9.
ՄԵԾՄԱՅՐԻԿԸ
Ճրագը
ձեռքը
ննջասենեակէն
ներս
մտաւ
ծերունի
կինը:
Դուրսը
գարնային
անձրեւը
կը
հոսէր
լիատարափ
դուրսը
գաղջութիւնն
ու
մութը
ծովացեր
էին:
Հերարձակ
անձրեւը
ջուրի
վէժքեր
կը
ցրցքնէր
ապակիներու
վրայ,
պատերուն
վրայ,
մայթերուն
ու
տանիքներուն
վրայ:
Ծերուհին
լուսակալին
վրայ
դրաւ
ճրագը
ու
գնաց
պատուհանին
հպեց
ճակատը.
որքա՜ն
պէտք
ունէր
այդ
զովացքին:
Տարափը
կը
տենդոտէր
ու
մտրակներու
հոյլի
մը
պէս
կը
շաղէր
սալարկին
սպիտակ
քամակին
վրայ,
եւ
յետոյ
չարաճճի
ձեռքի
մը
նման
գգուական
ծեծիկներ
կու
տար
ապակիներու
երեսին:
Ծերուհին
ընդերկար
մնաց
այդ
դիրքին
մէջ,
ճակատը
ապակիին
հեց,
նայուածքին
նշոյլը
դուրսի
մութին
ու
գաղջութեան
մէջ
տարտամած
եւ
կամ՝
մերթ`
կայծակներու
քրքում
եւ
օձագիծ
խաղերէն
լուսավառած:
Ծերուհին
ընդերկար
մնաց
այդ
դիրքին
մէջ,
հոգին
անսահմանելի
անդոհով
մը
պրկուած:
Անձրեւի
հորձքերը
կը
վերսկսէին
խաղաղ
տանիքներուն
հետ,
բոյսերուն
ու
ծառերուն
հետ,
մայթին
ու
մութին
հետ:
Ու
կը
վերադառնային
ցպրտալ
ու
արցունքոտիլ
ապակիներուն
վրայ.
եւ
երկնային
ջուրը
իր
փափուկ
զովութիւնով
կը
փայփայէր
ծերուհիին
ճակատը,
կը
սթափեցնէր
զայն
իր
խոհանքէն:
Եւ
երկնային
ջուրը
հմայական
ձեռքի
մը
պէս`
լուսեղէն
տեսիլ
մը
կ՚առկախէր
յանկարծ
խաւարին
մէջ.
քաղցր
ու
դժնդակ
պայծառութիւն,
որ
կը
շրջագծէր
մեղրանոյշ
ու
նրբագիծ
դէմքը
իր
թոռնուհիին:
Եւ
ի՞նչ
տեսիլ
կրնար
թելադրել
իրեն
գիշերային
այս
մենութիւնը,
եթէ
ոչ
անորը:
Ահա՜
տասներկու
տարիէ
ի
վեր
ցերեկնե՛րն
իսկ
անոր
երազովը
կը
մտաթափառէր…
Տեսիլքը`
վայրկենական`
ժպտեր
ու
գացեր
էր
սակայն,
դուրսը
լեզու
ելեր
էր
դարձեալ
ջուրերուն
խուժող
բարբառը.
ու
ծերուհին
հեղ
մըն
ալ
կը
պարուրուէր
իր
մտահոգութեանց
անարեւ
ու
տրտում
մշուշով:
Երբեմն
կը
ցնցուէր
թեթեւակի.
կը
բաժնուէր
քիչ
մը
ապակիէն,
բայց
ճակատին
ջերմութիւնը`
յանկարծօրէն
զգացուած`
դարձեալ
կը
մօտեցնէր
զինքը
պատուհանին,
ու
նայուածքները
անգա՜մ
մըն
ալ
կ'ընկղմէին
մութին
մէջ…
*
*
*
Աշտանակին
մոմը
սպառելու
մօտ
էր.
սենեակին
լոյսը
հետզհետէ
կ'անօսրանար,
քանի
մը
նշոյլներ
տակաւին
կ'ոգեւորէին:
Յանկարծ
սենեակը
մթագնեցաւ,
ծերուհին
արթնցաւ
իր
մտածութեանց
քունէն.
որքա՜ն
ատեն
մնացած
կրնար
ըլլալ
այդպէս
պատուհանին
առջեւ.
ո՜վ
գիտէ:
—Տէ՜ր
Աստուած,
զօրութեանդ
մեռնիմ,
վաղը
պայծառ
արե՜ւ
մը…
վաղը
սո՜ւրբ,
սո՛ւրբ
օր
մը
տայիր…
Ու
բաժանուեցաւ
պատուհանէն,
ու
մութին
մէջ
Լոյսին
առջեւ
ծնրադրեց,
հոգեկան
յորձանք
մըն
էր
իր
աղօթքը,
որ
մերթ
զգայութեան
ալիք
մը
կ՚ըլլար
ու
կը
տարուբերէր
հոգիին
մէջ
եւ
կամ
մերթ
բառերու
շուշանական
փրփուրով
կը
ծաղկէր
իր
շուրթերուն
վրայ…
—Յիսո՜ւս
Քրիստոս,
զօրութեա՜նդ
մեռնիմ,
Սո՜ւրբ
Աստուածամար,
բարեխօ՜ս
եղիր,
ամենակարո՜ղ
Տէր,
դուն
գիտես…
ուզածս
տո՜ւր
հոգիս
առ,
ուզածս
տուր
հոգիս
առ…
Աղօթքը
լմնցաւ,
ծուփքը
հանդարտեր
էր
անշուշտ
ու
հոգին
թեթեւցեր,
այսքան
տարիէ
ի
վեր
ուրիշ
ի՞նչ
ամոքանք
ունէր
արդեն
այս
վշտագնած
հոգին:
գզրոց
մը
բացաւ,
պահարան
մը
դուրս
հանեց,
բացաւ,
լուսանկար
մը
մարմարին
վրայ
դրաւ,
յետոյ
մօտեցուց
լամպարին.
մեռած
աղջկանը
պատկե՜րն
էր:
Կաղամախի
նազելի
հասակ
մը,
ճաճանչագեղ
դէմք
մը,
գլխուն
վրայ
յորդառատ
պտոյտք
մը
վարսերու`
որոնց
փափկութիւնը
շօշափելի
զգայութիւն
մը
կը
դառնար
գրեթէ,
աչքերը`
թանկագին
քար,
զոյգ
մը
խոշոր
կայլակներ`
առոյգ
ու
տխրագին
բոցով:
Ծերուհին
կը
նայէր,
կը
նայէր,
կը
նայէր,
ու
տամուկ
թարթիչները
կը
լամպարին
դեղձան
լոյսին
տակ:
Գիշերային
աղօթքէն
վերջ
իր
միւս
պաշտամունքը
եղած
էր
այդ
լուսանկարը.
նորէն
ու
նորէն
կը
նայէր
անոր,
լոյսին
կը
մօտեցնէր,
կը
հեռացնէր,
զանազան
դիրքեր
կու
տար,
քովնտի
կը
նայէր,
շեշտակի
կը
նայէր,
դառնօրէն
կը
ժպտէր,
ցաւագին
կը
շարժէր
գլուխը,
նորանոր
վերյիշումներ
կ՚ունենար
անոր
կեանքէն,
կը
վերապրեցնէ՜ր
զայն
ամէն
գիշեր:
Եւ
ամէն
գիշեր,
ամէնմէկ
նայելուն,
նոր
խանդաղատանք
մը
կը
զգար
ու
կենդանագիրը
կը
մօտեցնէր
անդադար
աչքերուն
ու
շուրթերուն,
շուրթերուն
ու
աչքերուն…
*
*
*
Այս
գիշերուան
յափշտակութիւնը
սակայն
ամէն
օրուանը
չէր,
պատկերը
անշնչացած
սիրելիի
մը
յուշքին
լուսագրութիւնը
չէր
մինակ
այս
անգամ:
Այս
անգամ
լուսանկարը
բոլորովին
կ՚անձնանար
կարծես,
մազերը
ոսկի֊շագանակագոյն
շողեր
կ'առնէին,
աչքերը՝
մեղոյշ,
վառվռուն
կենդանութիւններ,
արիւնը
վարդագոյն
կը
մշշանար
այտերուն
ու
ձեռքերուն
վրայ,
շնորհալի
ամբողջը
կը
նորաստեղծուէր:
Որովհետեւ
այս
գիշեր
մանաւանդ,
պատկերը
իր
զաւակը
չէր
միայն,
այլ
եւ
թոռնուհին`
Արփինէ՜ն,
ա՜հ,
Արփինէ՜ն,
որուն
անունը
մինակ
կրցեր
էր
պահել
իր
մտքին
հեռաւոր
մէկ
խորշին
մէջ,
իր
սրտին
մօտաւոր
մէկ
անկիւնին
ծոցը։
Արփինէն,
իրեն
համար,
իր
աղջկանը
ցո՛լքը
մինակ
կրնար
ըլլալ,
նոյն
վարսերով,
նոյն
դէմքով,
նոյն
հասակով,
նոյն
շարժուձեւով,
նո՜յն
հոգիով։
ու
լուտանքո՜վ
կը
ճամբուէր.
անգամ
մը
սպառնալիքը
խիստ
ու
վճռական
եղաւ:
Յոյսը
չկտրեց
նորէն,
չդադրեցուց
իր
այցելութիւնները,
իր
ուխտագնացութիւնները.
ա՜լ
դուռը
չէր
զարներ.
տունին
շուրջը
կը
դեգերէր,
իր
յոյսը
դիպուածն
էր
մինակ,
հեռուէն
թերեւս
կարենար
տեսնել
սիրելի
դէմքը,
մազերուն
մէկ
գիսա՜կը
գոնէ:
գնաց
եկաւ
մեծմայրիկը.
Արփինէն
մեծցեր
ու
դպրոց
կ'երթար.
անգամ
մը
ելաւ
նոյն
իսկ
դպրոց
գնաց. ,
Օրիորդին
տերտս
հասկցնեմ,
հելպեթ
կը
թողու…ե:
Ես
Արփինէին
մեծմայրիկն
եմ
ըսաւ.
շատ
իսկ
էր
յայտարարութիւնը,
ներս
չառին
զինքը.
տնտես
ախպարը
բաներ
մը
մրթմրթաց,
չըլլար,
չի
կա՛յ,
ըսաւ.
վարժուհին
վերի
պատուհանը
նստած`
իր
ակնոցին
տակէն
անտարբեր
կը
դիտէր
ծեր
կնոջ
յուսահատ
վերադարձը…
Ծերուհին
անգամ
մըն
ալ
յուսախաբ
կ'ըլլար,
որովհետեւ
ամէն
ինչ
նախագուշակուած
ու
պատուիրուած
էր
արդէն…
Բայց
սէրը
յուսահատիլ
գիտէ՞.
տարիները
անցեր
էին,
թոռնիկն
ալ
մեծցած
կ՚ըլլար
հարկաւ,
չճանչցուելու
աստիճան
մեծցած.
ծերուհին
չէր
յուսահատեր
սակայն.
գէթ
հեռուէն
անոր
դէմքը
ընդնշմարէ՜ր.
հաւատքի
պէս
կը
զգար
թէ
պիտի
ճանչնար
զայն:
Վերջին
անգամ
երբ
դարձեալ
կատարած
էր
վերելքը,
թոռնիկին
դրացուհիներէն
մէկը
հետաքրքրուած
ներս
առեր
էր
զինքը
ու
տերտը
հասկցե՜ր:
Եւ
արդէն
շատոնց
ծերունի
կինը
ուշադրութեան
առարկայ
եղեր
էր.
ո՞վ
էր
այդ
սեւաւոր
կինը՝
որ
կանոնաւորապէս
կու
գար
կը
դեգերէր
այդ
կողմերը.
իրարու
մէջ
փսփսացեր,
հետաքրքրուեր,
հասկցեր
էին
վերջապէս
դրացուհիները.
Արփինէին
մեծմայրի՜կն
է
եղեր.
եւ
անոնցմէ
մէկուն
սիրտը
չէր
դիմացեր
այս
անգամ,
ներս
կանչեր
էր
մեծմայրիկը,
սփոփեր
ու
Արփինէն
տեսնելու
ժամադրութիւն
մը
խոստացեր
էր.
օ՜հ,
ի՜նչ
ուրախութիւն,
վերջապէս
պիտի
տեսնէր
իր
ձագուկը,
իր
խուզի՜ն.
հոգ
չէ
թէ
հեռուէն
մինակ,
դրացի
տան
պատուհանէն՝
որուն
դիմաց
կայնած
կ՚երեւակայէր
արդէն
իր
սիրական
սրտահատորը:
—
Ո՜ւյ ,
Աստըծու
խնտաք
հեմեն,
հիմա
խենթենամ
պըտոր…
Աստըծո՜ւ
խնտաք,
Աստըծո՜ւ
խնտաք,
ըսեր
ու
մեկներ
էր:
Ու
վաղը
ժամադրութեան
օրն
էր.
լուսանկարը
անգամ
մըն
ալ
համբուրեց,
լամպարը
մարեց
ու
քնացաւ
ծերուհին,
երջանիկ
քնացաւ:
*
*
*
Առտուան
դէմ
անձրեւները
դադրեր
էին,
անամպ
ու
միափայլ
կապոյտին
վրայ
արեւը
վիժակի
մը
պէս
կը
նշուլարձակէր.
առտուան
սիւքը`
գարնային
ծաղիկներու
բուրումով
խնկաւէտ`
հեշտագին
կը
զովանար:
Ծերուհին,
որ
բաց
պատուհանին
առջեւ
հագուած,
պատրաստ
նստեր
էր
եւ
արեւածագին
կը
սպասէր
անհամբեր`
վերջապէս
գոհունակ
ու
լայն
շունչ
մը
առաւ.
ուրեմն
ահա
պիտի
երջանկանա՜ր:
Դողով
ու
նախազգացումով
լեցուն`
խաչ
հանեց
ու
ճամբայ
ինկաւ.
շոգենաւերուն
հեռաւոր
սոյլին
հետ
քայլերը
կը
փութացնէր,
տենդոտ
ու
անգիտակից
գրեթէ:
Ղալաթիա
հասեր
էր.
առաջին
մտածումը
եղաւ
մոմ
մը
վառել
Ամենափրկիչին.
ահա՜
մօտեցեր
էր
իր
սիրական
գաղափարին
իրականացման,
մոմ
մը
չվառէ՞ր:
Աղօթքը
ըրաւ,
ժամէն
դուրս
ելաւ,
շոգենաւ
կա՞ր:
Ճիշդ
ժամանակին
կը
հասնէր,
տոմսակը
առաւ,
ներս
նետուեցաւ.
նոյն
պահուն
վերջին
սոյլը
կ'արձակուէր,
ու
շոգենաւը
մեկնած
էր
արդէն:
Առտուան
հաճելի
արեւ
մը
կ'ողողէր
խցիկը,
ուր
ծերուհին
նստած
էր`
մինա՜կ`
իր
երջանիկ
ակնկալութեան
ու
խռովանքին
հետ:
Վոսփորը
ոսկիով
զանակուած
կապոյտ
ու
երկարաձիգ
շալի
մը
պէս
կը
վէտվէտէր.
նոր
կտրուած
ձմերուկի
հեշտաւէտ
բոյր
մը
կ՚արտածորէր
ծովը.
շոգենաւը
կ՚երթար
թեւաբախ`
ծիրկաթինին
ձիւնաթոյր
ուրախութիւնը
ձգած
իր
ետեւէն:
—
Իւսկիւտա՜ր…
Առտուան
ցանցառ
ուղեւորներուն
մէջ
ծերուհին
առաջինը
եղաւ
դուրս
ցատկող:
Վերելքը
վայրկենական
երեւցաւ
իրեն.
բան
մը
չտեսաւ
ճամբուն
վրայ,
բան
մը
չլսեց:
Առաջին
բանը
որ
զինքը
յափշտակութենէն
արթնցուց`
ձայնը
եղաւ
զանգակին,
որուն
կոճակին
կը
հպէր
իր
դողդոջուն
ձեռքը:
Ճիշդ
ժամանակին
հասեր
էր.
Արփինէն
արդէն
դիմացի
պատուհանէն
կը
խօսակցէր
բարի
դրացուհիին
աղջկան
հետ:
Պէտք
եղաւ
որ
քիչ
մը
սպասէ
ծերուհին,
շունչ
մը
առնէ,
սուրճ
մը
խմէ,
յետոյ
ըսին
որ
կրնայ
պատուհանին
առջեւ
նստիլ
ու
սպասել,
—
չուզեցին
յանկարծակիի
բերել:
Բայց
իր
հոգիէն
կը
լսէր
արդէն
թէ
Արփինէն
արդէն
հոն
էր.
կթոտելով
ու
շնչահատ`
ելաւ
վերի
յարկը
պատուհանին
առջեւ.
արեւը
լիաշող
կը
ծաւալէր,
եւ
անոր
շլացքին
մէջէն
ծերուհին
ընդնշմարեց
մինակ
իր
հոգիին
երազը.
ա՜յնքան
ատեն
իրականութիւնը
երազ
մը
մինակ
երեւցած
էր
իրեն.
ուրեմն
Արփինէն
էր
անիկա,
իր
սրտահատոր
թոռնուհին`
Արփինէն…
—Ո՜ւյ,
արեւուդ
կշտանամ,
լուսերու
պէս
աղջիկ,
թպխսի
մարն
է,
պոյըդ,
պոսըդ
սիրեմ,
…
ֆուլիայ
մազերդ
սիրեմ,
հոգի՛դ
սիրեմ,
զաւա՛կս,
ձագո՛ւկս…
պոյդ
պոսդ
սիրեմ…
ֆուլիայ
մազե՜րդ
սիրեմ…
լուսերո՜ւ
պէս
աղջիկ,
լուսերո՛ւ
պէս
աղջիկ…
Օ՜հ,
շա՛տ
էր
այսքան
ուրախութիւն
հէք
սրտի
մը
համար,
որ
այնքան
ծարաւ,
ծարաւ`
յանկարծօրէն
կը
լենար
եւ
կը
զեղուր։
Մեծմայրիկը
մեռե՜ր
էր…
