն.
այց
առնել
զնա,
եւ
խոստովանեցուցեալ
մխիթարեաց
բանիւք
ոգեւորականօք
եւ
գնաց:
Արդ
ի
գիշերին
այնմիկ
կացի
ես
առ
նմա
ի
ծառայել,
եւ
ի
չորրորդ
պահու
գիշերոյն
ասէ
ցիս.
Տուր
ինձ
զխաչն`
յորում
իցէ
մասն
սրբոյն:
Իբրեւ
մատուցի
կալաւ
երկոքումբք
ձեռօքն,
համբուրեաց
երիցս,
եդ
ի
վերայ
աչացն
եւ
երեսացն
ասելով.
Սուրբդ
Աստուծոյ
հաս
ինձ
օգնութիւն
ի
նեղութեան
իմում,
եւ
տուր
ինձ
հանգչիլ
սակաւ
մի
քնով,
զի
ոյ
կարեմ
այլեւս
դիմանալ:
Զայս
ասացեալ
ետ
ինձ
զխաչն
եւ
ընկողմանեցաւ:
Ի
մէջ
գիշերին
էկաց
առ
նմա
տէր
Օհանն
ի
ծառայել,
եւ
ես
գնացի
ի
ննջել:
Իններորդ
ժամուն
խնդրեալ
զսակաւ
մի
ապուր
եւ
կերեալ
է
ձեռամբ
տէր
Օհանին:
Մետասանին`
հայցեալ
է
զանօթ
օրհնեալ
ջրոյն,
համբուրեալ
մեծաւ
ջերմեռանդութեամբ
եւ
մատամբ
իւրով
սրսկեալ
է
զդէմն,
զկոկորդն
եւ
զկուրծն,
եւ
տուեալ
զանօթն`
ընկողմանեալ
է
ասելով.
Յիսուս,
Մարիա,
եւ
այլն,
քանի
մի
անգամ:
Յետ
պահու
միոյ
աղաղակեալ
է.
Հասի'ր
տէր
Օհան,
զի
մեռանիմ
աւասիկ:
Եւ
նա
դիմեալ
առ
նա
ասելով.
Զի՞նչ
խնդրես.
ասացեալ
է
թէ
կա'լ
զծածկոցն
զի
դառնայցեմ
ընկողմանիլ
առ
միւս
կողմն.
զկնի
դառնալոյն
կացեալ
սակաւ
ինչ`
աւանդեալ
է
զհոգին
իւր
ընդ
լուսանալ
շաբաթուն,
խաղաղական
մահուամբ
ի
ձեռն
ստեղծողին
իւրոյ:
Եւ
ընդ
լուսանալ
միաշաբաթին`
բարձին
զնա
եւ
տարան
յեկեղեցի
Հոգւոյն
Սրբոյ,
ուր
զկնի
պատարագացն`
թաղեցին
առաջի
սեղանոյ
երանեցեալ
կուսին:
…
Գերարգելութեան
քում
Նուաստ
ծառայ
Յօնան
Եպս .
Սեպաստիոյ
Գրեցաւ
1726
Ի
Մարտի
9
