64.
ՀՈԳԵՎԱՆՔ.
Ս.
ԼՈՒՍԱՒՈՐԻՉ
ԵՒ
ԱՅԼ
ԳԻՒՂՔ
Հառիճոյ
գետն
անդր
քան
զՄէշիտլի
`
դարձեալ
յարեւմուտս
եւ
ընկալեալ
գետակ
մի
ուղղակի
՚ի
հարաւոյ
եկեալ,
՚ի
սահմանակցութեան
Թալնայ
Արագածոտան,
ոռոգէ
զարեւելեան
հարաւային
մասն
Արեւելեանս
Շիրակայ,
յորում
՚ի
գլուխ
՚ի
գլուխ
գետակին
եւ
ոչ
հեռի
յԱտիեաման
եւ
Մաստարայ
գեօղից
Թալնայ,
նշանակի
փոքր
տեղի
մի
աւերակ
Պուղութլու
անուն.
՚ի
Հ.
սորա
իբր
փարսախաւ,
եւ
նոյնքան
՚ի
հարաւոյ
Շիրվանճուգ
գեղջ
Սեօկիւտլիւ
գիւղ
(
Ուռենուտ,
Ս.
Յակոբ
եկեղեցեաւ
՚ի
ստորոտս
ոստոց
Արագածու
եւ
առ
ձորակի
միոյ,
կարի
ընդարձակ
խոտամարգօք.
՚ի
վերայ
գեղջն
՚ի
լեռնաբլրի
կայ
քարայր
մեծ
կարմիր
վիմօք,
յորոց
խոխոջանօք
իջանէ
աղբիւր
ականակիտ
՚ի
գիւղն
եւ
՚ի
ձորակն,
զոր
հանդերձ
այրիւն
անուանեն
Ս.
Լուսաւորիչ,
իբրու
թէ
նշմարին
՚ի
քարինսն
անձեռագործ
ձեւք
խաչից,
եւ
ի
մէջ
այրին
կանգնեալ
է
վէմ
սիւնաձեւ
բոլորչի
վեց
թզաչափ
յորոյ
վերայ
վառեն
մոմեղէնս
եւ
խունկ
ածեն,
համարելով
անդ
ճգնեալ
զԼուսաւորչին
եւ
խաչ
կանգնեալ
է
՚ի
գլուխ
սիւնակին
եւ
՚ի
ներքոյ
գրեալ
`
Սուրբ
Գրիգոր:
Իբրեւ
քառորդու
ժամու
՚ի
Մ.
Հ.
գեղջն
նշանակի
փոքր
շէն
Կիւռեքենտի
չգիտեմ
որպիսի.
եւ
նոյնքան
կամ
սուղ
աւելի
հեռի
՚ի
սմանէ
նովին
դրիւք
Մ.
Հ.
Գըրմըզը
գիլիսէ
ըստ
այլազգեաց,
փոքրիկ
չէն,
առ
ձորեզերբն,
եւ
առ
նմին
աւերակ
Հոգեվանք
կոչեցեալ,
որոյ
կանգուն
կայ
հոյակապ
եկեղեցին
գմբեթաւոր,
անսիւն,
ամբարձեալ
՚ի
վերայ
կրկնակ
կամարաց
չորից
որմասեանց.
՚ի
ներքուստ
անթերի
եւ
անաղարտ
է
գոգ
գմբեթին,
արտաքուստ
սակաւ
մի
խախտեալ,
կարմրերանգ
վիմօք
սալարկեալ,
եւ
՚ի
խորշս
խորշս
ձեւակերպեալ,
՚ի
ստորին
եզերսն
միայն
ունելով
քանդակս
սեաւ
քարաշարիւ.
յաջմէ
եւ
յահեկէ
սեղանոյն
եւ
մատրունք
կամ
խորանք,
եւ
յամենայն
կողմանց
մի
մի
լուսամուտք,
լայնք
՚ի
ներքուստ,
նեղք
եւ
երկայնք
արտաքուստ
եւ
յարտաքին
որմունսն
յամենայն
կողմանս
երկու
երկու
դատարկք
կամ
գոգք,
որպէս
կաթողիկէին
Անւոյ
եւ
այլոց
ոմանց
եկեղեցեաց.
անկեալ
է
երես
հարաւային
որմոյն
արտաքուստ,
այլ
ներքինն
ամբողջ
կայ,
երկու
են
դրունք
՚ի
Մ.
եւ
՚ի
Հ
այլ
դերբկօք
խցեալ
կիսով
չափ,
որպէս
եւ
մէջ
եկեղեցւոյն,
այնպէս
զի
ծիգովք
հարկ
է
մտանել
՚ի
մատրունսն.
յորոց
ճակատս
՚ի
կիսաբոլորի
սեմոցն
կան
երկար
արձանագիրք,
նոյնպէս
եւ
յայլ
կողմանս
ուրեք,
այլ
մեծաւ
մասամբ
եղծեալ
եւ
քանդեալ
թշնամութեամբ
եւ
ոչ
հնութեամբ
թէպէտ
եւ
հնութիւն
տեղւոյն
յայտնի
՚ի
ձեւոյն
եւ
թուականաւն
՚ի
վերայ
հիւսիսային
մատրանն:
Թ.
ԾԳ
որ
է
604
ամ
Քրիստոսի
եթէ
չիցէ
վրիպեալ
յընդօրինակողէն
հարիւրաւոր
թուանշանն:
Յարձանագրի
արեւմտեան
դրանն
ընթերցան
բանքս:
Ի
Հոգեվանքս . . . .
յառաջնորդութեան
հաւր
Գէորգայ
տարին
Եգ
պատարագ
…
Յայլում
արձանագրի
վերծանի
Վարդան
անուն
[1].
[1]
Ըստ
տեղագրողին
(
Արարատ,
Գ.
46)
«
Ի
Տէրութեան
…
Տէր
Վարդան
…
Տէր
Եծ
»:
