Դ
Գերապատիւ
եւ
գերայարգ
տեառն
տեառն
Ստեփաննոս
վարդապետի
եւ
աբբայ
հօր
մերոյ
ողջոյն
խոնարհական
…
ի
մայիսի
22ն,
ըստ
նորոյն,
յառաւօտու
ի
տասն
ժամուն
եղեւ
այնպիսի
երկրաշարժ,
զորմէ`
ականատես
գոլով
երկուցն
եւս,
վկայեաց
ոմն
թէ
առաւել
է
այս
քան
զշարժն
փօռթուգալին,
առաջին
գործ
երկրաշարժիս
էր
շարժել
որպէս
յայտ
է.
երկրորդն
եւ
ահաւորն
էր
գոռացուցանել
ի
ներքոյ
երկրի,
որպիսի
է
որոտումն
ամպոց
ի
յերկինս,
մինչեւ
ոմանց
զառաջինն
այնպէս
համարիլ
թէ
որոտումն
լինի.
երրորդն
էր
վեր
ի
վայր
կործանումն
քաղաքիս
առ
հասարակ:
Տեւեաց
ըստ
ոմանց
4.
ըստ
ոմանց
6.
եւ
ըստ
ոմանց
այլ
աւելի
թաքիքէս.
ի
վայրկենի
դադարման
շարժին
ոչ
երեւիւր
քաղաքն
ի
փոշւոյ
աւերականց,
ի
նոյն
վայրկեանս
շարժին
կործանեցաւ
ահաւոր
ճամին
Սուլթան
Մէհէմէտին
բովանդակ,
մնալով
ի
ներքոյ
ըստ
ոմանց
300
անձանց,
եւ
ըստ
այլոց
նուազ
իբր
60:
Երկրորդ
կործանեցաւ
վէզիրխանն
մնալով
ի
ներքոյ
ըստ
ոմանց
40,
իսկ
ըստ
այլոց
եւ
եւս
աւելի
անձանց.
կործանեցաւ
Շիշէճիլէր
խանն
մնալով
նմանապէս
ի
ներքոյ
բազմութեան
անձանց,
խախտեալ
ըստ
ամենայնի
քանդեցաւ
ըստ
մասին
Զօֆճի
խանն.
եղծեալ
քայքայեցաւ
առ
հասարակ
Ճէվահիր
պէզէստէնն.
խախտեալ
վնասեցաւ
ըստ
մասին
Սանտալ
պէզէստէնն.
խախտեալ
ճեղքեալ
անպիտանացն
ամենայն
կամարք
խույումճոց
եւ
որ
շուրջ
զնոքօք.
եւ
ի
համառօտն
փութացեալ,
բաց
ի
Եէնի
խանէն ,
այլ
ամենայն
խանից
կէսք
կործանեցան,
եւ
կէսք
ճեղքոտեալ
եւ
վնասեալ
կասկածելի
եղեն
առ
բնակութիւն.
նմանապէս
ի
մզկիթաց
անվնասն
ըստ
ամենայնի
է
միայն
մզկիթն
որ
ի
մէջ
չարչըին:
Զէտիրնէ
խաբուի
մզկիթի`
զվերին
մասն
գմբէթին
հանդերձ
գագաթամբ
ի
վեր
ոստուցեալ
եւ
հատեալ,
գլխի
վայր
վերստին
դարձուցանէ
յառաջին
տեղին,
ի
զարմացումն
տեսողաց.
մինարէից
գրեթէ
կէսն
կործանեցաւ,
մնացեալքն
վնասեցան,
սակաւք
են
անվնասքն.
ի
վախճանի
ամենայն
քարաշէն
ստամպօլու
ըստ
մեծագոյն
մասին
կործանեցաւ
եւ
որ
ինչ
մնացին
վնասեցան
եւ
կարօտին
նորոգութեան.
պարիսպք
քաղաքին
ի
բազում
տեղիս
կործանեցաւ,
եւ
ի
բազում
տեղիս
եւս
ճեղքեալ
թեքեցան.
ի
փայտակերտիցն
հազիւ
զմին
ի
տասանց
եթող
ողջս
եւ
անարատս.
եկեսցուք
ի
Սամաթիայ,
որոյ
յերկոսին
կողմանս
դրանն
կործանեցան
պարիսպքն,
յորոյ
ի
կողմն
կայր
աղբիւր
ջրոյ,
եւ
ջաղացք
ցորենոյ
որք
կործանեցան
ընդ
պարիսպն,
եւ
մնացին
ի
ներքոյ
աւերակին
ջրկիրքն,
եւ
ձիգ
ջաղացքին
եւ
այլ
անձինք
եւ
մանկունք
պատճառաւ
ջրոյն,
ի
միւս
կողմն
էր
բեռնակրաց,
յորոց
ոմանք
մնացին
ի
ներքոյ
եւ
բազում
ձիք
բեռնակրաց…
ի
ներքս
Սամաթիոյ,
սկսեալ
ի
դրանէ
նորա
մինչեւ
ի
Եէտի
խուլէն
բոլորովին
եղեւ
աւերակ,
եւ
հազիւ
ոչ
միայն
ի
քարակերտից,
այլ
եւ
ի
փայտակերտիցն
զմի
ի
հարիւրոց
գտցես
ողջս.
կործանեցաւ
մին
ի
Եէտի
խուլուէից,
եւ
մին
եւս
կործանեցաւ
եւ
քայքայեցաւ
պարութխանան.
ի
Խալաթիայ
սակաւ
գտցես
տունս
անվնասս,
այլ
ոչ
որպէս
զսամաթիային,
քարակերտք
Խալաթիոյ
եւս
բազումք
կործանեցան
եւ
վնասեցան,
այլ
ոչ
որպէս
զԿոստանդնուպօլսին.
վնասեցաւ
չարաչար
խալաթայ
պէզէստէնն,
վնասեցաւ
չարաչար
եւ
մեծամեծ
ճեղքուածս
ընկալաւ
Խոռշունլու
խանն…
ընկալաւ
ճեղքուածս
երեւելիս
այլ
անվնասս
Խալաթայ
խուլէսին.
Խուռշունլուի
խուլէն
ըստ
մասին
կործանեցաւ.
մնացեալն
եւս
քակելի
է…
յետ
նոյն
շարժին
եղեւ
այնպիսի
սաստիկ
անձրեւ,
զի
ի
յորդորութենէ
ջուրց
ի
պախճայ
խաբուն
խեղդեցաւ
ձի
մի,
որ
կապեալ
կար
անդր,
զի
առ
ի
չգոյէ
անցից
ջուրց
յաւերակացն
կուտելոց
անդր,
դիզացաւ
ջուրն
իբրեւ
զգետ:
Արդ
մինչեւ
ցայժմ
տեւէ
երկրաշարժն,
թէպէտ
ոչ
նովին
սաստկութեամբ.
եւ
յաւուրս
յայսոսիկ
ի
վերստին
շարժելն,
փլուցանէ
զմասն
ինչ
պարութխանային
մնացելոյ
ողջ
յառաջնում
նուագի
եւ
մնան
ի
ներքոյ
նորա
ի
գործաւորաց
եւ
ի
շինողաց
անտի
ոգիք
իբր
250.
եւ
ընդ
ամենայն
մեռեալք
ի
գետնաշարժէ
ոմանք
ասեն
3000,
ոմանք
4000
եւ
ոմանք
աւելի.
շատ
լիցի
ասեն
եթէ
յետ
20
ամի
մեծ
ինչ
է
թէ
եկեսցէ
յառաջին
աստիճան,
որպէս
ասեն
ամենեքեան:
…
1766
յունիս
21
[Կ .
Պոլիս]
Նուաստ
ծառայ
Հ.
Մեսրօպ
վրդպ .
Մխիթարեան
