Պատմութիւն

Ի սոյն ամս բացաւ դուռն բարկութեան յերկնից ի վերայ աշխարհիս մերոյ. եւ շարժեալ զորք բազումք ի Թուրքաստանէ, որոց երիվարքն արագունք իբրեւ զարծուիս, եւ սմբակք նոցա իբրեւ զվէմ հաստատունք. աղեղունք լարեալք, եւ սլաքեալ նետք նոցա, գօտեւորեալք քաջապէս, եւ անլուծանելի ունելով զխրացս կօշկաց։ Եւ ելեալ ի գաւառն Վասպուրականի, յարձակեցան ի վերայ քրիստոնէից իբրեւ գայլս քաղցեալս անյագեալս ի կերակրոյ. եւ եկեալ մինչեւ ի գաւառն Բասեան, եւ մինչեւ ի դաստակերտն մեծ՝ որ կոչի Վաղարշաւան, եւ քանդեալ ապականեցին գաւառս քսան եւ չորս սրով եւ հրով եւ գերութեամբ։ Ողորմագին եւ բազում ողբոց եւ արտասուաց արժանի է պատմութիւնս։ Զոր իբրեւ զառիւծունս ընթացան, եւ իբրեւ կորիւն առիւծուց անողորմաբար արկին զդիակունս բազմաց գէշ գազանաց եւ թռչնոց երկնից. եւ կամէին այնու ձեռնարկութեամբ գալ ի քաղաքն Կարնոյ։ Բայց որ ծովու եդ սահման՝ ասելով՝ «Ցայդվայր եկեսցես, եւ այլ մի եւս յաւելուցուս, այլ այդրէն ի քեզ խորտակեսցին ալիք քոե <Յովբ. Լը 11>, նա արկ զխաւար թանձրամած առաջի նոցա, եւ արգել զնոսա յընթացից իւրեանց։ Զայս առնէ ըստ իւրոյ անճառ իմաստութեանն, որպէս զի ահիւ նոցա մեք խրատիցիմք, եւ նոքա ուսանիցին թէ ոչ իւրեանց զօրութեամբ ինչ արարին զոր արարին. այլ ձեռնն որ արգել զնոսա հզօրապէս, նոյնն արար ճանապարհ գնալոյ նոցա։

Արդ հեղ զբարկութիւնն իւր ի վերայ մեր ի ձեռն ազգի օտարի, վասն զի մեղաք նմա. եւ դարձեալ զղջացաւ ի չարեաց իւրոց ածել ի վերայ մեր, զի ողորմած է. վասն որոյ ոչ ի սպառ բարկանայ եւ ոչ յաւիտեան պահէ ոխս։ Միովն ի մէնջ բռնադատի՝ զիրաւացի դատաստանն ի մէջ բերելով, զի դատաւոր արդար է. եւ միւսովն կանխէ յողորմութիւն, վասն զի հայր գթութեանց է. եւ միւսովն զղջանայ ի վերայ չարեաց մերոց, քանզի Աստուած ողորմութեանց է։ Որպէս եւ աստստին իսկ զերկոսեանն եցոյց առ մեզ. ըստ արժանահաս վրիժուցն ծանրացոյց զձեռն իւր ի վերայ մեր եւ դարձաւ փութապէս անցոյց զբարկութիւն իւր, զի մի՛ ի սպառ սատակեսցէ զմեզ։ Այլ մեք զՓարաւոնին ախտացաք զծանրասրտութիւն, եւ զյոյժ յիմարին յիւրոց ախտակցաց, որ երբեմն տանջեալ՝ խոստովան լինի ասելով. «Մատն Աստուծոյ է այսե <Ել. Ը 19>. եւ յանցանել բարկութեան պատուհասին՝ արբեալ ամբարտաւանութեամբ ասէ. «Ո՛չ գիտեմ զտէր, եւ զԻսրայէլ ո՛չ արձակեմե <Ել. Ե 2>։ Մինչեւ ուղերձեաց ի յինքն զվերջին պատուհասն՝ բնակից լինելով անդնդային խորոցն։ Բայց բարւոք ասէր վատշուէրն, թէ մատն Աստուծոյ է այս. զի ձեռն տասն մատամբք ունի առ գործն զկատարելութիւն. որպէս եւ անդ ի միոջէ սկսեալ՝ ի տասն աւարտեաց զհարուածոցն զխրատ, եւ ապա արձակեաց զԻսրայէլ։

Արդ մեք ի հոլանիլ բարկութեանն եւ ի բորբոքիլ հրատին եւ ի շարժիլ եղեռնաւոր չարեացն, ահիւ ահաբեկ եղեալ՝ յոյժ զդողի հարեալ զարհուրեցաք. բայց ողորմեցաւ Աստուած, եւ խաւարաւ փակեաց զճանապարհս նոցա, եւ խափանեաց զընթացս արշաւանաց անօրինացն։ Կարծական եղեւ մեզ բարին, եւ չմարդոյ գտաք առ շնորհակալիսն. զի զոր պարտ էր ի ձեռն խրատու եղբարց մերոց ողջախոհանալ մեզ, եւ փութալ կանխել առ մարգարէն, եւ ուսանիլ ի նմանէ զկեցուցանօղ զխրատն, «Դադարեցէք, ասէ, ի չարեաց ձերոց, եւ ուսարուք զբարիս գործելե <Ես. Ա 16-17>, եւ որ զհետ սոցին գան բանք. եւ յանձանց ուղղութենէ հաշտեցուցանել զԱստուած, եւ շիջուցանել զգեհենաբորբոք պատուհասն, եւ զբարձրացեալ ձեռն խոնարհեցուցանել ի բարկութենէ ի ներումն. նա՛ ի մոռացօնս եղեւ մեզ այս, եւ ոչ ծագեաց անգամ ի սիրտս մեր գիտութիւն նորա. այլ որ անօրինելոցն անօրինէր, եւ որ անիրաւելոցն էր, անիրաւէր. մինչեւ ըստ օրինակի վարազացն՝ ի վերայ սրոյն մղեցաք զանձինս, զբովանդակն ի մեզ բերելով։ Թուէր մեզ թէ նոքա մեղաւոր գոլով՝ կրեցին զպատուհասն, եւ մեք ըստ արդարութեան մերոյ ապրեցաք. եւ ոչ գոյր ի յիշատակ մեզ տէրունական պատուէրն՝ իմաստնացուցիչ խրատն. «Գալիլեացիքն, ասէ, զորոց արիւնսն Պիղատոս խառնեաց ընդ զոհս նոցա, համարիք թէ նոքա մեղաւո՞րք էին քան զամենայն մարդիկ, ո՛չ. այլ թէ ոչ ապաշխարիցէք, նոյնպէս ամենեքեան կորնչիցիքե <Ղուկ. ԺԳ 4-5>։ Իսկ մեք ըստ ամովսական բանիցն, որովք նախատէր զԻսրայէլ, որք զպարզեալ գինին ըմպէին, եւ անոյշ իւղովք փափկանային, եւ ի գահոյս փղոսկրեայս հանգչէին, եւ որ այլն եւս, եւ ոչ ցաւէր նոցա վասն բեկմանն Յովսեփու։ Քանզի խնդրէ Աստուած՝ զի յորժամ զոմանս տանջանաց մատնիցէ, մերձաւորքն ընդ նոսա վշտակից լինիցին. ըստ այնմ, «Լալ ընդ լացօղսնե <Հռոմ. ԺԲ 15>։ Այլ նոքա զնորին հակառակն առնէին. ի միոջէ արենէ էին, եւ ընդ գերութիւն ցեղին Յովսեփու չցաւէր նոցա. վասն այնորիկ յերգ արկեալ մարգարէն՝ ամբաստան լինէր զնոցանէ։ Այսպէս եւ ի մերումս հանդիպեցաւ։

Քանզի յամի չորեքհարիւրերորդի իննսներորդի եօթներորդի թուականիս մերոյ՝ որ էր երկրորդ ամ գերութեանն մերոյ, շարժեալ միւսանգամ մրուր դառնութեան լի բարկութեամբ ի տանէն Պարսից՝ ահագին ծփանօք, եւ եկեալ հեղաւ յընդարձակ դաշտն Բասենոյ եւ Կարնոյ. եւ ցայտուկս հեղեղատին կալաւ զչորս անկիւնս երկրին. յարեւմուտս՝ մինչեւ ի Խաղտեաց գաւառն. իսկ ի հիւսիսի ՝ մինչեւ ի Սպեր եւ մինչեւ յամուրսն Տայոց եւ Արշարունեաց. իսկ ի հարաւ մինչեւ ի Տարօն եւ մինչեւ ի գաւառն Հաշտենից մինչեւ յանտառս Խորձենոյ։ Եւ զետղ առեալ դադարեաց աւուրս չորեքտասան, եւ ծովացեալ ծածկեաց զլերինս եւ զմացառ վայրս, եւ կալաւ բնաւ զաշխարհս. որ ինձ թուի յանապակ գինւոյն յայնմանէ գոլ նմա, զոր մանուկն Երեմիա ի տեսողութեանն իւրում ոսկի բաժակաւ մատռուակեալ արբոյց թագաւորաց, ազգաց, քաղաքաց, իշխանաց եւ զօրաց նոցա. եւ յետ ամենեցուն արբոյց տանն Սիսակայ. ահա յայտնի կատարումն մարգարէութեանս դիպումն։ Քանզի արբ տունս Հայոց յանապակէն յայնմանէ եւ արբեցաւ յարբումն չար. արբ եւ թմրեալ յիմարեցաւ. արբ մինչեւ զբովանդակն յինքն ընկալաւ. եւ այժմ անկեալ կայ ի կիցս ամենայն ճանապարհաց մերկ եւ խայտառակեալ, եւ կոխեն զնա նախատանօք անցաւորք ճանապարհաց։ Ելեալ ի տանէ, օտարացեալ ի ծանօթից, հեռացեալ յընտանեաց եւ յազգականաց, գերի եւ կալանաւոր ամենայն ազգաց։

Ժա՛մ է ինձ զմարգարէականն զայն բարբառել բանս, եթէ «Զմնացորդսն թրթրոյն եկեր մարախն, եւ զմնացորդս մորեխին եկեր ջորեակն, եւ զմնացորդս ջորեկին եկեր գրուիճնե <Յովել. Ա 4>։ Իմ են եւ այսոքիկ, քանզի ի մեզ կատարեցան ամենայն կանխասացիկ բանք մարգարէիցն. արդ թրթուրն եւ մորեխն այն անցեալ են. իսկ ջորեակն եւ գրուիճն սոքա են՝ վասն որոյ ճառս մեր արկեալ է։ Քանզի յառաջին անգամոյն՝ յորժամ ելին Պարսիկք եւ այլ խուժադուժ ազգք հեթանոսաց, եւ մարդակոտոր սատակմամբ ապականեցին գաւառս բազումս, եւ առ եւ գերի բազում առեալ իջին յաշխարհն իւրեանց, աւետաւորք եղեն ազգաց եւ թագաւորութեանց. եւ հրաւէր տուեալ նոցա՝ ասեն ըստ մարգարէին, թէ «Գազանք անապատի եկա՛յք կերէ՛ք զայս որ յանտառիս էե <Ես. ԾԶ 9>։ Եւ ի գալ միւսում ամին ժողովեցան իբրեւ արծուիք ի վերայ կերակրոյ անհամար բազմութիւնք զօրաց աղեղնաւորաց եւ սուսերամարտից. եւ մեծաւ խրախուսանօք ճեպ ի ճեպոյ ելին յաշխարհս մեր յամսեանն սեպտեմբերի, ի տօնի սրբոյ Խաչին յաւուր չորեքշաբաթու։

Աստանօր մեզ պատմութիւնս ողբոց եւ աշխարանաց է, եւ զամենեսեան հանդէսք պատմութեանս ի կոծ հրաւիրէ։ Զի թէ Նինուէացիքն ի վերայ սպառնալեաց մարգարէին, եւ այն զի մի անձն եմուտ ի քաղաքն, օտարաշխարհիկ եւ անծանօթ յամենեցունց եւ առանց նշանաց, այնքան ահիւ ահաբեկ եղեալ՝ մինչ զի ի թագաւորէն սկսեալ մինչեւ յայն որ՝ յաղօրիսն նստէր, միաւոր եղեւ ամենեցուն կոծ, ամենեքեան խորգազգացք, ամենեքեան արջնազգեստք, ամենեքեան հատեալք ի կերակրոյ, եւ զբնութիւնն բռնադատէին առատանալ ողբովք, նաեւ զեղերամայր կանայս ձայնակից ինքեանց կոչէին. «Թերեւս, ասէ, զղջասցի Աստուած, եւ դարձցի սրտմտութիւն նորա ի մէնջե <Յովնան. Գ 9>։ Մերս քանիօ¯ն առաւել ողբոց արժանի է, որ ոչ սպառնալիք միայն, այլ պատուհաս բարկութեան հասեալ եւ ի գլուխ ելեալ, եւ մեք չարագանեալք եւ կործանեալք եւ տեսարան աշխարհի եղեալ. զոր եւ առաքեալն ի վերայ սրբոցն առնու զբանս, եւ չար պատմութիւն թողեալ զկնի մեր ազգաց յազգս։ Քանզի քաղաքք աւերեալք եւ տունք այրեցեալք, ապարանք հնոցացեալք, եւ արքունաշէն սրահք աճիւնացեալք։ Արք ի հրապարակս կոտորեալք, եւ կանայք ի տանց գերի ելեալք, եւ կաթնասուն տղայք զքարի հարեալք, եւ գեղեցիկ դէմք պատանեկաց թառամեալք։ Կոյսք ի հրապարակս ի խայտառականս անկեալք, եւ երիտասարդք առաջի ծերոց սրախողխող եղեալք. պատուական ալիք ծերոց ընդ արիւն եւ ընդ ապաժոյժ եկեալք, եւ դիակունք նոցա թաւալգլոր խաղացեալք։ Սուրք թշնամեացն շլացեալք, ի ձեռք նոցա ի զօրութենէ պակասեալք. աղեղանց նոցա լարք հատեալք, եւ նետք ի կապարճից նոցա սպառեալք. անձինք նոցա ձանձրացեալք, եւ սիրտք նոցա յողորմութիւն ոչ եկեալք։

Ո¯վ ողորմութեան քո Աստուած, որ այնքան ներեցեր անօրինացն խրոխտալ ի վերայ խաշին արօտի քո։ Յիշեա՛ զժողովուրդ քո զոր ստացար ի սկզբանէ գալստեամբ միածնի քո, եւ փրկեցեր արեամբ օծելոյդ։ Ընդէ՞ր մերժեցեր, Աստուած, ի սպառ, բարկացար սրտմտութեամբ քո եւ մատնեցեր զմեզ ի ձեռս արանց անօրինաց, խստաց եւ ապստամբից։ Մի՛ յիշեր զմեղս մեր, եւ մի՛ վասն մեղաց մերոց դարձուցաներ զերեսս քո ի մէնջ. այլ յիշեա՛ զձեռն քո հզօր եւ զբազուկ քո բարձր, որով տիրէիր մեզ, եւ անուն քո կոչեցեալ էր ի վերայ մեր։ Եւ արդ ահա դու բարկացար, եւ մեք մեղաք, վասն այնորիկ մոլորեցաք գերութեամբ ի բազում ազգս, եւ եղաք իբրեւ զպիղծս ամենեքեան։ Հողմք մերժեցին զմեզ, եւ ոչ ոք իցէ որ կարդայցէ զանուն քո, եւ որ յիշեսցէ ապաստան առնել զքեզ. զի դարձուցեր զերեսս քո ի մէնջ եւ մատնեցեր զմեզ վասն մեղաց մերոց։ Մի՛ յաւիտեան բարկանար մեզ, եւ ի ժամանակի մի՛ յիշեր զմեղս մեր։

Ո՛հ եւ աւաղ աւուրն այնորիկ լուսանալոյ. զի լոյսն որ յաւուրն առաջնումն անմարմին տեսակաւ ի բանէն Աստուածոյ գոյացաւ, եւ ի չորրորդում աւուրն ընդ մարմնոյ պարուրեալ՝ ի լուսաւորս բաժանեցաւ, իշխան տուընջեան եւ գիշերի լինելով, եւ աշխարհի ճանապարհորդք յաւիտենից. մինն զմարդ ի գործ յարուցանելով, եւ միւսն գազանաց համարձակութիւն տալով։ Այսօր միջօրեայ աւուրն այնորիկ՝ մեզ ի խաւար փոխարկեալ գիշերացաւ, եւ գազանաբար ազգն հեթանոսաց որք ի վաղնջուց ի խշտիս իւրեանց մռնչէին, ըստ մարգարէին ձայնի, եւ յԱստուծոյ հօտիցն խնդրէին կերակուր իւրեանց, ի գիշերանալ մեզ աւուրն այնորիկ՝ ելին եւ տարածեցան ընդ երեսս երկրի, եւ գտին որս բազում եւ յագեցան կերակրովք, եւ նշխարեցին տղայոց իւրեանց յամս բազումս։ Արդ թէպէտ եւ յամենայն տեղիս որս բաւականապէս պատրաստեցաւ նոցա, քանզի իբրեւ զդրախտ փափկութեան լի պտղով գտաւ երկիր առաջի նոցա. բայց առաւել ի գաւառն Մանանաղւոյ ի լեառն՝ որ կոչի Սմբատայ Բերդ. քանզի անդ ժողովեալ էին բազմութիւն անթիւ փախստէիցն, եւ անասնոցն որ ոչ գոյր թիւ։ Յորոց վերայ հասեալ անօրինացն ապականեցին զամուրս նորա, եւ մտեալ ի ներքս՝ սուր ի վերայ եդեալ կոտորեցին զամենեսին։

Անդ էր տեսանել տեսութիւն ողորմելի եւ բազում ողբոց արժանի. զի զոմանս ի նոցանէ որք ի բուռն անկանէին՝ սրամահ առնէին եւ որք յառապար տեղիս անկանէին եւ ամրանային, նետիւք խոցոտեալ սատակէին. եւ զբազումս ի վերայ անձաւին ելեալք մեծամեծ վիմօք գլաջարդ առնէին՝ որոց դիակունքն գլաթաւալ ի վերայ միմեանց շեղջեալ իբրեւ զկոյտս փայտահարաց՝ զառաջիկայ զձորն լնուին։ Վա¯յ եւ աւա¯ղ շատ դառն լուսոյ աւուրն այնորիկ. զն քաջ արքն վառեալ զինու եւ սրտմտութեամբ եռացեալք գումարէին եւ վատքն թալկանային, կանացիքն յիմարէին եւ երիտասարդքն խիզախէին, այլ ելս իրացն ոչ կարէին իմանալ։ Քանզի յամենայն կողմանց պատնէշ թշնամեացն պաշարեալ էր զնոսա. ոչ գոյր անդ սէր սիրելեաց եւ ոչ աւաղ բարեկամաց. մոռացաւ հայր զգութ որդւոց, եւ մայր զսէր նորածին մանկանց։ Որ կարէր յիշել անդ կին նորահարսն զսէր փեսայի, եւ ոչ զմտաւ ածէր այր զգեղ ցանկալի ամուսնոյն իւրոյ. պակասեցան երգք պաշտօնէից ի բերանոյ քահանայից, եւ հատան ձայնք սաղմոսաց ի շրթանց սաղմոսողաց. կալաւ առ հասարակ զամենեսեան դողումն եւ երկիւղ։ Եւ ի սաստիկ տագնապէն, բազում կանայք յղի գոլով՝ վիժեցին զմանկունս. եւ այսպիսօրէն գործով՝ իբրեւ վարմաւ որսորդաց թակարդեալ զլեառնն զօրն ամենայն՝ մինչեւ լքան եւ հատան ի զօրութենէ։

Իսկ ի գալ երեկոյին, առեալ զառ եւ զգերի եւ զկապուտ սպանելոցն, չոգան ի տեղւոյն։ Իսկ զկնի ելանելոյն նոցա, անդ էր տեսանել տեսութիւն ողորմելի, եւ քան զառաջինն ողորմագոյն եւ բազում ողբոց արժանի։ Քանզի բազմադիմի էին օրհասք մահուն. զի ոմանք յանկելոցն դեռ յոգիս կէին, եւ լեզուք նոցա ի ծարաւոյ ցամաքեալք, նեղ եւ նուրբ ձայնիւ հայցէին հայթայթանս ծարաւոյն գտանել, եւ ոչ ոք էր որ տայր. իսկ կէսք չարապէս վիրաւորեալք, եւ ի ձայնէ պակասեալք, ուժգնակի շնչէին. եւ այլք ընդ փողիցն զենեալք՝ կիսամեռք գոլով, դժուարաւ խռնչէին, իսկ ոմանք ի դժուարին խոցուածոցն մարմանջեալք՝ աքսոտէին ոտիւք, եւ եղնգամբք ձեռացն զերկիր դափր հատանէին։ Բայց առ նոքօք եւ ա՛յլ ահագին էր տեսիլ տեսանել, որ եւ զքարինս անգամ եւ զայլ անշունչ արարածս շարժէ ի յողբս եւ ի հառաչանս. քանզի անօրէնքն յորժամ զգերիսն հանին ի լեռնէն, զտղայսն առեալ ի գրկաց ծնողացն՝ յերկիր ընկեցին, որովք ի բազմութենէ նոցա եռայր առհասարակ տեղի բանակի նոցա։ Ոմանք ի յանկելոցն զքարի հարեալ սատակէին, եւ կիսոցն կուշտքն պատառեալ, եւ փորոտիքն յերկիր հեղեալ. իսկ զկենդանեացն զկառաչ ո¯ր լսելիք տանել կարէին. քանզի որ հետիոտիւք ընթանալ կարէին, այսր անդր յածելով զմարս իւրեանց խնդրէին, յորոց ի բարձրաձայնութենէ լալեացն՝ արձագանք լերինն զհետ հնչէին, իսկ այլք որք չեւ եւս էին հաստատեալք յոտս, ի գուճսն սողալով կառաչէին. իսկ որք քան զնոսա ի տխեղծ հասակին էին, ոտիւք զերկիր հարկանէին. եւ ի սողալոյն պակասեալք ի ձայնս, ո՛չ կարէին արտաքս բերել զհագագն. եւ այսպիսի ողորմագին ձայնիւք եւ անհատ աղաղակաւ՝ զգառանց բերէին զնմանութիւն, որ դեռադեռ ի մարցն բաժանեալ՝ ի հորձիցն ելեւելս առնէին վասն անժոյժ գոլոյ բնութեանն. եւ անդադար ղօղանջիւք վիրաւորէին զօդն, եւ ձանձրացուցանէին զլսելիս լսողացն։

Այսոքիկ են չարաչար պատմութիւնք քո, ո¯վ լեառն. լեառն՝ ոչ ընդ որ հաճեցաւ Աստուած բնակել ի նմա, այլ լեառն արեան, կոխման եւ կորստեան։ Ո՛չ է մարթ անուանել զքեզ լեառն, այլ խորխորատ տղմոց ի կորուստ ամենայն բնակչաց երկրի, քանզի ի քեզ գազանք օթագայանան, եւ ցինք եւ անգեղք արարին իւրեանց բնակութիւն. ի քեզ աղուեսունք երամակեալք, խայտացեալք, լցեալք ի կերոյ։ Ո՛վ լեառն, ոչ ըստ Հերմոնի ի ցօղոյ երկնից պարարտացար ի քեզ կաթելոց, այլ ի ճարպոյ եւ յարենէ դիականց ի քեզ կոտորելոց։ Ո¯վ լեառն, ոչ ըստ սինէականին Մովսեսի առ Աստուած խօսից եղեր միջնորդ, այլ զբազում քահանայս լռեցուցեր ի սաղմոսական երգոց, որք աղօթիւք միշտ խօսակիցք Աստուծոյ լինէին։ Եղիա երկուցեալ ի մահուանէ, Յեզաբելայ փախստական՝ ի Քորեբ անկեալ ապրեցաւ. եւ սոքա ի քեզ ապաստան եղեալ՝ մատնեցան ի ձեռն սրոյ, եւ բաժինք աղուեսուց եղեն։ Ո¯վ լեառն, համաձայն տեսանեմ զքեզ լերինն Գեղբուայ, յորոյ վերայ անկան ազունքն Իսրայէլի։ Վասն որոյ ժա՛մ է ինձ զառ ի Դաւթայն զառ ի նա զասացեալսն՝ ի քեզ երկրորդել։ Լերինք Սմբատայ, մի՛ անկցի ի վերայ ձեր անձրեւ, եւ մի՛ ցօղ. քանզի արբէք դուք յարենէ հաւատացելոց՝ արանց եւ կանանց ի ձեզ անկելոց։ Այլ որ վասն լերինն այնորիկ չար համբաւ պատմութիւն էր՝ զկայ առցէ, թէպէտ ի բազմաց սակաւ ինչ ասացի։ Աստանօր ի մերս դարձուցից զոճ բանի պատմութեանս. եւ կամիմ ըստ ուժոյ իմոյ յամել ի բանս, որպէս զի ամենեցունց շարժեցից զարտասուս։ Կոչեմ եւ զձայնարկու կանայս ընդ Երեմիայ, զի ընդ իս զողբս յարդարեսցեն. քանզի ոչ եթէ լերանց եւ անձաւաց եւ անապատ տեղեաց առնեմ զպատմութիւնս, յոր սինլքորք փախստէիցն երթեալ բնակեցան։