4.
ՀՈՎԻՏ
ԳԱՐԱԽԱՆԷ
ԵՒ
ՄՈԳՈՒԱՑ
ԳԵՏԱԿԱՑ
Յարեւմտեան
հիւսիսակողմն
վիճակիս
՚ի
սահմանակցութեան
Զարիշատայ
եւ
Կարուց,
ուր
երկու
գետակք
`
Գարախանէ
եւ
Մօքիւզ,
այն
է
Մոգուաց
գետն,
գործեն
զգետն
Շիրակայ,
Շօրէկէլ-չայ,
՚ի
վերնակողմանս
առաջնոյն
(
որ
արեւմտագոյնն
է
),
նշանակին
հանգրուանք
կամ
ամայացեալ
գեօղք
Իպիշ
գալէսի
?,
Կարլ
կամ
Քարչ.
յորոց
Հր.
Գանլըճա
լեառն:
Իջանելով
ընդ
հարաւ,
յանձուկ
ձորահովտի
Գարախանայ
`
Չալաչըխուր
?
եւ
Թէփէ-քէօյ,
փոքր
գեօղք
կամ
հանգրուանք:
-
Սօսկերտ
նշանաւոր
հին
հայկազնեան
կողչմամբ,
որոյ
հաղորդի
երեւի
եւ
վերոյիշեալդ
Ամասիա,
զի
կրեն
զանուանս
նահապետաց
ազգիս,
մին
զերրորդին
՚ի
Հայկայ
եւ
միւսն
զհինգերորդին
(
Սօս
):
-
Ի
Հր.
նորին
Թուրմա,
որ
թուի
շէն
փոքրիկ,
որպէս
եւ
որ
՚ի
ստորեւ
`
Աղրանտէօքեն,
Ալաճա-մէճիտ,
եւ
Գարախանէ
`
որ
թուի
սակաւաշէն,
այլ
կարեւոր
տեղի
վասն
կցուածոյ
ճանապարհաց
առ
նմին:
Ի
ձորահովտին
Մոգուաց
`
՚ի
վերնակողմանն
`
են
հանգրուանք
Ծանի-չայիր,
Մէլիւս-խարապա
?,
՚ի
ստորեւ
յԵ.
Սօսկերտի
`
Ճէպէճի,
յորոյ
Հր.
Սէյիտ
կամ
Սէյիտլի.
եւ
խոնարհագոյն
եւս
Մօքիւզ
կամ
Մէքիւզ,
յորոյ
անուն
եւ
գետակն,
վասն
որոյ
եւ
թուի
՚ի
հնումն
նշանաւոր
ինչ
տեղի
լինել.
յարձանագիրս
Բագնայրի
՚ի
սկիզբն
ԺԳ
դարու
յիշատակի
Մոգուաց
կոչմամբ,
ըստ
ուղղականին
թերեւս
Մոգոյս
կոչելի,
որպէս
եւ
Մոգոյքն
(
Ծղկոյ
գաւառի
Սիւնեաց
).
էին
աստ
կալուածք
Խաւռազայ
ուրումն
իշխանի,
զորս
կին
նորա
նուիրէ
Ս.
Աստուածածնի
վանաց
Բագնայրի
[1]:
-
Ի
Հր.
սորին
առ
գետակցութեամբ
Գարախանէի
կայ
մեծագոյն
գիւղ
Գզըլչագչագ,
բնակեալ
երբեմն
՚ի
Թուրքաց,
Պարսից
եւ
Հայոց,
որոց
կառուցեալ
էր
անդ
փոքր
բերդ
կամ
աշտարակ
՚ի
պաշտպանութիւն
յերեսաց
ասպատակաց,
իբր
յամի
1710,
եւ
էին
առ
նովաւ
հանքայինն
թթուաջուրք
[2].
այժմ
միայն
Հայք
բնակեն
՚ի
նմա
տունք
իբր
60,
գաղթեալք
՚ի
Բամբակայ,
յԱլաշկերտոյ,
եւ
այլուստ.
բնակարանք
նոցա
քարաշէնք
են,
իսկ
եկեղեցին
փայտայարկ
`
այլ
քարահիմն:
Ի
նուաճել
Ռուսաց
զարեւմտեանն
Շիրակ,
յամի
1877,
աստ
հաստատեցին
զաթոռ
վարչութեանն:
Յելս
անցելոյ
դարու
(1798)
Դաւիթ
եւ
Յովհան
որդիք
Գէորգեայ
ԺԲ
վերջնոյ
թագաւորի
Վրաց,
օգնութեամբ
Լեկաց
գնդի
հարին
աստանօր
զզօրս
կուսակալին
Կարուց,
կողոպտեցին
զսահմանսն
[3]:
[1]
Տես
յարձանս
Բագնայրի,
յէջ
116:
[2]
Էպպօդ:
[3]
Պրոսէ,
Պատմ.
Վրաց,
Բ,
բ,
266:
