Զարհուրալի
դէպք
մը…
Պոլսոյ
մէջ
մինարէի
մը
խաչանիշ
գագաթը:
Գերայարգ
եւ
գերապատիւ
Տեառն
Տեառն
Աբբայ
հօր
մերոյ
Ստեփաննոս
վարդապետի
ողջոյն
աջահամբոյր
…
Մահտարաժամն
երբեմն
երբեմն
զօրանայ
ի
քաղաքիս
եւ
երբեմն
մեղմանայ,
յաւուրս
յայսոսիկ
անդէն
զօրացաւ.
անկաւ
նաեւ
ի
տէօրիօլաղզըն…:
Ի
թէրսխանան
որ
է
հանդէպ
Ֆէնէռին
ուր
մերքն
բնակին
այժմ,
մեռան
աւելի
քան
զ
70
մարդիկ…:
Յաւուրս
յայսոսիկ
ի
մէջ
երկու
եւ
երեք
ամսոց
երիցս
եանղըն
անկաւ
ի
Տէօրթիօլազըն,
եւ
միանգամ
եւս
ի
Ստամպօլ,
բայց
շիջուցին
վաղվաղակի.
այլ
երեք
աւուրբք
յառաջ
մօտ
առ
մեզ
ի
մէջ
այվան
սարային
եւ
պալաթին
անկաւ
հրդեհ
յութերորդ
ժամու
գիշերոյն
եւ
տեւեաց
ժամս
հինգ,
եւ
էր
գիշերն
գիշեր
շաբաթու,
եւ
ամենայն
այրեցեալ
բնակարանքն
էին
բնակարանը
հրէից
որք
արտաքոյ
ամրոցին,
եւ
ամենայն
շաբաթացեալ
հրեայքն
որ
անդ,
որք
եւ
ոչ
ի
նաւակս
ելանեն
յաւուրս
շաբաթաց,
զեղան
ի
նաւակս,
եւ
թի
եւս
քաշեցին:
Յաւուրս
յայսոսիկ
խաչանիշ
նշան
մի
երեւութացաւ
ի
գլուխ
մինարէի
միոջ
որ
ի
Պալաթ,
եւ
տեւեաց
զաւուրս
բազումս,
մինչեւ
հռչակեցաւ
բանն
ընդ
ամենայն
քաղաքն,
եւ
յոյնք
սկսան
երթալ
յուխտ
սքանչելեաց
նշանին,
եւ
այնչափ
սքանչելիս
եւ
զարմանս
յաճախեցին,
մինչեւ
եասախճիս
կացուցին
տաճիկք
ի
փողոցս
յորս
երեւէր
նշանն,
եւ
հարկանէին
զքրիստոնեայս
որք
հետաքննին
լինէին
հայիլ
ի
նշանն,
եւ
այնպիսի
ապտակ
հանին
միում
եւ
յունացն
մինչեւ
դէմք
հարեցելոյն
ի
թիկունս
դարձան:
Այլ
յետոյ
իրացն
ստուգութեան
ի
վերայ
հասաք
որ
այսպիսի
էր.
հնացեալ
ժամանակաւ
մահիկն
լուսնին
զոր
դնեն
ի
գլուխ
մինարէյին,
եւ
կոչեմ
ալէմ,
զերկոսին
ծայրս
նորա
կապեալ
են
թելիւ
ընդ
միմեանս
զի
մի
'
անկցի,
որով
մահիկ
լուսնին
եղեալ
է
այսպէս.
եւ
յանցեալ
ժամանակաց
նոյն
մահիկն
առաւել
եւս
հնանալով
իջեալ
ի
վայր
ի
վեր
ելեալ
է
ցիցն ,
յորոյ
ի
ծայրն
հաստատեալ
կայր
մահիկն,
այսպիսի
օրինակաւ,
եւ
ահա
խաչն
իջեալ
յերկնից
որ
այժմ
է
ի
կրպակ
դարբնոյն,
յարմարել
զնա
ըստ
առաջին
յօրինուածոյն
իւրոյ.
զայս
ամենայն
տեղեկութիւն
իրացն
ստուգութեան
առաք
ի
թարգմանէ
նէմցէյու
դեսպանին ,
զոր
առաքեաց
դեսպանն
եասախճիով
տեղեկանալ
զորպէսն
սքանչելեացս:
Գողք,
ոմանք
ասեն
22,
եւ
այլք
16,
եկեալ
են
այտի,
այսինքն
է
Վէնէտիկու
ի
կողմանս
յայսոսիկ.
եւ
նախ
յԻզմիր
կողոպտեցին
զեկեղեցիս
մինչդեռ
մեք
յԻզմիր
էաք,
եւ
յաւուր
յորում
հանդերձեալ
էաք
մեք
մտանել
ի
նաւ
առ
ի
գալ
ի
Կոստանդնուպօլիս,
յեկեղեցւոյ
ֆռանչիսքանցւոց
գողացեալ
էին
զթախըմ
մի
ծանր
սպասուց
պատարագի
ընդ
այլոց
արծաթեղինաց,
եւ
մեզ
ցուցին
պատրիքն
գծածկոցն
սկւոյն
զոր
թողեալ
էին
գողացօղքն
զգեստսն
նորա:
…
Ի
կոստանդնուպօլիս
ի
բազում
եկեղեցեաց
գողացան
բազում
ինչ,
եւս
ի
միոջէն
զսրբատուփն
սուրբ
հաղորդութեան,
լցեալ
զսուրբ
նշխարսն
ի
վերայ
սեղանւոյն:
Այլ
յաւուրս
յայսոսիկ
երկու
եւ
երեք
ի
նոցանէ
ի
ճեռս
եկին,
եւ
են
այժմ
ի
թին
ըստ
խնդրոյ
դեսպանին
Վէնէտիկոյ,
բայց
ընկերք
նոցա
տակաւին
ոչ
յայտնեցան… :
Յամի
տեառն
1765
ի
մարտի
20
(Կ.
Պօլիս
)
Նուաստ
ծառայ
Հ.
Անանիա
վարդապետ
(Ճամպազօղլու
)
