Աւանդի
՚ի
յաւելուածս
աղաւաղ
իրիք
պատմութեան
ժողովոց,
թէ
Եղիա
կաթողիկոս
էր
մի
յայնցանէ`
որք
ամենեւին
քաղկեդոնականք
էին,
եւ
հաստատուն
պահէին
զմիաբան
ութիւն
ընդ
քաղկեդոնիկս
եւ
զաւանդութիւնս
Եզրի:
Յայս
բան
հայելով
եւ
Գրիգոր
Անաւարզեցի,
եւ
անծանօթ
պատմիչն
Կլեմէսի`
գրեն,
թէ
կաթողիկոսունք`
որք
նստան
զկնի
Եզրի
մինչեւ
ցՅովհան,
ամենայն
իրօք
յամի
քաղկեդոնականք
էին:
Եւ
պատճառ
այսպէս
ասելոյ
սոցա
յայտ
է.
զի
որովհետեւ
գիտեն`
թէ
Եզր
կաթողիկոս
քաղկեդոնական
էր,
աստի
մակաբերեն
հաստատութեամբ`
թէ
ուրեմն
եւ
յաջորդք
նորա
մինչեւ
՚ի
Յովհան
այնպիսի
էին:
Եւ
յայս
հիմնեալ`
առնեն
եւ
այլ
մակաբերութիւն.
այսինքն
թէ`
ուրեմն
եւ
նախընթացք
Եզրի
՚ի
վերկոյս
մինչեւ
՚ի
Ներսէս
Աշտարակեցի`
ամենեւին
ընդդէմ
էին
քաղկեդոնականաց.
եւ
դարձեալ
այլ
մակաբերութիւն,
այսինքն
թէ`
՚ի
Ներսիսէ
՚ի
վեր
մինչեւ
՚ի
Բաբկէն`
էին
ընդ
ամենայնի
քաղկեդոնականք:
Զբանս
սոցա
իբր
խարիսխ
հաստատուն
ունելով
ոմանց
՚ի
նոր
մատենագրաց,
ընդ
որս
եւ
Կլեմէս
Գալանոս,
կարգեն
դասաւոր
ութիւն
իմն
այսպիսի
կաթողիկոսաց,
եւ
զնոյն
ընդարձակեն
մեկնաբանութեամբ:
Այլ
զի
բարւոք
իմասցի
այս,
բերից
՚ի
մէջ
հատուած
մի
՚ի
բանից
Կլեմէսի,
զոր
հաւաքելով
յանծանօթ
պատմագրէ
իւրմէ`
գրէ
յաւուրս
Եղիայի.
հատ.
ա.
գլ.
16.
երես.
198.
եւ
հատ.
գ.
երես.
248.
այսպէս
Արդ`
կացեալ
աթոռ
հայրապետութեանն
հայոց
հնազանդ
սուրբ
եկեղեցւոյն
Հռովմայ
՚ի
սրբոյն
Գրիգորէ
մինչեւ
՚ի
Ներսէս
Աշտարակեցին,
որ
զԴվնայ
ժողովն
արար
հրամանաւ
արքային
պարսից.
ամք.
մժը.
հայրապետք.
ի.
որք
ամենքն
հնազանդք
էին
սուրբ
եկեղեցւոյն
Հռովմայ:
Իսկ
կացեալ
՚ի
հակառակ
ութիւն
նոյն
եկեղեցւոյն
՚ի
Ներսէսէ
Աշտարակեցւոյն
մինչեւ
ցԵզր
Փառազնակերտացին,
ամք
ճժբ.
եւ
հայրապետք.
է.
որք
եղեն
հակառակք
սուրբ
եկեղեցւոյ.
եւ
՚ի
միաբանութենէն
Եզրայ
մինչեւ
ցՅոհան
Օձնեցին,
ամք.
ղե.
եւ
հայրապետք.
զ:
Արդ`
՚ի
սուրբ
Գրիգորու
մինչեւ
ցայս,
ամք.
նիե.
եւ
հայրապետք.
լգ.
իսկ
՚ի
սուրբ
Գրիգորէ
մինչեւ
յաստ`
կացին
՚ի
հնազանդութիւն
հայրապետք
իզ.
ամք.
յժգ.
եւ
կացին
հակառակ`
հայրապետք
է.
ամք .
ճժբ:
Զայս
եդեալ
Կլեմէսի`
յաւելու
եւ
ինքն
հաստատել
զնոյն,
իբր
մեկնաբար
ազդ
առնելով
ընթերցողաց`
յասելն.
հատ.
ա.
յերես.
198.
Յայսմ
տեղւոջս
հայ
պատմիչն
(անանուն
)
ժողովէ
զթիւ
եւ
զժամանակ
անհնազանդ
կաթողիկոսաց,
եւ
հնազանդելոց
եկեղեցւոյն
Հռովմայ,
որք
մինչեւ
ցաստ
առաջնորդեցին
զհայոց
եկեղեցի:
Եւ
ապա
տարակոյս
ինչ
՚ի
մէջ
բերէ
Կլեմէս ,
թէ
ընդէ՞ր
արդեօք
այն
իւր
պատմիչ`
յաւուրս
Եղիայի
եւ
նախ
քան
զՅովհան
առնէ
զայս
հաշիւ,
եւ
ոչ
՚ի
վերջոյ
զկնի
ամենայն
կաթողիկոսաց:
Զայս
տարակոյս
ինքնին
լուծանէ`
ասելով.
վասն
զի
մինչեւ
ցայս
ժամանակ
յայտնի
են`
թէ
ո'յք
իցեն
ուղղափառք,
եւ
ո'յք
ոչ.
իսկ
զկնի
այսորիկ
չէ
'
ասէ
այնպէս
յայտնի
որպէս
զառաջինսն:
Ահա
՚ի
սոյն
հաստատեալ
Կլեմէսի`
բազում
ուրեք
յեղյեղէ
՚ի
գիրս
իւր
զայս
կարգ`
իբրեւ
անաղարտելի
դասաւոր
ութիւն
ուղղափառ
եւ
ոչ
ուղղափառ
կաթողիկոսաց
՚ի
նախայիշատակեալ
տեղիսդ.
եւս
եւ.
հատ.
ա.
երես.
86.
եւ
188.
եւ
հատ.
բ.
երես.
129.
130:
Եւ
զի
զայս
կարգ
անխախտ
եւ
հաստատուն
համարի
վասն
այնպէս
վկայելոյ`
իւրոյ
անծանօթ
պատմագրի,
սկսանի
զհետ
լինել
գտանելոյ
գործ
ինչ
ուղղութեան,
զի
տացէ
իւրաքանչիւր
կաթողիկոսաց`
զորս
դասէ
՚ի
կարգս
ուղղափառաց.
եւ
ընդ
հակառակն`
ջանայ
գտանել
զայլ
գործ
ինչ,
զի
տացէ
իւրաքանչիւր
կաթուղիկոսաց`
զորս
դասէ
՚ի
կարգս
ոչ
ուղղափառաց:
Զամենայն
բանս
Կլեմէսի
յառաջ
բերել
երկար
լինի`
եւ
ձանձրոյթ
ընթերցողաց.
եւ
ո'չ
իսկ
հարկ
է
մեզ
դեգերիլ
՚ի
բանս
նորա.
զի
որովհետեւ
անհիմն
է
այնպիսի
կարգ
եւ
դասաւորութիւն
կաթուղիկոսաց,
անհիմն
լինի
եւ
այն
ամենայն`
զոր
գրէ
նա
զնոցանէ:
Ասացի`
անհիմն
է.
քանզի
եթէ
ընդ
առաջին
դասաւոր
ութեան
հայեսցուք
՚ի
հին
եւ
՚ի
հարազատ
պատմութիւնս
հայոց,
ոմանք
յայնց`
զորս
համարի
Կլեմէս
քաղկեդոնականս,
յայտնապէս
հակառակ
կացին
ժողովոյն
Քաղկեդոնի .
որպէս
ահա
՚ի
կարգէ
յաջորդացն
Եզրի`
անմիջապէս
նստօղ
Ներսէս
Շինօղ,
զորմէ
ասէ
Կլեմէս`
հատ.
բ.
երես.
129.
թէ
էր
այր
ուղղափառ,
եւ
եկեղեցական
մի
ութեան
ցանկացօղ.
եւ
՚ի
լատիներէնն,
ոչինչ
ընդհատ
յԵզրէ.
եւ
հատ.
ա.
երես.
190.
աստուածային
սիրովն
վառեալ.
սա
յայտնի
նզովեաց
զժողովն
Քաղկեդոնի
՚ի
ժողովի
իւրում
հանդերձ
եպիսկոպոսօք
հայոց.
որպէս
գրէ
Յովհաննէս
կաթուղիկոս.
զոր
ոչ
բնաւ
յիշէ
Կլեմէս:
Այլ
սորայն
թերեւս
չէ
'
ինչ
մեծ,
զի
յետոյ
յայլում
նուագի
ընկալաւ
զնոյն
ժողով,
եւ
հաղորդեցաւ
ընդ
կայսրն
յունաց
Կոստանդեայ.
բայց
Եղիա
կաթողիկոս
այնչափ
ընդդէմ
զինեցաւ
քաղկեդոնականաց,
մինչեւ
ոչ
շատացեալ
հալածել
զորս
կայինն
յիւրում,
ձեռն
էարկ
եւ
յԱղուանս ,
եւ
զկաթողիկոս
նոցա
ետ
ընկենուլ
յաթոռոյ
եւ
աքսորել.
որպէս
գրեն
Յովհաննէս
կաթուղիկոս,
Ասողիկ,
եւ
այլք
առհասարակ.
եւ
ահա
զսմանէ
բազում
գովութեամբ
խօսի
Կլեմէս.
հատ.
բ.
երես.
131.
եւ
յաւելու
եւս`
թէ
գլխովին
ջատագով
էր
Քաղկեդոնի.
եւ
թէ`
օգնական
էին
նմա
եւ
այլ
քաղկեդոնականք
՚ի
տարածել
զդաւանութիւն
քաղկեդոնականաց:
Զի՞նչ
պարտ
է
ասել
եւ
վասն
Բաբգէնի,
որ
եղեւ
առաջին
հերքօղ
ժողովոյն
Քաղկեդոնի.
տես
՚ի
ծանօթ.
լդ .
(1).
երես.
490.
եւ
ահա
զսոյն
Բաբկէն
դասէ
Կլեմէս.
հատ.
բ.
երես.
118.
եւ
՚ի
յառաջաբ.
եւ
յայլ
բազում
տեղիս,
՚ի
կարգս
ընդունողաց
ժողովոյն
Քաղկեդոնի`
իբր
գերագոյն
քան
զայլ.
զի
էր
ասէ
յառաջ
քան
զժողովն
Դունայ:
Տեսանե՞ս
ահա,
թէ
քանի
անհիմն
է
եւ
սուտ`
այդ
կարգ:
Հայեսցուք
այժմ
եւ
՚ի
նոսա,
զորս
դասէ
՚ի
միւս
կարգ
իբրեւ
դիմադարձս
քաղկեդոնականաց.
առաջին
՚ի
սոսա
համարի
զՆերսէս
Աշտարակեցի.
բայց
յայտ
է
թէ
չիք
նորա
բնաւ
ընդդէմ
դարձեալ
քաղկեդոնականաց.
ընթերցի'ր
զոր
ասացաք
՚ի
ծանօթ.
լզ.
(1).
երես.
493.
մինչեւ
՚ի
508:
Իսկ
վասն
Յովհաննու
յաջորդին
Ներսիսի
՚ի
հատ.
ա.
՚ի
կարգի
պատմ
ութեան
ինչ
ոչ
գրէ
Կլեմէս.
այլ
՚ի
հատ.
բ.
երես.
123.
պատմէ
այսպիսի
ինչ.
յաւուրս
նորին
Յովհաննու
ասէ
ժողովեցաւ
՚ի
Կոստանդինուպօլիս
հինգերորդ
տիեզերական
սուրբ
ժողովն.
եւ
յայնժամ
ասէ
գնային
ոմանք
յեպիսկոպոսաց
եւ
՚ի
վարդապետաց
հայոց ,
եւ
հաւանեցան
ժողովոյն.
եւ
մերժեցին
զԴունայ
չարաժողովն
ընկալան
զժողովն
Քաղկեդոնի…
ապա
՚ի
դառնալ
հայոց
եպիսկոպոսաց
՚ի
յաշխարհն
իւրեանց,
մի
մասն
ազգի
ընկալաւ
զմիաբանութիւնն
յօժար
կամօք.
իսկ
այլ
մասն
մերժեաց
զնա
(եւ
ընդ
սոսա
դասէ
զՅովհաննէս.
որ
եւ
)
գրեաց
ասէ
թուղթ
առ
տէր
Ապաս
պատրիարգին
Աղուանից.
ասելով`
թէ
ե'կ
լե'ր
ընդ
մեզ
միաբան
խոստովանելով
զմի
բնութիւն
Քրիստոսի
աստուծոյ,
եւ
՚ի
յերեքսրբերգութիւնն
ասել,
որ
խաչեցար
վասն
մեր
եւն:
Զայսոսիկ
բանս
հաւաքեալ
է
Կլեմէս
յանորոշ
բանից
Փոտայ,
եւ
այլոց
ուրումն
անծանոթ
պատմագրի
յազգէ
հոռոմոց,
զոր
կոչէ
Անոնիմուս`
է
Անանուն.
մեկնաբար
յաւէ
լեալ
յիւրմէ
բացատոթիս,
եւ
յարմարեալ
՚ի
վերայ
ժամանակին
Յովհաննու.
զոր
դասէ
՚ի
կարգս
չարափառաց.
բայց
յայտ
է
թէ
յաւուրս
հինգերորդ
ժողովոյ
վախճանեալ
էր
այն
Յովհաննէս
հայրապետ,
եւ
նստէր
Մովսէս
կաթողիկոս.
եւ
այսմ
չիք
տարակոյս`
նաեւ
ընդ
Կլեմէսի.
քանզի
ինքն
իսկ
համարի
թէ
յառաջ
քան
զայն
ըհանուր
ժողով
նստեալ
էր
յաջորդն
Յովհաննու
Մովսէս.
վասն
զի
այն
ժողով
ընդ
ասելոյ
Կլեմէսի.
106.
եղեւ
յամի
տեառն.
553.
յետ
երկուց
ամաց
թուականին
հայոց.
եւ
զի
Կլեմէս
ասէ`
թէ
թուականն
եդաւ
՚ի
Մովսիսէ
յամի
տեառն.
551.
ուրեմն
յառաջագոյն
իսկ
քան
զթուականն
եւ
քան
զայն
ժողով
նստեալ
էր
Մովսէս.
ապա
ոչ
գոյր
յայնժամ
Յովհան
հայրապետ:
Զայս
նաեւ
ինքն
Կլեմէս
այլուր
այսպէս
կարծելով
յաւելու
գրել.
հատ.
ա.
երես.
106.
յանուն
Մովսէսի.
թէ
՚ի
ժամանակս
հայրապետիս
այսորիկ
(Մովսեսի
)
մինչդեռ
կաթուղիկէ
սուրբ
եկեղեցին
առնէր
զհինգերորդ
տիեզերական
ժողովն
՚ի
Կոստանդնուպօլիս
՚ի
թվին
փրկչին.
շծգ.
ամին,
վասն
հաստատելոյ
առաւելաբար
զկանոնադրութիւնն
Քաղկեդոնի
ժողովոյն,
յայնժամ
հայք
ոմանք
ընդդէմ
նորին
ջանային
նոր
չարաժողովով
կրկին
հաստատել
զմոլոր
ութիւնս
միաբնակացն
եւ
աստուածաչարչարիցն.
Եւ
ապա
՚ի
հատ.
ի.
124.
ասէ,
թէ
յաւուրս
Մօրկայ
յետ
թագաւորելոյ
Խոսրովու
երկրորդի`
եպիսկոպոսունք
հայոց
դարձեալ.
միաբանեցան
ժողովով
ընդ
յոյնս.
բայց
յորժամ
դարձան
ասէ.
յաշխարհ
իւրրեանց.
մերժեցան
՚ի
Մովսիսէ
կաթուղիկոսէ .
եւ
այլ
եւս
պէսպէս
զրոյցք:
Զայսպիսի
կեղակարծ
եւ
երկդիմի
բանս
Կլեմէսի`
ընթերցեալ
եւ
լատին
հեղինակին
Յովհաննու
մեծի
մասնեայ`
տարակուսեալ
է,
թէ
արդեօք
բանք
Կլեմէսի
զո՞
յերկուց
հայրապետաց
համարին
լինել
յաւուրս
հինգերորդ
ժողովոյ,
եւ
թէ
զումմէ՞
գրէ
զայսպիսի.
եւ
ապա
զայլ
եւ
այլ
բանս
նորա
՚ի
մի
խառնել,
զայլ
իմն
գրէ
ինքն
՚ի
հատ.
թ.
երես.
77.
ուր
եւ
խօսի
այսպէս.
Պատմեն
ոմանք
(կամի
ասել.
պատմէ
Կլեմէս
Գալանոս
յայլեւայլ
տեղիս
),
թէ
Յովհաննէս
Քաբեկինոս
(այսինքն
Գաբեղեան
)
կաթողիկոս
հայոց,
որ
նստաւ
ասէ
Գալանոս
հատ.
ա.
երես.
105.
յամի.
551.
գումարել
իցէ
ժողով
՚ի
քաղաքն
Թէվիմ
(այսինքն
Դուին
).
եւ
նորին
բանիւ
հաստատեալ
է
յերեքսրբեանն
զայն
յաւելուած`
որ
խաչեցաւ
վասն
մեր.
եւ
զայս
դնէ
Մանսին
յամի
տեառն.
562:
Բայց
արդ`
որպէս
յայտ
է,
թէ
յամի
տեառն.
561.
չեղեւ
ժողով
՚ի
Դուին.
եւ
թէ`
յաւուրս
հինգերորդ
ժողովոյն
ոչ
գոյր
կաթողիկոս
Յովհաննէս
անուն,
ըստ
որում
ասացաք
՚ի
վերոյ,
նոյնպէս
յայտ
է
թէ
այդ
ամենայն
սուտ
է
եւ
ինքնաստեղծական
զրոյցք:
Ո՞ւր
թողից
եւ
զայն,
զոր
յիշեցաք.
գ.
38.
երես.
246.
ուր
Պրոկոպիոս
յոյն
պատմիչ
ժամանակակից
պատուով
խօսի
զայսմ
Յովհաննէ
կաթողիկոսէ
Գաբեղեանց`
ճանաչելով
հաւատակից
յուղղափառ
ութեան
յունաց.
տե'ս
զայսմանէ
եւ
՚ի
ծանօթ.
լղ.
(1).
իսկ
վասն
Մովսեսի
տե'ս
՚ի
ծան.
խ.
(1).
երես.
514.
եւ
515:
Այլ
սակայն
Կլեմէս
`
որպէս
արատ
մեծ
գտանէ
՚ի
վերայ
Յովհաննու
եւ
Մովսեսի,
որոց
չգոյր
բնաւ
հակառակ
ութիւն
ընդ
Քաղկեդոնականս,
նոյնպէս
եւս
ներհակ
այսմ`
սակաւս
եւ
գրեթէ
ոչինչ
վնաս
տեսանէ
՚ի
վերայ
Աբրահամու,
որ
քան
զամենայն
կաթուղիկոսունս
դիմադարձ
գտաւ
քաղկեդոնականաց
գրով
եւ
բանիւ
եւ
գործով.
եւ
մերժեաց
զնոսա
ժողովովն`
զոր
արար
՚ի
Դուին.
տե'ս
յերես.
306.
եւ
498:
Ապաքէն
սա
ինքն
Կլեմէս`
որ
զամենայն
կաթողիկոսաց
խօսի
ինչ
ինչ
մեկնաբանութեամբ
՚ի
հատ.
ա.
՚ի
կարգի
պատմ
ութեան
իւրոյ`
մանաւանդ
՚ի
վերայ
հակառակողաց,
զԱբրահամէ
ամենեւին
եւ
ոչ
իսկ
տող
մի
գրէ
անդանօր:
Եւ
սակայն
տեսեալ
՚ի
դասաւոր
ութեան
անդ`
թէ
՚ի
կարգս
նախընթացից
Եզրի
է
Աբրահամ,
ոչ
արժան
համարի
իսպառ
զանց
առնել
եւ
զնովաւ.
այլ`
յօժարի
խօսիլ
այլուր
եւ
վասն
նորա:
Բայց
՚ի
մի
կողմն
թողեալ
զժողով
նորա`
որ
եղեալն
է
ստուգիւ,
զայլ
ինչ
ստեղծանէ
եւ
նոր
իմն
պատմէ
զնմանէ
՚ի
հատ.
բ .
երես.
126.
այսպէս
ասելով.
հերձուածօղն
Աբրահամ
բռնադատեաց
զՅովհաննէս
կաթողիկոս
(Բագարանցի
)
եւ
զայլ
ուղղափառ
եպիսկոպոսունս
ընդ
նորին
չուել
եւ
գնալ
յաշխարհն
Յունաց:
Այլ
այս
ընդդէմ
իմն
է.
զի
ընդ
ամենեցուն
ասելոյ`
Մօրիկ
կայսր
զայս
Յովհան
Բագարանցի
եդ
՚ի
բաժնի
տէր
ութեան
իւրոյ,
եւ
ոչ
՚ի
բաժնին
պարսից.
եւ
զիա'րդ
կարէր
Աբրահամ
՚ի
տէրութենէ
կայսեր
՚ի
տէրութիւն
նորին
կայսեր
հալածել
զՅովհան:
Զայսմանէ
եթէ
կամիս
տե'ս
՚ի
կարգի
պատմագրութեանս.
գլ.
խե .
երես.
306:
Իսկ
յաղագս
Կոմիտասայ`
որ
ոչինչ
ունի
արարեալ
ընդդէմ
քաղկեդոնականաց,
որպէս
յայտ
է
յամենայն
պատմագրաց
հայոց,
զեւ'ս
նորալուր
բանս
գրէ
անդանօր
Կլեմէս,
յասելն`
թէ
աւելի
գտաւ
քան
զԱբրահամ
յընդիմանալն
քաղկեդոնականաց.
մինչեւ
պահանջել
նմա
նզովս
յայլոց
ընդդէմ
Քաղկեդոնի:
Բայց
այս
է
ունայն
զրպարտութիւն.
նախ`
զի
ոչ
ոք
գրէ
զայդ.
եւ
երկրորդ`
զի
հարազատ
գործք
եւ
գրուածք
Կոմիտասայ
յայտնի
ցուցանեն
զնա
լինել
ուղղափառ
եւ
այր
զգօն
խաղաղարար.
եւ
ուստի՞
արդեօք
առեալ
գրէ
Կլեմէս
զհակառակն:
Զի՞նչ
ապա
եւ
այն
միւս
եւս
մեղադրութիւն,
զոր
յաւելու
Կլեմէս
՚ի
վերայ
Կոմիտասայ.
սա
կամէր
ասէ
թողուլ
յետ
իւրեանն
աթոռաժառանգ
զչար
հերձուածօղն
զՅովհան
Մայրագոմեցին.
բայց
ո'չ
եղեւ
ըստ
հաճոյից
կամաց
նորա.
այլ
ընտրեցաւ
կաթուղիկոս
տէր
Քրիստափոր:
Եւ
զայս
ասէ`
առ
՚ի
ցուցանել`
թէ
Կոմիտաս
էր
հերետիկոս.
բայց
յայս
բան
Կլեմէսի
երկու
ինչ
կայ
ընդդէմ
նորա.
մի`
զի
նաեւ
Քրիստափոր
ոչ
ուղղափառ
համարեալ
լինի
՚ի
Կլեմէսէ`
վասն
գոլոյն
՚ի
դասաւոր
ութեան
անդ
հերձուածողաց
յառաջ
քան
զԵզր.
ուստի
եւ
նոյն
բան
լինէր
զնմանէ.
եւ
միւս
եւս`
որ
մեծն
է,
ուստի՞
յայտ
է`
թէ
Կոմիտաս
զաթոռն
յետ
իւր
կամէր
Մայրագոմեցւոյն
տալ
ժառանգել.
զի
զայդ
ոչ
ոք
գրէ
՚ի
ստուգադիր
պատմաբանից:
Եթէ
Կլեմէս
յայն
սակս
ասէ
զայդ,
զի
ոմանք
՚ի
յետին
պատմագրաց
ասեն`
թէ
Կոմիտաս
կամէր
կարգել
զՄայրագոմեցին
փակակալ
այսինքն
լուսարար,
ապա
առաւել
եւս
զԵզրայ
պարտ
էր
ասել
զայդ .
զի
սա
ինքն
Եզր
ոչ
միայն
կամեցաւ`
այլեւ
արար
իսկ
փակակալ
զՅովհան
Մայրագոմեցին.
եւ
ընդ
հակառակն`
Կոմիտաս
կաթուղիկոս`
թէեւ
կամեցել
էր
զՄայրագոմեցին
կարգել,
բայց
ոչ
կարգեաց,
այլ
եդ
՚ի
տեղի
նորա
զնոյն
ինքն
զԵզր:
Տեսանե՞ս
ահա,
թէ
ո'րպիսի
բանիւք
հաստատեն
յետինք
զորոշումն
ուղղափառ
կաթողիկոսաց
յոչ
ուղղափառաց.
որպէս
թէ
տղայական
խաղ
իցէ
զոք
ուղղափառ
կամ
հերձուածօղ
անուանել`
առանց
ունելոյ
զհաստատուն
պատ
մութիւն
՚ի
հին
մատենագրաց,
եւ
կամ
զիրաւացի
պատճառ:
Զայս
մի
ինչ
՚ի
վախճանի
ծանի'ր.
զի
դոքա
յետինքն
ոչ
ունելով
տեղեկ
ութիւն
որպի
սութեան
գործոցն
Աբրահամու
եւ
Եղիայի,
զգործս
նոցա
բաշխեալ
են
եւ
սփռեալ
՚ի
վերայ
այլոց
ըստ
հաճոյս
իւրեանց,
եւ
յամենեցունց
բաղդատեալ
են
նոր
իմն
խառնուրդ
պատմութեան:
Զոր
եթէ
մանրամասն
կամէաք
յառաջ
բերել,
եւ
՚ի
վերայ
իւրաքանչիւրոց
քնն
ութիւն
առնել,
ոչ
միայն
երկարէին,
եւ
միտք
նոցա
ընկղմէին
՚ի
շփոթ
բանս.
որով
փոխանակ
հասու
լինելոյ
ճշմարտութեան`
գուցէ
յառաւել
եւս
տարակուսութիւն
ըմբռնէին.
եւ
կամ
ոչ
որոշելով
զստոյգն
՚ի
ստոյ`
այլազգ
իմանային.
եւ
այսու
վաստակ
մեր
լինէր
անպտուղ,
եւ
ջան
նոցա
անօգուտ:
