Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Բ.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ա. Ընդ այն ժամանակս յաւուրս շփոթութեան Արտաւազդայ եւ Կոպրոնիմոսի մեռաւ ոստիկան աշխարհին հայոց Աբդլազիզ. եւ կարգեցաւ ՚ի տեղի նորա ոստիկան Մրուան որդի նախընթաց ոստիկանին Մահմէտայ` այր երեւելի եւ զօրաւոր, զոր յիշէ եւ Դիոնեսիոս ասորի առ Ասսեմանեայ . բ. 16: Եւ զի ՚ի նմին ժամանակի Աշոտ Բագրատունի որդի Վասակայ նախապատիւ էր ՚ի մէջ իշխանացն հայոց, եւ սիրելի նոցին իսկ հագարացւոց, ոստիկանն Մրուան կացոյց զնա իշխանաց իշխան եւ պատրիկ: Մինչդեռ ՚ի Հայս էր Մրուան , ծագեցաւ շփոթ ութիւն յիշխանութեանն հագարացւոց. եւ Վէլիտ ամիրապետ սպանաւ յիւրոցն. եւ նստաւ որդի նորա Եզիտ: Զայս լուեալ Մրուանայ ոստիկանին հայոց` ժողովեաց զօրս ՚ի հայոց անտի եւ յայլոց ազգաց. եւ յանձն արարեալ զաշխարհն բոլոր ՚ի ձեռս Աշոտոյ պատրկի` դիմեաց ինքն ՚ի Միջագէտս. եւ գրաւեաց ընդ իւրեւ զայնոսիկ կողմանս. եւ խորհէր ընկենուլ զԵզիտ, եւ նստիլ ինքն ամիրապետ: Այլ յետ հինգ ամսոց իբրեւ մեռաւ Եզիտ, նստաւ ՚ի տեղի նորա եղբայր նորին Իպրահիմ, զոր ոմանք Սիւլէյման կոչեն:
       Իսկ Մրուանայ դարձեալ զօր գումարեալ ՚ի Միջագետաց` խաղաց ՚ի վերայ Դամասկոսի: Ել ընդդէմ նորա Իպրահիմ բազում զօրօք, եւ ՚ի պարտ ութիւն մատնեցաւ յերեսաց նորա. եւ անկան ՚ի զօրաց նորա այն օր քսան հազար այր. եւ ինքն մազապուրծ զերծեալ ՚ի Դամասկոս` կալաւ եւ սպան զամենայն եղբարս իւր, կասկածելով ՚ի նոցանէ` թէ ձեռնտու իցեն Մրուանայ. եւ առել գանձ բազում` գաղտ մեկնեցաւ անտի: Եւ Մրուանայ մտել ՚ի Դամասկոս` կոտորեաց զբազումս ՚ի մեծամեծաց` որք միաբանեալ էին ՚ի սպանութիւն Վէլիտայ. եւ զամենայն ինչս եւ զգանձս Դամասկոսի առեալ եբեր ՚ի Խառան. եւ ապա պատերազմել ընդ այլ թշնամիս իւր` յամի գտաւ յաղթօղ. եւ նստաւ ամիրապետ ՚ի վերայ համօրէն հագարացւոց: Եւ արձակեալ յիւրմէ զզօրս հայոց բազում պարգեւօք` առաւել եւս մեծարեաց զԱշոտ պատրիկ, եւ ընդարձակեաց զիշ խանութիւն նորա:
       Ընդ այս պատիւ Աշոտոյ մախացեալ Սմբատ ոմն ազգական նորին, եւս եւ երկու իշխանք Դաւիթ եւ Գրիգոր յազգէ Մամիկոնեանց` խորհէին չարիս ՚ի վերայ նորա: Այլ Աշոտ քանզի էր այր բարեպաշտ, ցածութեամբ եւ մարդասէր բարուքն հնարէր շահիլ զսիրտս ատելեաց իւրոց. եւ ամենայն փութով խնամարկեալ ՚ի վերայ ազգին` աշխատ լինէր յանդորրու պահել զամնին : Այս Աշոտ Վասակեան համարի լինել իբր արմատ թագաւորութեան Բագրատունեաց ՚ի Հայս եւ ՚ի Վիրս: Եղեն սորա երկու որդիք. անուն երիցուն Սմբատ, եւ կրտսեցոյն` Վասակ, Սմբատայ որդի եղեւ քաջն Աշոտ, որ մականուամբ Մսակեր կոչեցաւ ՚ի թուրքաց. Աշոտոյ որդի Սմբատ Խոստովանօղ, որ Ապլաբաս ասացաւ. Սմբատայ որդի Աշոտ առաջին թագաւոր Բագրատունեացս: Սոյնպէս եւ Վասակայ եղեւ որդի Ատրներսէհ. Ատրներսեհի որդի Աշոտ, որ փեսայացեալ վրացւոյ` ստացաւ իւր կալուածս յաշխարհի նոցա. եւ հաւատարիմ գտեալ առ ամիրապետն` կարգեցաւ իշխան մեծ եւ պատրիկ ՚ի վերայ Վրաց. եւ ՚ի կայսերէ եւս ընկալաւ պատիւ կիւրապաղատութեան. Աշոտոյ որդի Բագրատ եւ Գոմար. Բագրատայ որդի Դաւթի. Դաւթի որդի Ատրներսէհ, որ թագաւորեաց ՚ի Վիրս ձեռնտուութեամբ Սմբատայ արքայի որդւոյ Աշոտոյ առաջնոյ թագաւորի: Ցեղ սոցա նախապատիւ է ՚ի Վիրս, եւ կոչի Բագրատիւն:
       բ. Իսկ Մրուան ամիրապետ մղեալ զբազում պատերազմունս ընդդէմ թշնամեաց` ՚ի դիմել իւրում յԵգիպտոս` սպանաւ. եւ անկաւ շփոթ մեծ ՚ի հագարացիս. եւ ՚ի տիրել բազում իշխանապետաց ՚ի զանազան գաւառս, նստաւ ամիրապետ ՚ի Դամասկոս Միւսլիւմ ՚ի կողմանցն Խորասանայ. եւ այլ ոմն եւս Սափահ Աբդլլա անուն` ՚ի սահմանս պարսից. եւ յայնմ շփոթ ութեան ժամանակի փոխադրեցաւ աթոռ թագաւորութեան հագարացւոց ՚ի Բաղտատ: Եւ յամի տեառն. 755. այն է ՚ի թուական ութեան հայոց. մդ. նստաւ անդ Ճաֆար Ալմանսուր ամիրապետ Էսֆֆա, որ ՚ի գիրս հայոց դնի Ջափրէ առաջին, կամ Աբդլլա երկրորդ:
       Աւանդի ՚ի պատմութիւնս արաբացւոց եւ ասորւոց եւս եւ հայոց, թէ սա ինքն Ալմանսուր Ջափրէ ՚ի հիմանց շինեաց զքաղաքն զայն մեծ. եւ կոչեաց Մեդինատ Ասսալամ, այսինքն է Քաղաք Խաղաղութեան. այլ քանզի բնակեալ էր անդ յառաջագոյն իշխան ոմն Բաղտ անուն, ՚ի նմանէ առեալ զանունն` Բաղտատ կոչեցաւ: Սոյն այս Ալմանսուր ՚ի չորրորդ ամի իշխանութեան իւրոյ առաքեալ յաշխարհ ամենայն յարեւելս զեղբայր իւր զԱբդլլա` եդ ծանր հարկս ՚ի վերայ ամենեցուն, մանաւանդ ՚ի վերայ հայոց, եւս եւ ՚ի վերայ եկեղեցականաց եւ անապատաւորաց, ՚ի պատճառս շինութեանն Բաղտատայ. եւ ՚ի համար արկեալ զայնոսիկ` որք մեռան յաւուրս իւր` վասն նոցա եւս էառ հարկս. եւ հրամայեաց բառնալ զխաչս ՚ի գլխոյ եկեղեցեաց. եւ ետ կնքել զգանձատունս նոցա. եւ զսուրբ սպասս նոցին վաճառեաց հրէից: Արգել զգիշերային պաշտամունս, եւ զուսումն գրոց, եւ պատուէր ետ զերծուլ զմօրուսս, եւ գլխարկս դնել կանգնաչափ, եւ կախել ամենեցուն կապարեայ կնիք ՚ի պարանոցս իւրեանց: Եւ ապա թողեալ Աբդլլայայ ՚ի վերայ հայոց ոստիկան զԵզիտ ոմն` գնաց անտի. եւ Եզիտ սկսաւ չարչարել զհայս` առնլով ՚ի նոցանէ բազում ինչ:
       Յայսպիսի հարկահանութեանց եւ յայսչափ հարստահարութեանց նեղեալ յոյժ իշխանացն հայոց` խորհեցան ապստամբիլ յամիրապետէն` ՚ի նմին ամի` յորում եկաց ոստիկան Եզիտ : Եւ ընդդէմ դառնալ Աշոտոյ մեծի պատրկի, եւ ՚ի յորդորել նորա զնոսա համբերել սակաւիկ մի, դիմեցին ՚ի վերայ նորա ոխերիմ թշնամիք նորին Գրիգոր եւ Դաւիթ իշխանք Մամիկոնեանց, եւ կալեալ զնա` բրեցին զաչս նորա. եւ կուրացուցին զնա` յետ կալոյ նորին յիշխանութեան ամս. ժե. եւ ապա կեցեալ նորա ՚ի կու րութեան այլ եւս ամս. ժդ. վախճանեցաւ, եւ թաղեցաւ ՚ի գեօղն Դարոնս: Իսկ ոստիկանն Եզիտ նստեալ ՚ի Դուին ամս իբր. բ. կոչեցաւ յետս. եւ թողեալ հրամանատար եւ պատրիկ ՚ի վերայ հայոց զՍահակ զորդի Բագարատայ Բագրատունւոյ, գնաց ՚ի Բաղտատ. եւ էր այս Սահակ պատրիկ այր գեղեցադեմ եւ փառահեղ տեսլեամբ, եւ երկիւղած յաստուծոյ. եւ ինքն խնամէր զամենեսին խաղաղութեամբ:
       գ. Յաւուրս սորա բազմութիւնք ասպատակաց, որոց գլխաւորի անուն էր Սիւլէյման, դիմեալ ՚ի կողմանցն պարսից` եկին ՚ի Վասպուրական աշխարհ, որոց ՚ի դիմի հարեալ իշխանք Արծրունեաց` երկոքին եղբարք` Սահակ եւ Համազասպ որդիք Վահանայ, հարին զբազումն ՚ի նոցանէ ՚ի սուր սուսերի. այլ Համազասպայ կարեվէր խոցեալ` անկաւ յերիվարէն, եւ ժողովեալ ՚ի վերայ նորա բազմութիւնք թշնամեաց` հարին եւ սպանին զնա. Զայն տեսեալ Սահակայ եղբօր նորա` վառեցաւ ՚ի նախանձ սրտմտութեան. եւ դիմել ՚ի վերայ սպանողաց եղբօր իւրոյ` դիաթաւալ յերկիր կործանեաց զնա, եւ ինքն ՚ի յետուստ վէրս ընկալեալ կատարեցաւ անդէն:
       Զայս իբրեւ լուաւ կրսեր եղբայր նոցա Գագիկ, փախուցեալ անկաւ յամուրն Ողկան. եւ ապա զօր բազում ժողովեալ` դիմեաց մինչեւ ՚ի կողմանս պարսից, ուստի եկեալ էին ասպատակք, ՚ի խնդրել զվրէժ քինու եղբարց իւրոց. եւ աւերեալ զբազում տեղիս` դարձաւ անդրէն ՚ի նոյն ամրոցն յՈղկան: Իսկ թշնամեացն միւսանգամ գումարել ՚ի վերայ նորա ` եկին եւ պաշարեցին զամրոցն տարի մի. եւ իբրեւ ոչինչ կարացին առնել, դաւով եւ նենգութեամբ ՚ի խաղաղ ութիւն կոչեցին զնա. եւ կալեալ եդին ՚ի բանտի, ուր եւ վախճանեցաւ նա: Էին սորա որդիք երեք, որոց անուն էր Սահակ, Համազասպ` եւ Մերուժան. եւ սոքա սկսան պայազատել զիշխա նութիւն հօր իւրեանց Գագկայ յաշխարհին Վասպուրականի:
       Այլ հարկապահանջ ութիւն այլազգեաց ամենայն ընդ ամէ առաւել եւս սաստկանայր եւ ծանրանայր ՚ի վերայ հայոց. մինչեւ նախարարք եւ մեծամեծք (ասէ Ասողիկն ) ՚ի չքաւոր աղքատ ութիւն անկան: Եւ թէպէտ բազում անգամ բողոքեցին առ ամիրապետն` Սահակ պատրիկ եւ Տրդատ կաթողիկոս, բայց ոչ ինչ օգտեցան, այլ` առաւել եւս տառապեցան: Եւ մինչդեռ յայն տառապանսն էին, տեղաց յաշխարհս Հայոց զարհուրելի կարկուտ. եւ յետ այնորիկ մարախ սաստիկ. եւ ապա երաշտ ութիւն մեծ. որովք կարի իմն անչքացաւ Հայաստան:
       դ. Տեսեալ Տրդատայ հայրապետին զայսպիսի եւ զայնչափ աղէտս տարակուսի` հիւանդացաւ եւ մեռաւ, կացեալ ՚ի կաթուղիկո սութեան ամս. իգ: Եւ յաջորդեաց զաթոռն այլ ոմն Տրդատ անուն յաշխարհէն Տուրուբերանոյ ՚ի գաւառէ Դասնաւորից: Երեւելի էր յաւուրս սորա սրբութեամբ եւ իմաստութեամբ Սիոն ոմն Արագածոտնէ ՚ի գեղջէ Բաւոնեաց կամ Բզնոյից. սա ՚ի անկ ութեան իւրում ըմբռնեալ յերկիւղն աստուծոյ` ընծայեաց զանձն իւր ՚ի ծառայ ութիւն նորա ՚ի կաթողիկոսարանին. եւ տղայ գոլով հասակաւ, օրինակ բարի եղեւ ծերոց. եւ վարժեալ յամենայն առաքինութիւնս եւ յուսումն աստուածային գրոց` եղեւ այր կատարեալ, եւ ձեռնադրեցաւ յառաջնոյ Տրդատայ կաթողիկոսէ եպիսկոպոս Աղձնեաց նահանգին. ուր սրբութեամբ եւ ողջամիտ վարդապետութեամբ հովուէր զեկեղեցին:
       Եղեւ յաւուրսն յայնոսիկ ցամաքիլ յորդաբուղխ աղբեր միում, որ էր առ ստորոտով Սիմ լերին. յորմէ ոռոգանէին այգեստանեայք եւ բուրաստանք գիւղիցն. որոյ վասն նուազեցան եւ պտղաբերութիւնք տեղւոյն: Եւ քանզի յայտնի էր յայնժամ սրբ ութիւն երանելւոյն Սիոնի, կողմնակալ տեղւոյն` որ էր հագարացի Սիւլէյման անուն, կոչեալ զնա առ ինքն` աղաչեաց զնա, զի աղօթիւք իւրովք վերստին տացէ բղխել աղբերն: Եւ երանելին պատգամ առաքեալ առ վիճակեալս իւր` պատուիրեաց նոցա, զի ՚ի գիշերի կիրակամտին ամենեքին հսկեսցեն յաղօթս` խնդրելով յաստուծոյ վերստին շնորհել զյորդութիւն ջուրց աղբերն ՚ի պարծանս քրիստոնէական հաւատոյ առաջի իշխանին: Եւ յառաւօտու կիւրակէին առեալ երանելոյն ընդ իւր զուխտ եկեղեցւոյն, եւ եկեալ մերձ յաղբիւրն` եկաց յաղօթս. եւ տեառնագրեաց զտեղին սուրբ խաչին զոր ունէր ՚ի ձեռին. եւ ապա յանուն տեառն եհար գաւազանաւ իւրով զակն աղբեր. եւ առ ժամայն բղխեաց յաղբերէ անտի յորդառատ եւ ականակիտ ջուր: Զայս տեսեալ իշխանին Սիւլէյմանայ` զարմացաւ յոյժ, եւ պահեաց ՚ի մտի զեղեալսն:
       ՚Ի նոյն աւուրս կարգեցաւ նա ինքն Սիւլէյման ոստիկան աշխարհին Հայոց ՚ի վեցերորդ ամի պատրկութեան Սահակայ Բագրատունւոյ եւ յորժամ եկն նա ՚ի Դուին քաղաք, ՚ի յաջորդ ամի վախճանեցաւ կաթողիկոսն հայոց Տրդատ երկրորդ. կացեալ ՚ի հայրապե տութեան ամս. գ: Եւ իբրեւ ազգ եղեւ ոստիկանին մահն Տրդատայ վաղվաղակի առաքեաց պատգամ առ Սիոն եպիսկոպոս, զի եկեսցէ ՚ի Դուին. եւ ՚ի գալ նորա անդր` առ ժամայն ետ ձեռնադրել զնա կաթողիկոս:
       ե. Սոյն երանելիս իբրեւ արթուն հովիւ հսկելով ՚ի վերայ հատին ջանայր յամի անարատ պահել զայն. եւ տեսեալ յոմանս յառաջնորդաց եկեղեցւոյ թուլ ութիւնս եւ անկարգութիւնս. եւ յայլս զբռնակալ ութիւն եւ զզօշաքաղութիւն, կամեցաւ ժողով գումարել , եւ դարման ուղղ ութեան մատուցանել. եւ զի ոչ կարէր հանգստեամբ առնել զայս ՚ի Դուին, գրեաց նամակ առ ամենայն եպիսկոպոսունս հայոց` ժողովիլ ՚ի Պարտաւ քաղաք Աղուանից: Այլ զի դժուարին էր յայնմ ժամանակի ժողովիլ ամցն նոցա անդր , գրեցին առ նա բազումք թուղթ հաւանութեան, թէ զոր ինչ սահմանեսցես ժողովով ընդունելի է մեզ: Ելեալ ապա Սիոնի կաթողիկոսի` ՚ի Դունայ` գնաց ՚ի Պարտաւ քաղաք, առեալ ընդ իւր զոմանս յերեւելի եպիսկոպոսաց. են` Գէորգ Ոստան եպիսկոպոս. Սադովկ Սիւնեաց եպիսկոպոս. Եսայի Գողթան եպիսկոպոս. եւ այլք. ընդ որս եւ բազում վարդապետք եւ վանականք եւ երիցունք: Գնացին ընդ սոսա եւ քանի մի իշխանք. Սահակ պատրիկ Բագրատունի. Ատրներսեհ Սիւնեաց տէր. Սմբատ Բագրատունեաց իշխան. Մերուժան Արծրունի. Վահրամ Խորխոռունեաց տէր. Արտաւազ Աշոցայ տէր. Վահան Վանանդայ տէր. եւ Սահակ Գողթան տէր։ Սոքոք ժողով արարեալ Սիոնի կաթողիկոս ՚ի Պարտաւ` սահմանեաց քսան եւ չորս կանոնս. որոց ոմանք ՚ի վաղ ժամանակաց հաստատել եղեն եւ յայլ ժողովս. զորս եւ մարթ է համառօտել աստանօր այսպէս:
       ա. Եպիսկոպոս, քորեպիսկոպոս, եւ երէց` եթէ զհետ լինելով փառաց եւ զբոսանաց` անհոգ լիցին ՚ի խնամելոյ հօտին, լուծցին ՚ի կարգէ. բ: Եպիսկոպոսունք մի իշխեսցեն ձեռնադր ութիւն առնել ՚ի վիճակ այլոց եպիսկոպոսի. գ. Եպիսկոպոսք մի ստիպեսցեն զյանցաւորս` տալ ինչ յեկեղեցի, այլ` հրամայեսցեն, զի նոքա իւրեանց ձեռօք տացեն աղքատաց. դ. Եպիսկոպոսօք մի ' թոյլ տացեն քորեպիսկոպոսաց կամ` քահանայից սեղան հաստատել, կամ եկեղեցի օրհնել. ե: Եպիսկոպոսք մի իշխեսցեն միւռոն օրհնել, կամ յօրհնեալն յաւելուլ ինչ. այլ` ՚ի հայրապետանոցէն առցեն ամենայն յամէ: զ. Եպիսկոպոսք կարգեսցեն վարդապետս յեկեղեցւոջ` անխափան քարոզել եւ ուսուցանել զժողովուրդն. է: Վանք շինեսցին ՚ի գիւղս, զի անդ հանգիցեն առաջնորդք. նաեւ հիւրանոց եւ աղքատանոց. եւ հաս նոցա ՚ի գիւղից տացի, ը. Աւազանն մկր տութեան մաքուր պահեսցի եւ պատուեսցի. եւ ջուր մկրտութեանն մի թափեսցի յանսուրբ տեղիս. թ: Քահանայ` որում հասեալ է կարգ սպասաւորելոյ եկեղեցւոյ, սրբութեամբ արասցէ. եւ զաստուածային աղօթսն անխափան կատարեսցէ. ժ: Քահանայ եթէ ամուսնասցի, կամ եթէ երկրորդ ամուսնացեալն ձեռնադրեսցի, մի ' իշխեսցէ քահանայ ութիւն առնել, այլ` յապաշխար ութեան կացցէ: ժա. Քահանայք զգոյշ լիցին մի պսակել զհաւատացեալս ընդ անհաւատի. ժբ: Զնշխարս սուրբ խորհրդոյն քահանայք պատրաստեսցեն, եւ մի ականք, ժգ: Եթէ քահանայ պսակ արասցէ երրորդաց յառաջագոյն շնացելոյ, նզովեալ լիցի, եւ պսակն քակտեսցի. ծդ: Ինչք եւ սպասք եկեղեցւոյ մի վաճառեսցին: ժե: Կրօնաւորք մի տեղափոխ վանաց ՚ի վանս. այլ` կացցեն անդ, ուր կրօնաւորեցան. բայց եթէ կոչեսցին ՚ի վիճակ առաջնորդութեան. ժզ: Ամուս նութիւն մի լիցի մերձաւորաց մինչեւ ՚ի չորրորդ զարմ, ժէ. Անկելանոցք շինեսցին վասն նոցա, որք յաղագս ախտից ինչ հալածեալ լինին ՚ի քաղաքաց. եւ հաս կարգեսցի նոցա ՚ի ժողովրդենէ. ժը. ՚Ի մեռանիլ ուրուք` ողորմ ութեան վասն յիշատակի հոգւոյ նորա տացին այնմ եկեղեցւոյ եւ այնմ վանից, որոյ էր ժողովուրդ, եւ ոչ այլոց, բայց եթէ յաւելցի ինչ ժթ. Բանադրեալն յեպիսկոպոսէ եթէ յառաջ քան զարձակիլն մեռցի , հանդիսիւ մի թաղեսցի: ի. Եթէ երեխայ ոք առանց մկր տութեան մեռցի, հանդէս թաղման մի կատարեսցի ՚ի վերայ նորա, իա: Քորեպիսկոպոսունք մի ' իշխեսցեն փակել զդրունս եկեղեցւոյ. եւ կամ խափանել զաստուածային պաշտամունս. իբ: Իշխան գեղջն եթէ վասն պահանջելոյ զհարկս` տացէ փակել զեկեղեցին նզովեալ լիցի: իգ. Որք գերի վարեալ ՚ի հեթանոսս` եթէ կեցել իցեն ընդ կրօնի հեթանոսաց, եւ անպատշաճ ինչ գործել ընդ նոցա, թէպէտ եւ առանց ուրանալոյ զհաւատս, ՚ի դարձին իւրեանց ամի մի ապաշխարեսցեն եւ յայնմ ամի ծոմապահ լիցին յաւուրս չորեքշաբաթու եւ ուրբաթու, իդ: Սուրբ գիրք համարեսցին ՚ի հին օրինաց սոքա ծննդոց. Ելից. Ղեւտականք, Թ իւք. Երկրորդ օրէնք. Յեսուայ. Դատաւորաց. Հռութայ . չորս գիրք Թագաւորաց. երկու գիրք Մնացորդաց. երկու գիրք Եզրայ. Տոբիթայ. Յուդիթայ. Եսթերայ. Մակաբայեցւոց յոբայ. սաղմոսք Դաւթի. չորս գիրք Սողոմոնի. գիրք երկոտասան Մարգարէից. գիրք Եսայեայ, Երեմիայ` (ընդ որում իմացեալ լինի եւ մարգարուէութիւն Բարուքայ ) Եզեկիէլի եւ Դանիէլի եւ իմաստութիւն Սիրաքայ: Զայսոսիկ կանօնս ՚ի կոնդակի հաստատել Սիոնի կաթողիկոսի` սփռեաց զպատճէնսն յայլեւայլ գաւառոյ յաշխարհին Հայոց, նաեւ յաշխարհին Աղուանից հաւանութեամբ Դաւթի կաթողիկոսի նոցա` եւ հաճութեամբ իշխանաց նոցին, որոց անուանք էին Վարազքուրդակ Վաչականեան, եւ Վարդան Սատոնեան, եւ Տիրիկ Քարոնեան եւն:
       ՚Ի յաջորդ ամի այսր ժողովոյ մեռաւ Սիւլէյման ոստիկան. եւ ամիրապետն առաքեաց ՚ի տեղի նորա զայլ սոքա Պէքիր անուն. որ բազմօք տառապեցոյց զհայս. եւ զորք նորա առաւել եւս. որոց գնացեալ եւ ՚ի կողմանս Քաղենոյ, Արենոյ եւ Թալնոյ` նեղէին յոյժ զբնակիչսն. ընդ որ ոչ եւս կարացել նոցա հանդուրժել` յարձակեցան ՚ի վերայ, զոմանս հարին ՚ի բերանոյ սրոյ, եւ զոմանս ցրուեցին փախստեայ: Զայն իբրեւ իմացաւ Պէքիր ոստիկան, ազդ արար վաղվաղակի մեծի իշխանին Միջագետաց, որոյ անուն էր Մուսի Մուսահաբի, արձակեալ զօրս ՚ի Հայս ՚ի սահմանս Քաղենոյ, Արենոյ եւ Թալնոյ. եւ նորա կազմեալ գունդ մի ստուար` արի արանց` առաքեաց ՚ի կողմանս յայնոսիկ: Հասեալ նոցա անդր յանկարծակի` յաւարի առին զերկիրն, եւ կոտորեցին արս եօթնհարիւր, եւ գերեցին ոգիս հազար եւ երկու հարիւր: Եւ ապա դաւաճանութեամբ ոմանց կալեալ եւ զմեծ պատրիկն զՍահակ Բագրատունի` ածին առ Մուսի. եւ զի Մուսի յառաջագոյն իսկ ունէր թշնա մութիւն ընդ Սահակայ պատրկի, իբրեւ ետես զնա` առ ժամայն ետ սպանանել, եւ զամենայն գանձս նորա էառ յարքունիս. որպէս գրէ Դիոնեսիոս պատմիչ ասորւոց . առ Ասսեմանեայ . բ. 16: