Ըստ
որում
ի
դեկտեմբերի
ԻԵ
գրեաց
սրբազան
վեհն
ի
Կարս
առ
պարոն
Գէորգն,
և
խոստացաւ
մարդ
յղել
ի
Ղօշավանք
առ
ի
բերել
զդրամն,
որ
էր
առ
ինքն,
վասն
որոյ՝
այժմ
զհինգ
թուանգչիս
հրամայեաց
յղել
անդ՝
և
գրեաց
առ
պարոն
Գէորգն
զթուղթ,
զի
զայն
դրամն
ինքն
և
պարոն
Կօշտօ
Կարապետն
յղեսցեն
հաւատարմաւ
ի
Ղօշավանք
առ
մեր
թուանկչիսն,
զի
և
նոքա
բերցեն
աստ:
Այլ
և՝
գրեաց
զի
զԲճիփչին
ձիոյ
և
ջորւոյ
նալն
և
զԺ
թիլանի
մեխ՝
առեալ
յղեսցեն
ի
Ղօշավանք
տղայսն,
զի
բերցեն
աստ.
և
պատուէր՝
զի
զգուշութեամբ
առեալ
յղեսցեն,
զի
մի
վասն
սաֆարի
ձայնին
արգելող
ոք
լիցի:
Հարկեաց
ևս
գրել
զորպէսն
կողմանցն,
և
նոր
սարասկեարին,
և
աֆանտուն՝
որ
տակաւին
էր
ի
Կարին.
նաև
Կարապետ
վարդապետին
ևս՝
որ
էր
ի
յԱխլցխայ,
որպէս
ասացաւ
ի
դեկտեմբերի
ԻԵ:
Եւ
որ
յայնժամ
վասն
Բաղդատու
թէ՝
հռչակեն
թէ
առեալ
են,
այժմ
զայն
սուտ
հանէին,
զոր
ծանոյց
սմա:
Եւ
որպէս
ի
վերն
ի
սկզբան
տարւոյս
յամսոյս
ի
ասացաւ,
Թօխաթու
հին
նուիրակ
Պետրոս
վարդապետն
եկն,
և
անկաւ
ի
վերայ
նորա
ի
հաշուատեսութեանն
դրամ,
զոր
տալ
պարտ
էր
սրբոյ
Աթոռոյս:
Յորմէ
զմասն
ինչ
ո՛չ
էառ
սրբազան
վեհն
է
նմանէ.
իսկ
զայլն
ի
նմանէ
խնդրեաց:
Եւ
նա
զմասն
ինչ
աստ
ետ.
և
զմնացեալն
յանձն
էառ
է
ի
Թօխաթ
տալ:
Եւ
զի
անդ
ի
վերայ
Դ
մարդկանց
դրամս
ունէր,
յորոց
առեալ
էր
ըստ
օրինի
զթամասուկս:
Բայց
դիպուածով
իւիք
փչացեալ
էին
թամասուկքն
ըստ
իւր
ասիցն:
Ուստի՝
գրեալ
զայդ
բաթալմանայս,
ետ
սրբազան
վեհին,
զի
յղեսցէ
ի
Թօխաթ,
և
առնուցու
ի
նոցանէ
զդրամսն:
Որոց
մինն
էր
ի
վերայ
Մահտեսի
Բունեաթին,
թէ
Պետրոս
վարդապետս
ի
Մահտեսի
Բունեաթէն
զիմ
դրամն
զոր
պարտ
էր
ինձ՝
առի
և
փոխանակ
թէմէսուկի
զայս
բաթալնամայս,
ետու,
իբրու
ի
ձեռին
իւրում
ղապզ
և
հուճէթ,
որ
եթէ
թամասուկն
յայտնեսցի,
անընդունալ
լիցի
և
պատառեսցի:
Ըստ
սոյն
օրինակի
մինն
ևս
ի
վերայ
Ղալպչի
օղլի
Մահտեսի
Սիմէօնին,
մինն
ի
վերայ
աւի
աղայի
որդի
պարոն
Սիմէօնին,
և
մինն
ի
վերայ
Մահտեսի
Ղազարին
Ակնցւոյ:
Եւ
ի
վերայ
չորիցն
զԴ
բարևագիրս
ևս
գրեաց,
թէ
տեղս
հարկս
ստիպեաց
ի
սրբազան
վեհէն
այսքան
դրամ
առաք
և
զբաթալնամայ
տուաք,
ի
գալն
առ
ձեզ
սրբազան
վեհի
գրոյն
և
բաթալնամայիցն,
տաջիք
զայն
դրամսն
ում
և
հրամայեսցէ
սրբազան
վեհն:
Եւ
ետ
զայսոսիկ
սրբազան
վեհին,
զի
յղեսցէ
ի
Թօխաթ
և
առնուցու
ի
նոցունց.
ծասն
որոյ՝
զթուղթ
գրեաց
սրբազան
վեհն
ի
Թօխաթ
առ
վերոյիշեցեալ
Դ
արսն,
այսինքն,
առ
Մահտեսի
Բունեաթն,
Մահտեսի
Սիմէօնն,
Մահտեսի
Ղազարն,
և
Սիմէօն
Աղայն,
թէ
Պետրոս
վարդապետն
եկն
արդեամբքն
իւրովք,
և
ի
ժամ
հաշուատեսութեանն,
զձեր
ինքեան
տալիք
դրամսն
ի
վերայ
մեր
հաշուեաց,
և
ինքն
էառ
ի
մէնջ.
և
բաթլանամայս
ետ
մեզ
հանդերձ
բարևագրովք,
որ
առ
ձեզ
յղեսցուք
և
զայդ
դրամսդ
ի
ձէնջ
առցուք:
Զորս
ահա
առ
ձեզ
յղեցաք,
պարտիք
զայդ
դրամսդ
լաւ
և
կէչար
ստակ
յանձնել
Մահտեսի
Բունեաթին,
և
զձեր
բաթլնամայսն
առնուլ
և
պահել
առ
ձեզ:
Զայս
ամենայն
յղեաց
ի
ձեռն
սոյն
վերոյիշեալ
Մահտեսի
Բունեաթիս,
և
առ
ինքն
ևս
գրեաց
սրբազան
վեհն
զթուղթ
յատկապէս,
պատւէր՝
զի
զերից
արանց
այսինքն՝
զմահտեսի
Սիմէօնի,
Մահտեսի
Ղազարի,
և
պարոն
Սիմէօն
աղայի
բաթլնամայսն
իւրեանց
ցուցեալ՝
զնոցին
տալիք
դրամսն
առնուցու,
և
զբաթլնամայսն
տացէ
նոցա.
և
զիւր
տալիքն
ևս
ընդ
նոսա
եդեալ՝
լաւ
և
կէչար
ստակ
շինեսցէ,
և
չխն
արարեալ՝
կամ
ի
Բայազիտ
առ
տէր
Վահանն
յղեսցէ,
կամ
ի
Կարին
առ
մեր
գանձապետ
Մսրլեան
մահտեսի
Գրիգորն
և
կամ
առ
Մուրտիկզադէ
մհ.
Ճիլիպպոսն
յղեսցէ,
կամ
թէ՝
փօլիցայիւ
հասուսցէ
առ
նոսա ,
զի
և
նոքա
աստ
առ
մեզ
յղեսցեն:
Եւ
առ
այս
յոյժ
հարկ
և
պատուէր:
Այլ
և՝
փոքր
ինչ
սիրով
մեղադրութիւն,
թէ
վասն
է՞ր
է,
որ
այդպէս
հեռի
մնաս
ի
մէնջ
և
ի
սիրոյ
Աթոռոյս,
և
որպէս
զօտար
ի
բաց
շրջիս,
և
ո՛չ
առնես
բարեկամութիւն,
և
ո՛չ
ցուցանես
զնշան
մերձաւորութեան
առ
մեզ
ի
մերում
ժամանակի.
զի՛նչ
տեսեր
ի
մէնջ
և
ի
սրբոյ
Աթոռոյս,
որ
այդպէս
առնես:
Դուք
այդպէս
հեռի
և
օտար
շրջիք,
իսկ
սրբոյ
Աթոռոյս
և
մեր
ցաւն
շատ.
մեք
յայդր
վէքիլ
կարգեցաք
մեզ
զմահտեսի
Աղամջանն,
որ
յայդր
պատահեալ
բանից
մերոց
հոգացօղ
լիցի,
զնա
ևս
այնքան
ոտկակոխ
արարիք,
որ
յուսահատեցաւ
և
հրաժարեցաւ.
դուք
ոչ
առնէք,
և
այլոց
ևս
ո՛չ
թողուք
առնել:
Ապա
մեք
զի՛նչ
արասցուք,
և
կամ
զի՞նչ
է
պատճառն,
որ
այդքան
ներհակիք
դուք
մեզ
և
սրբոյ
Աթոռոյս:
Եւ
վասն
հանգուցեալ
տէր
Մատթէոսին՝
(որ
յիշեցաւ
ի
դեկտեմբերի
ԻԵ
)
գրեաց
թէ՝
որովհետև
յԱթոռս
պարտ
էին
հասանիլ
ինչք
նորին,
վասն
այնորիկ
ի
բերանս
գազանաց
արկիք:
Թէպէտ
ևս
գիտեմ
ո՞վ
է
առնօղն,
այլ
համբերեմ,
հայելով
ի
կատարածն.
տեսցուք
յետոյ:
Եւ
հարկեաց
գրել
զորպէսն
տէր
Մատթէոսին ,
ի
զպատրիարքի
զի՞նչ
առնելն:
Եւ
թէ
իրաւունք
է՝
որ
յայդ
քաղաքդ
մասնաւոր
վանորէից
վէքիլ
և
գործակալ
լինի,
և
դուք
ամենայն
բանից
նոցին
ջատագովք
և
վրէժխնդիրք.
միայն
այս
խեղճ
Աթոռոյս
կողմն
տկար
և
անտէր,
և
գրեցելոցն
մերոց
և
Աթոռոյս
ամենեքեան
ներհակք
և
հակառակք.
դիցուք
թէ
ես
տանիմ,
ի
դառնութիւն
ժամանակիս
նկատելով,
ձեր
խղճմտանքն
զի՞նչ
ասէ:
Եւ
այլ
բանք
առ
այս:
Թուղթ
ևս
ի
Կարին
առ
Մուրտիկեան
Մահտեսի
Փիլիպպոսն
և
Խօջայ
Առաքելն
գրեալ՝
զպահարան
Մահտեսի
Բունեաթին
յղեաց
առ
նոսա,
շուտով
առ
նա
հասուցանել
ի
Թօխաթ:
Իսկ
և
զթուղթս
էին
գրեալ
սոքա
առ
սրբազան
վեհն
ի
ձեռն
Թամզարայու
Առաջնորդ
Միքայէլ
վարդապետին՝
որ
ի
սկիզբն
տարւոյս
ի
յունվարի
Է
յիշեցաւ.
և
ի
ձեռն
Կարմիր
վանից
առաջնորդ
Յակոբ
վարդապետին՝
որ
եկն
այժմ
ի
սուրբ
Աթոռս,
(որ
յիշեցեալ
գոյ
ի
հոկտեմբերի
ԻԸ
)
ծանոյց
զհասանիլն
նոցին,
վասն
ի
Կարս
յղեալ
դրամոյն
միամտութիւն
թէ՝
ահա
մարդ
յղեցաք
ի
բերել,
երբ
առ
մեզ
հասցի,
գրելոց
եմք
առ
ձեզ
զմիամտութիւն:
(զորմէ
ի
վերն
ևս
ի
թղթոջ
Գէորգին
ասացաւ:
Վասն
Յակոբ
վարդապետին
աղաչանս
գրէին,
թէ
կոնդակ
տուր
դմա
ընդհանրական՝
վասն
փլուզեալ
վանից
դորին:
(զորոյ
զփլուզանելոյն
ասացաւ
ի
մարտի
Ա
)
Գրեաց
թէ՝
ունիմք
ի
խնամս
մեր,
և
ըստ
ժամանակին
ուղևորելոց
եմք
սիրով՝
և
զբանսն
հոգալոց:
Եւ
որպէս
յառաջ
(որ
ասացաւ
ի
դեկտեմբերի
ԻԵ
)
այժմ
ևս
խնդրէին
թէ՝
զՄիքայէլ
վարդապետն
մեզ
առաջնորդ
արա:
Ուստի
գրեաց
թէ՝
մինչև
զֆարման
ո՛չ
բերել
տայցէք
վասն
նորա,
որպէս
յառաջ
ևս
եմ
գրեալ,
ոչ
յղեմ
զսա
ձեզ
առաջնորդ:
Զի
Թօխաթցւոց
ևս
կամք
է
տուեալ
ասէ՝
և
նոքա
գրեալ
են
պատրիարքին
և
մեզ,
պատրիարքն
ևս
ֆարման
և
կոնդակ
է
յղեալ
վասն
սորա
ի
Թօխաթ,
և
նոքա
ակն
ունին,
թէ
սա
երթեալ
առաջնորդ
լինի
իւրեանց:
Ես
այժմ
ո՞րպէս
յղեցից
զսա
ձեզ
առաջնորդ:
Սա
ասէ
ի
քանի
տեղիս
ասացեալ
է
թէ՝
ես
ձեզ
առաջնորդ
կու
լինիմ,
և
նոքա
ամենքեանքն
զսա
խնդրեն.
ես
որո՞ց
ի
նոցանէ
յղեցից
զսա
առաջնորդ:
Այլ
և՝
վասն
հանգուցեալ
տէր
Մատթէոսի
բանիցն
որ
ի
նոյեմբերի
ԻԱ
և
ի
դեկտեմբերի
ԻԵ
գրեաց
սոցա
վերահասու
լինիլ
և
զհնար
իմն
գտանել,
իսկ
նոքա
զամենիւքն
զնաց
արարեալ՝
գրէին
միայն
թէ
նորա
ԱՌ
զռուշն
մեզ
բերայ
չէ,
Յովհաննիսին
վերայ
է:
Ուստի՝
գրեաց
զմեղադրութիւն
վասն
այսր,
և
թէ՝
յայս
միջոցումս
քանի
հարկաւոր
գրեանք
եմք
գրեալ
ձեզ
և
այլոց,
ո՛չ
միոյն
պատասխան
չունիմք.
թգիտեմք
այս
զի՞նչ
է,
թուի
թէ՝
զբաղմունքն
ձեր
շատացեալ
են,
մեր
բանին
մուղայէթ
ո՛չ
լինիք:
Երուսաղեմայ
պատրիարքի
և
Կեսարիոյ
առաջնորդին
կողմանէ
ձեզ
բան
գրեցաք
ասէ.
նոյնպէս
և
տեղւոյդ
առաջնորդի
և
վէքիլի
կողմանէ,
հէչ
մէկ
բան
չգրեցիք
մեզ
ասէ.
(որք
ի
նոյեմբերի
Թ
և
ի
ԻԱ
գրեցան
):
Նոյնպէս
ասէ՝
այդ
նոր
համբաւոցդ
և
խառնակութեանցդ
կողմանէ
մեզ
չգրելով
բնաւ,
և
զհարկաւորօքն
զանց
առնելով,
գրէք
թէ
ֆիլան
սևագլխոյն
Կոնդակ
տաս,
և
ֆիլան
սևագլխոյն
առաջնորդութիւն:
Իբր
թէ՝
այլ
ցաւ
չունիմք,
միայն
սևագլխաց
ցաւն
քաշեմք:
Եւ
շատ
մեղադրութիւն
վասն
այսց:
Եւ
նոյն
տէր
Մատթէոսի
ԱՌ
զռուշն
որ
գրէին
թէ՝
Յովաննէսին
մօտ
է,
գրեաց
զգուշանալ
և
տեսանել
թէ
ո՞վ
խնդրէ
զայն
ի
նմանէ ,
և
ո՞վ
ի
բերելոց
զսանատն
և
պահանջելոց:
Մանաւանդ՝
բօյվատայի
ձեռաց
սանատն
այժմ
առ
պատրիարքն
է
հասեալ,
թէ
առ
ո՞վ
է,
մի
ըստ
միոջէ
գրեալ
ծանուսջիք
մեզ
ասէ
զամենայն
որպէսն
այն
ընչիցն,
զի
սրբոյ
Աթոռոյս
պարտի
հասանիլ
ասէ:
Եւ
շատ
հարկ
առ
այս:
Եւ
յառաջ
ասացին
թէ
առեալ
են
զԲաղդատ
պարսիկք,
գրեաց
սոցա
ի
դեկտեմբերի
ԺԳ.
այժմ
հաւաստեցին
թէ՝
սուտ
է,
զայն
ևս
ծանոյց
սոցա:
Եւ
որ
ի
դեկտեմբերի
Դ
և
ի
ԻԵ
գրեաց
սոցա
փօլիցայ
առնել
ի
վերայ
Համթայ
առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետին,
այժմ
էհարց
թէ՝
արարի՞ք
թէ
ո՛չ.
թէ
չէ՛ք
արարեալ,
արարէ՛ք
շուտով.
և
զտալ
և
զչտալն
նորին
մեզ
գրեցէ՛ք:
Զայս
յղեաց
ի
Կարս
առ
պարոն
Գէորգն,
և
գրեաց
զպատուէր՝
շուտով
յղել
ի
Կարին
առ
Մահտեսի
Փիլիպպոսն:
Իսկ
և
գրեաց
զթուղթ
օրհնութեան
և
շնորհակալութեան
առ
Յօհան
ոմն
ի
Կարս,
որ
զխոստմունս
հանգուցեալ
զոքանչին
իւրոյ
Բէկզատին՝
տուեալ
էր
պարոն
Գէորգին.
և
նա
ի
սուրբ
Աթոռս
հասոյց:
Զայս
թուղթս
ի
դեկտեմբերի
ԻԵ
պարտ
էաք
յղել,
այլ
մոռացմամբ
մնացեալ
էր,
այժմ
յղեցաք
առ
պարոն
Գէորգն
ի
Կարս՝
տալ
նմա:
Ելեալ
գնացին
թուանկչիքն
մեր
ի
յունվար
ԺԷ:
Սակայն՝
յետ
գրելոյ
թղթոցս՝
զայլ
իմն
մտածեալ
սրբազան
վեհին
վասն
վերոհիշեալ
դրամոյն
զոր
Համթոյ
առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետն
տալ
պարտ
էր
մեզ,
թէ
գուցէ
գրելովն
Մահտեսի
փիլիպպոսին՝
ոչ
լիցի
ունկնդիր՝
և
ո՛չ
տացէ:
Ուստի՝
գրեաց
վասն
այնր
զփօլիցայագիր
յատուկ,
զի
զայն
դրամն
Փիլիպպոսին
տացէ
անպատճառ,
գրելով
այսպէս,
թէ
մեք
ի
նմանէ
առեալ
եմք,
այնու
մտօք,
զի
այլ
մի՛
դիցէ
պատճառս
ինչ
և
արգելցէ:
Եւ
զտալդ
գրեալ
ծանո՛
մեզ
ասէ,
զի
մեք
զթամասուկն
քո
պատառեալ
առ
քեզ
յղեսցուք:
Թուղթ
ևս
առ
Մահտեսի
Փիլիպպոսն
և
Առաքելն
գրեաց
յատկապէս
այսր
աղագաւ,
և
յղեաց
առ
նոսա
զփօլիցագիրն,
և
հարկեաց,
զի
շուտով
յղեսցեն
առ
նա,
և
զայն
դրամն
առնուցուն
ի
նմանէ,
և
ծանուսցեն
ինքեան :
Այսք
ևս
ուրոյն
ետուք
մեր
թուանկչոցն,
տանիլ
տալ
Գէորգին,
զի
նա
ի
Կարին
յղեսցէ
ընդ
միւս
թղթոցն.
ի
յունվար
ԺԷ:
