Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Վարդապետք ասեն թէ եղջիւրն զոր խոզքն ուտէին՝ ըստ բազում եղանակի համեմատի մեղաց։ Նախզի՝ զեղջիւրն ուտելն քաղցր է՝ եւ յետոյ տըտիպ համ տայ ի բերանն. այսպէս եւ մեղքն ի սկզբան գործոյն քաղցր թուի զոր գործեն։ եւ յետոյ դառնագոյն է քան զլեղի. որպէս ասէ Սողոմօն. «մեղր կաթեցուցանեն շրթունք կնոջ պոռնկի. բայց յետոյ դառն է քան զլեղի։ Երկրորդ՝ զի ո՛չ յագին ուտօղքն. այլ ո՛րքան շատ ուտեն՝ այլ պիտենայ. այսպէս եւ մեղօք ո՛չ յագին գործօղքն. որպէս ասէ Տտէրն. «ցանկայր լնուլ զորովայն իւր յեղջերէն՝ եւ ոչ ոք տայր նմա»։ Երրորդ՝ զի սեւաթոյր միէ. այսպէս եւ մեղքն խաւար է հոգւոյ եւ մթնացուցիչ մտաց. որպէս ասէ Տէրն «որ գնայ ի գիշերի՝ գայթակղի»։ Չորրորդ՝ զի թիւր է ձեւովն . այսպէս եւ մեղքն թիւրէ զմարդն յօրինացն Աստուծոյ. որպէս ասէ Սողոմօն. «թիւր են ճանապարհք որք ի ձախմէն»։ Հինգերորդ՝ զի ոչ է շահարար. զի շատ ուտօղքն վնասին. այս պէս եւ մեղքն յաճախեալ՝ վնասէ եւ սպանանէ զհոգին. որպէսասէ Սողոմօն. «յորժամ ուտիցես մեղր՝ սակաւ կորիցես, զի մի վնասեսցէ զքեզ»։ Վեցերորդ՝ զի եօթն հատ է կուտն. այսպէս եւ եօթն է տեսակ մեղաց մահու. որպէս ասէ Տէրն. «առնու եօթն այլ եւս չարագոյն քան զինքն, եւ մտանէ»։ Եօթներորդ՝ զի կշռորդ է կուտ եղջերն. զոր կրպակաւորքն պահեն. այսպէս եւ մեղսն կրպակաւորն սատանայ ի ձեռն առեալ առնէ վաճառ ընդ մարդկան. եւ գործել տայ զմեղսն. եւ զհեշտութիւն մեղացն տայ ի մարմինն. եւ ընդ այնր առնու զհոգին. եւ միտէ եւ քարշէ ի դժոխս եւ չարչարէ. եւ տայ փոխանակ սակաւ մեղացն զանջանսն յաւիտենական։ Ութներորդ՝ զի առաջոյ կուսէ բարակ է եւ նուազ. եւ յետուստ կուսէ հաստ. այսպէս եւ սատանայ ի սկիզբն մեղաց խաբէ, որպէս թէ յետոյ արկանէ ի բազմութիւն եւ զառաւելութիւն մեղացն. որպէս ասէ Սոողմօն «են ճանապարհք՝ որք թունի յաչս մարդկան թէ բարի են. բայց կատարածն հայի ի յատակս դժոխոց»։ Իններորդ՝զի անասունք առաւել ուտեն, եւ ոչ զգան զվատութիւն նորա. այսպէս եւ անիմաստքն ի գիտութենէ՝ առաւել սիրեն զմեղսն եւ անբանանան. որպէս ասէ. «ոգիք ըմբռնեալք ի մեղս, ի մտաց եւս անկանին»։ Տասներորդ՝ զի զմորթն որ էմիսն՝ ուտեն. եւ զմէջն արտաքս ձգեն. այսպէս եւ զմեղսն մարդիկ դիւրաւ գրծեն եւ հաճին եւ լա՛ւ համարին. իսկ զմէջն որ է տանջանք՝ արտաքսեն եւ հրաժարին, թէ մարդ պատկեր Աստուծոյ՝ է զիա՞րդ կրէ զպատիժ դժոխոց. որպէս ասէ Սողոմօն. «անըզգամն գործէ զչար. եւ լուացեալ նըստի եւ ասէ. չիք իմ ինչ գործեալ»։ Եւ զայս ամենայն բազմութիւն մեղաց ետ գործել սատանայ անառակին. վասն որոյ տաղտկացեալ եւ եկեալ ի միտս իւր ասէր. «գնացից առ հայր իմ»։ Այլ աստանօր պարտիմք գիտել, թէ ուստի՞ եկն ի միտս իւր։
       Վարդապետք մեկնեն զայս ըստ բազում կերպի։ Նախզի՝յիմարեալ եւ անբանացեալ էր մեղօքն. որպէս ասէ Դաւիթ. «Մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ. հաւասարեցաւ անասնոց անբանից»։ Եկն ի միտս իւր. այսինքն, յիմաստս ի գիտութիւնս. եւ իմացաւ զպակասութիւն իւր։ Երկրորդ՝ զի անզգայացեալ էր ի մեղացն. ըստ այնմ, «ոգիք ըմբռնեալք ի մեղս՝ ի մտաց եւս անկանին». եկն ի միտս. այսինքն, ի զգացումն դառնագոյն ցաւոցն. եւ խնդրեաց զբժիշկն հոգեւոր. այսինքն զհայրն երկնաւոր։ Երրորդ՝ զի զգայարանօքն ըզբեղեալ եւ ցընդեալ էր ի սէր աշխարհիս. եկն ի միստս՝ այսինքն, հաւաքեաց եւ ժողովեաց զզգայարանսն ի սենեակ մտաց իւրոց. ըստ Տեառն՝ «մո՛ւտ ի սենեակ քո». եւ իմացաւ զընդ վայր ճանապարհելն իւր յաշխարհս։ Չորրորդ՝ մոլորեցաւ զկնի օտարաց՝ երկիրեպագ արարածոցս եւ ոչ արարչին. եկն ի միտս. այսինքն, հաւաստապէս քննեաց, թէ սոքա ստեղծուածք են եւ ոչ ստեղծօղ. այլ նա է Աստուած՝ որ արար զսոսա. որ բնակի յերկինս երկնից. նամ պարտ է երկիրպագանել եւ ըզնա միայն պաշտել. յարուցեալ գնացից առ նա՝ եւ խոստովանեցայց զոր յանցեայ նմա։ Իսկ յորժամ զըղջացաւ անառակն ի միտսն, եւ լքեալ ի բաց եկաց ի մեղացն, ապա հայրն երկնաւոր ոչ հանդուրժեաց յանչափ գթոցն գալ առինքն որդւոյն. այլ ել ընդառաջ նորա։ Նախ որպէս նա խոստովանեցաւ բերանով զյանցանսն ասելով. «հա՛յր մեղաեյ յերկինս եւ առաջի քոյ». հայրն համբուրեաց զբերան նորա եւ զնա։ Երկրորդ՝ որպէս նա խոնարհեցոյց զպարանոցն ընդ ներքոյ լծոյ ապաշխարութեան ասելով. «արա՛ զիս իբրեւ զմի ի վարձկանաց քոց»։
       Հայրն անկաւ զպարանոցաւ նորա. եւ գրկախառն համբուրեաց զնա. եւ զլուծն որ աւետարանին՝ եդ ի վերայ նորա. որպէս քահանայք ի նոյն խորհուրդ զուրարն։ Երրորդ՝ զի զոտն որով ընթացաւ առ հայրն՝ նա կօշկօք զարդարեաց զնա։ Չորրորդ՝ զի զմարմինն որով երկիրեպագ նմա՝ նա պատմւճանաւ շքեղացոյց զնա։ Հինգերորդ՝ որ ձեռն կարկառեաց առ հայրն՝ մատանեաւ պսակեաց զնա։ Վեցերորդ՝ ըզբերանն որ զմեղայն երգեաց՝ պարարակաւ եզինն կերակրեաց զնա։ Եօթներորդ՝ զականջն որ խոնարհեցաւ լսել զօրէնս Աստուծոյ՝ երգով պարուցն ուրախացոյց զնա։ Եւ զայս առնէ հայրն երկնաւոր ամենեցուն՝ որք դառնան առ նա եւ հրաժարին ի մեղաց։ Վասն զի յորժամ ոչ էր զղջացեալ անառակն, ա՛յս պատահեաց նմա. զի՞նչ։ Նախ ոտք անառակին որ ընթացաւ ի փայտն հրաժարեցուցեալ՝ նոյն գնաց յաշխարհ հեռի։ Երկրորդ՝ ձեռն որ կթեաց զպտուղն՝ վատեաց զինչս իւր զի կայր անառակութեամբ։ Երրորդ՝ աչքն եւ բերանն որ ցանկացաւ եւ եկեր՝ չքաւորեցաւ յամենայն վայելմանց հոգւոյ։ Դարձեալ՝ ոտքն որ գնաց՝ ի ծառն՝ նոյն ընթացաւ յագարակն։Եւ ձեռն որ կթեաց զպտուղն՝ արածեաց զխոզսն. եւ աչքն եւ բերանն որ ցանկացաւ՝ ցանկայր լնուլ զորովայնն յերջերէն զոր խոզքն ուտէին եւ ոչ ոք տայր նմա։ Վասն որոյ հայրական սեռն սիրով որդին միածին՝ փոխանակ անառակին՝ ոտիւք ընթացաւ ի խաչն. եւ զձեռն տարածեաց ի խաչին. եւ բերանովն զլեղի ճաշակեաց . եւ արտասուաց աչօք. եւ զհայհոյանս լուաւ ականջովն. եւ զհայրն երկնաւոր հաշտեցոյց ընդ անառակի մարդկութեանս. զի խաչիւն հաշտեցաւ հայր ընդ արարածս։ Որպէս յայտ է ի համբոյր անառակի որդւոյն. զի խաչաձեւ է համբոյրն. այսինքն, զի զգրկախառն բազուկս զմիմեամբք ձգելով, լինի խաչանման. եւ շլիքն երկուցն ի վերայ միմեանց՝ կրկին խաչ. եւ կրկնելովն լինի չորս խաչ։ Որ ցուցանէ զքառակերպ խաչն, եւ զքառանիւթ խաչն, եւ ի չորս ազգ փայտէ գոլ զխաչն։ Վասն զի ի չորս առաքինութեանց վերաբերիլոյ մարդկութեանս է օրինակ. եւ չորեք նիւթեայ բնութեանս. այլեւ լինելոյ խաչակից Քրիստոսի. եւ առնըլոյ զխաչն ի յուսն, եւ ընթանալոյ զկանի Քրիստոսի որպէս ասէ աւետարանն։ Այլեւ վասն չորս ազգ մարդկան. Նահապետաց. Մարգարէից . Առաքելոց. եւ Հետեւողաց։ Այլեւ խաչիւն ազատեցան մեղաւորք եւ զղջացեալք. խոստովանեալք եւ ապաշխարեալք։ Եւ ի համբոյր հօրն ա՛յս եղեւ. զի զաջ ձեռն պատեաց նախ թիկամբն. եւ զձախն ի ներքոեյ անթոյն. եւ զաջոյ երեսն ի վերայ աջոյ երեսին. եւ կրկնեալ զաջն ի ներքոյ ձախոյ անթին. եւ զձախն ի վերաեյ աջոյ պարանոցին. եւ զձախոյ երեսն ի վերայ երեսացն. եւ ապա զկուրծսն հպեաց ընդ կուրծս նորա որթս այժմ առնեն մարդիկ։ Որ նշանակէ թէ, մինչ ոչ էիր զղջացեալ ձախս բարձրացեալ էր ի վերայ քոյ առ ի պատժել. եւ զաջս խոնարհ որ ոչ խնամէր կամ պահպանէր, եւ ոչ բաշխէր զպարգեւս։ Եւ յորժամ ձախացեալ է դիմօք՝ եւ եղծեալ զպատկերս իմ, ձախ դիմօք հայէի առհ քեզ դառնութեամբ, եւ ոչ քաղցրութեամբ։ Իսկ յորժամ զըղջացեալ դիմեցար առիս, աջս հովանի եւ պահապան եւ խնամօղ է քեզ եւ բաշխօղ բարեաց. եւ ձախն խոնարհեալ եւ անփոփեալ է. ի պատուհասելոյ։ Եւ յորժամ զերեսդ դարձոցեր ի ձախակողակի մեղացն, եւ դիմեցեր առ նախատիպս, զաջ երեսս իմ եդից ի վերայ դորա. այսինքն քաղցր ակամբ եւ դիմօք նայեցայց առ քեզ. որպէս ասէ Դաւիթ. «բարի առնէ Տէր բարեաց եւ այլն»։ Եւ թէ՝ «դարձարուք առիս, եւ ես դարձայց առ ձեզ»։ Եւ թէ դառնաս յետս աստի ի մեղս, դարաձեալ առաջին պատիժն պատահի քզ. որպէս կրկնելն համբուրին յայտ առնէ. որպէս ասէ Յօհան ի կաթուղիկէն. «թէ զամենայն օրէնսն պահիցես՝ եւ միով իւիք գթիցես, եղեր ամենայն օրինացն պարտապան»։ Իսկ հպումն կրծիցն՝ չորս իր նշանակէ։ Նախզի՝ յորժամ սրտիւ հեռացեալ էիր յինէն, ե՛ս կամօք ի քէն հեռացայ. որպէս ասէ մարգարէիւն. «ոչ են կամք իմ ի դոսա». իսկ յորժամ մերձեցար, դարձեալ եւ ես կամօք եւ սրտիւ հաճեցայ ընդ քեզ։ Երկրորդ՝ նշանակ էր ջերմն սիրոյն եւ գթոյն՝ զոր ունէր առ մարդիկ. վասն որոյ մարդասէր կոչի։ Երրորդ՝ զբազմութիւն երախտեաց իմոց եւ բարեաց բեւեռեա ի սրտի քում անմոռաց. եւ մի ապերախտ առ երախտաւորս լինիր. որպէս ասէր Մովսէս. «եղիցի բանս այս ի սրտի քում. ի նստիլ ի տան, ի գնալ ի ճանապարհի». զոր բեւեռ խաչին որ ի մէնջ յոր ամրացուցին ըզխաչն նշանակէր։ Չորրորդ զի որովհետեւ սրբեցեւ սիրտ քո յաղտոյ մեղաց՝ պահեա՛ հանապազ սուրբ, զի զԱստուած տեսցես. որպէս ասէ Տէրն. «երանի որք սուրբք են սրտիւք՝ զի նոքա զԱստուած տեսցեն»։ Եւ ապա ետ ըզմատանին ի ձեռս նորա։ Նախ բոլորակութիւն մատանոյն՝ նշանակէ զհաւատս անբիծս բոլոր եւ անթերի. եւ անապականութիւն որ է տեւօղ՝ զյոյսն անրեկբայ. եւ հրատեսակ գոյնն՝ զջերմն սէրն առհ Աստուած։ Եւ ակն որ նկարէ յինքն որպէս հայելի զպատկերս՝ զպատկերին վերսըտին առումն եւ զնորոգումն նշանակէ։ Երկրորդ՝ մատանին ի ձեռն՝ իշխանութեան է ցոյց, յորմէ զրկեցաւ անառակն. զոր վերստին շնորհեաց հայրն երկնաւոր։ Երրորդ՝ մատանին փառաց է նշանակ՝ յորմէ վրիպեցաւ մարդն. եւ դարձմամբն վերստին ընկալաւ։ Չորրորդ՝ մատանին զարդարանք է ձեռացն զոր մերկացաւ. եւ դարձեալ ետ ի ձեռն՝ զի բարեօք ձեռագործօք զարդարեսցի. որ է ողորմութիւն՝ առ աղքատս։ Հինգերորդ՝ մատանին նշանակ է սիրոյ եւ միաւորութեան. զոր հարսունք դնեն ի ձեռս փեսային սիրոյ վասն. այսպէս եւ հայրն երկնաւոր ի դիմաց հարսին եկեղեցւոյ եդ զմատանին ի ձեռս նորա ի դէմս Քրիստոսի. ըստ առաքելոյն. «խօսեցայ զձեզ իբրեւ զհարսն յանդիման կացուցանել փեսային Քրիստոսի»։ Այլեւ ի դէմս եպիսկոպոսաց՝ որք են փեսայ եկեղեցւոյ. զոր պարտին դնել զանձինս ի վերայ հարսնացեալ ոգւոց. զոր նշանակ է մատանին որ ի ձեռս նոցա։ Վեցերորդ՝ որպէս մատանին պատեալ է զմատն. այսպէս եպիսկոպոսին պա՛րտ է պատել զհաւատացեալ անդամս հաւատով յուսով եւ սիրով. եւ խնամել որպէս զիւր մարմին. եւ ամրացուցանել զոտն կօշկօք։ Նախ նշանակէ զաւետարանական պատուիրանն. զի նովաւ առ ոտն կոխեմք զաշխարհական եւ զերկրաւոր ցանկութիւնս որպէս կօշկօք։ Երկրորդ՝ նովաւ ամրացուցանեմք զոտս եւ ելանեմք յերկինս. որպէս ասէ մարագարէն «պնտել զոտս պատրաստութեամբ աւետարանին»։ Երրորդ՝ զի նովաւ կոխեմք զխայթոցս սատանայի. որպէս ասաց Տէրն «ետու ձեզ իշխանութիւն կոխել զօձս եւ զկարիճս՝ եւ զամենայն զօրութիւնս թշնամւոյն». եւ Քրիստոս Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս ամէն։