24.
ԱՓԱՏԱՐ.
ԳԱՆՁԱԿ.
ՍՌՆԵՂ.
ՓԱՇԱՔԷՆՏ
Երկու
մղոնօք
ի
Հր.
Հայր-Յովհան
վանից
`
առ
ծովեզերբն
`
կայ
Այպուղան
կամ
Այիպուղան
(
Արջախեղդ
?)
գեօղ
ամայի,
առ
որով
ի
հարաւոյ
կուսէ
հին
եկեղեցի
կամ
մենաստան,
որոյ
ոչ
նշանակի
անուն
կամ
այլ
նշմար:
Մղոնաւ
եւս
ի
ստորեւ
ի
հարաւոյ
առ
ծովեզերբն
միւս
այլ
նման
գեօղ
Ապուլլար
անուն,
թուի
մերձաձայն
գեօղն
Ափատար
`
յիշեալ
ի
Սիմէոնէ
կաթողիկոսէ:
-
Աստի
իբրեւ
փարսախ
մի
է
մինչեւ
ի
բերան
Գաւառագետաց
`
ընդ
արեւելս
հարաւոյ,
ի
ներքսագոյն
անդ
ծայր
ցամաքի
արեւմտակողման
Գեղաքունոյ,
եւ
հանդէպ
մեծի
ցամաքակղզոյն
Արեգունոյ,
որք
երկուստեք
անձկացուցանեն
զԾովն
ի
միջոցին,
հնգիւք
եւեթ
մղոնօք
չափ
տարակաց
մնալով
երկոցուն
ափանցն:
Ի
վերնակողմանս
գետոյս
`
որ
ի
բարձր
բարձր
լերանց
անտի
Գեղամայ
եւ
ի
Լճակէ
միոջէ
Արփա
կոչեցելոյ
իջանէ
յայլեւայլ
կողմանց,
յարեւմտից
եւ
ի
հարաւոյ,
կայ
աւերակ
եւ
ամայի
գեօղն
Գարայ.
ի
հարաւոյ
նորին
առ
հիւսիսային
օժանդակաւ
գետոյն
`
Քեարիմ
քենտ,
գեօղ
շէն
այլ
սակաւաբնակ.
յորոյ
յարեւելից
առ
գետեզերքն
յահեկէն
`
Գանձակ,
այժմ
ըստ
այլազգեաց
Քէօսէ-Մէհմէտ,
որ
է
հաւանօրէն
Գանձաղանտառ
հին
ցուցակի
Սիւնեաց,
բարգաւաճեալ
ի
նոր
գաղթելոց
Հայոց,
զարդիս
իբրեւ
180
տանց,
ընդարձակ
քաջաբոյս
վիճակաւ:
Ունի
եկեղեցի
հնաշէն
յանուն
Ս.
Գէորգեայ,
հաւասար
մեծութեամբ
Նորատուաց
եկեղեցւոյն,
կիսաբոլոր
խաչաձեւ:
Յորմն
աջակողմեան
արձանագրեալ
է.
Ես
Կուտուզս
եւ
որդիքս
….
Գանձակայ
տուաք
վախմ
զկալերն
շրջապատ
եկեղեցւոյս:
Արձանագրէ
եւ
որդի
Կուտուզի
այսպէս.
Կամաւն
Աստուծոյ
ես
Ստեփաննոս
քահանայ
որդի
Կուտուզ
աղ
(
այ
)
ի
շինեցի
զշրջապատ
եկեղեցւոյս,
յիշատակ
ինձ
եւ
մաւրն
իմոյ
Արդինի
եւ
եղբարց
իմոց:
Գոյ
եւ
տապան
մի
մեծ
յեկեղեցւոջն
ի
հարաւակողմն,
այսու
արձանագրութեամբ,
յամի
1513.
Թվ.
ՋԿԲ.
Այս
է
հանգիստ
Ազարիին,
որ
էր
առաջնորդ
Գանձակիս.
յիշեցէք
ի
Քրիստոս.
Ես
Գունազս
կանգնեցի
զտապանս:
Գմբեթ
եկեղեցւոյն
կործանեալ
է,
եւ
փայտայարկ
ծածկեալ
արդ,
կատարի
ի
նմին
պաշտօնն:
Յամին
1889,
Արսէն
Ջաբարեան
իւրովք
ծախուք
ած
պարիսպ
զեկեղեցաւն,
յարդարեալ
ճեմելիս
հովանաւորս
ուռենեօք:
Մղոնաւ
ի
ստորեւ
կայ
ի
Հս.
Գանձակայ
Առնեղ
գիւղ
Հայոց
իբր
200
տանց,
յայլազգեաց
կոչեցեալ
Փաշաքէնտ
կամ
Մէհմէտ
աղալի,
եւ
նոյնչափ
հեռի
ի
Հր.
Գաւառ
աւանի,
ի
ստորոտս
երկարաձիգ
քարաբլրոց,
յորոց
բղխէ
մի
յօժանդակաց
գետոյն,
Կէօք-չայ
կոչեցեալ
յայլազգեաց:
Մնացուածք
հին
շինուածոց
են
եւ
ի
սմին,
թէ
եւ
գեօղն
ոչ
յիշատակի
ի
գիրս
ծանօթս
մեզ.
եւ
է
եկեղեցի
մի
մեծ,
այլ
ի
սպառ
քայքայեալ,
եւ
միւս
փոքր
անկործան,
սրբատաշ
քարամբք
եւ
փոքու
կաթուղիկէիւ,
յանուն
Ս.
Գրիգորի.
որոյ
ժամանակ
շինութեան
եւ
դէպք
անծանօթ
մնան,
զի
ոչ
յայտնեցան
արձանագրութիւնք
ի
նմին.
այլ
միայն
բացագոյն
ի
վէմ
մի
անջատ
եւ
ի
բաց
անկեալ
`
կայր
գրեալ
յիշատակ
տիկնոջ
միոյ,
յամի
1549,
այսպէս.
Կամաւն
Աստուծոյ
Տատլուղան
դուստր
Պարոն
Դաւթին
կենակից
Փիրհամզայ
աղին
(
աղային
),
որ
նորոգեցի
շրջապատ
Սուրբ
Գրիգորիս,
յիշատակ
հոգւոյ
իմոյ.
ՋՂԸ.
Գուցէ
Փիրհամզէդ
իցէ
առաջինն
ի
մէլիքաց
Գեղամայ
յիշեցելոցն
յամի
1513,
որդի
Եղիշէի,
որդւոյ
մէլիք
Միրզայի,
եւ
հայր
Զօհրապի
+
1505:
