Շարք
մը
ժամանակակից
պատմական
դէպքեր
կը
պարունակուին
հետեւեալ
վաւերաթղթին
մէջ:
Գերապատիւ
տեառն
տեառն
Ստեփաննոս
Վարդապետի
եւ
աբբայ
հօր
մերում
բազում
սիրով
եւ
կարօտիւ
ողջոյն
…
Եկն
այսր
ի
Կոստանդնուպօլսոյ
այր
ոմն
յարգելի
վաճառական
հաճի
Արութենի
որդի
Տէօլուէթ
անուն.
սա
պատմեաց
մեզ.
թէ
Աղէքսանդր
կաթուղիկոսն
վախճանեալ.
եւ
ընտրեալ
են
զահագին
ի
տեղի
նորա.
եւ
զՍարգիս
վարդապետն
ի
տեղի
Ահագինին
յառաջնորդութիւն
Իզմիրու:
…
Չնաշխարհիկ
բերդն
Վարատինու
ի
վեր
քան
զմիտս
եւ
քան
զբան
ամրանայ:
Ակին
եւ
զայլ
հիմն
նորոգ
բերդի
ի
մեր
կողմն,
յոր
աշխատին
անհամար
անձինք
զձմեռն
եւ
զամառն
ողջոյն:
Արկանելոց
են
եւ
զայլ
նոր
հիմն
երրորդ
բերդի
ի
մեծի
կղզւոջ,
որ
է
հանդէպ
Վարատինու,
ուր
են
անտառք
ուռեաց,
եւ
այս
ի
փառս
փրկչին:
յամրութիւն
հռովմէական
սուրբ
եկեղեցւոյն,
եւ
ի
պարծանս
քրիստոսապըսակ
անյաղթ
կայսեր
եւ
թագաւորին
մերոյ…:
Ի
Պէլղրատ
էջ
բարկութիւնն
աստուծոյ,
քանզի
ընդդէմ
դարձեալ
ալայեացւոց,
որք
էին
վաշխառուք,
այսինքն
իրեք
հարիւր
վաթսուն
մամէլէ
է,
որ
առնէ
տասնին
երեք
յամսեանն.
եւ
այսպէս
ապականեալ
զերկիրն.
պօշնախք
յարեան
ի
վերայ
նոցա,
եւ
նոքա
ամրացան
ի
բերդն.
յայնժամ
պօշնախքն
դարձան
ի
տունս
ի
կրպակս,
եւ
ի
խանս
նոցա
աւար
հարին
զամենայն,
եւ
ետուն
նոցա
վնաս
յինչսն
իբրեւ
յիսուն
հազար
քսակի.
զմի
էնտազէ
ինկլիզի
չուխայն
իսկէռլէթ
վաճառէին
2
մարիաշի,
որ
է
3
լիրէ.
եւ
զհօխայն
խահվէին
չորս
փարայ,
եւ
այնչափ
աղքատացուցին
զմեծացեալսն
անիրաւութեամբ,
մինչ
զի
անհաւատալի
է
ի
լսել.
որ
երկու
հարիւր
քսակի
տէրն
էր,
առանց
գօտւոյ
սոսկ
տրեխաւ
վարեցաւ
ի
Պէլրղատու.
զորոց
զմին
եւ
մեք
տեսաք
աստ,
որ
յայլոց
մուրացաւ
զմի
մարիաշ
առ
ի
գնել
զհաց,
եւ
ոչ
սատակիլ
ի
քաղցրու:
Իբրեւ
այս
համբաւ
տարածեցաւ
ի
Պօսնա,
իսկոյն
հաւաքեցան
ի
Պէլրղատ
պօշնայիք
աւելի
քան
զտասն
հազար,
եւ
սկսան
պատերազմիլ
ընդ
ալայեցւոց,
որք
ամրացեալք
էին
ի
բերդի
անդ,
պօշնախք
առին
զերկուս
պատնէշս
բերդին
եւ
զերրորդն
տկարացան
ի
յառնուլ:
Այս
պատերազմ
ոչ
դադարեցաւ
զտիւ
եւ
զգիշեր
իբրեւ
զաւուրս
55:
Յայսչափ
աւուրսն
ալայեցիք
ի
յարքունի
Ճէպհանայէն
ծախեալ
էին
զպարօթ
եւ
զայլ
կահս
պատերազմի
իբրեւ
վեց
հազար
քսակի.
եւ
այս
ճշմարիտ
է-
քանզի
ի
Կոստանդնուպօլսոյ
եկեալ
թախս
էմինի,
քննեաց
եւ
եգիտ
այսչափ
պակասեալ
յարքունի
ճէպհանայէն:
Ի
պատերազմի
անդ
անկան
պօշնախք
եօթն
հարիւր.
ի
յալայեցւոց
սակաւք,
քանզի
էին
ի
ներքս
բերդն:
Իսկ
քաղաքն
ամենեւին
կործանեցաւ:
Հուսկ
յետոյ
եկեալ
ղափուճուպաշի
եւ
եէնիչէր
աղասի
խաղացուցին
զպօնախսն,
եւ
զալայեացիս
հանեալ
արտաքս
վարեցին
ի
Պէլրղատու
եւ
յամենայն
սահմանաց
Պօսնայու
եւ
զգլխաւորաց
նոցին
զոմանց
զգլուխս
հատին,
եւ
զերեսուն
ոգիս
ունին
ի
կալանս,
մինչեւ
այլքն
վճարեսցեն
զվանսն
տուեալ
արքունի
Ճէպհանէին…
Լուեալ
եմք,
թէ
Փորթոգալ
ծածկեալ
է
ընդ
հողով
ի
մեծէ
գետնաշարդէ.
եթէ
ստոյգ
է ,
ծանուցէք
մեզ.
ողջ
լերուք :
1756
մարտի
26
(Վարատին
)
Նուաստ
ծառայ
Հ.
Յովհաննէս
վրդպ.
պոնտացի
