Հ.
Յ.
Յամչեան
կը
տեղեկագրէ
Գումգաբուի
հայոց
Ս.
Աստուածածին
եկեղեցւոյն
հասած
փորձանքը`
հանրածանօթ
բռնութեանց
հետեւանօք:
Գերամեծար
գերյարգելի
Աբբայ
հօր
մերոյ
եւ
րաբունապետի
տեառն
տեառն
Ստեփաննոս
վարդապետի
ողջոյն
…
Յուլիսի
29
ըստ
հրամանի
թագաւորին
փլուցին
զառանց
հրամանի
շինեալսն
յեկեղեցւոջ
սուրբ
աստուածածնին,
որ
ի
ղումղափուն:
Քանզի
ոմանք
տաճիկք
ետուն
արզուհալ
թէ
հայք
շինեալ
են
զնոր
ինչ
յեկեղեցւոջ,
եւ
յանկարծակի
եկն
Ստամպօլ
էֆէնտիսին
ալայով
յեկեղեցին,
եւ
ընդ
նմա
դատախազքն.
եւ
չգտեալ
ինչ
ասէ.
Ի
վաղիւն
եկից
եւ
քննեցից:
Ապա
գան
եւ
քննեն
ըստ
հին
հեօճէթին,
եւ
գտանեն
զի
առաջի
խորանի
ուրուք
փոխեալ
զտախտակսն
եւ
շինեալ
են
քարեղէն:
Եւ
դարձեալ
զաշխանայն
եւ
զմի
ստայ
եւս
աւելի
քան
զչափն
շինեալ
(անշահք
ինչ
),
եւ
ապա
եղեւ
ֆէրման
զի
զշինեալսն
արտաքոյ
հէօճէթին
փլուսցեն:
Եւ
ապա
փլուցին
փութով
ի
յուլիսի
29:
Եւ
ուր
ուրեք
վնասեալ
է
ի
փլուցանելն,
զվնասն
նորոգեցին.
(բայց
ոմանք
հռչակեցին
սուտ,
թէ
զփլուցեալսն
նորոգ
շինեալ
են
):
Զպատճառն
բազումք
բազում
ինչ
ասեն.
բայց
ստուգագոյնն
այս
է.
քանզի
ի
Ստամպօլ
մերձ
այնր
եկեղեցւոյն
բնակի
ոմն
տաճիկ
անուն
նորա
ահմէտ
պէյ`
եղբայր
Նուրի
պէյին:
Սա
ունէր
պարտք
աւելի
քան
զ
800
ղռուշս
ումեմն
սառաֆի:
Եւ
ի
ստիպել
սառաֆին,
Ահմէտ
պէյն
խնդրեալ
է
ի
պատրիարգէն
զ
800
ղռուշ,
զի
ունիմ
զմեծ
պիտոյս ,
ասէ:
Իսկ
պատրիարգն
(ի
յազատիլ
ի
ձեռաց
նորա
)
առաքէ
զոմանս
առ
Նուրի
պէյն
եղբայրն
ահմէտ
պէյին.
եւ
ասեն.
եղբայր
քո
խնդրէ
ի
մէնջ
զդրամս,
բայց
եկեղեցին
մեր
աղքատ
է,
եւ
պատրիարգն
ոչ
կարէ
տալ
ինքնին
մինչեւ
ո'չ
իմասցին
ԽԾ
անձինք,
եւ
դարձեալ,
պարտ
է
մեզ`
թապախ
տալ
շրջել
յեկեղեցւոջ
մինչեւ
իմանալ
ժողովրդոց
ամենեցուն
թէ
ժողովեն
դրամս
վասն
Ահմէտ
պէյին.
եթէ
այսմ
իրի
հաւանիք,
արասցուք:
Պատասխանէ
Նուրի
պէյն .
երթա'յք,
անհո'գ
կացէ'ք,
ես
հոգամ:
Ապաքէն
առաքէ
առ
եղբայր
իւր
սաստիւք,
թէ
ո՞չ
ամաչես,
եւն:
Ապա
ահմէտն
պէյն
առաքէ
լուր
առ
պատրիարգն
թէ`
օսսուն
կեավուռ
են.
տես
թէ
ես
զի՞նչ
արարից
քեզ
եւ
եկեղեցւոյդ,
եւն:
Ապա
սակաւ
սակաւ
խօսելով
մի
մի
ընդ
տաճկաց,
թէ
զի՞նչ
է
այս,
զի
հայք
շինեն
նոր
իրս
յեկեղեցւոջ,
եւ
ոչ
ոք
խօսի,
եւ
այս
է
ընդդէմ
հաւատոյ
մերոյ,
եւն ,
մինչեւ
գրգռել
զբազումս
եւ
տալ
արզուհալս
եւ
փլուցանել
զայնս:
Դատախազք
հարիւրաւորք:
Եւ
փլուցին
զխորանն
որ
ի
կողմն
պարտիզին,
զաշխանան
ուր
զմատաղն
եփեն
եւ
զմաղազայ
մի:
Այժմ
լռութիւն
է,
զկատարածն
տեսցուք…
Ժանտացաւն
սկսաւ
բորբոքել
օրըստ
օրէ…:
1767
Օգոստ.
ի
1
[Կ .
Պոլիս]
Ն.
Ծ.
Հ.
Յակոբոս
Վ.
Չամ .
Մխիթարեան
