Հրովարտակ
Հեթմոյ
Ա,
եւ
Զապել
Տիկնոջ,
որով
պարգեւեն
զՀարուն՝
Եղբարց
Տանն
Ալամանաց
[1]
։
«
Կամօք
բարերարին
Աստուծոյ
Հօր
եւ
շնորհօք
Տեառն
մերոյ
եւ
Փրկչին
Յիսուսի
Քրիստոսի,
եւ
հաճութեամբ
Հոգւոյն
Սրբոյ,
ՀԵԹՈՒՄ
Քրիստոսի
Աստուծոյ
հաւատարիմ
Թագաւոր
Հայոց,
որդի
արքայազարմն
Կոստանդնի,
եւ
ԶԱՊԵԼ
Թագուհի
դուստր
’
ի
Քրիստոս
հանգուցեալ
թագաւորին
Լեւոնի,
յայտ
առնեմք
ձեզ
որ
յայժմուս
էք
եւ
որք
յետոյ
գալոց.
Զի
տուաք,
որպէս
եւ
խնդրեացն,
աստուածաբնակ
տան
Հիւրանոցին
Ալամանաց,
’
ի
ձեռն
սրբազան
եւ
բարեպաշտօն
մայստռին
[2]
(
կարգապետի
)
Եղբօր
Հերմանի
[3],
եւ
Աստուծոյ
սիրելի
քօմանտորին
(
հրամանատարին
)
Եղբօր
Լիդդոլտի,
զանուանի
եւ
զգեղանի
քաղաքն
Հարոնիա,
շրջակայ
սահմանօք
նորին,
յարակցօք
եւ
անջատելովք,
որպէս
ունէր
երբեմն
Պարոն
Կաւփրետ
(
Ջօֆրի
),
յորժամ
տիրէին
Հարոնիոյ.
զորս
յիշեսցուք
մի
ըստ
միոջէ,
վաներովն,
գիւղովք,
ագարակօք,
հողով
եւ
ջրով,
աղօրեօք,
գետնօք,
լերամբք
եւ
բլրովք,
եւ
պտղաբեր
հարթ
վայրօք,
եւ
ամենայն
պտղովք,
կալուածովքն
եւ
ստացուածովք:
Քանզի
տեսաք
զսուրբ
եւ
զբարեկրօն
տունն
Հիւանդանոցին
Ալամանաց
`
լցեալ
եւ
առաւելեալ
ամենայն
բարութեամբ,
յամենայնի
եւ
ամենեւին
խաչազգեցեալ
եւ
զինեալ
ընդդէմ
թշնամեաց
խաչին
Քրիստոսի,
եւ
նովին
յաղթող
գտեալ
հակառակացն
’
ի
պատերազմունս,
եւ
զարդարեալ
եւ
զօրացեալ
’
ի
սպասաւորութեան
հիւանդաց,
միշտ
եւ
հանապազ
մատակարարելով
տուրս
տնանկաց.
որք
եւ
զմեր
թագաւորութիւնս
ընկալան
յիւրեանց
եղբայր
եւ
’
ի
քոյր:
Եւ
արդ
քանզի
կցորդակիցք
եղեաք,
ոչ
վայրապար
սիրով
`
այլ
ամենասերտ
կապանօք,
որպէս
եւ
խոստանան
մեզ
պահպանել
եւ
պաշտպանել
զթագաւորութիւնս
մեր
`
յամենայն
կողմանց,
իբրեւ
եղբարք
հարազատք
եւ
բարեկամք
անբաժանելիք,
ըստ
հրամանի
Քրիստոսի
Աստուծոյ
մերոյ,
որ
է
սիրել
զմիմեանս,
եւ
այնու
լինել
աշակերտս
նորին.
որպէս
եւ
եղբարք
սրբոյ
Տանն
Ալամանաց
լնուն
զամենայն
օրէնս
գրեալս
եւ
զքրիստոնէականս,
եւ
փոխանակ
անցաւոր
կենացս
ընտրեցին
եւ
գնեցին
զանմահականն
եւ
զյաւիտենական
արքայութիւն
Աստուծոյ.
որպէս
եւ
գրեալ
է,
թէ,
«
Ուր
եսն
եմ՝
անդ
եւ
պաշտօնեայն
իմ
եղիցի
».
եւ
դարձեալ,
թէ.
«
Ուր
իցեն
երկուք
կամ
երեք
ժողովեալ
յանուն
իմ
`
անդ
եմ
ես
’
ի
մէջ
նոցա
».
Վասն
այսորիկ
զսուրբ
զայս
Տուն
`
աստուածաբնակ
կոչեցաք,
եւ
կամ
եղեւ
մեզ
հաղորդակիցս
լինել
յամենայն
բարիս
նոցին.
(
վասն
որոյ
եւ
)
տուաք
նոցա
զվերոյիշեալ
քաղաքն
Հարոնիա,
յարակից
եւ
հեռակաց
նորին
երկրաւ,
հանդերձ
սահմանօքն,
որպէս
եւ
վճռեալ
տրամադրեալ
է.
զոր
եւ
յիշեսցուք
մի
առ
մի:
Եւ
են
այսոքիկ.
քաղաքն
Հարոնիա
եւ
աղօրիք
նորին,
վանքն
Հովտին,
վանքն
Ս.
Մամասայ,
վանքն
Սուկրի
[4],
գեօղն
Լուլիան
(
կամ
Լալիան
),
գեօղն
Կոստինոց,
գեօղն
Կուստկընակ,
գեօղն
Կոսքինեայ,
գեօղն
Գերրար,
գեօղն
Շակորին
(
կամ
Կագորին
)
եւ
աղօրիք
նորին,
գեօղն
Գենգեքիս
(
կամ
Կենդեքիս
),
Աղեկմոյն
[5],
ագարակքն
Ս.
Դանիէլ,
Դաւենիմ,
Սաարկակ,
Ս.
Թորոս,
Սեւաւերակ
բերդ,
Կեանք-թլակ,
Մօտրիկ
բերդ,
Գընիկ,
Հախուտակ
`
յորում
են
մշակք
արքունիք
եւ
մշակ
[6]
մի
Պարոն
Միքայելի
Անդրաբլենց,
եւ
այլոց
արքունի
լիճ
ճորտից
մշակք,
եւ
Պարոն
Պաղտինի
Ամիրենց.
եթէ
հաճոյ
թուիցի
Ֆրաթնուն
(
Եղբարցն
)
արձակել
զմշակսն
յերկիր
իւրեանց,
տացեն
նոցա
ըստ
յառաջագոյն
սահմանելոցն,
տալ
զկէս
հասիցն
որ
կոչի
ըստ
Հայոց
Հնգեակ
[7]
`
Հարոնիոյ,
եւ
զմնացեալն
`
տեարց
նոցին.
իսկ
եթէ
այր
իւրաքանչիւր
առցէ
զմշակ
իւր,
եւ
ելցէ
’
ի
տեղւոջէ
իւրմէ,
եւ
մնայցեն
տեղիքն
համօրէն
կահիւք
իւրեանց,
եղիցի
երկիրն
յիշխանութիւն
Եղբարցն,
քանզի
ընդ
սահմանաւ
նոցին
է:
«
Եւ
արդ
զքաղաքդ
նախասացեալ
եւ
զերկիրդ
նախանշանակեալ
`
զոր
մի
ըստ
միոջէ
յիշեցաք
եւ
սահմանօքն
որոշեցաք,
տուաք
հրեշտակերամ
եղբայրութեան
Հիւանդանոցին
Ալամանաց,
մշտնջենաւոր
եւ
յարամնայ
ժառանգութիւն,
որոց
են
յայժմուս
եւ
որ
յետոյ
գալոցն
են:
Արդ
մի՛
ոք
իշխեսցէ
յամենայն
երկրիս
Հայոց
’
ի
մերոց
հպատակաց,
ոչ
մեծ
եւ
ոչ
փոքր,
նեղել
կամ
ոյժ
առնել
սրբոյ
Տանս
եւ
հոգեւոր
եղբայրութեանս,
կամ
զսահման
նոցին
եւ
զկալուածսն
նուազեցուցանել.
այլ
ըստ
բարձր
հրամանաց
մերոց
`
Հիւանդանոցին
Ալամանաց
եղիցի
իշխանութիւն
’
ի
վերայ
նախագրեալ
եւ
սահմանեալ
երկրին:
Յայս
սակս
տուաք
զմեր
պարգեւական
հրամանքս.
եւ
վասն
առաւել
հաստատութեան
`
թագաւորական
ձեռնագրովս
ստորագրեցաք,
եւ
ոսկի
կնքով
մերով
կնքեցաք:
—
Գրեցաւ
’
ի
ԻԲ
աւուր
ամսեան
յանուարի,
’
ի
թուականիս
Հայոց
ՈՁԵ,
յ
’
Թ
ընդիկտիոնի,
ձեռամբ
Մանուելի
ջանցլերի
»
[8]: |
De
civitate
Haronia
cum
suis
pertinentiis,
que
dedit
Domui
(Teutonice)
Eython,
Rex
Hermenie.
Voluntate
beneficii
Dei
Patris
et
gracia
Domini
nostri
et
Salvatoris
[9]
Jhesu
Christi
et
beneplacito
Sancti
Spiritus,
ego
EYTHON,
Christi
Dei
fidelis
Rex
Armenie
filius
Costantini
stirpis
regie,
et
ELISABETH
[10]
Regina
ejusdem
filia
quiescentis
in
Christo
Leonis
Regis.
Notum
facimus
vobis,
qui
nunc
estis
et
qui
post
futuri
estis,
quod
dedimus,
ut
petiit,
Dei
habitaculo
domui
Hospitalis
Alemannorum,
per
manus
sancti
et
religiosi
Magistri
Fratris
Hermanni
et
dilecti
Dei
Comendatoris
Fratris
Lutoldi
[11],
nominatam
et
speciosam
civitatem
Haroniam
cum
sui
dispositione
confinii,
sicut
est
contiguum
et
separatum,
secundum
quod
Dominus
Gaufridus
[12]
habebat,
quando
Haronie
dominus
erat;
quod
nominamus
singillatim
cum
abbaciis,
casalibus,
gastinis,
terra,
aqua,
molendinis,
prodiis
montibus
collibus
et
fructiferis
planis.
et
omnibus
fructibus
et
pertinentiis
et
possessionibus.
Quia
vidimus
sanctam
et
religiosam
Domum
Hospitalis
Alemannorum
impletam
et
refertam
omni
bonitate
in
omnibus
et
per
omnia
cruce
signatam
et
militantem
contra
inimicos
crucis
Christi,
et
per
ipsum
vincentem
in
adversarios
in
prelilis,
et
ornatam
et
confortatam
in
servicio
infirmorum,
et
semper
sibi
provident
in
dona
pauperum,
et
receperunt
nostrum
regnum
[13]
in
veram
fraternitatem
et
sororitatem.
Modo
autem
amplius
conjuncti
sumus,
non
ficto
amore
set
verissimo
vinculo,
sicut
confitentur
nobis
servare
et
tueri
regnum
nostrum
ab
omni
parte,
sicut
veri
fratres
et
inseparabiles
amici,
secundum
mandatum
Christi
Dei
nostri,
quod
est
diligere
invicem,
et
in
hoc
discipulos
ejus
fieri;
sicut
sancte
Domus
Alemannorum
fratres
perficiunt
omnem
legem
scriptam
et
christianam,
et
pro
transitoria
vita
voluerunt
et
emerunt
immortalem
et
eternum
regnum
Dei,
sicut
scriptum
est:
«Ubi
ego
sum,
illic
et
minister
meus
erit»,
et
iterum:
«Ubi
duo
vel
tres
congregati
fuerint
in
nomine
meo,
ibi
ego
sum
in
medio
eorum».
Propter
hoc,
sanctam
domum
istam
Dei
habitaculum
appellamus
et
volumus
ipsorum
participes
fieri
in
omnibus
hiis
bonis,
et
dedimus
eisdem
supra
nominatam
civitatem
Haroniam
cum
terra
sibi
contigua
et
separata,
cum
suo
confinio,
sicut
dispositum
est,
et
nunc
recordamur
per
partes
sigillatim:
Civitatem
Haroniam,
cum
molendinis,
abbaciam
Ovide,
abbaciam
Sancti
Mamas,
abbaciam
Sougre,
casale
Lalyan
[14],
casale
Costinos,
casale
Goustgenache
[15],
casale
Gausquigne,
casale
Cherrare,
casale
Chacorin
[16],
cum
suo
molendino,
casale
Cainchequice
[17],
Aguechemoin,
castine,
Sanctum
Danielem,
Davenim,
Saargague,
Sanctum
Thoros,
Cievaverac
Pirt,
Quiang
Thelague
[18],
Mautrigue
Port,
Guenecch,
Hachoudage
[19],
in
quo
sunt
regis
rustici
et
unus
rusticus
domini
Michælis
d'Andraple,
et
alii
regis
ligioum
hominum
rustici,
et
domini
Baugdin
[20],
Emerance
[21].
Illos
rusticos
si
volunt
fratres
dimittere
in
sua
terra,
dabunt
sicut
ante
erat
costitutum,
ut
darent
medietatem
redditum
qui
dicentur
armenice
engague
Heronie,
et
cetera
dominis
suis.
Sin
autem
accipiet
unusquisque
suos
rusticos
et
exibit
de
suo
loco
[22],
et
remanebunt
illa
loca
cum
suis
rebus
integre,
et
erit
terra
in
mandato
fratrum,
secundum
quod
est
intra
eorum
confinium.
Igitur
predictam
civitatum
et
terram
pretaxatam
quam
nominatim
recolimus
et
per
confinia
distincximus,
dedimus
angelice
legionis
fraternitati
Hospitali
Alamannorum
in
perpetuam
et
permansuram
hereditatem,
qui
nunc
sunt
et
qui
post
futuri
sunt.
Non
ergo
habeat
aliquis
potestatem
in
tota
regione
Armenie
de
subditis
nostris,
neque
magnus,
neque
parvus,
sancte
Domui
et
spirituali
fraternitati,
vim
vel
molestiam
facere,
neque
de
confinio,
neque
de
pertinencia
minuere;
sed
sit
Hospitalis
Alemannorum
supranominate
et
distincte
terre,
auctoritas
ex
nostro
magnifico
mandato.
Propter
hoc,
ergo
dedimus
nostrum
gratuitum
Privilegium:
et
ut
majorem
habeat
firmitatem,
manu
regia
subscripsimus
et
sigillavimus
aureo
sigillo
nostro.
Datum
januario
mense,
xxaija
die,
anno
Armenorum
DCXLXXXV
o
[23],
indictione
ixa,
per
manus
Manuelis
Cancellarii. |