ա.
Քաջն
Վահան
Մամիկոնեան
տեսել`
թէ
յաջողութեամբ
վճարեցաւ
գործ
պատերազմին
ընդդէմ
պարսից
եւ
ուրացելոց,
առաքեաց
հրեշտակս
առ
չորս
երեւելի
նախարար
ութիւնս
հայոց,
առ
Արծրունիս,
առ
Անձեւացիս,
առ
Ռշտունիս,
եւ
առ
Մոկացիս.
յորս
ոմանք
առ
երկիւղի
պարսից
երեւեալ
լինէին
յաչս
նոցա
արեւապաշտս
եւ
մոխրանուէրս
եւ
յորդորանց
զնոսա
՚ի
բաց
թողուլ
զսնոտի
երկիւղ
իւրեանց,
եւ
ստանալ
զոգիս.
մարտնչիլ
եւ
վանել
զթշնամիսն
հաւատոյ
յաշխարհէ
իւրեանց,
եւ
պաշտել
համարձակ
զօրէնս
քրիստոնէութեան.
Հայեցարո'ւք
ասէ
մի
անգամ
եւ
տեսէ'ք
թէ
ո'րպէս
այրեալ
տոչորեաց
այդ
հուր
չար
ութեան
զոգիս
բազմաց.
այլ
աւադիկ
եհաս
ժամ,
զի
մեկնեսցին
օդիք
այծեաց
՚ի
ձեռն
ընտ
րութեան
երկնաւոր
հովուապետին.
որ
ոք
ցանկայ
յաջակողմեան
դասուն
պարզերես
պանծալ
՚ի
խաչ
կենարար,
յառաջամիտ
յօժա
րութեամբ
կանխեսցէ
ընդդէմ
թշնամեաց
խաչին.
եւ
որ
ոք
յետս
ընկրկեսցի
՚ի
տիրահրաւէր
կոչմանս,
եւ
անփոյթ
կայցէ
ընդ
աւեր
ութիւն
եկեղեցւոյ
սրբոյ.
այնպիսին
ամօթահար
գլխակոր
՚ի
ձախակողման
անդ
ունի
ստրջանալ :
Եւ
ես
այժմ
ոչ
զոք
բռնաբարելով
քարշեմ
յօգուտ
անձին,
այլ
խրախոյս
բարձեալ
յիշեցուցանեմ
ամենեցուն
զփրկ
ութիւն
եւ
զկորուստ.
որ
ոք
խոստովանեսցի
զճշմարտ
ութիւն
հաւատոյս
մերոյ,
՚ի
գեհենէ
անտի
փրկեսցի.
եւ
որ
ոք
սայթաքեալ
մոլորեսցի
յուղղորդ
ճանապարհէ,
յանգիստ
կորուստն
մատնեսցի:
Դուք
ապաքէն
զճշմարիտ
եւ
զարդար
օրինացս
մերոց
զհաւատ
եւ
զքարոզ
ութիւն
քաջ
գիտէք,
եւ
ոչ
էք
կարօտ
յումեքէ
ուսանիլ.
եւ
ես
ոչ
եթէ
վասն
ուսուցանելոյ
խօսիմ
ընդ
ձեզ
այլ
միայն
սակս
յորդորելոյ
՚ի
զգաստութիւն :
Եւ
արդ`
զի՞
կայք,
զի՞նչ
խորհիք
եկայք
ժողովեսցուք
խնդրել
զվրէժ
թշնամեաց
եկեղեցւոյ,
եւ
սրբեսցուք
զաշխարհ
մեր
՚ի
գարշութենէ
մոխրոյ.
եւ
տէր
ամենակալ
օգնեսցէ
մեզ.
որպէս
եւ
օգնեացն.
զոր
եւ
լուայք.
եւ
տեսիք:
Իսկ
որք
խորհիքդ
զերկիւղ
մարմնոյ,
եւ
ցանկայք
ծառայել
մոլորութեանդ,
բնակեսջիք`
որպէս
եւ
հաճիք
՚ի
խաւարի,
չեղեալք
արժանի
հայիլ
յարեգակն
արդարութեան
Քրիստոս:
Այլ
նա
տացէ
ինձ
վարձս
վասն
բողոքելոյ
իմ
առ
ձեզ
՚ի
փրկ
ութիւն
ձեր,
եւ
յազատ
ութիւն
եկեղեցւոյ:
բ.
Զայսպիսի
բանս
լուեալ
չորեցունց
նախարարութեանց
երկու
ոմանք
՚ի
սահմանաց
նոցա
յօժարեցան
միաբանիլ
ընդ
Վահանայ.
սեպուհ
մի
Յովհան
անուն
Անձեւացի,
եւ
Ներսեհ
Երուանդունի,
որք
հաճեալ
զմիտս
բազմաց`
ժողովեցան
՚ի
միասին.
եւ
ելեալ
գնային
խառնիլ
՚ի
գունդն
Վահանայ:
Իսկ
այլք
արհամարհեալ
զպատգամս
նորա`
անփոյթ
եղեն:
Այլ
եւ
երկու
՚ի
նոցանէ
տէրն
Անձեւացեաց
Սեւուկ
անուն`
ազգական
Յովհաննու
Անձեւացւոյ,
եւ
իշխանն
Մոկաց
Յովհան,
զայրացեալ
ընդ
գործս
Յովհաննու
եւ
Ներսեհի`
ժողովեցին
բազմութիւն
մեծ
այրուձիոյ,
եւ
պնդեցան
զհետ
նոցա:
Եւ
՚ի
հասանել
Յովհաննու
եւ
Ներսեհի
՚ի
գիւղաքաղաքն
առեստ`
յաւուր
աւագ
շաբաթու
զատկին,
հասին
յանկարծակի
՚ի
վերայ
նոցա
սեւուկ
եւ
Յովհան
Մոկացի,
եւ
պաշարեցին
զնոսա :
Տեսեալ
նոցա
զանձինս
՚ի
վտանգի,
կէսք
զինեալք`
եւ
կէսք
անպատրաստք.
դիմեցին
յօգ
նութիւն
բարձրելոյն.
եւ
յարձակեցան
աներկիւղ
՚ի
վերայ
նոցա.
եւ
նախ
Ներսէհ
Երուանդունի.
եւ
նմին
եւ
Յովհան
Անձեւացի`
դիմել
՚ի
վերայ
Յովհաննու
Մոկացւոյ ,
հարին
զայրն
նիզակու,
եւ
յերկիր
կործանեցին
զնա:
Այս
Յովհան
Մոկացի
երբեմն
ծաղր
արարեալ
զՅովհան
Անձեւացի
ասացեալ
էր
զնմանէ,
թէ
նա
ոչ
իմիք
է
պիտանացու,
այլ
պարտ
է
անուր
արկանել
՚ի
պարանոց
նորա
իբրեւ
կովու.
եւ
այսմ
տուեալ
էր
պատասխանի
Սեւուկ
Անձեւացի.
թէ
զանուրն
ես
բերեմ,
եւ
դու
արկջիր
՚ի
պարանոց
նորա,
թէ
կարես:
Եւ
վասն
այսր
ամբարտաւանութեան`
ասէ
Ղազար
Փարպեցի,
նա`
որ
կովն
անուանեցաւ
՚ի
նմանէ,
իբրեւ
կով
եհար
զնա
եղջերբ
նիզակին
իւրոյ,
եւ
սպան :
Զայն
տեսեալ
զօրացն
բազմութեան`
որք
էին
ընդ
նոսա,
՚ի
փախուստ
դարձան.
եւ
սոքա
պնդեալ
զհետ
նոցա`
հարին
զբազումս
՚ի
նոցանէ.
եւ
զմնացեալսն
ցրուեցին
աստ
եւ
անդ
՚ի
դաշտս
եւ
՚ի
լերինս:
Եւ
յայտնապէս
գիտացեալ`
թէ
եղեւ
նոցա
օգնական
՚ի
վանել
սակաւուք
զայնչափ
բազմութիւն,
փառս
ետուն
նմա.
եւ
եդին
՚ի
մտի
յայնմ
հետէ
անկասկած
պատերազմիլ
վասն
եկեղեցւոյ
՚ի
պարծանքս
քրիստոնէական
հաւատոյ:
Եւ
եկեալ
վաղվաղակի
՚ի
Դուին
քաղաք`
միացան
ընդ
Վահանայ,
եւ
պատմեցին
նմա
եւ
Յովհաննու
հայրապետին,
թէ
զիարդ
յաջողեաց
նոցա
տէր
վանել
զատելիսն
աստուծոյ.
եւ
այս
բան
հռչակեցաւ
յամենայն
տեղիս
աշխարհին
Հայոց.
եւ
անկաւ
ահ
՚ի
սիրտս
ուրացելոյն :
գ.
Իսկ
Պերոզ
արքայ
պարսից
յանհնարինս
սրտմտեալ
՚ի
վերայ
Վահանայ,
եւ
՚ի
վերայ
միաբանելոցն
ընդ
նմա,
էարկ
զեղբայր
նորա
զՎարդ
՚ի
կապանս.
եւ
գումարեալ
զօր
բազում
յոյժ`
արձակեաց
զնոսա
՚ի
սկիզբն
դարնայնոյ
՚ի
կողմանս
Հերայ
եւ
Զարուանդայ,
պատուէր
տուեալ
կենդանւոյն
ըմբռնել
զՎահան,
եւ
զայլս
առ
հասարակ`
որք
միաբանեալ
էին
ընդ
նմա,
՚ի
սուր
սուսերի
մաշել`
՚ի
մեծէ
մինչեւ
՚ի
փոքրն:
Եւ
կարգեաց
զօրագլուխ
այնչափ
բազմութեան
զչորս
արս,
որոց
անուանք
էին.
Սուրէն
Պալաւ.
Վին
Խոռեան.
Վշնասպ
Իտապեան.
զԳիհոն
Սիւնեաց
տէր.
եւ
՚ի
վերայ
չորից
սոցա
կացոյց
գլուխ
եւ
սպարապետ
զԱտրներսեհ
ոմն
Սաղար
Փուշտիպանաց`
այր
անհնարին
պատերազմել :
Իբրեւ
լուաւ
Վահան
զգալ
այնչափ
բազմութեան
զօրացն
պարսից`
եւ
ուրացելոյ
ընդ
նոսա,
եկն
առ
Յովհան
հայրապետ.
եւ
ազդ
արար
իւրոց
միակամ
նախարարացն
գալ
՚ի
Դուին.
եւ
՚ի
հասանել
նոցա
անդր`
յաղօթս
կացեալ
ամենեցուն,
եւ
յաստուած
եդեալ
զյոյս
իւրեանց,
ժողովեցին
զզօրս
իւրեանց
թուով
սակաւ
յոյժ.
եւ
փութացան
՚ի
դիմի
հարկանիլ
թշնամեաց`
մինչչեւ
մտեալ
էր
նոցա
՚ի
միջոց
աշխարհին:
Ելեալ
ապա
՚ի
Դունայ
հանդերձ
հայրապետիւն`
զոր
առին
ընդ
իւրեանս`
յուսալով
յաղօթս
առնն
աստուծոյ ,
գնացին
յԱրտազ
գաւառ.
եւ
բնակեցան
՚ի
գիւղն`
որում
անուն
էր
Ներսէհապատ,
ոչինչ
հեռի
՚ի
բանակէն
պարսից:
Եւ
անդէն
՚ի
նմին
գիշերի
երանելի
հայրապետն
Յովհան
յորդորեալ
զզօրսն`
զինեաց
զնոսա
հաւատով
եւ
սիրով,
կանխեալ
առ
Աստուած
ջերմեռանդն
խնդրուածովք,
զի
բարձր
արասցէ
զանուն
իւր
սուրբ
առաջի
բազմ
ութեան
ազգաց.
եւ
տացէ
ճանաչել,
թէ
նորա
է
զօրութիւն,
եւ
յամի
օգնական
է
որոց
խնդրենն
զնա:
Եւ
իբրեւ
մերձեցաւ
առաւօտն,
դարձեալ
վերստին
նա
ինքն
Յովհան
հայրապետ
սկսաւ
քաջալերել
զՎահան
եւ
զՍահակ
մարզպանն,
եւ
զամնին
ընդ
նոսա`
զմեծամեծս
եւ
զփոքունս,
յաստուած
յուսալ.
զօրացարո'ւք
ասէ
՚ի
տէր,
եւ
՚ի
զօր
ութիւն
բազկի
նորա.
որով
կարօղ
լինիջիք
զամենայն
նետս
մուխս
թշնամեաց
ձերոց
շիջուցանել.
մի
'
զարհուրիք
՚ի
բազմութենէ
զօրու
անօրինացն.
զի
Աստուած
ընդ
ձեզ
է,
եւ
շարժեսցէ
զնոսա
իբրեւ
զխռիւս
՚ի
հողմոյ,
եւ
ցրուեսցէ
ընդ
երեսս
դաշտաց
եւ
բլրաց.
եւ
ինքն
փառաւորեսցի
՚ի
ձեզ:
Յաւարտել
Յովհաննու
հայրապետի
զյորդոր
խրախուսական
բանից`
կարգ
եդ
Վահան
՚ի
զօրսն,
բաժանեալ
զնոսա
յերիս:
Զմիջին
մասն
յանձն
արար
Սահակայ
մարզպանին.
զաջոյ
թեւն
ետ
Բարշղայ
Վահեւունւոյ,
եւ
նիզակակից
նմին
զԲաբկէն
Սիւնի,
եւ
զԱտովմ
Գնունի,
եւ
զՓապակ
Պալունի
`
հանդերձ
իւրեանց
այրուձիով.
եւ
զահեակ
թեւն
ետ
՚ի
ձեռս
Ներսէհի
Կամսարականի,
եւ
եղբարց
նորա
Վահանայ
եւ
Հրահատայ,
եւ
նիզակակից
նոցին
զՎասակ
զեղբայր
իւր:
Իսկ
ինքն
իւրովքն
հանդերձ
պատրաստէր
յօգ
նութիւն
իւրաքանչիւր
գնդիցն,
առել
ընդ
իւր
զՎրէն
Վանանդացի,
եւ
զՊապ
Արտակունի`
զորդի
Բաբոցի:
Եւ
այս
այսպէս
կարգել
նոցա`
բաժանեցան
՚ի
միմեանց.
եւ
ճակատեցան
ընդդէմ
պարսից
՚ի
հեռուստ:
դ.
Եւ
այն
ինչ
ճառագայթք
արեգական
սփռէին
յաշխարհ,
հայեցեալ
Վահանայ`
ետես,
զի
գունդն
կատշաց`
որ
անուանի
էր
զօրութեամբ,
եւս
եւ
մեծ
գունդն
Սիւնեաց
յառաջեալ
յարձակէին
՚ի
վերայ:
Զայս
տեսեալ
նորա`
յղեաց
զՊապ
Արտակունի
առ
այլ
գունդս
եւ
ասէ.
մեք
այժմ
խաղասցուք
նախագրաւ
՚ի
վերայ
հզոր
գնդիցդ,
եւ
դուք
մեղմով
եկայք
զկնի.
եւ
ուշ
եդեալ
հայեցարուք
՚ի
մեզ.
եթէ
մեք
զմեր
կողման
զախոյեանսն
շարժեալ
փախուցանեմք,
դիմեսջիք
եւ
դուք
՚ի
վերայ
այլոց.
եւ
այլ
մի
կարասցեն
նոքա
կալ
առաջի
մեր:
Մինչեւ
դեռ
նոքա
յայս
զգուշութեամբ
պատրաս
տութեան
էին,
անհնարին
ստիպաւ
հասեալ
՚ի
վերայ
գունդք
պարսից`
դղրդեալ
սասանեցուցին
զամենայն
կարգ
հայոց.
եւ
զաջոյ
կողմն`
ուր
էր
Բարշղ
Վահեւունի,
ցրուեալ
փախուցին :
Յայնմ
վայրի
Սահակ
մարզպան
տեսեալ
՚ի
հանդիպոյ
զմեծ
սպարապետն
պարսից
զԱտրներսեհ
Սալար,
դիմեաց
նիզակաւ
՚ի
վերայ
նորա,
եւ
նա
եւս
՚ի
վերայ
սորա,
եւ
՚ի
յարձակեալ
զնիզակն
՚ի
վերայ
միմեանց`
երկոցունց
նիզակքն
եւս
վրիպեցան
յանգծելի
զրահից
նոցին:
Անդ
ապա
երկաքանչիւր
նոքա
առիւծացեալ,
եւ
ամեհի
երիվարօք
իւրեանց
առ
միմեանս
մօտաւորեալ,
բուռն
հարին
այր
զընկերէ
իւրմէ,
եւ
կալեալ
զհերաց`
կռուէին
եւ
կռփէին,
մղէին
եւ
հարկանէին
զմիմեանս
մինչեւ
տկարացեալ
սաղարայ`
անկաւ
յերիվարէն,
եւ
խուսափեալ
՚ի
խռանն
փախեաւ :
Իբրեւ
ետես
Վահան,
թէ
աղմկեցան
զօրք
հայոց,
եւ
տկարացան
առաջի
թշնամեաց,
եւ
բազումք
՚ի
նոցանէ
փախեան,
ձայն
ետ
Վրենայ
Վանանդացւոյ,
յառաջեա
'
ասէ
՚ի
վերայ
թշնամեացդ.
իսկ
նորա
զարհուրեալ
յանակնունելի
շփոթութենէն`
ասէ .
ես
ոչ
եմ
կարօղ.
դու
յայսմ
ժամու
մի
լինիր
յիս
ապաստան:
Զայն
լուեալ
Վահանայ`
կնքեաց
զինքն
նշանաւ
խաչին,
եւ
էջ
կայծակնաբար
՚ի
միջին
վայր
աջակողմեան
գնդի
թշնամեացն.
հասին
եւ
երկոքին
եղբարք
Կամսարականք`
Ներսէհ
եւ
Հրահատ.
եւ
երեքին
նոքա`
թէ
զի՞նչ
անդ
գործեցին
չէ
հնար
գրութեամբ
յայտնել.
քանզի
շարժեալ
անհնարին
ուժգնութեամբ
համայն
զգունդն
դղրդեցին,
հարին
զհազարաւորս
նորա
՚ի
թարթել
ական.
եւ
անցեալ
՚ի
ձախակողմեան
թեւ
նոցին`
զանթիւ
բազ
մութիւն
արանց
քաջաց
տապաստ
արկին
յերկիր,
որպէս
որ
թէթափեսցէ
զթուղթ
՚ի
ծառոյ.
եւ
խռովեցուցեալ
զբովանդակ
բանակ
նոցա`
ցիրեւցան
կացուցին
զամսին :
Անդանօր
մին
՚ի
չորից
զօրավարացն
պարսից,
այն
է
Վին
Խոռեան
այր
հզոր`
իւրովք
թիկնապահօք
բազում
քաջութեամբ
ընդդէմ
դարձեալ
հայոց`
մնայր
աննահանջելի:
Յորմէ
զօրացեալ
եւ
Վշնապայ`
խաղայր
արձակ
եւ
նա
՚ի
տկարացեալ
կողմն
հայոց:
Այլ
քաջին
Վահանայ
դիմեալ
՚ի
վերայ
Խոռեանն
զնայ`
սատակեաց
զնա
անդէն.
նոյնպէս
եւ
Կամսարականն
Ներսէհ
հարեալ
նիզակաւ
զՎշնասպ`
տապալեաց
զնա
զգլխով
երիվարի
նորին,
եւ
սպան :
Յետ
հայեցեալ
փախստեայ
հայոց
եւ
Բարշղի,
եւ
տեսեալ`
թէ
խորտակեցան
պարսիկք
եւ
անկան
՚ի
փախուստ
յերեսաց
Վահանայ,
ոգի
առեալ
զօրացան,
եւ
դարձան
յետս .
եւ
պնդեալ
զհետ
փախստէից
հարին
եւ
սպանին
՚ի
նոցանէ
զբազումս
աւելի
զոր
կոտորեցանն
՚ի
պատերազմի.
եւ
զմնացեալս
՚ի
նոցանէ
հալածական
արարին:
Եւ
իբրեւ
ոչ
եւս
զօք
տեսանէին
՚ի
պարսից,
դարձան
ընդ
կրունկն
՚ի
տեղի
բանակին,
եւ
գտին
աւար
բազում
յոյժ
յոյժ.
զորս
ժողովեալ
բաժանեցին
յիւրեանս,
որովք
եւ
լցան
եւ
փարթամացան.
եւ
զերգս
օրհն
ութեան
՚ի
բերան
առեալ`
եկին
եւ
մտին
՚ի
գիւղն
Ներսեհապատ :
Որոց
ընդ
առաջ
ելեալ
երանելին
Յովհան`
ետ
զօրհն
ութիւն
իւր
՚ի
նոսա,
եւ
ուրաք
եղեւ
ընդ
նոսա.
եւ
ցնծայր
հոգւով
ո'չ
այնչափ
վասն
յաղթ
ութեան
նոցա.
որչափ
վասն
յայտնի
տեսանելոյ`
թէ
Աստուած
հաշտ
էր
ընդ
նս.
զի
թէ
չէր
այնպէս,
անհաւատալի
իմն
էր`
այսչափ
սակաւ
արամբք
զայնչափ
բազ
մութիւն
սպառազինաց
վատթարել:
Ապա
ելեալ
նոցա
՚ի
Ներսեհպատ
գեղջէ`
եկին
՚ի
Ծաղկոտն
գաւառ.
եւ
փոքր
մի
հանգեան
՚ի
տեղւոջն
Վարշակի
կոչեցեալ.
լցեալ
ամենեցուն
խնդութեամբ
՚ի
հոգիս
իւրեանց :
ե.
Յայսպիսի
ուրախ
ութեան
ժամու
նոցա
եհաս
առ
նոսա
անակնունելի
լուր
աւետեաց,
եթէ
Վարդ
եղբայրն
Վահանայ
զերծեալ
հրաշիւք
՚ի
կապանաց`
գայ.
եւ
՚ի
նմին
պահու
իսկ
ժամանեաց
եւ
նա
ինքն
Վարդ
հանդերձ
ծառայիւք.
եւ
ոչ
գիտէր
թէ
զիա'րդ
զերծեալ
իցէ:
Յայնժամ
կրկին
ուրախացեալ
ամցն`
օրհնէին
եւ
գովէին
զաստուած.
եւ
ոմանք
՚ի
բազում
խնդութենէ
երկուցեալ`
հայէին
յերեսս
Վարդայ`
տեսանել,
թէ
ճշմարտիւ
նա
ինքն
իցէ,
թէ
այլ
ոք,
եւ
կամ
առաչօք
ինչ.
քանզի
ընդ
ասելոյ
Փարպեցւոյն,
գրեթէ
առաւել
էր
տեսանել
աստ`
յազատութեանն
Պետրոսի`
՚ի
բանտէ.
զի
նա
միայն
առանձին
զերծաւ,
եւ
ընդ
մի
դուռն
էանց.
իսկ
սա
ծառայիւք
հանդերձ
ընդ
բազում
դրունս
եւ
ընդ
պարիսպս :
Իսկ
թէ
որչափ
ուրախ
ութիւն
եղեւ
եղբօր
նորա
Վահանայ
չէ
հնար
բանիւ
պատմել.
մանաւանդ
զի
գիտաց
նա
այսու
թէ
թողեալ
է
նմա
Աստուած
զմեզս
ուրացութեանն.
քանզի
ինքն
՚ի
միաբանիլն
ընդ
այլոց,
որպէս
՚ի
վեր
անդ
՚ի
գլ.
իբ.
գրեցաք.
ասացեալ
էր.
եթէ
հաճեալ
իցէ
Աստուած
ընդ
խորհուրդս
իմ,
եւ
անտես
արարեալ
զմեզ
ուրաց
ութեան
իմոյ.
տացէ
ինձ
տեսանել
մերձ
ընդ
մերձ
զանձկալի
եղբայրն
իմ
զՎարդ.
եւ
ուրախ
արասցէ
զիս
նովաւ:
Սոյնպէս
եւ
Վասակ
եղբայր
նորա
խնդրեալ
էր
յաստուծոյ,
նախ
տեսանել
զհարազատ
իւր
զՎարդ,
եւ
ապա
ասէ
արժանացած
զիս
փութով
հասանել
նահատակութեան.
որպէս
եւ
կատարեցաւ
իսկ
յետ
սակաւուց
ընդ
որում
ունիս
տեսանել
՚ի
յաջորդ
գլուխդ :
Լուր
գալստեանն
Վարդայ,
ընդ
նմին
եւ
համբաւ
յաղթութեն
հայոց
հռչակեալ
եւ
տարածեալ
ընդ
համօրէն
Հայաստան`
կորացոյց
զգլուխս
ուրացելոց.
եւ
յամօթ
արար
զխորհուրդս
նոցա.
եւ
ընդ
հակառակն
ուրախ
արար
զայնոսիկ`
որք
հաստատուն
ունէին
Քրիստոսի.
եւ
լցան
շրթունք
նոցա
օրհնութեամբք
տեառն:
