Ժամանակագրութիւն (1870)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ԳԼՈՒԽ Զ. Յաղագս կարգաւ առաքելոցն որք կատարեցան
       Յերեսներորդ ամի տնտեսութեան Տեառն մերոյ ընտրեցան Առաքեալքն եւ կոչեցան. առաջին Սիմէովն Պետրոս՝ ի ցեղէն Նեփթաղեմի, որ եդ խորան առաջին յԱնտիոք, որ յամս Կղօդեայ ել ի Հռովմ, եւ եղեւ անդ ամս քսան եւ եւթն. եւ ի Ներոնէ պսակեցաւ։ Եւ Անդրէաս եղբայր նորա, որ քարոզեաց ի Նիկիա, եւ ի Նիկոմիդիա, եւ ի Սկիւթիա եւ յԱքայիա. եւ նախ սմա գրեցաւ աթոռն Եփեսոսի, որ փոխեցաւ ի Կոստանդնուպօլիս։ Յակովբոս որդի Զեբեդեայ՝ ի ցեղէն Զաբուղոնի, որ չոգաւ ի Սպանիա, եւ դարձաւ յԵրուսաղէմ, եւ սպանաւ ի Հերովդեայ յութ ամի Տեռան չարչարանացն. եւ կայ մարմին նորա ի Յուր Մարմարիկէ։ Եւ Յովհաննէս եղբայր նորա յետ ննջման Աստուածածնին գնացեալ յԵփեսոս կատարեցաւ յեւթներորդ ամն Տրայիանու։ Փիլիպպոս՝ յազգէ Ասերայ ի Բեթսայիդայ, քարոզեաց յԱփրիկէ, եւ կատարեցաւ ի Փիսիդա։ Բարդուղիմէոս՝ ի ցեղէն Իսաքարայ, յԱդաւիր գեղջէ. քարոզեաց ի Պարթեւս եւ եկեալ ի Հայք ներքին՝ խաչեցաւ ի Սանատրկոյ արքայէ. եւ հանաւ մորթ նորա։ Թովմաս՝ ի ցեղէն Յուդայ. քարոզեաց Պարթեւաց եւ Մարաց եւ Հնդկաց, եւ անդէն կատարեաց զկեանս իւր վկայութեամբ։ Մատթէոս՝ յազգէն Իսաքարայ ի Նազարեթէ. քարոզեաց Հրէիցն եւ մեռաւ ի Գաբաազ, եւ թաղեցաւ յԱնտիոք. եւ յետ ժամանակի տարան զնա յայնկոյս ծովուն։ Սիմոն կանանացի՝ ի ցեղէն Եփրեմի, ննջեաց ի Համա, եւ գտաք ուրեք թէ ի Կուրիս։ Յուդա՝ որ կոչեցաւն Թադէոս, որ սակս իմաստութեան նորա կոչէին Ղեբէոս՝ որ է սիրտ եւ հոգի. քարոզեաց յԱսորիս եւ ի Հայս, եւ կատարեցաւ ի ներքին Հայս ի Բիւրուդիս տեղւոջ՝ ի Սանատրկոյ. եւ գտաք ուրեք, թէ բերաւ յՈւռհայ։ Յակովբոս Ալփեայ՝ յազգէն Մանասէի, կատարեցաւ ի Սրուճ։ Յուդա մատնիչ՝ ի ցեղէն Դանայ ի Սկարիովտայ, որ գնաց ի տեղի իւր։ Մատաթէ փոխանորդ նորա՝ յազգէ Ռուբենի, կատարեցաւ յերկիրն Մարդակերաց։
       Եւ յետ սոցա երեւեցոյց Տէր եւս եւթանասուն երկու, որոց անուանքն են այս։ Ադդէ որ կատարեցաւ յՈւռհայ, Ախէ՝ որ կատարեցաւ ի Սիրինոսէ յԱբգարայ որդւոյն։ Անանիա՝ զոր Փուլ զօրավարն եսպան ի բարիլն ասէր որ զՊօղոս պաշտէր ի Դամասկոս։ Ղազար զոր յարոյց Տէր, ի Կիպրոս կատարեցաւ։ Մէլէաւ՝ որ ի Ռոդոս ծովակուր եղեւ։ Կեփաս կացեալ ի Հեմս, եւ կատարեցաւ ի Փիլիզօր իւրով մահուամբ։ Բառնաբաս՝ որ ի Սամոս մեռաւ։ Սոսթենէս՝ որ ի Պոնտոս ի ծով ընկեցաւ։ Կիւրակոս որ յԱղէքսանդրիա ի բանտի մեռաւ։ Յովսէփ Փիլիտու՝ որ զՏէրն թաղեաց ի տան իւրում մեռաւ։ Նիկոդեմոս՝ որ յԵրուսաղէմ կատարեցաւ։ Շիղայ՝ որ ի Փիլիպուս կատարեցաւ։ Յուդայ Յակովբեան որ ի Պիլութ կատարեցաւ. եւ ըստ այլոց յՈրմի քաղաք Հայոց։ Յուդայ՝ Շապիու որդի ի Խլաթ քարոզեաց եւ անդ կատարեցաւ։ Մարկոս որ կոչեցաւն Յովհաննէս յԱզիազու կատարեցաւ։ Ումնաս՝ ի Մելտինէ կատարեցաւ։ Յասոն՝ գազանակուր եղեւ ի Պոլոմպուս։ Մանաուլ որ այրեցաւ յԱքքայ։ Բուփոս ի Տլուք սպանաւ։ Աղէքսանդրոս ընկեցաւ ի վիհ յԵրակղապօլիս։ Սիմոն Կիւրենեայ սրով կատարեցաւ։ Զինոս, որ ի մէջ ձիոց կոխեցաւ։ Կղէոպաս՝ խաչեցաւ յԵրուսաղէմ։ Ովսէս եւ Յակովբ եղբարք քարկոծեցան ի Սպարտայ։ Թէոդորոս հրով կատարեցաւ ի Լաւոդիկէ։ Դեստորիոս կատարեցաւ ի Բալու։ Աւիղիոն եւ Մամտոն մտին ի քօշացւոց երկիրն եւ անդ կատարեցան։ Յոնիաս ի Սամոս կատարեցաւ։ Տիտոս ի Պաշրիտէ կատարեցաւ։ Պատրուբաս ի Քաղկեդոն կատարեցաւ։ Յասոն կրիտէ ի Խուզիա կատարեցաւ։ Երմէ հովիւն յԱնտիոք Պիսիդա կատարեցաւ։ Միւս Կիրակոս ի Կեսարիա կատարեցաւ։ Խրիսիմոս ի Բզնունիս կատարեցաւ։ Նարկէսոս ի Լատիկն կատարեցաւ։ Արոլոս ի Կեսարիա կատարեցաւ։ Մամաւ ի Սիկիլիա հրով կատարեցաւ։ Տիմոթ յԵփեսոս մեռաւ։ Մարկոս աւետարանիչ յԱղեքսանդրիա կատարեցաւ։ Ղուկաս աւետարանիչ ի Ղաւոս քաղաք կատարեցաւ։ Ղեւի, ի Փւենիս կատարեցաւ սրով ի Խորոմոսէ։ Եփրեմիոս ի Վաշաւ կատարեցաւ։ Նիկիտոս ի Տիբերիա սղոցեցաւ։ Րոդոս, եւ Ղինոս յԱքայիա սպանան։ Յովհաննէս եւ Դէուդու ի Բալփաք գազանաց արկան։ Ստեփաննոս՝ յԵրուսաղէմ քարկոծեցաւ։ Նիկիէս՝ սպանաւ յԵկեղեցին ի Խիսոնեայ իշխանէն։ Մարտէլոս՝ ի Պալնամօտոս կատարեցաւ։ Լիասօն ի Պափիս կատարեցաւ։ Զաքարիա այրւոյն որդի քարկոծեցաւ ի Հուրինա. եւ միւս Զաքարիա ընդ նմա։ Զաքէ եւ միւս Զաքէ կատարեցան յանապատն։ Սիմովն բորոտն յՐամթայ կատարեցաւ։ Ուլումպոս եւ Ստեփանէ եւ Ստուգի ի Տապարիա ի բանտի մեռան։ Եպենդէ ի Գանգրա այրեցաւ ի դատաւորէն Դէոկրիտեայ։ Իպէլիս որ Երախայ կատարեցաւ։ Անանիա եւ Սիմոն ի Բիւզանդիա սրով կատարեցան յեպարքոսէն։
       Այսոքիկ թիւք պատուեալք եւ յորովայնէ ընտրեալք եւ յառաջ քան զլինելն աշխարհի նկատեալք։ Կազմեցան բազկօք բանին եւ եդան հիմունք Եկեղեցւոյ. եւ սոքօք սկսաւ հաւատն որ է Կաթուղիկէ եկեղեցի, որ եւ բնակարան փառացն Տեառն խօսուն աստեղօք բոցափայլեալ ի փառս երկնաւոր փեսային։
       Յամս Տիբերայ կայսեր փայլէր իմաստութեամբ սքանչելին Փիլոն յԱղէքսանդրիա։ Սա գրեաց զամենայն պատահմունս Հրէից. գրեաց եւ մեկնութիւնս արարածոցն. եւ վասն վաստակոց երկրի. եւ վասն մտացն արդարոց։ Զի յորժամ զարթնու աղօթէ եւ ոչ նզովէ. գրեաց եւ վասն աւերման լեզուաց. եւ վասն աշխատելոց ի վարդապետութիւն. եւ վասն զանազան անուանց գրոց. եւ վասն երկու կտակարանաց. եւ հինգ ճառս վասն տեսլեան երազոց. եւ հինգ ճառս վասն ելանելոյ հոգւոյ ի մարմնոյ. եւ չորս՝ վասն օրինացն գրեաց եւ վասն արանցն որ յԵգիպտոս ըստ Քրիստոսի ճգնէին։ Գրեաց եպերանս Գայիոսի որ զանձն իւր Աստուած արար. եւ այլ բազում ճառ խրատուց։ Խօսեցաւ եւ վասն Քրիստոսի մարգարէաբար. եւ յետ խաչին, հաւատաց եկելութեան նորա յարանցն որ յԵգիպտոս զուսումն Տեառն ունէին. որք էին յաշակերտաց անտի առաքելոցն։ Եւ յաւուրս Կղօդեայ կայսեր եդաւ գրեան նորա ի դիւանն արքունի։
       Եւ ի ժամանակս Տեառն մերոյ գտաւ ի Հրեայսն եւթն հերձուած որպէս ասէ Յովսեպոս։ Առաջին Դպրացն, որ կոչին Օրինականք. երկրորդ Ղեւտականք որ ունին զաւանդութիւն ծերոցն . երրորդ Փարիսեցւոցն՝ որ մկրտին յաճախ եւ հաւատան աստեղաց եւ բախտից. բայց հաւատան յարութեան. եւ խոստովանին հոգի եւ հրեշտակ, եւ պահեն երկիցս ի շաբաթու, զերկուշաբաթ եւ զհինգշաբաթ։ Չորրորդ՝ Սադուկեցիքն որք ոչ խոստովանին հոգի եւ հրեշտակ եւ յարութիւն. եւ առին զանուն եւ զուսումն ի Սադովկայ քահանայէ։ Հինգերրորդ՝ Մկրտողքն, որք ասեն թէ ոչ կարէ մարդ ապրիլ եթէ ոչ ամենայն աւուր մկրտի։ Վեցերրորդ՝ որք շնչաւոր ինչ ոչ ուտեն եւ զՄովսէս եւ զմարգարէսն ոչ ընդունին։ Այլ՝ այլ գրեանս ունին փոխանակ նոցա։ Եւթներրորդ՝ Հրէութիւնն որ զօրութիւն գրոց ոչ իմանան, այլ ի գիրն հային. եւ մի Աստուած մի անձն դաւանին, եւ պահեն զօրէնսն։