Յիշատակարան. Մասն II (1767-1776)

Հեղինակ
ՍԻՄԷՕՆ ԿԱԹՈՒՂԻԿՈՍ ԵՐԵՒԱՆՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  Թղթեր, նամակներ, կոնդակներ  
Դիտել
Մինչեւ ցայժմ ԺԱ ամէ`յորս սրբ. վեհն զՂուկաս վարդապետն նուիրակ եւ Առաջնորդ է յղեալ ի Զմիւռն: Եւ թէ զի՞նչ է պատճառն արգելման նորին անդ յայսքան ժամանակս, ահա ասացից: Զի մինչ զառաջին գործն նուիրակութեան զերծաւ նա, քաղաքացիքն բազմակնիք թղթով խնդրեցին ի սրբ. վեհէն թէ` յայս անգամ եւս զսա կացս մեզ նուիրակ եւ Առաջնորդ: Եւ սրբ. վեհն ըստ խնդրոյ նոցին արար այնպէս: Եւ ի վճարելն նորա զերկրորդ գործն, բազմիցս անգամ գրեաց սրբ . վեհին զաղերսանս, թէ զայլ ոք յղեա ' աստ, եւ ես եկից ի ս. գահդ: Բայց որովհետեւ այն կողմունքն էին յայնժամ ի մեծի վրդովման, եւ ճանապարհք կողմանցն փակեցեալ էին, ոչ զայլ ոք կարաց յղել աստի, եւ ոչ զնա բերել կարաց. այլ գրեաց նմա ժամանակ մի համբերել, մինչեւ տեսցէ, թէ կարէ յղել անդ զնոր նուիրակ եւ Առաջնորդ, ապա ինքն եկեսցէ: Եւ վասն յաճախելոց խռովութեանցն մինչ ոչ կարաց սրբ. վեհն զայլ ոք յղել անդ, ապա երրորդ անգամ կարգեաց զնա նուիրակ եւ Առաջնորդ: Եւ մինչ նա զայն գործն յաւարտիլ մերձեցոյց, դարձեալ գրեաց սրբ. վեհին զաղերսանս, թէ զիս տա'ր աստի, եւ զայլ ոք յղեա ': Եւ սրբ. վեհն գրեաց առ նա զյուսադրութիւնս, թէ յորժամ զգործդ աւարհտցես, գրեա ' մեզ` զի նոր նուիրակ եւ Առաջնորդ յղեսցուք յայդ վիճակ, եւ դու ե'կ այսր: Եւ որովհետեւ սրբ. վեհն զնա բերելոց էր ի ս. Աթոռս, վասնորոյ` այժմ զԵսայի վարդապետն նուիրակ եւ Առաջնորդ արարեալ Զմիւռնոյ, եւ զկոնդակն գրեցուցեալ, մինչ կամէր յղել զնա անդ, յայսմ միջոցի բազմակնիք մահսար եկն առ սրբ. վեհն ի Զմիւռնոյ իշխանացն, որք բազմաւ թախանձանօք գրեալ էին սրբ. վեհին, զՂուկաս վարդապետն վերստին նուիրակ եւ առաջնորդ առնել ինքեանց: Այսպէս գրելով թէ` որպէս զԶաքարիա վարդապետն Պօլսեցւոցն բաշխեցեր, զՂուկաս վարդապետն եւս մեզ բաշխեա ': Բայց սրբ. վեհն ոչ լուաւ նոցա , այլ զթուղթ գրեաց Աստուածատուր Աւետիք` Գալուստ եւ Առաքել Աղայիցն: Այլ եւ Խօջայ Ղուկասին, Խօջայ Դանիէլ, մհ. Կարապետ, Խօջայ Մալխաս, Խօջայ Երեմիա, մհ. Սէլում, եւ այլ ամենայն գլխաւոր իշխանացն: Ծանուցանելով նոցա զխնդիր Ղուկաս վարդապետին առ ի գալ ի ս. Աթոռս, եւ զպատրաստութիւն նոր նուիրակին: Որպէս ի վերդ ասցաք: Գրեաց եւս թէ` էհաս ասէ բազմակնիք թուղթն ձեր առ մեզ: Որով խնդրէք ի մէնջ զՂուկաս վարդապետն վերստին ձեզ նուիրակ եւ Առաջնորդ առնել: Զոր իբրեւ ընթերաք ասէ մեք, ո'չ սակաւ զարմացաք: Զի թէ դորա գիտութեամբն գրեցիք զայս առ մեզ, ապա ո՞րպէս էր, որ դա քանիցս անգամ թախանձանօք խնդրեաց ի մէնջ զինքն բերել աստ, եւ զայլ ոք յղել, եւ այժմ այդպէս կամի: Իսկ թէ ծածուկ գրեցիք զայս եւ ինքն չիմացաւ, (որպէս եւ գրէին եւս թէ` մեք ծածուկ գրեցաք, ինքն չգիտէ . ) վասն է՞ր այդպէս առնէիք: Զի պարտ էր ասէ ձեզ նախ զիւր կամսն իմանալ, եւ ապա թէ այդպէս առնել: Զի ակամայն ո'չ արդիւնաւորել ջանայ ասէ զգործն: Իսկ այն զոր գրէք ասէ, թէ որպէս զԶաքարիա վարդապետն Պօլսոյ քաղաքին բաշխեցեր, զսա եւս մեզ բաշխեա ': Առ այդ լուարո'ւք ասէ: Պօլսեցիքն չունելով ասէ զՊատրիարգութեան արժանաւոր անձն ոք, եւ մանաւանդ յայդ կողմնացի սեւագլխացն հոգւով չափ զզուեալ, եւ մերայնոյն կարօտեալ, խնդրեցին ասէ ի մէնջ զԶաքարիա վարդապետն շնորհել ինքեանց, զի պատրիարք լիցի . եւ մեք եւս կատարեցաք ասէ զխնդիրս նոցա: Իսկ դուք ոչ էք ասէ նման Պօլսեցւոցն որ ի յօտար սեւագլխաց զզուեալ, ի ս. Աթոռոյս խնդրիցէք ձեզ Առաջնորդ: Այլ ձեր Առաջնորդն ի ս. Աթոռոյս է եկեալ մինչեւ ցարդ, եւ այսուհետեւ եւս գալոց է: Դեռ յայտ տեղն չէք հասեալ ասէ որ լաւին կարօտիցէք, զի մինչեւ ցայժմ վատ մարդ չէ եկեալ ասէ առ ձեզ Առաջնորդ եւ նուիրակ: Ով ոք որ եկեալ են, մին քան զմին լաւ են լեալ, եւ այսուհետեւ եւս այնպէս է լինելոց շնորհիւ Տեառն: Զի եթէ զլաւն առ ձեզ չյղիցեմք ասէ, այլ ու՞ր եմք յղելոց` որ քան զձեզ լաւ լիցի, զի ս. Աթոռոյս տէրունի վիճակն դուք էք: Եւ այլք այսպիսիք բանք շատ: Եւ վերջապէս հարկիւ պատուէր` զի զՂուկաս վարդապետն յղեսցեն ի ս. Աթոռս: Եւ խոստացաւ նոցա` զկնի գալստեան Ղուկաս վարդապետին ի ս. Աթոռս, վասն բերեալ արդեանցն զթուղթ շնորհակալութեան եւ միամտութեան գրել ինքեանց: Որոյ օրինակն է ի բոլորագրահամար տետրոջն, յերեսն ՇԻԵ, ՇԻԶ :
       Թուղթ եւս յատկապէս առ Ապրօղլի Աստուածատուր Աղայն գրեաց ի պատասխանի թղթոյն: Զի վասն Ղուկաս վարդապետին նա եւ'ս էր իրիջայի գիր գրեալ առ սրբ վեհն, վերստին նուիրակ եւ Առաջնորդ առնել զնա ինքեանց: Բայց սրբ. վեհն զխնդիր նորին եւ'ս բացասաց, պատուիրելով նմա զՂուկաս վարդապետն փութով յղել ի ս. Աթոռս առ մեզ: (ՇԻԸ ):
       Թուղթ եւս առ Զմիւռնոյ նուիրակ եւ Առաջնորդ Ղուկաս վարդապետն գրեաց: Ծանուցանելով նմա զմիտս բազմակնիք մահսարին, զոր իշխանքն տեղւոյն գրեալ էին վասն իւր: Եւ ինքն եւս զբացասաց պատասխանիս գրելն առ նոսա: Եւ պատուէր` զի փութով աւարտումն տուեալ գործոյն, ելեալ եկեսցէ ի ս. Աթոռս: Եւ յառաջագոյն խոստացեալ սրբ. վեհին, թէ ի ֆռանկաց թուղթ եմ բերելոց: Որոյ աղագաւ եւ սրբ. վեհն գրեաց նմա, զի ի գալն իւր եթէ թուղթն եկեալ իցէ ի Ֆռանկստանու, բերցէ ընդ իւր. իսկ թէ չիցէ եկեալ, ասասցէ Աստուածատուր Աղային, որ նա յետոյ յղեսցէ առ մեզ: Ի ձեռս Զմիւռնոյ իշխանացն յղեցաւ այս տալ նմա (ՇԻԷ ):
       Թուղթ եւս առ ս. Աթոռոյս գանձապետ մհ. Աղամջանի վէքիլ մհ . Աւետիսն գրեաց: Հարցումն առնելով վասն Զմիւռնոյ բեռանցն թէ զի՞նչ արար: Զի մհ. Սիմէօնն զբեռինսն յանձնեալ էր նմա յղել ի Կարին առ մհ. Փիլիպպոսն. իսկ նա տակաւին չէր յղեալ: Եւ գրագիր Յովաննէսն ըստ գրեցելոյն մերոյ ի Պօլսոյ եկեալ էր ի Թօխաթ, եւ անտի գալոց էր ի ս. Աթոռս, բայց խարճի չունէր: Վասնորոյ ի սրբ. վեհէն խարճի էր խնդրեալվասն իւր: Եւ սրբ. վեհին գթացեալ ի նա, գրեաց մհ. Աւետիքին խարճի տալ նմա, (1) եւ ի ս. Աթոռս յղել: Յղեցաւ այս առ մհ. Սիմէօնն տալ նմա :
       Թուղթ եւս ի Թօխաթ առ մհ. Սիմէօնն գրեաց ի պատասխանի ի մայիսի Է գրեալ թղթոյն : Զի Զմիւռնոյ իշխանքն զբազմակնիք մահսարն զոր վասն Ղուկաս վարդապետին գրեալ էին, յղեալ էին առ նա յղել ի ս. Աթոռս: Եւ նա եւս ընդ Մշեցի Մուրատ յանուն փայեկի միոյ յղեալ էր առ սրբ. վեհն: Եւ սրբ. վեհն զպատասխանի մահսարին եւ զայլ թուղթս եւս գրեալ, ընդ նոյն փայեկին յղեաց առ նա` յղել ի Զմիւռին ի ձեռս տեղւոյ իշխանացն: Եւ ի Զմիւռնոյ եկեալ Բ բեռանցն աղագաւ գրէր թէ` մհ. Աղամջանի վէքիլ մհ. Աւետիքին յանձնեցի զբեռինսն, զի ի սուրբ Աթոռդ հասուսցէ: Որոյ աղագաւ եւ միամտութեան գիր խնդրէր ի սրբ. վեհին: Բայց մհ. Աւետիքն դեռ ոչ էր յղեալ զբեռինսն առ մեզ, զի սրբ. վեհն մհ . Սիմէօնին միամտութիւն գրեցեր: Եւ խոստացաւ նմա` ի հասանիլ բեռանցն առ մեզ, յետոյ միամտութիւն գրել ինքեան, Իսկ եւ` յետ գրեցման թղթոյս, գի'ր եկն առ սրբ. վեհն ի Մուրտիկեանց մհ. Փիլիպպոսէն. որ Զմիւռնոյ առանցն աղագաւ գրէր թէ` ի Թօխաթու դեռ ո'չ է հասեալ առ մեզ: Եւ սրբ. վեհն գրեաց մհ. Սիմէօնին թէ` դու գրես ասէ թէ ի մայիսի Է ուղեւորեցի զբեռինսն. իսկ մհ. Փիլիպպոսն ի մյս. ԻԶ ըն գրէ, թէ տակաւին ոչ հասին առ մեզ Զմիւռնոյ բեռինքն: Զմէնջ ողջոյն տուր ասէ մհ. Աւետիքին, եւ ընդ միմեանս տեղեկացէ'ք, թէ ո՞ւր մնացին եւ զի՞նչ եղեն բեռինքն: Մհ. Աղամջանին եւս ողջոյն տուր ասէ զմէնջ եթէ ի Պօլսոյ եկեալ իցէ յայդր: Զմիւռնոյ գրեանքն առ սա յղեցաւ ընդ փայեկին. յղել ի ձեռս իշխանացն տեղւոյն: Եւ զմհ. Աւետիքի գիրն եւս եղեցաք առ սա, տալ նմա :
       Թուղթ մի եւս առ Մուրտիկզատէ մհ. Փիլիպպոսն, ի պատասխանի ի մյսի ԻԴ գրեալ թղթոյն: Զոր ընդ Պօլսոյ նոր գրեանցն յղեալ էր առ մեզ: Եւ սրբ. վեհն խոստացաւ նմա, թէ յետ աւուրց ինչ ընդ նոր նուիրակին տեղւոյդ երկարապէս գրելոց եմք զպատասխանիս նոցին, եւ յղելոց առ քեզ: Եւ գրէր թէ` Առաքելն մէկ թարճիման է բերելոց ընդ իւր: Եւ սրբ. վեհն պատուիրեաց նմա, թէ գրեա ' Առաքելին որ շուտով բերցէ զթարճիմանն եւ դու եւս յղեա ասէ զնա ի Բայազիտ առ տէր Վահանն, եւ պատուիրեա ' նմա, որ մի ' ումեք յայտնեսցէ զթարճիման գոլն իւր, այլ ուխտի անուամբ եկեսցէ ի ս. Աթոռս: Այս ուրոյն յղեցաւ առ նա: Յղեցան այսոքիկ ընդ Թօխաթու եկեալ Մշեցի Մուրատ փայեկին: Որ ել ի ս. Աթոռոյս ի յնս . Գ: