Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Իսկ թէ վասն ի՞նչ պատճառի երեք օր անեմք յիշատակ ննջեցելոց. եւ գնամք ի գերեզմանն։ Եւ այս՝ բազում ունի պատճառ։ Նախզի՝ երեք թիւն՝ խորհրդաւոր է. որ ունի սկիզբն, եւ մէջ, եւ կատարումն. եւ ամենայն ինչ որ յաշխարհի է՝ յայսմանէ արտաքոյ ոչ է. վասն այսորիկ յերեք օրս է՝ ժողովիմք եւ դարձեալ գամք ի գերեզմանն։ Երկրորդ՝ զի ամենայն ժամանակ երեք մասունս ունի. այսինքն, զանցեալն՝ զներկայն՝ եւ զհանդերձեալն։ Անցեալն վճարեալ է. եւ ապագայն ոչ է ի միջի. եւ ներկայս փութո՛վ անցանի։ Այլեւ անցեալն է յիշողականին. եւ ներկան իմացականին. եւ լինելոցն ի հաւատն։
       Եւ ամենայն գործք մեր՝ ի սոսա կատարի. վասն այն յերեք ժամանակս յիշեմք զննջեցեալն։ Երրորդ՝ զի ամենայն աւուրք մարդոյ՝ երեք օր են. այսինքն օր ծննդեան. օր սննդեան. եւ օր մահու։ Եւ երիւք փոփոխիմք. զի նախ յոչնչէ յէութիւն գամք. եւ ի յէութեանս միշտ ի հոսման եւ ի ծորման եմք վասն կարօտութեան. եւ յետոյ յէութենէ յոչէութիւն փոխիմք մարմնով։
       Յայս երեք փոփոխմանէս՝ հրեշտակք զմինն ունին, եւ զերկուսն չունին. իսկ դեւք՝ զերկուսն ունին. զի յոչէից եղեն. եւ փոխեցան ի բարւոյն Աստուծոյ. զմինն չունին. իսկ մարդիկ զերեքն ունին. վասն այն երիցս գամք ի գերեզմանն։ Չորրորդ՝ զի որպիսութիւն կենաց մերոց երեք է. եւ յետ յարութեանն։ Զի այժմ կարեմք մեռանիլ. եւ յետ մահու կարեմք առնել. եւ յետ յարութեանն՝ ոչ կարեմք մեռանիլ եւ յառնել։ Եւ այժմ մարմնով եւ հոգւով յերկրի եմք. եւ յետ մահու՝ հոգւով ի կայանս հոգւոց. եւ յետ յարութեանն՝ հոգւով եւ մարմնով յարքայութեանն, կամ ի դժոխսն. վասն այս երեք որպիսութեանց՝ երեք օր աղօթեմք։ Հինգերորդ՝ զի երեք են տեսակ հոգւոց. այսինքն. տնկականն՝ զգայականն՝ եւ բանականն . եւ սոքօք մեղանչեմք. վասն սոցա Դ օր ապաշխարեմք։ Վեցերորդ՝ երեք զօրութիւնք են տնկականին. այսինքն, կերակրիլն՝ աճիլն՝ եւ ծնանիլն. որպէս ունին ամենայն տունկք որք օմպեն զջուր եւ աճին, եւ զնմանն ծնանին. զի անպակաս մնայ տեսակ նոցա. իսկ մարդս ունի զայս՝ եւ նոքօք գործէ զչար. վասն որոյ երեք օր աղօթեմք։ Այսպէս եւ բանական հոգւոյն երեք զօրութիւնք են. այսինքն, բան ցասումն եւ ցանկութիւն. եւ սոքօք կարէ մեղանչել ոք. այսինքն, խորամանկութեամբ բարկութեամբ եւ ողջախոհութեամբ. վասն սոցա երեք օր թողութիւն խնդրեմք։ Եօթներորդ՝ երիւք մեղանչէ ոք. խորհրդով՝ բանիւ՝ եւ գործով. մանաւանդ թէ, երեք օրինացն յանցաւոր գտաւ. այսինքն, բնականին՝ գրոյն՝ եւ աւետարանին. վասն որոյ զերիս աւուրս աւետարանաւ եւ գրով աղօթեմք ի վերայ նոցա։ Ութներորդ՝ զի յերից է գոյացեալ մարդն. այսինքն, ի հոգւոյ ի մարմնոյ եւ ի մտաց որպէս ասեն ոմանք. վասն սոցա երեք օր յիշատակ կատարեմք։ Յայս միտս՝ եւ ի ճանապարհս Գ անգամ ի հանգիստ դնեմք. եւ աւետարան ընթեռնումք. նաեւ զգերեզմանն երեք անգամ խաչակնքեմք։ Իններորդ՝ զի երիւք լինի թողութիւն մեղաց. այսինքն, զղջմամբ՝ խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ. որ լինի մտօք՝ բանիւ՝ եւ գործով։ Տասներորդ՝ երեք են տեղիք. այսինքն, կայանք հոգւոց. եւ դժոխք. եւ արքայութիւնն. վասն որոյ երեք օր աղօթեմք. զի այժմ բաժանեալ հոգին՝ խաղաղութեամբ ժամանեսցէ ի պահեստ եւ ի կայանս հոգւոց օթեւանալս լուսոյ. ուր սուրբքն ամենայն հաւաքեալ կան, եւ սպասեն մեծ ի հարսանեաց գալստեան փրկչին։ Եւ յետոյ զերծուսցէ ի դժոխոց. եւ պարգեւեսցէ զարքայութիւնն երկնից. յայս միտս՝ երեք անգամ գամք ի գերեզմանն։ Եթէ ոք ասիցէ թէ, ո՞յք են կարօտ քահանայական աղօթից։ Ասեմք առ այս, թէ ամենքն կարօտ են առհասարակ քահանայական աղօթից եւ պաշտման. ոմանք զի թեթեւասցին ի մեղաց. եւ սուրբքն՝ զի պսակքն յաւելասցին։ Եւ դարձեալ թէ ոք ասիցէ՝ թէ ի չափ հասելոցն բարի են աղօթք եւ պաշտօնք. իսկ անմեղ տղայոցն՝ զի՞նչ պէտս ունին։ Ասեմք թէ կատարելոցն պէտք են որպէս ասացաք. կամ զի մեղքն ջնջեսցին, կամ պսակքն յաւելասցին. իսկ անմեղ տղայոց՝ առաւել պէտք են. զի նոքա ոչ չար են գործեալ եւ ոչ բարի. ոչ տանջանք ունին եւ ոչ պսակք. զի սոքա՝ բարեաց եւ չարաց են հատուցմունք. իսկ պաշտօնքն եւ ողորմութիւնք եւ այլն՝ լինի նոցա առիթ պսակաց։ Ապա ուրեմն ամենեցուն առհասարակ պէտք են քահանայական կատարմունք եւ նուէրք, եւ գալ ի գերեզմանն որպէս ասացաւ։ Երկրորդ՝ դարձեալ՝ զի սուրբքն ամենայն՝ ունին զաստուածային առաքինութիւնս ի հոգիս. այսինքն, հաւատ յոյս եւ սէր. եւ սոքա սոյնպէս զանազանին։ Զի հաւատն՝ է առ աստուածային ճշմարտութիւնն. յոյսն՝ առ բարին. եւ սէրն՝ առ գեղեցկութիւնն։ Եւ դարձեալ՝ հաւատն տեսանէ զԱստուածային. յոյսն ըմբռնէ. եւ սէրն միաւորէ առ Աստուած, զի անքակելի մնասցէ. վասն սոցա՝ երեք անգամ գամք ի գերեզմանն, եւ հաղորդակից լինիմք։ Երրորդ դարձեալ՝ սուրբքն ունին բնութիւն՝ շնորհք՝ եւ փառք. բնութիւնն՝ էութիւն իւրեանց է. շնորհքն՝ զոր այժմ ընկալան աւազանաւն զթողութիւն մեղաց. եւ փառքն՝ է ի վերինն գաւառ. վասն սոցա՝ զերիս աւուրս գամք ի գերեզմանն։ Չորրորդ դարձեալ՝ որպէս ի մարմնաւորս երեք օր հարսանիս լինի վասն փեսային եւ հարսին. եւ որ եղեն ի մարմին. նոյնպէս եւ սուրբքն՝ հոգեւոր հարսն են Քրիստոսի. հաւատն զոր յաւազանին ընկալան՝ նշան է նոցա. եւ բարի գործքն՝ զարդ կուսութեան. եւ մահն՝ ի հարսանիսն ընթանալ. եւ յարութիւնն՝ սիրով միաւորիլ ընդ փեսային առագաստն ընդ իմաստուն կուսանացն։ Ի յայս խորհուրդս՝ երեք օր ուրախութեամբ տօն կատարեմք յարութեանն Քրիստոսի. իբր տեսեալ զփեսայն յառագաստ բազմեալ առանց միջնորդի եւ առաքելոյ. եւ ապա եօթնիցս եօթն օր կրկնեմք զնոյն տօն յարութեան։ Նմանապէս եւ ննջեցելոցն՝ առնեմք զառաջինն երեք օր. եւ ապա մինչ ի յեօթն օր աւուրց շաբաթու . ի խորհուրդ լրման ժամանակեայ կենցաղոյս։ Հինգերորդ դարձեալ՝ ետ երեքօրեայ թաղմանն Քրիստոսի, եկին առաքեալքն եւ կանայքն ի գերեզմանն. եւ տեսին յարուցեալ զփրկիչն. նոյնպէս եւ մեք յետ երից աւուրց՝ եկեալ ի գերեզմանն ննջեցելոց, զաւետիս յարութեանն տամք սոցա . եւ տեսեալ ուրախանամք հոգւով։
       Վեցերորդ դարձեալ՝ ի վերափոխումն աստուածածին կուսին Մարիամու՝ զերիս աւուրս ոչ մեկնեցան առաքեալքն եւ ամենայն հաւատացեալք. որեւ ձայնք հրեշտակաց լսելի լինէին. իսկ յետ երից աւուրց՝ բացին զտապանն վասն առաքելոյն Բարդուղիմէի, որ ոչ հանդիպեցաւ ի ննջումն. եւ գտին թափուր եւ ունայն ի սուրբ մարմնոյն. քանզի յարեաւ յերրորդ աւուր ըստ միածնին որդւոյն՝ մայրն ամենօրհնեալ։ Եւ ի ձեռն հրաբուն զօրացն՝ վերափոխեցաւ գերաշխարհապաս յանճառս փառսն, ի տեղի մեծարգի. որ եւ գիտէ ինքն միայն՝ որ հրաշիցն է Աստուած։ Վասն որոյ՝ ըստ նոյն յիշատակութեանն, երեք օր գամք ի գերեզմանն, եւ յանձնեմք զննջեցեալն ի բարեխօսութիւն սուրբ կուսին Մարիամու Աստուածածնին։ Եօթներորդ դարձեալ՝ յերրորդ օրս գամք ի գերեզման, եւ աղօթեմք առ սուրբ երրորդութիւնն ի հայր եւ յորդի եւ ի սուրբ հոգին. յոր հաւատացեալ ծառայն, դաւանեաց ի կենդանութեանն իւրում. զի եւ նոյն դաւանութեան լուսովն՝ հայցէ երեք լուսեան աստուածութենէն, եւ յերիցս երանեցելոյն, զի խառնեսցի յերջանկաց դասս՝ «հոգւոց անդրանկաց կատարելոցն յերկինս»։
       Ութներորդ դարձեալ՝ երեք օրս այս՝ նշանակեցաւ յերիս աւուրս, որ նախքան զլուսաւորսն. զի լոյսն անմարմին՝ սփռիւր ընդ արեգականս, եւ լուսաւորէր մինչեւ յերեկոյ. եւ դարձեալ ի դրախտն ամփոփիւր զգիշերն։ Նոյնպէս եւ բաժանեալ հոգին ի մարմնոյ, ընթանայ յերկինս, եւ ամփոփի ի տեղւոջ լուսոյ յօթեւանս հոգւոց. մինչ դարձեալ միաւորի ընդ մարմնոյ. եւ իբրեւ զարեգակն պայծառացեալ ծագի ընդ Քրիստոսի։
       Իններորդ դարձեալ՝ երեք օրս՝ օրինակեցաւ յերիս աւուրսն ի զենումն Իսահակայ. որ հայրն Աբրահամ էառ զորդին Իսահակ. զերկուս ի ծառայիցն. եւ սուր եւ հուր եւ փայտ. եւ ետ երից աւուրց՝ ետես ի հեռաստանէ զտեղին որպէս ասէ պատմութիւն. զերծեալ Իսահակ, եւ զենեալ խոյն նորա փոխանակ։ Արդ՝ Աբրահամ նշանակէ զհայր Աստուած. առ աղաղակեմք աբբա հայր. եւ երկու ծառայքն՝ են երկու սպասաւոր հրեշտակքն. կարգեալք ի ծննդենէն եւ յաւազանէն, որք են ընդ բաժանեալ հոգւոյն. եւ հուր եւ սուր՝ են տանջանարանքն որք հանդիպին ի ճանապարհ օդոյդ։ Եւ զերծեալ Իսահակ եւ խոյն զենեալ. իսկ հոգին զերծանի յայսմանէ. եւ մարմինն մեռանի։ Եւ ի հեռուստ տեսեալ զտեղին. այսինքն, զի յետ կատարածի՝ մարմնով յառնելոց են իւրաքանչիւր ոք զփառս կամ տանջանս։ Որ եւ նշանակի եռայարկեան խորանաւն՝ զոր կանգնեաց Մովսէս. առաջին. միջին. եւ վերջին . այսինքն սրբութիւն սրբոցն՝ որ է արքայութիւնն երկնից. ուր միայն սուրբ երրորդութիւնն է բնակեալ, եւ քերովբէիւք եւ սերովբէիւք սպասաւորեալ։ Իսկ միջինն՝ սրբութիւն. որ է կայանք հոգւոց կատարելոց. ուր էր աշտանակն լուսոյն. եւ հացն երեսաց. եւ խնկոց սեղանն. որք են անուշահոտ հոգիքն սրբոցն հանդէպ երեսացն Քրիստոսի, ի տեղւոջ լուսոյ անշիջանելի։ Իսկ վերջինն որ է սրահն արտաքին՝ ուր զենմունք եւ պատարագքն մատչէին, է մարմնական աշխարհս այս ուրմեք եմք բնակեալ ի միասին արդարք եւ մեղաւորք. կարօտ կերակրոյ եւ ըմպելոյ. որ աղօթիւք եւ պատարագօք, եւ պէսպէս մաքրութեամբ սրբեմք զմեզ. եւ յետ աստեացս՝ մտանեմք ի կայանս հոգւոցն։ Եւ ապա յետ յարութեանն ի կատարածի՝ միւս անգամ մտանեմք ի սրբութիւն սրբոցն, որ է արքայութիւնն երկնից։ Տասներորդ դարձեալ՝ երեք օրս այս՝ նշանակեցաւ յաւուրսն, յորս ասէր Մովսէս ցփարաւօն. «արձակեա՛ զԻսրայէլ՝ զի երթիցեն երեքօրեայ ճանապարհ. երկիրպագցեն Աստուծոյն իւրեանց եւ դարձցին»։ Որ բազում հարւածովք եհան զժողովուրդն. եւ գնացին յերեքօրեայ ճանապարհ։ Եւ ի տուէ ամպ հովանի էր նոցա եւ գիշերն լոյս տայր. եւ ծովն պատառեցաւ, եւ էանց ժողովուրդն։ Զհետ մտեալ փարաւօնի ընկղմեցաւ. եւ նոքա կացեալ յանապատին զքառասուն ամ, եւ սատակեցան անդ. եւ արժանաւորքն մտին երկիրն պարգեւաց։ Հոգեւորապէս այսպիսի է . զի Եգիպտոս նշանակէ զաշխարհս՝ որ է հալոց չարութեան, եւ տեղի ծառայութեան մեղաց եւ սատանայի, որ է փարաւօն. եւ ի ձեռն հրեշտակաց՝ բազում պատուհաս եւ հարուած կրէ աստ մարմինս. եւ հոգին անվնաս մնա որպէս զԻսրայէլ. եւ ելեալ ի մարմնոյն, եւ ընթացեալ յօդս, շնորհք մկրտութեանն եւ դաւանութիւնն սուրբ՝ հովանի եւ լուսատու լինի հոգւոյն։ Եւ ծովն պատառեալ ի ձեռն Մովսէսի. այսինքն, խաւարային անդունդ օդոյդ՝ ի ձեռն առաջնորդօղ հրեշտակին։ Եւ փարաւօն ընկղմեալ զօրօքն՝ զի ոչ ինչ կարեն վնասել չար դեւքն քրիստոնէից հոգւոց։ Եւ անապատէ կայանք հոգւոցն. անկարօտ մարմնական պիտոյից։ Զի հոգեւոր մանանայ է նոցա բանն Աստուծոյ. եւ ջուր հոգին սուրբ. եւ զգեստ անմաշելի՝ գործք իւրեանց. եւ քառասուն ամն է չորս տասն. այսինքն է, մինչ ի կատարումն չորեք նիւթեայ կեցաղոյս։
       Եւ ապա ի ձեռն Յեսուայ արժանաւորքն մտանեն յերկիրն պարգեւաց. եւ բաժանեալ ժառանգեն զնոսա. Այսպէս եւ բաժանեալ հոգիքն ի կատարածի՝ յոր ժամ միւս անգամ եկեսցէ փրկիչն մեր Քրիստոս , առաջնորդեալ տարցէ զսուրբս ամենայն հոգւով եւ մարմնով կենդանացեալ յարքայութիւնն յերկնից. եւ տայ ժառանգութիւն զկեանսն յաւիտենականսն. ըստ այնմ, «եկայք օ՛րհնեալք հօր իմոյ. ժառանգեցէք զկեանսն յաւիտենից»։
       Եւ արդ տեսէք եղբայրք՝ հաւատացեալ ժողովուրդք Քրիստոսի. եւ ի միտ առէք՝ զոր յերկարեցի զօրինակն։ Զի թէպէտ ժողովուրդն էանց ծովն, եւ կորեաւ փարաւօն, եւ նոքա անապատ կացին ի միասին, այլ արժանաւորքն միայն մտին ի պարգեւական երկիրն. իսկ անարժանքն՝ որք ունէին զսիրտս իւրեանց յԵգիպտոս՝ սատակեցան յանապատին. եւ ոսկերքն ցրուեցան։ Եւ վա՛յ ինձ՝ յոր ժամ յիշեմ զայս, տարակուսեալ սարսիմ. ահաբեկ լինիմ. զի նոյնպէս անարժան քրիստոնէից հոգին՝ թէպէտ ի ձեռն հրեշտակի ժամանէ ի կայանս հոգւոց այսպիսի սքանչելեօք. այլ սիրտն կապեալ է ի մեղս աշխարհի. եւ ոչ կարաց ապաշխարութեամբ քաւել՝ ո՛չ մտանէ յարքայութիւնն երկնից։ Եւ թէ ոք ասիցէ եթէ տուրք՝ ողորմութիւն՝ եւ աղօթք վասն մեռելոց՝ ոչ է օգուտ նոցա։
       Ասեմք եթէ՝ որք ունին զհաւատ սուրբ երրորդութեանն, եւ անկան ի սխալանս աշխարհի եւ զղջացան ի մեղաց, եւ խոստովանեցան զմեղս՝ եւ ոչ կարացին բովանդակ ապաշխարել, նոցա է օգուտ պաշտօնն եւ պատարագն եւ այլն. զի զպարտս նոցա՝ մեք հատուցանեմք. եւ ազատի նա ի պատժոց անտի։ Իսկ թէ անզեղջ կամօք եւ առանց խոտովանութեան ի մեղս մեռանի, ոչ է օգուտ նոցա. թէպէտ մկրտեալ իցեն եւ հաւատացեալ. զի ոչ ինչ է օգուտ հաւատք առանց գործոց։ Արդ աղաչեմ զձեզ՝ վասն սիրոյն Քրիստոսի զայս ահեղ օրս առաջի աչաց ձերոց անմոռաց պահեցէք. թէպէտ իցէք մարմնով ի յերկրի, զմիտս ի յերկինս ելանիցէ. որեւ յետ յարութեանն մարմնով անդ հասանիցէ։
       Այլեւ այժմ զմիտս պայծառ եւ յստակ պահեցէք ի մեղաց. զի յետ մահու՝ հոգին ընդ նոյն պայծառասցի. եւ յետ յարութեանն՝ հոգւով եւ մարմնով պայծառ փայլեսջիք իբրեւ զարեգակն յարքայութեանն երկնից, ի Քրիստոս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։