Տաղեր

Արդ Հայկազնեան մեծ տօմարի
Հազար յիսուն ութերորդի,
Արքայութեան տաճկաց ազգի,
Տասնեւչորս ամն սուլթան Ահմատի:

Ի ժամանակն վերջացեալ,
Երկիրս անթիւ չարեօք լցեալ,
Տէրունական բանն կատարեալ,
Զոր կանխագոյն մեզ ծանուցեալ:

Ազգ ի վերայ ազգի շարժեալ,
Միմեանց երկիր աւեր ածեալ,
Եւ թագաւորք յոյժ չարացեալ,
Միմեանց երդմանց դաշն ստեալ:

Պատուիրանք նոցմէ բարձեալ,
Ի դատաստանս կաշառս առեալ,
Զանպարտ զարդարսն եղեն խոտեալ
Եւ զստահակսն յառաջ ածեալ:

Եւ փաշայից սանճախ տվեալ,
Յորմէ խնդմամբ եղեն գնացեալ,
Եւ յետ սակաւ աւուրց անցեալ,
Կրկին զայն տեղն այլոց տվեալ:

Եւ գնացեալ զնա հալածեալ
Եւ ի թախտէն զնա հանեալ,
Իսկ նա եղեւ յոյժ տատանեալ,
Յամենեցունց անարգ թուեալ:

Վասն այն եղեւ ապստամբեալ,
Ի յիւր մեծէն գլուխ քարշեալ,
Զզօրս բազումս առ ինքն կուտեալ
Եւ անձնիշխան զինքն արարեալ:

Եւ զայն համբաւ արքայն լուեալ,
Զօրս բազումս առ նա յղեալ,
Իսկ նա զամէնն կոտորեալ
՚Ւ ի արքայէն ոչ երկուցեալ:

Այլ եւ յաճախ նա զօրացեալ,
Եւ իւր հեծեալսն զօրացուցեալ,
Զաւար` պարգեւս նոցա տուեալ,
Եւ զմեծութեան փառս խոստացեալ:

Վասն այն եղեն յոյժ զօրացեալ,
Որ ճէլալիք են անուանեալ,
Զգիւղ եւ զքաղաքս աւերեալ,
Զարս եւ զկանայս գերի տարեալ:

Զորբս եւ զայրիս ոչ խնայեալ,
Զհարուստ, զաղքատ սրոյ անցուցեալ,
Զծեր եւ զտղայ ոչ ողորմեալ,
Զիւրոց գրաստ եւ զինչս առեալ:

Եւ որք այսպէս անողորմ լեալ,
Անագորոյն սիրտ քարացեալ,
Նոցա մեծն պատիւ տվեալ,
Հազարապետ զնոսա կարգեալ:

Նաեւ դիւան մեծ արարեալ
Ամենեցուն պատուէր տվեալ,
Եղբարք, պարտ է մեզ քաջանալ,
Մինչեւ ի մահ պատերազմեալ:

Յայնժամ զօրացն ի մի եկեալ,
Առ իւր իշխան զայս ասացեալ,
Մի' երկնչիր, գլուխդ մեր լեալ,
Մեք քո ծառայք հնազանդեալ:

Զոր ինչ կամիս, եմք պատրաստեալ,
Երթալ կռիւս, պատերազմ տալ,
Թեեւ ի մէնջ մին մնացեալ,
Զքեզ ի ձեռաց ոչ եմք թողեալ:

Այսպէս իշխանն հաստատեալ,
Զզօրս բազումս ժողովեալ,
Հազարապետ նոցա եղեալ,
Որ Եազըճի էր յորջորջեալ:

Ւ Սեւերակն եղեւ սնեալ,
Այլ եւ անդէն զինաւորեալ,
Սա ճելալոց սկիզբն եղեալ
Եւ աշխարհի աւեր ածեալ:

Անտի յառաջ յՈւրֆայ դիմեալ
Քառսուն հազար զօրօք հեծեալ,
Եւ զքաղաքն պաշարեալ,
Ամիսս երկու շրջապատեալ:

Եւ յետ աւուրց ի նա մտեալ
Եւ զդղեակն անդէն առեալ,
Զիւր մեծամեծսն գլխատեալ
Եւ ի նոցա տեղն նստեալ:

Եւ զքաղաքն յաւար առեալ,
Զամենեսեանն կողոպտեալ,
Նաեւ զօրացն իւր ցրուեալ,
Զերկրօքն շուրջ տարածեալ:

Զամենեսեան զոր եւ գտեալ,
Ի չարչարանս, ի մահ մատնեալ,
Զբոլոր զերկիրն աւերեալ,
Բնաջինջ զնոսա արարեալ:

Զինչ թագաւորն ծանուցեալ,
Յորմէ եղեւ յոյժ բարկացեալ,
Յայնժամ զվազիրն մեծ հանեալ`
Հասան փաշայ էր անուանեալ:

Անթիւ զօրօք յուղաւորեալ,
Մինչ ի յԱմիթ փութով հասեալ.
Զօրաժողով անդ արարեալ,
Բազում իշխանս վերաբերեալ:

Նաեւ զօրացն թիւ ածեալ,
Երկու հարիւր հազար լեալ,
Մեծամեծ թօփ յԱմթայ հանեալ,
Հարիւր գոմէշ ի նա լծեալ:

Ելեալ ՚ւ ի դէպ յՈւրֆայ դիմեալ
Եւ զԵազըճին ձերբակալեալ,
Թօփով զբերդերն ի փուլ առեալ
Եւ զպարիսպն քայքայեալ:

Պատերազմունս բազում տվեալ,
Յերկու կողմանց դիմամարտեալ,
Բայց ճէլալուն վնաս չեղեալ,
Ոչ ի բերդէն ի դուրս հանեալ:

Սարտարն եղեւ ի յետ դարձեալ
Եւ ի յԱմիթ ձմեռնացեալ,
Եւ Եազըճին անդէն կացեալ
Եւ ուր պիտէր, անդ աւերեալ:

Սարտարն յԱմթայ զտունն հանեալ,
Զկին եւ զխազնայ եւ զինչ որ լեալ,
Ի քաղաքն Թօխաթ յղեալ
Եւ ինքն դարձեալ զօրս ժողովեալ:

Եւ Եազըճին գարունն ելեալ
Եւ ի Սեւաստ դիմաւորեալ,
Եւ զքաղաքն կոխեալ առեալ,
Բազում աւարս ժողովեալ:

Զբոլոր երկիրն գերացուցեալ,
Զինչս եւ զապրանս յափշտակեալ,
Վասն այն սաստիկ մեծ սով եղեալ
Եւ հաց ուրեք չեղեւ գտեալ:

Զի լիտր մի հաց տասն ոսկի լեալ
Եւ զայն ոչ ոք եղեւ գտեալ,
Քանզի արտերն ամէն այրեալ,
Եւ զհասկ նոցա հետ իւր տարեալ:

Յետոյ սարտարն յԱմթայ ելեալ
Եւ Եազըճուն վերայ դիմեալ,
Ալպըստանու դաշտն հասեալ,
Անդէն զբանակն հաստատեալ:

Եւ Եազըճին անդէն հասեալ,
Դէմ-յանդիման ճակատ եդեալ,
Պատերազմի պատրաստ եղեալ
Եւ ի յիրեարս մարտուցեալ:

Եւ Եազըճին փախուստ առեալ
Դէպ ի Ճանիկ դիպաւորեալ
Եւ սարտարին անդէն ելեալ,
Եւ ի Թօխաթ ձմեռնացեալ:

Զօրագլուխ մի մեծ հանեալ
Եւ Եազըճուն վերայ յղեալ,
Իսկ Եազըճին զնա կալեալ
Եւ զօրսն ամէն կոտորեալ:

Զօրագլուխն որ էր կալեալ,
Օսման փաշայ էր անուանեալ,
Զնա պարգեւօք եղեւ թողեալ,
Թէ ես ձենէ չեմ յերկուցեալ:

Բայց յետ երկուց ամսոցն անցեալ,
Պիղծ Եազըճին այն սատակեալ,
Ունէր եղբայր մի, չար լեալ,
Որ Հասան պէկ էր կոչեցեալ:

Նա ի տեղն նորա նստեալ
Եւ զզօրսն ամէն հաւանեցեալ,
Իսկ սարտարին տունն որ ելեալ
Եւ ի Թօխաթ դիմաւորեալ:

Հասան պէկին զայն իմացեալ,
Յոյժ խնդալով զառաջն առեալ,
Զկին եւ զխազնան ձերբակալեալ
Եւ զօրս ամէնն կոտորեալ:

Զանթիւ բարիսն աւար առեալ
՚Ւ ի այնմանէ փարթամացեալ,
Զի տասն հազար ջորի բարձեալ,
Անթիւ գրաստ եւ ուղտ լծեալ:

Ակն եւ ճուհար անգին եդեալ,
Որ չէ ոք մարդ այնպէս տեսեալ,
Եւ զանազան շինուածս զուգեալ,
Արքայութիւն դժոխք կազմեալ:

Յստակ ոսկւոյ պատկերս հանեալ,
Զբոլոր ակամբ ընդելուզեալ,
Իսկ ճէլալոցն զայն տեսեալ,
Ուրախութեամբ զուարճացեալ:

Բազում մասունս կոտրատեալ
Եւ յիւրոց մէջն բաժանեալ,
Նաեւ զկինն ըմբռնեալ,
Ի Հասան պէկն զնա ածեալ:

Եւ նա տեսեալ, ուրախացեալ
Եւ իւրոց հետի վրանն տարեալ:

Զկինն բազում աւուրս պահեալ
Պղծեալ զնա եւ անարգեալ,
Ամօթալի յետս դարձուցեալ,
Զի այր նորա այնու խոցեալ:

Եւ նա այնպէս խայտառակեալ,
Առ այրն իւր Թօխաթ հասեալ:

Հասան փաշայն իբրեւ տեսեալ,
Երեսին գոյնն այլագունեալ:

Եւ Հասան պէկն գարուն ելեալ,
Հասան փաշին վրայ եկեալ,
Ոչ թէ բազում զօրօք դիմեալ,
Միայն հազար արամբ գնացեալ:

Յորժամ եղեւ Թօխաթ մերձեալ
Եւ մեծ սարտարն զայն լուեալ,
Անթիւ զօրս նա ժողովեալ,
Յիսուն հազար արըս կազմեալ:

Իսկ Հասան պէկն կեղծաւորեալ
Եւ զսարտարն նենգիւ խաբեալ,
Թէ` Ես չեկի պատերազմել,
Կամիմ հետ քեզ միաբանել:

Եւ նա ի բան նորա պատրեալ,
Եղեւ անհոգ ուրախացեալ,
Զհեծեալս այսր անդր թողեալ,
ԶՀասան պէկն ի միտ չածեալ:

Յանկարծակի փողն գոչեալ,
Զօրք ճէլալուն պատրաստ գտեալ,
Բիւրք ի բիւրաց ի ներս մտեալ,
Զմեծ սարտարն փախուցեալ:

Ըստ Սաղմոսի բանն լցեալ,
Թէ մին զհազարն հալածեալ,
Զոր Հասան զհետ մտեալ,
Հասան փաշան բերդն մտեալ:

Իսկ ճէլալեաց զորս գտեալ,
Զամենեսեան ընդ սուր անցեալ,
Զտուն եւ զտեղ քաղքին այրեալ,
Զինչ եւ զբարիսն ժողովեալ:

Յաւուր միում փաշան եկեալ,
Ընդ պատուհանն նայեցեալ,
Իսկ թշնամեացն զայն տեսեալ,
Թֆանքով հարեալ զնա սատակեալ:

Եւ Հասան պէկն զայն իմացեալ,
Զամէն քաղաքն ի հուրն այրեալ,
Զմարդիկ նորա բնաւ ջնջեալ,
Երիս ամիսս աւեր ածեալ:

Անտի յԱմասիայ դիմեալ,
Զբոլոր քաղաք շրջապատեալ,
Վաթսուն հազար ոսկի առեալ,
Ապա զնոցայն զանց արարեալ:

Եւ Թօխաթու չարիքն որ լեալ
Այլ եւ զայլոցն, որ է գործեալ,
Ոչ թէ այս է, որ եմ գրեալ,
Զոր հազարէն մին չեմ յիշեալ:

Եւ Հասան պէկն անտի ելեալ,
Եւ ի Ստամպօլ դիմաւորեալ.
Եւ յինչ երկիր որ պատահեալ
Քար վրայ քարի չեղեւ թողեալ:

Զինչ որ Պուռսայ եղեւ հասեալ,
Թագաւորին հնազանդեալ,
Եւ նա սիրով զնա ընկալեալ,
ԶՏմշուար սանճախն նմա տուեալ:

Եւ յետ երկու տարու անցեալ,
Թագաւորին զնա սպանեալ
Եւ զօրք նորա ամէն ցրուեալ,
Յանկոյս ծովուն եղեն անցեալ,
Ի Հայաստան երկիրս լցեալ:

Իսկ մեծամեծքն սոցա լեալ,
Հարիւրապետ ինքեանց կարգեալ,
Տասն մասունս բաժանեալ,
Որ եւ յատուկ անունս կոչեալ:

Նախ առաջին Թաւուլն եղեալ,
Որ զԵազըճին եղեւ անցեալ,
Անչափ չարիք նա արարեալ,
Որ ընդ գրով չկարեմ ձեզ տալ:

Ապա Ղալանտար Օղլին լեալ,
ՅԱնկիւրու եղեւ ելեալ,
Նա շատ չարիք երկիր ածեալ,
Բազում գաւառս շրջապատեալ:

Ապա ընդ Պարոս միաբանեալ
Զազգն Տաճկաց սրոյ տվեալ,
Մինչեւ ցայս օր է նա մնացեալ,
Բազումք յահէ նորա սարսեալ:

Զկնի նորա Խարախզան լեալ
Եւ սա բազում չարիս գործեալ
՚Ւ ի Մելտինէ յԱմիթ եկեալ,
Նասր փաշան զնա սպանեալ:

Ապա Շապանն պիղծ ելեալ,
Յոլով զոգիս նա խողխողեալ,
Ապա յԱմթայ եղեւ հալածեալ
Եւ ի Խարբերթն կործանեալ:

Հինգերորդին էր Զիլիֆզար,
Անթիւ զօրօք էր նա լցեալ,
Եւ մինչ զերկիրն աւեր ածեալ,
Ի սարտարէ մի սպանեալ:

Վեցերորդին` Փիլի կոչեալ,
Արիւնարբու շուն երեւեալ,
ԶՂայսար քաղաք նա աւերեալ,
Եւ ի անդէն նա սատակեալ:

Եւթներորդն էր Եօլասզմաս,
Խիստ անողորմ զինչ զՅուդաս,
Եւ սա նեղեաց յոյժ զքրիստոնեայս,
Կորեաւ զինչ զՀերովդիաս:

Ութերորդն` Շէյթան Չաքուչ,
Որ շատ արար զուլում եւ կուճ.
Սա աւերեաց քաղաք եւ պուրճ,
Յետոյ սպանաւ ի յառիւծուց:

Իններորդն էր Եօլակիրմազ,
Զինչ չար արար քան զԴեւդաս.
Զբազմաց արիւնս վաթեց զինչ սազ,
Կորեաւ ինքն ի յորսայս:

Ապա Քափանաք Օղլին լեալ,
Որ թուրքմանէն յառաջ եկեալ,
ԶԿեղու երկիրն նա աւերեալ,
Ապա զնորա գլուխն հատեալ:

Եւ արտաքոյ քան զսոսա լինեալ,
Վեց ճէլալի այլ եւս յայտնեալ,
Նախ առաջին էր Ապուսէֆ,
Որ զԽնուս քանդեց առանց նսէֆ:

Այնչափ սա խեղճբաներ արաւ,
Մինչ զի ճակատն եղջիւր բուսաւ,
Եւ յԱրզրում նա սատակեալ,
Զի յաստուծոյ էր ատեցեալ:

Զպիղծ ՚ւ անիծած զմարմինն առեալ
՚Ւ ի կօռերուն մէջն ձգեալ,
Բայց նա ի շան կերպն մտեալ
Եւ ի կօռէն ի դուրս վազեալ:

Ի տունս բազումս նա գնացեալ,
Բազում վնաս արարեալ,
Որոնց յոգունց նա երեւեալ,
Յորոց տեսեալ եւ հիացեալ:

Ի գիշերի մի նա շրջեալ:

Զոր ի բազմաց եղեւ կալեալ,
Տարեալ ի սիւն զնա կապեալ,
Այգուն տեսին դարձեալ մեռեալ:

Ամէն գիշեր նա շուն եղեալ
Եւ ի տներն ի շուրջ եկեալ,
Երբ առաւօտն լուսացեալ,
Նա ի կօռն անյայտ եղեալ:

Եւ երկրորդին` Իպրիմ պէկ լեալ,
Որ ի Ղուլփայ էր նա եկեալ,
Երեք հազար զարս կալեալ
Եւ զամս վեց զՄուշ աւերեալ:

Եւ զայլ երկիրս ասպատակեալ
՚Ւ ի տատանման զնոսա պահեալ,
Ազգի-ազգի չարիս ածեալ,
Զինչս նոցա յափշտակեալ:

Զբնակիչսն փախուցեալ,
Զապրանք վանացն առ ինքն առեալ:

Իշխան տեղւոյն, որ էր տիրեալ,
Շարաֆ անուն էր կոչեցեալ,
Երեք անգամ հեծեալ բերեալ
Եւ ընդ նմա պատերազմեալ
Եւ ոչ երբեք զնա փախուցեալ,
Այլ նա զիշխանն յաղթահարեալ:

Եւ յայլ երկիր եղեւ գնացեալ,
Մինչեւ զԵրեւան թալան առեալ
Եւ յաղթութեամբ անտի դարձեալ
՚Ւ ի Մշու դաշտն եկեալ նստեալ:

Զյարս անողորմս ի վանս յղեալ
Եւ զառաջնորդն առ նա բերեալ,
Հինգ հազար մոմ նարմէ խնդրեալ,
Որ մեծամեծ, գեղեցիկ լեալ:

Իսկ նա կարող չէր զայնս նմա տալ,
Վասն այն սաստիկ զնա չարչարեալ,
Եւ նա անկեալ երեսս ի վայր,
Զսուրբ Կարապետն յիշէր եւ լայր:

Սուրբ Կարապետն փութով հասեալ,
Պաղատանաց նորա լուեալ,
Նոյն գիշերին հրաշս ցուցեալ,
Զի պիղծն այն շանսատակ լեալ:

Երբ առաւօտն լուսացեալ,
Տեսին զՊրիմն գլխատեալ,
Յայնժամ զօրացն յոյժ երկուցեալ
Եւ զառաջնորդն ի բաց թողեալ:

Յորժամ եղեւ չարն բարձեալ,
Երկիրն ամէն ուրախացեալ,
Եւ զօրքն իւր եղեն ցրուեալ,
Յիւրաքանչիւր տեղիս երթալ:

Եւ երրորդին` Միր Մահմատ լեալ,
Ի Մերտինայ է նա եղեալ.
Որ եւ զՄերտին եւ զՄծբին,
Մինչեւ յԱմիթ նա աւերեալ:

Յետոյ եւ զնա են ըմբռնեալ,
ՅԱմիթ քաղաքն զնա բերեալ,
Զմորթին յիւրմէն իբր զտիկ հանեալ,
Եւ պիղծ մարմինն հրով այրեալ:

Եւ չորրորդն Քօսա Սաֆար լեալ,
Ւ յԱյնթափու եղեւ եղեալ,
Քսան հազար զօրս կազմեալ
Եւ զամս եօթ զերկիրս գերեալ:

Ի յԱյնթափու մինչ յԱրզրում,
Անթիւ բազում արար զուլում,
Յետոյ եղեւ հնազանդեալ,
ԶԱրզրումայ սանճախն առեալ:

Յորժամ Ճղալ-Օղլին եկեալ
Եւ ընդ Շահին պատերազմեալ,
Սա ընդ նմա եղեւ գնացեալ,
Պարսից զօրացն սատակեալ:

Զօրս անթիւ նա կոտորեալ,
Եւ այլք զերծեալ ի յետ փախեալ,
Բանակն ամէն Շահին եղեալ
Եւ աւարաւ բազում լցեալ:

Ճղալ-Օղլին մազապուրծ լեալ,
Հազիւ զերծեալ յԱմիթ անկեալ,
Անդ յամօթոյն զինքն սպանեալ,
Փոխան զորդին իւր կացուցեալ:

Հինգերորդին` Միրզատին լեալ,
Ի Ճիզիրու երկրէն ելեալ,
Միր Շարաֆին եղբայր մի լեալ,
Որ յեղբօրէն ապստամբեալ:

Անթիւ զօրօք զօրապնդեալ
Եւ աշխարհի աւեր ածեալ:

Նախ զՀասրնքէֆ նա աւերեալ
Եւ զՅամետին յոտն կոխեալ:

ԶՏօրայ երկիրն թալանեալ,
Մինչեւ Մծբին բնաջինջ լեալ:

Եւ զՃիզիր յոյժ աւերեալ,
Մինչ ի Պօհտան նա խարխարեալ,
Եւ ի Մղերթ քաղաք մտեալ,
Շուրջանակի զնա պաշարեալ,
Զիշխանս նորա անդէն սպանեալ
Եւ զքաղաքն առեալ, նստեալ:

Եւ զԿուրտսըն յոյժ աւերեալ,
Եւ զՎրտկան գերի տարեալ,
Եւ ի Քֆրայ եղեւ գնալ,
Մինչ ի Թրկալն թալանեալ:

Եւ զՄատան նա կողոպտեալ,
Մինչ ի Շիրվան աւեր ածեալ,
Եւ ի Տէրզին շէն չթողեալ,
ԶՀզան քաղաքն ահացուցեալ:

Եւ Միր Շարաֆն զայս լուեալ,
Յոյժ տրտմութեամբ եղեւ լցեալ,
Շատ ընդ նմա պատերազմեալ,
Յերբեք չեղեւ զնա յաղթեալ:

Ապա զնա առ ինքն կոչեալ
Եւ ընդ նմա սէր հաստատեալ,
Յորժամ եղեւն առանձնացեալ,
Միր Շարաֆին զնա խեղդեալ,
Նաեւ զզօրսն կոտորեալ,
Որպէս փոշի սփիռ եղեալ:

Եւ Միրզադին այսպէս կորեալ
Եւ չար մահուամբ յերկրէ բարձեալ,
Զառհաւատչեայն աստէն առեալ,
Զյաւիտենին անդ է պահեալ:

Եւ որք սմին նման եղեալ,
Սոյն սարասիւ բնաջնջեալ:

Իսկ վեցերորդ Քուրտ Ալին լեալ,
Ի Խառանու երկրէն ելեալ,
Ուր եւ կային ապստամբեալ,
Մեծաւ սիրով առ ինքն կոչեալ:

Այսպէս անթիւ զօրս կազմեալ,
Արիւնարբուք ամէնն լեալ,
Կրկին անգամ յՈւրֆայ եկեալ,
Զամենեսեանն կողոպտեալ:

Ի Խառանու մինչ ի Մուսուլ
Եւ զՇահրազուլս աւերեալ,
ՅԱմթայ փաշայն զօրս գումարեալ,
Եկեալ ընդ նմա պատերազմեալ:

Եւ ոչ կարաց զնա յաղթել
Այլ ինքն նկուն ի յետ դարձեալ:

Նա զօրացեալ եւ քաջացեալ
Եւ ի Պաղտատն դիմաւորեալ,
Բազում աւուրս զնա պաշարեալ
Եւ զշուրջակայսն կողոպտեալ,
Բայց զքաղաքն չեղեւ առեալ,
Զի էր անթիւ զօրօք լցեալ:

Այլ յետ դարձեալ ի Միջագէտս,
Եւ զԱսորիս ապականեալ,
Դառեւս գործ նորա չարեալ,
Զի ի միջոյ չեղեւ բարձեալ:

Եւ այլ բազում վատ մարդ ելեալ
Եւ աւերիչ աշխարհի լեալ,
Զի ի միմեանց եղեն ուսեալ
՚Ւ ի յայս չար գործս սովորեալ:

Այս ամենայն չարս, որ գրեալ,
Ի մեր մեղացն գործեցեալ,
Հայաստանու հիմք քակեալ,
Մինչեւ իսպառ զնա կործանեալ:

Հազար քառասուն թվին սկսեալ
Մինչ ի վաթսունն ժամանեալ,
Եւս առաւել չարիք ցուցեալ,
Զաշխարհս Հայոց բնաւ ջնջեալ:

Զայս ամենայն Շահն լուեալ,
Ուրախութեամբ բազում լցեալ,
Վրէժխնդիր նախնեացն եղեալ
Եւ յՕսմանցուն վերայ շարժեալ:

Երեքհարիւր հազար զօրօք
Ի Թավրիժու վրայ եկեալ,
Փութանակի զքաղաքն առեալ,
Ուստի Ճղալ-Օղլին փախեալ:

Յետոյ եւ զՏեմիրղափն առեալ,
Որ Աղեքսանդրն էր դուռն եդեալ
Եւ յետ նորա` զՇամախի,
Յետոյ` զԹիֆլիս եւ զՏումանի:

Այլ եւ զԿեչառի առեալ,
Որ այժմ Կէնճայ է անուանեալ,
Այլ եւ բազում քաղաքս խլեալ,
Զմարդիկ նմա հնազանդեալ:

Եօթն ամիս խսար արեալ,
Սովալլուկ զնոսա նեղեալ:

Անթիւ հեծեալս կոտորեալ,
Ապա զքաղաքն իւր առեալ,
Նաեւ զքաղաքն Վաղարշ առեալ,
Որ Էրէվան էր անվանեալ,
Եօթն ամիս զնա պատեալ,
Ապա եղեւ ի նա մտեալ:

Ապա Նախջըւան առեալ
Եւ զՋուղայ աւեր ածեալ,
ԶՍալմաստ, նաեւ զԱղբակ,
Մինչեւ ի Վան ձերբակալեալ:

Նաեւ զՂարս նա էր հասեալ,
Մինչ Արզրում եղեւ տիրեալ,
Զայսչափ երկիրս, որ Շահն առեալ,
Ամէնն Հայոց էր երկիր լեալ:

Բայց զայն չարիքն, որ Հայոց լեալ,
Որ մի ի գիրս չեմ յիշեալ,
Որ ոչ երբէք է այս եղեալ,
Ի յԱդամայ մինչ մեզ հասեալ:

Եւ զայս ամէն երկիրս, որ առ,
Զիւր բնակիչս գերացուցեալ,
Մինչեւ ի յիւր երկիրն վարեալ,
Ապա ազատ զնոսա արարեալ:

Զազգս Հայոց նա մեծարեալ,
Գիւղս եւ քաղաքս նոցա տվեալ,
Եկեղեցիս նոցա շինեալ,
Բնակութիւնս անդ տարածեալ:

Բայց Հայաստան այնպէս ջնջեալ,
Որ շէն բնաւ չի մնացեալ,
Ի Թավրիզու մինչ ի Ստամպօլ,
Քար քարի վրայ չէ մնացեալ:

Այլ ամէնն փախուցեալ,
Երկրաց երկիր սփռեալ, ցրուեալ,
Ստամպօլ քաղաքն յոյժ լցեալ,
Անտի մինչ Լեհ են տարածեալ:

Ապա խօնթիքարն խորհուրդ արեալ,
Թէ է՞ր երկիրս է աւերեալ,
Ապա սաստիկ հրաման հանեալ,
Իւրաքանչիւր իւր տեղն երթալ:

Բայց զի ասեմ այս խեղճբանի,
Զոր ես աչօք իմովք տեսի,
Որ զՀայոց ազգն քշեցին,
Յայս բարէլից երկրէս հանին:

Զոմանս ի տանեացն դուրս ձգէին,
Զայլս ի հերանց քարշ ածէին,
Զկէսն փայտիւ հարկանէին,
Զոմանց ապրանսն կողոպտէին:

Հարք ի որդոց բաժանէին,
Զմայրս ի դստերց զատանէին,
Զհարսն զփեսայ միմեանց քակէին,
Լալով զնոսա արտաքսէին:

Այս ամենայն մեղքն է արել,
Որ անօրէնքն են մեզ տիրել,
Մեր թագաւորքն են խափանել,
Զմեզ ի աշխարհս անտէր թողել:

Զի թէ Քրիստոս կամի փրկել,
Յանօրինաց մեզ ազատել,
Թէպէտ աստէն մարմնովս տանջել,
Անդէն հոգով մխիթարել:

Արդ աղաչեմ չմեղադրել,
Յերկարութեան բանիս ներել,
Յայսքան բանէս համեղ առնել
Եւ զանարժանս բերան մ՚յիշել: