Աւստրիոյ
Յովսէփ
Բ.
Կայսեր
դէպի
Հռովմ
ուղեւորութեան
շուրջ
պատմական
համեղ
եւ
հետաքրքրական
դրուագներ
կը
կարդանք
հետեւեալ
երեք
թուղթերուն
մէջ:
Ա
Գերապայծառ
եւ
Վեհափառ
տեառն
տեառն
Ստեփաննոս
վրտ.
իդ
եւ
աբբայիդ
ողջոյն
եւ
սրբազան
աջոյն
համբոյր
…
մեր
կրանտուգան
Հռօմ
գնաց,
նաեւ
իմբերադօրն
եւս
գնաց,
ի
քաղաքէս
բազում
գարտինալք
անցանեն
ամենայն
փառաւորութեամբ.
պատճառ
իմբերադօրին
գնալոյ
այս
է
ասեն,
որովհետեւ
բարմայի
տուգան
բանադրած
է
եւ
բօրդօկալն
խռովէ
որպէս
եւ
սբանիան
եւ
նաբօլին.
գնաց
իմբերադօրն
հաշտութիւն
առնել
անձամբ,
որպէս
զի
կարասցէ
առնուլ
զաղջիկն
Բօրդօկալին
եւ
տալ
զքոյր
իւր
Բարմային.
եւ
զայս
ստիպէ
առնել
թագուհին
վասն
խիղճմտանացն.
քանզի
պատմեն
աստ,
թէ
կօվերնադօրն
տեղւոյս
գրեալ
է
մեռեալ
իմբերադօրին
գանկատս
բազում
վասն
եպիսկոպոսի
միոյ
երկրիս,
եւ
իմբերադօրն
հրամայեալ
է
աքսորել
զնա.
եւ
տեղւոյս
իշխանն
առաքեալ
է
սօլտաթս
մինչ
էր
յանկողին
եպիսկոպոսն,
եւ
այնպէս
անարգաբար
տարեալ
մինչեւ
արտաքոյ
քան
զիւր
տիօչեզին,
եւ
ապա
ասացեալ
նմա
զհրամանն
կայսեր
գնալոյ
ի
Հռոմ,
եպիսկոպոսն
վաղվաղակի
առեալ
թուխթ
ի
ձեռին
բանադրեաց
գրով
զկայսրն,
զիշխանն
քաղաքիս,
եւ
զպատճառ
եղօղսն
զսօլտաթսն
որք
կատարեցին
զհրամանն
եւ
զմասնակից
եղօղս,
եւ
ամրացոյց
յոմն
բողոցին
յայտնապէս
եւ
լուեաց
ի
Հռօմ
ժողովրդոցն
տեսեալ
եւ
բերան
գնացեալ
էհաս
ականջս
իշխանին,
եւ
իշխանն
առ
ի
պարտաւորել
զեպիսկոպոսն
աւելի
եւս
գրեաց
կայսերն
զամենայն
ինչ
լիապէս,
եւ
ասեն
իբրեւ
ընթերցաւ
զայն
գիրն
իշխանին
իսկոյն
յանկարծակի
անկաւ
մեռեալ
ի
գիրկս
որդւոյն.
վասն
որոյ
թագուհի
խիղճմտանք
առնելով
կամի
հաշտութիւն
ընդ
սուրբ
եկեղեցին,
զի
ըստ
կանոնաց
ամենայն
թագաւորք
են
ի
բանադրանս
են:
Նարօլի
քաղաքն
այն
տունն
ամենասրբոց
Լիթանիային
որ
ասէ,
զի
զթշնամիս
սրբոյ
եկեղեցւոյ
խոնարհեցուցանել
հիճիցս,
փոփոխել
են
արակցելով
այսպէս,
զի
զթշնամիս
սրբոյ
եկեղեցւոյ
զտաճիկս
եւ
զհերետիկոսս
խոնարհեցուցանել
է
եւն,
որով
յայտ
առնեն
զինքեանս
թշնամի
եկեղեցւոյս
եւ
երկնչին
աղաչանացն
ժողովրդեանն,
զի
խիղճմտանք
իւրեանց
վկայեն,
լուայ
զի
Թօսքանային
կածեթան
արգելեալ
են
Վենետիկ,
զիրաւն
ծանս
ինձ,
դարձեալ
լուայ
զի
կայսրն
ի
ճանապարհի
կամելով
երկու
հաւկիթ,
բախեաց
զտուն
միոյ
գիւղացւոյ,
եւ
ի
բախելն
իւր
գեղացին
ելանէր
արտաքս
եւ
կայսրն
խնդրեաց
ի
նմանէ
զվերոասացեալ
ձուն,
նա
պատասխանեաց
ոչ
կարեմ
առնել
զայդ,
զի
գնալոց
եմ
որոնել
կնքահայր
մի
վասն
կնքելոյ
զմանուկն
իմ
եւ
ոչ
գիտեմ
առ
գնացից.
պատասխանէ
կայսրն,
ես
եղէց
կնքահայր
նմա.
գեղեցին
լուեալ
զայս
ասէ
եւ
ես
գնացից
որոնել
զխընդրեալն
քոյ.
յայնժամ
կայսրն
գրէ
թուխթ
մի
առ
իշխանն
տեղւոյն
այսպէս,
եւս
իմբերադօր
Յուսէփ
երկրորդ
յանձնեմ
քեզ
մկրտիչ
զայս
եւ
լինիլ
կնքահայր
ի
տեղի
իմ
ամենայն
պարագայիւք,
եւ
տուեաք
գեղացւոյն
ասէ,
զնա
առ
իշխանդ
եւ
ցոյց
նմա
զայս
գիր
եւ
նա
մկրտէ
ի
տեղի
իմ,
եւ
գրեալ
էր
եւս
տալ
մանկանն
աւուրն
մի
Դօլերօ
մինչեւ
ի
մահ,
եւ
ինքն
չուեաց
ի
ճանապարհ
իւր.
իշխանն
զառաջինն
ոչ
հաւատայր
քանզի
ոչ
ոք
գիտէր
թէ
կայսեր
գնայր
ի
Հռօմ,
բայց
յետոյ
ստուգեալ
զիրաւն,
մկրտեաց
զմանուկն
ամենայն
փառաւորութեամբ
յանուն
կայսերն,
դարձեալ
ասեն
յորժամ
էհաս
ի
Պօլօնեա
ոչ
ոք
ծանեաւ
զնա,
քանզի
գնաց
ի
Լօգանտա
ուտել
իբրեւ
պարզ
օֆիցիալ,
բայց
ի
Լօգանտան
տեսանելով
զի
սպասաւորքն
հանեն
վասն
նորա
Բօսատա
եւ
գաւաթ
ոսկի,
զարմանային
եւ
իբրեւ
ելանէր
ի
կառս
խնդրեաց
թուխթ,
եւ
գրեաց
ճեներայ
բալավիճնիին
եւ
իշխանին
քաղաքին
այսպէս,
Յովսէփ
երկրորդ
իմբերազօրն
անցանելով
ի
քաղաքէդ
ողջունէ
եւն,
եւ
այնպէս
բացեալ
ետ
Լօգանտա
տեառն
զի
հասուցանիցէ
նոցա.
իբրեւ
ընթերցաւ
եւ
իմացաւ
թէ
կայսրն
է
վաղվաղակի
յանկաւ
յոտս
նորա.
բայց
նա
թռեաւ
գնաց
եւ
այսու
կերպիւ
իմացան.
եւ
կամէր
գալ
ի
Ֆիօրենցայ
եւ
ոչ
կարաց
վասն
ոչ
գտանելոյ
ձիանս,
քանզի
աւուրք
յառաջ
քարտինալք
անցեալ
էին
եւ
առեալ
էին
զձիանս.
վասն
որոյ
ընդ
այլ
ճանապարհ
գնաց,
եւ
ամսուս
15-ին
էհաս
Հռօմ,
զկայսերական
իւր
բերին
տեղս
եւ
մայր
իւր
բազում
ինչ
առաքեաց
վասն
կայսերն
որպէբ
զի
գուցէ
փառաւորութիւնս… :
Ֆիրէնցէ
18
Մարտ
1769
Նուաստ
եւ
անպիտան
ծառայ
Միքայէլ
Մուրատեան
