Յետ
յղելոյն
սրբազան
վեհին
զՄիրզայն
մեր
ի
Կարս
առ
սարասկեարն
վասն
Թօխաթու
նուիրակ
Պետրոս
վարդապետի
եւ
ընդ
եղեալ
իշխանաց
ըմբռնեցմանն,
(որպէս
ասացաւ
յամսոյս
ԺԷ
)
եւ
զԿարնոյ
փայակն
որ
վասն
այսր
եկեալ
էր,
դարձուցանելոյն
յետս
ի
Կարին,
եկն
մահսար
ի
յԱրապկերու
ժողովրդենէն,
ընդ
թուղթ
Առաջնորդէ
նոցին
եւ
մեր
նուիրակին
որք
լիապէս
գրեալ
էին
զնոյն
անցսն:
Զորս
մահտեսի
Փիլիպպոսն
ի
Կարնոյ
յղեալ
էր
աստ
ընդ
եկողաց,
եւ
ինքն
եւս
գրեալ
վասն
այսր
զթուղթ:
Եւ
ի
հասանիլն
աստ
այն
մահսարին,
եկն
եւ
Միրզայն
մեր
ի
Կարսայ,
եւ
ահա
թէ
զի՞նչ
էր
հոգացեալ,
եւ
սարասկեարն
զինչ
էր
արարեալ
գրեցից:
Զի
նախ
քան
զգնալն
Միրզային
անդ,
հասեալ
էր
առ
սարասկեարն
համբաւն
այն:
Եւ
մահտեսի
Յօնանն
մեր`
որ
ընդ
չորից
կարգաւորացն
Ախլցխայու
գնաց
ի
Կարս`
(որպէս
ասացաւ
ի
յելն
յունվարի .
)
չգնացեալ
տակաւին
յԱխլցխայ`
անդ
դիպեալ
էր:
Որում
հարցեալ
էր
փաշայն
նուիրակին,
եւ
նա
ծանուցեալ
էր:
Եւ
փաշայն
մեղադիր
էր
լեալ
սրբազան
վեհին,
թէ
յորժամ
առաքէ
զնուիրակս
յայն
կողմունս,
ընդէր
ո'չ
յղէ
առ
մեզ
զի
բոյրուլթու
20)
տացուք
նմա,
որ
այսպէս
փորձութեան
չհանդիպին:
Եւ
նա
ասացեալ
էր
թէ`
որովհետեւ
չէ
սովորութիւն,
վասն
այն
ոչ
յղէ
աստ,
զի
թագաւորի
բէրաթն
զոր
տուեալ
է
իւրեան
զնորին
սուրաթն
տալ
նուիրակացն,
որք
գնացեալ
այնու
շրջագային
յայն
երկիրսն:
Եւ
փաշայն
պատասխանեալ
էր
թէ`
թէպէտ
չէ
լեալ
սովորութիւն,
բայց
այժմ
այսպէս
պահանջէ
ժամանակն ,
թող
մատն
մի
բոյրութու
եւս
ի
մէնջ
լիցի
ի
ձեռն
նուիրակացն,
զի
այդպէս
փորձութեան
չհանդիպին:
Զայս
այսպէս
էր
ասացեալ:
Եւ
ապա
խոստացեալ
էր
վասն
խաթեր
սրբազան
վեհին
գրել
Մատէն
Աղասուն,
զի
թոյլ
տացէ
նուիրակին:
Եւ
Յօնանն
գնացեալ
էր
յԱխլցխայ:
Եւ
ապա
մեր
Միրզայն
եւս
է
գնացեալ
ի
Կարս,
(որպէս
ի
վերայ
ասացաւ
)
Եւ
ի
տեսանելն
փաշային
զթուղթ
սրբազան
վեհին,
եւ
յիմանալն
զխնդիրն,
իսկոյն
գրեալ
էր
զթուղթ
առ
Մատէնի
Էմին
Աղասին ,
թողուլ
զնուիրակն
մեր`
եւ
զորս
ընդ
նմա,
եւ
զփարայ
մի
գրամ
ոչ
առնուլ:
Եւ
տուեալ
զթուղթն
Բայրախտարի
միոյ`
յղեալ
էր
շուտով:
Եւ
ապա
զպատասխանի
թղթոյ
սրբազան
վեհին
գրեալ
էր
փաշայն,
եւ
ծանուցեալ
զվերոյ
ասացեալն
եւ
միամիտ
արարեալ:
Եւ
զնոյնանման
բոյրութլու
մի
եւս
գրեալ
նորապէս
ի
վերայ
նոյն
Էմին
Աղասուն,
եւ
յղեալ
առ
սրբազան
վեհն,
զի
տեսեալ
միամտեսցի,
եւ
յղեսցէ
զայն
եւս
անդ`
զի
թէ
տակաւին
չիցէ
թուլատրեալ
զնոսա
Մատէն
Աղասին,
թոյլ
տացէ:
Այսպէս
էր
լեալ:
Վասնորոյ
եւ
սրբազան
վեհն
զթուղթ
մի
գրեաց
առ
Արապկերցիսն
ի
պատասխանի
մահսարին
նոցին
(որ
ի
վերոյ
յիշեցաւ ,
)
որք
բազմու
աղաչանօք
խնդրեալ
էին
ի
սրբազան
վեհէն
թէ
վատ
է
անունս
այս
զոր
ի
վերայ
ազգին
մերոյ
կայացուցին,
հոգա
'
այսր
աղագաւ,
եւ
զհնար
սորին
գիտ,
զի
մի
կայասցի
ի
վերայ
մեր
հասակավնաս
անունս
այս:
Ուստի`
եւ
սրբազան
վեհն
ծանոյց
նոցա
զոր
ինչ
արարին,
եւ
որպէս
եղեւ
կատարման
բանին,
(որպէս
գրեցաւ
ի
վերոյ
երկրապէս ,
)
նաեւ
զիրս
կրկին
բայրութթուիցն
եւս
ծանոյց
նոցա,
(որք
ի
վերոյ
յիշեցան ,
)
եւ
զառ
ինքն
յղեալն`
առ
նուիրակն
յղեաց,
եւ
գրեաց
սոցա
տեսանել
զայն
եւ
իմանալ
զգրեալսն
ի
նմա,
յորում
գրէր
փաշայն
առ
Էմին
Աղասին
զփարայ
մի
ոչ
առնուլ:
Բայց
նոքա
շուտափոյթ
լեալ
անդ`
ԱՌ
ոսկի
էին
խոստացեալ
անդ,
Էմինին,
վասն
սարասկեարին,
եւ
զայն
Գ
բաժին
էին
արարեալ,
զի
մինն
Արապկերցիքն
տացեն,
մինն
Ակնցիք,
(որովհետեւ
նոքա
եւս
էին
ընդ
սոսա
զրպարպեցեալ
այսու
զրպարտութեամբ :
)
եւ
մինն
նուիրակն
մեր:
Եւ
գրեալ
էին
առ
սրբազան
վեհն
զխնդիր,
զի
աստ
զայն
խոստացեալն
ծածկապէս
տացէ
սարասկեարին,
զի
մի
անդ
ինքեանք
յայտնապէս
տալով
զայն`
իսպառ
կայացուսցեն
ի
վերայ
ինքեանց
զայն
վատ
անունն
եւ
յետոյ
ինքեանք
մեզ
հասուսցեն:
Եւ
սրբազան
վեհն
գրեաց
թէ`
դուք
կարի
շուտափոյթ
էք
եղեալ,
եւ
զայդ
ընդ
վայր
խոստացեալ:
Եթէ
զայս
մեզ
գրելոց
էին ,
պարտ
էնք
մեզ
թողուլ
զի
մեք
հոգայաք
աստ:
Բայց
անդ`
ահա
դուք
զայդ
ի
բերան
էք
տուեալ,
արդ
թէ
առնուլ
եւ
թէ
ոչ,
ես
ոչ
գիտեմ:
Բայց
որ
ինչ
ինձ
գրեալն
է,
(որպէս
ահա
ի
մէջ
բոյրուլթուիդ
այդմիկ
գրեալ
է,
գրէ
թէ`
վասն
խաթեր
քոյ
գրեալ
եմ
որ
փարայ
մի
չառնուն:
Արդ
նա
այսպէս
մեզ
բեռն
դնէ,
եւ
մեք
մեզէն
զմարդավարութիւն
ինչ
առնել
պարտիմք
ի
հարկէ`
յորժամ
այսր
աղագաւ
զշնորհակալութիւնս
գրեսցուք
առ
նա:
Եւ
մարդ
եւս
մինչ
յղեցաք
ի
Կարս,
թէ
ի
մէնջ
եւ
թէ
ի
խանէն,
գիտէք
ահա
թէ
որքան
լինին
ծախք:
Մահտեսի
Փիլիպպոսն
եւս
ահա
գրէ
մեզ
ի
Կարնոյ,
(զոր
այժմ
էր
գրեալ ,
)
թէ
գիւմրիւկչին
ԲՃՂԵ
ղուռուշ
դրամ
էառ
լինէն,
որ
մէկ
թաթար
էր
եկեալ
ի
սարասկեարէն
առ
որ
վասն
այս
բանիս,
Ի
ղուռուշն
նմա
ետ,
եւ
ԲՃՀԵ
ղուռուշն
եւս
բոյրութլու
բերողին
պատի
տալ`
զոր
ի
հարկէ
ձեզ
եւս
է
գրեալ
ասէ
մահտեսի
Փիլիպպոսն:
Արդ
դուք
այնպէս
գիտէք
ասէ
թէ`
միայն
այդ
ձեր
խոստացեալ
ԱՌ
ոսկին
է,
որ
Գ
բաժին
էք
արարեալ,
եւ
Ա
բաժին
արկեալի
վերայ
նուիրակին
մերոյ:
Արդ`
ի
վերայ
ծախուցն
վերոյ
յիշեցելոց
զորս
մեք
աստ
արարաք,
եւ
առնելոց
ես
եմք,
եթէ
զայդ
եւս
ի
նուիրակէն
մերմէ
առնուք
զայն
եւս
ի
խղճմտանս
ձեր
թողում:
Եւ
այլ
երկար
բանք
առ
այսոսիկ :
Թուղթ
մի
եւս
առ
սրբոյ
Աթոռոյս
նուիրակ
Պետրոս
վարդապետն
գրեաց,
(որ
յամսոյս
ԺԷ
եւ
ի
յունվարի
ԻԵ
յիշեցեալ
է ,
)
ի
պատասխանի
թղթոյն:
Եւ
զվերոյիշեալ
պատմութիւնսնն,
եւ
զոր
ինչ
գրեաց
առ
Արապկերցիսն,
զամենայն
լիապէս
ծանոյց
նմա:
Եւ
վասն
ԱՌ
ուկւոյ
Գ
բաժին
առնելոյն
գրեաց
թէ`
եթէ
կամիցին
առնուլի
քէն,
ինքեանք
ողջ
լիցին,
իւրեանց
տուեալն
է,
թող
վերստին
յետս
առցեն:
Եւ
զոր
ինչ
ինքն
աստ
վասն
բանիս
այսմիկ
ծախեաց
էր,
(որպէս
ի
վերոյ
ասացաւ ,
)
սմա
ծանոյց,
զի
ընդ
առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետին
խօսեսցին,
եւ
ծանուսցեն
հասարակին,
որպէս
ինքն
եւս
գրեաց
եւ
որպէս
եւ
կամիցին
եւ
արասցեն,
գրեալ
ծանուսցէ
ինքեան:
Զբոյրուլթուն
եւս
առ
սա
յղեաց`
(որպէս
ասացաւ
ի
վերոյ ,
)
զի
թէ
պիտոյասցի,
հանցէ,
ապա
թէ
ոչ,
պահեսցէ
առ
ինքն,
զի
թերեւս
յայլ
ուրեք
պիտոյասցի:
Եւ
զի`
զրաբանութիւն
այն
ի
բերանոյ
սպասաորին
իւրոյ
Մկրտիչ
վերդապետին
էր
առաւել
կայացեալ
ի
վերայ
իւր.
քանզի
պիղծ
ժողովարարն
այն
յորմէ
ելեալ
էր
զրաբանութիւնն,
(որպէս
ասացաւ
յամսոյս
ԺԷ ,
)
ասացեալ
էր
թէ`
թուղթ
բերի,
եւ
ետու
նուիրակի
սպասաւոր
Աբեղային:
Եւ
ի
հարցեալն
զնա
բռնաւորին
Արապկերու
թէ
այս
յիրաւի
է
զոր
ասէ,
եւ
ի
խոշտանկելն
զնա
գանիւ
փոքր
ինչ ,
նա
իսկոյն
յանձն
առեալ
էր
զզրաբանութիւնն,
թէ
յիրաւի
է,
ինձ
թուղթ
ետ,
եւ
ես
ետու
մեծաւորին
իմոյ:
Ապա
եւ
բռնաւորն
զՊետրոս
վարդապետն
եդեալ
էր
ի
բանտի,
(որպէս
ասացեալ
է
յամսոյս
ԺԷ ,
)
Վասնորոյ`
գրեաց
սմա
սրբազան
վեհն
զի
կերպիւ
ինչ
յղեսցէ
զՄկրտիչ
վարդապետն
յետս
աստ,
զի
մի
ի
բերանոյ
նորին
այլ
եւս
կրեսցէ
զվտանկ
ինչ :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Արապկերու
Առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետն
գրեաց
(որ
ի
վերդ
յիշեցաւ ,
)
ի
պատասխանի
թղթոյն ,
եւ
զամենայն
վերոյգրել
պատմութիւնս,
եւ
զոր
ինչ
գրեաց
հասարակին,
եւ
մեր
նուիրակին
թէ
վասն
անցիցն,
եւ
թէ
ԱՌ
ոսկւոյն,
ի
կարճոյ
գրեաց
սմա,
եւ
պատուիրեաց
ընդ
նուիրակին
խօսել
այսր
աղագաւ,
եւ
զպատշաճն
հոգալ :
Իբրու
ի
վերայ
սորա
արկանելով
զբանն,
այնպէս
հոգալ`
զի
մի
մեք
աստ
այսքան
ծախս
արարեալ
(որպէս
ի
վերոյ
գրեցաւ ,
)
անդ
եւս
նուիրակն
տացէ:
Եւ
զի
գրէր
սա
թէ
բոյրուլթուն
այնպէս
գրեցա
'
սարասկեարին,
թէ
Հայոց
ազգին
մի
'
դիպիք
բնաւ:
Ուստի
գրեաց
նմա
առ
այս
թէ`
մեք
թէպէտ
քան
զայդ
լաւագոյնս
էաք
գրեալ
սարասկեարին
եւ
իւրայնոցն,
բայց
գրեն
մեզ
թէ`
խալիֆայ,
մեք
այժմ
յԱզգէն
մերմէ
եւս
ունիմք
զկարծիս,
վասն
ազգին
Հայոց
որպէս
գրեսցուք
թէ
մի
դիպիք:
Եւ
այլ
առ
այսոսիկ
բանք:
Թուղթ
եւս
առ
Մուրտիկզատէ
մահտեսի
Փիլիպպոսն
գրեաց
(որ
ի
վերդ
եւ
յամսոյս
ԺԸ
յնշեցաւ ,
)
ի
պատասխանի
թղթոյն:
Ծանուցանելով
նմա
զամենայն
անցսն
որք
ի
վերոյ
գրեցան,
եւ
զոր
ինչ
գրեաց
առ
Արապկերցիսն
եւ
առ
Առաջնորդն
նոցին
եւ
առ
մեր
նուիրակն:
Եւ
զվերոյիշեցեալ
բոյրուլթուն
եւս
յղեաց
առ
սա,
զի
տեսցէ
թէ
զի՞նչ
է
ի
նմա
գրեալ:
Եւ
վասն
բոյրուլթուին
զնուիրակի
թուղթն
եւս
բաց
յղեաց
առ
սա,
զի
յետ
տեսանելոյն
զբոյրուլթուն,
դիցէ
ի
մէջ
թղթոյն,
եւ
կնքեալ
յղեսցէ
առ
նա:
Զգրեանսն
Արապկերցոց
եւս
բաց
եդ
ի
մէջ
թղթոյն,
զի
կնքեալ
յղեսցէ
առ
նոսա:
Եւ
թէ
առաջին
յղեալ
բոյրուլթուն`
(զոր
սարասկեարն
իւր
մարդովն
էր
յղեալ ,
)
հասեալ
իցէ
անդ,
եւ
զինչ
է
եղեալ,
կամ
յետ
գնալոյ
այս
թղթոյս
զի՞նչ
լինիցի,
ծանուսցէ
ինքեան:
Իսկ
եւ
Արապկերցի
Մարտիրոսն`
եւ
ուզուն
Պետրոսն`
(որք
յիշեցեալք
են
ի
ԺԸ
ամսոյս ,
)
զդրամն
մեր
ոչ
տային,
(որ
անդ
յիշեցաւ ,
)
եւ
Մարտիրոսն
այժմ
զխաբեբաական
թուղթ
մի
գրեալ
էր
առ
սրբազան
վեհն,
հրաժարելով
ի
տալոյ
դրամոյն,
եւ
զսնոտի
պատճառս
ինչ
ցուցանելով:
Եւ
ի
ձեռն
յատուկ
փայեկի
միոյ
յղեալ
էր
աստ
առ
սրբազան
վեհն:
Եւ
սրբազան
վեհն
գրեաց
զթուղթ
մի
մեղադրանաց
եւ
սպառնալեաց
առ
երկոսեանն,
այսինքն
առ
Մարտիրոս
եւ
ուզուն
Պետրոսն:
Այսպէս
թէ
Մարտիրոս,
հիլլաբազական
գիրդ
էհաս
առ
մեզ,
եւ
իմացաք:
Այլ
այդպիսի
պատճառք
եւ
խաբեբայութիւնք
առ
մեզ
ոչինչ
համարին:
Մեք
զդրամն
մեր
ի
ձէնջ
պահանջեմք:
Նախապէս
իքէն
պահանջեմք
ուզուն
Պետրոս,
զի
նուիրակն
մեր
զփողն
ի
ձեռս
քո
է
համարեալ:
(Ա1Ա
)
Երկրոդն
ի
քէն
պահանջեմք
Մարտիրոս,
զի
դու
գրեցեր
մեզ
թէ`
փողն
ինձ
է
հասեալ,
եւ
ես
տալոց
եմ,
միամիտ
լեր:
Ահա
զթուղթդ
առ
իս
ունիմ:
Արդ`
որպէս
եւ
իցէ
այդ
երկուքդ
պարիք
տալ
զդրամն
մեր:
Որք
թէ
որ
մի
յառաջ
տայցէք
մահտեսի
Փիլիպպոսին,
զի
նա
մեզ
հասուսցէ,
բարի
է:
Ապա
թէ
ո'չ
յայնժամ
որիշ
կերպիւ
առնում
ի
ձէնջ,
եւ
դուք
փոշիմանելոց
էք
մեծապէս:
Եւ
այլ
բազում
սպառնալիք
առ
այս:
Զայս
թուղթս
յատկապէս
ետ
նորին
յղեալ
փայեկին,
(որոյ
անունն
էր
Մուրատ ,
)
տանել
տալ
նմա:
Եւ
զայս
եւս
ծանոյց
մահտեսի
Փիլիպպոսին,
զոր
ինչ
գրեաց
Մարտիրոսին
եւ
Պետրոսին:
Եւ
պատուիրեաց`
զի
թէ
տալ
ոչ
կամիցին
զդրամն,
շուտով
ծանուսցէ
ինքեան :
Այս
փայակս
եւս
ընդ
վերոյգրեալ
երկուց
փայեկացն
ել:
Այսինքն`
Բաղդատու
եւ
Վանայ:
Երեքեանն
ի
միասին
ելին
աստի
ի
փետրվարի
ԻԹ: