Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Նախ խնդրելի է թէ վասն ինչ պատճառի առակօք խօսէր Քրիստոս։ Պատասխանեն վարդապետք չորս կերպիւ։ Առաջին պատճառ՝ զի առաւել հաստատի ի սիրտ մարդկան. զի առանց օրինակի բանն շուտ գընայ ի մարդոյ. բայց գեղեցիկ օրինակաւ հաստատ մնաց։ Երկրորդ՝ զի մարդն յոգւոյ իմանալւոյ է՝ եւ ի մարմնոյ զգալւոյ. եւ այս ի բնութենէ է. որ հոգի մարդոյն առանաց մարմնաւոր օրինակի՝ չկարէ ըմբռնել զիրսն. վասն այն Քրիստոս մարմնաւոր առակօք խօսէր. որ իբրեւ սանդուխտ լինէր մադոյն, եւ միտք մարդոյն ի վեր ելանէր։ Երրորդ՝ պատճառ՝ զոր օրինակ զարեգակն որ է պայծառ՝ տկար աչք ոչ կարէ տեսանել, կամ հայիլ ի բոլորակութիւն. ապա միջնորդթեամբ անօսր ամպոյն տեսանէ։ Նոյնպէս եւ զճշմարտութիւն Աստուծոյ որ յ՛յժ պայծառ է. միտք մարդոյս տկար եւ թոյլ՝ առանց մարմնական միջնորդի ոչ կարէ իմանալ. վասն այն Քրիստոս առակօք խօսէր եւ հայելի դնէր։ Չորրորդ՝ զի բազումք ի մարդկանէ անարժանք էին հայիլ ի պարզ եւ ի պայծառ խորհուրդ եկեղեցւոյ. այն այն զի՝ ահրամարհին. վասն այն Քրիստոս օրինակօք ծածկէր ի նոցանէ. զի ոչ էին արժան. բայց առաքելոյցն առանձին ուսուցանէր։ Եւ մի ի բազմացն այս է որ ասէ։ «Ահա ել սերմնահան սերմանել»։ Եւ բանս այս՝ երկու իրս ուսուցանէ մեզ։ Նախ՝ վասն սերմանողաց վարդապետաց։ Երկրորդ՝ վասն սերմանողի ողորմութեանց։ Առաջինն գիտելի է՝ զի սերմանօղք՝ վարդապետքն են. որք բանն Աստուծոյ քարոզեն ի հոգիս մարդկան։ Եւ վասն հոգեւոր սերմանողաց՝ երեք ինչ գիտելի է։ Նախ գիտելի է՝ զի ոմանք երկնչին ի սերմանել զբարին, թէ կորնչի. զի մարդիկ թէպէտ քարոզութիւն լսեն՝ բայց յիմա՛ր են, ի գործ ո՛չ ածեն։ Եւ այս յիմարութիւն է. զի Քրիստոս որ երկնաւոր վարդապետ էր՝ երեք բվաժինն կորեաւ. բայց մինն ա՛յնչափ պտուղ ետ, որ զերկինս ելից։ Արդ՝ վարդապետք լաւ չեն քան զՔրիստոս՝ որ նոցա ամենայն բանքն պտղաբերին. բայց պա՛րտ է յամենայն տեղիս սերմանել. թէ մինն կորընչի, մինն պըտուղ տայ. թէ մինն հայհոյէ, մինն դառնայ եւ օրհնէ զԱստուած, եւ պտուղ բերէ բազում. որպէս ասէ առաքեալն. «հոտ անուշ եմք Քրիստոսիւ առ Աստուած՝ ի մէջ փրկելոցն, եւ ի մէջ կորուսելոցն. ոմանց հոտ ի մահուանէ ի մահ. եւ ոմանց ի կենաց ի կեանս»։ Եւ թէպէտ ոչ կարեմք ճանաչել, թէ ո՞վ պիտի լսէ, կամ ո՞վ ոչ. պարտ է մեզ ամենեցուն քարոզել, զի թէ միոյն՝ ի մահուանէ ի մահ է մեր քարոզութիւնսս, միոյն ի կենաց ի կենաս լինի։ Եւ մեք յորժամ սուրբ սրտիւ քարոզեմք, հոտ անուշ եմք Քրիստոսիւ առ Աստուած եւ առ հրեշտակս։ Մի ոմն ի վարդապետաց յորժամ ծերացաւ, աչքն կուրացաւ. եւ յամենայն ժամ ցանկայր որ սուրբ սրտիւ քարոզէր։ Եւ պատանի մի առաջնորդէր նմա. եւ տանէր ի տեղի ուր քարոզէր։ Եւ օր մի ձանձրացեալ պատանւոյն, տարաւ զնա ի լեառն մի բարձր եւ ասէ. ահա ժողովուրդդ քարոզեմ։ Եւ նա քարոզեաց՝ եւ ոչ ոք էր անդ. ի յօրհնելն ի վերջն ձայն եղեւ ի հրեշտակաց որք ասէին. բարի քարոզես ո՛վ բրաի քահանայապետ։ Երկրորդ՝ են ոմանք որք սերմանեն ցորեան՝ եւ հնձեն փուշ. որպէս ասէ Երեմիա. «ցորեան սերմանեցիք եւ փուշ հնձեցէք. եւ վիճակն ձեր ոչ եղեն ձեզ յօգուտ»։ Նոյնպէս եւ որք ագահք են եւ ընչասէրք՝ զի թէպէտ բարի ցորեան սերմանեն, զի զԱստուծոյ բանն աւետարանեն, ապա փուշք հնձեն. զի վասն ընչից էր. եւ այնու ոչ ինչ կարեն գտանել փրկութիւն։ Երրորդ՝ են ոմանք որք սրեմանեն՝ ոչ զիւրեանցն, այլ զայլոցն. վասն այն ինքեանք ոչ հնձեն, այլ ա՛յլք. որպէս ասէ աւետարանն. «այ՛լ է որ սերմանէ՝ եւ ա՛յլ հնձէ որ հնձէ»։
       Զի նոքա զայն քարոզեն՝ զոր ինքեանք առնեն. եւ զոր սերմանեն՝ ինքեանք հնձեն. զի իւրեանց քարոզութեան հունձն՝ իւրեանցն է։ Ապա նոքա որք այլո՛ց քարոզեն, եւ ինքեանք ոչ առնեն, զօտար սերմն զօտար երկիր ձգեն. այլք օգտին ի քարոզութենէն. եի ինքեանք զուրկ մնան. որպէս կապիճ որ զայլոց ցորեան յայլոց աման լնու՝ եւ ինքն դատակր մնայ. կամ շօռոթ՝ որ զջուրն առնու յաղբերէն եւ հեղու. կամ աման գանձի ուր ժանկն միայն մնայ. այլ ոչ են այնպէս որպէս Քրիստոս. զի գրեալ է ի գործս առաքելոցն, թէ «Յիսուս առնէր եւ ուսուցանէր»։ Չորրորդ՝ ոմանք են որք բազում սերմանեն՝ եւ սակաւ հնձեն. որպէս ասէ անգէաս. «վարէիք բազում եւ հնձէիք սակաւ»։ Նոյնպէս ամբարտաւանքն եւ շատախօսքն՝ վարեն բազում. ապա սակաւ ժողովեն. եւ զոր ժողովեն անմիտքն ի կազն՝ ուտեն եւ դատարկ ի տուն երթան։ Այսպէս թէպէտ շատ քարոզեն՝ այլ վասն պատուի որ աստ՝ ուտեն զայն եւ դատարկ ի յայն կեանսն երթան։ Հինգերորդ՝ են ոմանք որք միայն ի մեծ երկիր ցանեն. եւ ոչ ի փոքր եւ պարարտ. ա՛յս է՝ որ միայն առաջի մեծամեծաց եւ իմաստնոց քարոզեն. եւ ոչ տնանկաց հոգւով պարարտաց. ընդդէմ սոցա Քրիստոս եւ Եսայի ասեն. «քարոզել աղքատաց առաքեաց զիս»։ Դարձեալ Պօօղոս ասէ հռօմայեցւոցն. «քանզի յունաց եւ բարբարոսաց՝ իմաստնոց եւ անմըտից պարտապան եմ քարոզել»։ Վեցերորդ՝ ոմանք յերկիր մերձակայ սերմանեն. եւ հեռի ոչ կամին գնալ. ա՛յս է ի մէջ սիրելեաց եւ ազգականաց միայն քարոզեն. եւ հեռի ոչ գնան։ Բայց է երբեմն՝ որ հեռի երկիրն լաւ պտղաբերի. որպէս ասէ Պօղոս. «եկն Քրիստոս աւետեաց ձեզ զխաղաղութիւն հեռաւորաց. եւ զխաղաղութիւն մերձաւորաց։ Եւ այս որ ասէ թէ. «ահա ել սերմանահան սերմանել». վասն զի Քրիստոս յերկինս բազում սերմանեաց հրեշտակաց։ եւ եկն յերկիր եւ սերմանեաց. այլ սա առաւել եբեր պտուղ, քան զմերձակայ ագարակն հրեշտակաց։ Եօթներորդ դարձեալ՝ ոմանք վարեն զքարինս. ա՛յս է զի ի մէջ եղբարց քրիստոնէից՝ նախանձ եւ բաժանումն քարոզեն. այլ այս սերմնս ատելի է Աստուծոյ. որպէս ասէ յառակս. «ատէ Աստուած զայնոսիկ՝ որք սերմանեն ի մէջ եղբարց ատելութիւն եւ խռովութիւն։ Ապա ուրեմն եօթն ազգ չար սերմանահանք են. այլ Քրիստոս բարի սերմանօ՛ղ է. զի զչարութիւն եբարձ. եւ զխաղաղաութիւն սերմանեաց. եւ հաշտեցոյց զերկոսինն միով մարմնով ընդ Աստուծոյ։ Այս առաջին բար որ ասէ։ «Ել սերմանահան սերմանել»։ Երկրորդ գիտելի է՝ զի զերկիր որ ոչ վարեն՝ խոպանանայ. ապա հա՛րկ է՝ որք ամենեքեանս զհոգիս մեր գործեմք բարութեամբ որ ոչ կորդանայ. որպէս ասէ ի ծննդոց. «եգիպտացիքն ասեն ցՅովսէփ. տո՛ւր մեզ սերմն զի սերմանեսցուք եւ կեցցուք, եւ մի մեռցուք. եւ մի աւերեսցի երկիրս մեր. եւ ասէ Յովսէփ՝ առէ՛ք ձեզ սերմանեցէք զերեկիրդ. եւ եղիցին արդիւնք դորա. եւ տաջիք զհինգերորդ մասն Փարաւօնի. եւ չորրորդն ձեզ եղիցի։ Յովսէփ նշանակ էր զՔրիստոս. զի թէ նա զսերմն շնորհաց տայ, ագարակ հոգիս մեր խոպանանայ. եւ ոչ կարէ տալ զպտուղ իւր. որպէս ասէ Քրիստոս. «առանց իմ ոչ ինչ կարէք առնել»։ Ապա եւ պատրտաստէ եւ նա տայ մեզ զսերմն այս ղաւլովս՝ որ ի յարդեանցն չորս մասն մեզ լինի. եւ հինգերորդն Աստուծոյ։ Առաջին մասն մեզ այս է՝ զի ի բարի գործոց զոր ունիմք ուրախանամք մեք եւ ընկերք մեր. եւ սատանայ տրտմի։ Երկրորդ մասն է՝ թողութիւն զոր առնումք։ Երեքն եւ չորսն՝ որ զերծանիմք ի դժոխոց. եւ զփառս եւ զարքայութիւն շահիմք։ Իսկ հինգերորդն որ Աստուծոյն է գովութիւն. ըստ այնմ, «եթէ ուտիցէք, եթէ ըմպիցէք, զամենայն ի փառս Աստուծոյ արասջիք»։ Ապա ուրեմն մեզ երկու ինչ պիտոյ է առնել։ Նախ սերմն զոր յԱստուծոյ առնումք. որպէս ասէ Եսայի. «եթէ ոչ Տեառն զօրութեանց թողեալ էր մեզ սերմն, իբրեւ զսոդոմ լինէաք եւ գոմորայ նմանէաք»։ Զի եթէ շնորհն Աստուծոյ ոչ էր թողեալ մեզ զՔրիսոտոս, իբրեւ զանհաւատս լինէաք։ Երկրորդ՝ պարտ է որ զմասն Աստուծոյ ոչ գողանամք. որ է գովութիւն. զի այս գողութիւնս խիստ դժար է Աստուծոյ. որպէս ասէ Եայեաւ թէ, «զփառս իմ այլում ոչ տաց»։ Ապա բազումք գողանան. զի թէ քարոզեն. թէ աղօթեն, թէ պահս պահեն, ոչ վասն Աստուծոյ, աեյլ իւրեանց փառացն առնեն. որպէս ասէ Դաւիթ. «մի մեզ Տէր՝ մի մեզ. այլ անուան քում տո՛ւր զփառս»։ Երրորդգիտելի է՝ զի յո՛յժ յիմարութիւն է ոչ վարելն. զի թէ ոչ հաւատայր, թէ զինչ ցանէ մէկն հարիւրապատիկ առնէ, եւ ծուլանայր՝ յո՛յժ յիմարութիւն էր։ Եւ այս յայտ է՝ որ զի՛նչ բարի գործ զոր սերմանեմք , ոչ կորնչի. որպէս ասէ աւետարանն. «թէ միոյն հարիւրապատիկ առնուցու եւ զկեանս յաւիտենից ժառանգեսցէ»։ Դարձեալ՝ յոյժ յիմարութիւն է յետոյ սերմանել. զի այն սերմն որ յետոյ է սերմանեալ՝ դժուարաւ հասանի։ իսկ որ կանուխ է՝ դիւրաւ. նոյնպէս որ զսերմն ապաշխարութեան եւ զղջման մինչեւ ի ծերութիւն յամէ, յիմար է. որպէս ասէ ժողովօղն. «ընդ առաւօտս սերմանեսցես. եւ յերեկոյն մի լքցի ձեռն քո»։ Այս է՝ ի մանկութենէ մինչեւ ի ծերութիւն ժիր լիցիս սերմանել զհոգեւորն։ Զի այն որ յետոյ զղջանայ՝ ի կարծիս է, թէ վասն Աստուծո՞յ զղջացաւ, թէ վասն դժոխոցն. եւ տարակոյս է թէ՝ մեղքն զի՞նքն եթող, թէ ինքն զմեղսն. ապա ուրեմն պարտ է շուտով սերմանել, որ սատանայ արգելումն չտայ։ Եւ պիտոյ է զամենայն խտրումն արգիլել. որպէս ասէ ժողովօղն. «որ խտրէ զհողմն, ո՛չ սերմանէ. եւ որ հայի յամպս՝ ոչ հնձեսցէ»։ Նա է որ խտրէ ըզհողմն, որ վասն մարդկան զբարին թոթղու. եւ նա հայ ի յամպս, որ վասն ամօթոյ մարդկան թողու զխոստովանութիւն։ Դարձեալ՝ ծառայ որ ոչ սերմանէ զսերմն զոր Տէր իւր ետ՝ այլ գողանայ եւ ցրուէ, պատուհաս կրէ. զի Տէրն ոչ միայն խնդրէ զսերմն, այլեւ զշահս սերմանն։ Ամենեքեան ծառայ եմք Աստուծոյ. եւ բազում սերմունս ետ ի մեզ Աստուած սերմանել. այսինքն, հոգի եւ մարմին. եւ ժամանակ յոր ապաշխարեմք. եւ իմաստութիւն որով զայլս ուսուցանեմք, եւ այլ բազումս։ Բայց յիմարքն գողանան. եթէ ըզծառայն որ զմի քանքարն էառ, եւ զգլուխն ի յետ դարձոյց, Աստուած ի դժոխս առաքեաց. ապա զի՞նչ պատճառեն որք զգլուխն այլ գողացան. եւ զշահն կորուսին։
       Ահա ժամանակ սերմանելոյ ա՛յժմ է՝ մի՛ ծուլանայք։ Այս առաջին գլուխն վասն վարդապետաց որ ասէ։ «Ել սերմանահան սերմանել»։
       Երկրորդ՝ գլուխն ասելի է վասն սերմանողի ողորմութգան։ Զի որպէս առաջնորդք զբանն սերմանեն ի Քրիստոսէ ուսեալք. նոյնպէս հասարակ մարդիկ զողորմութիւն սերմանեն առ աղքատս։ Եւ դարձեալ՝ մարդս հոգի է եւ մարմին. հոգեւոր սերմն՝ է բան քարոզութեանց. եւ մարմնաւորն՝ ողորմութիւն աղքատաց. որպէս ասէ Տէրն։ «Երանի ողորմածաց՝զի նոքա զողորմութիւն գտցեն»։
       Եւ զի ողորմութիւն նմանէ սերման վասն տասն պատճառի։ Նախզի սերմանօղն զսերմն առաջի իւրն ցանէ. եւ ո՛չ յետ իւրն. այսպէս պարտ է զողորմութիւն առաքել ո՛րչափ կենդանի է. եւ ոչ յետ իւր զկնի մահու. որպէս յիմարքն յետ մահուն՝ զզրկանսն զոր ոչ կարացին ուտել, պատուիրեն այլոց տալ։ Երկրորդ՝ զի պարտ է յայն անդաստանն սերմանել՝ որա՛յլ սերմն ի ներսչկայ ցանած. նոյնպէս պարտ է որ աղքատաց սերմանեն՝ որ այլ ոչ ինչ ունին. բայց բազումք՝ յորժամ ողորմութիւն կամ պատիւ առնեն, զմեծատունս կոչեն։ Ապա Քրիստոս խրատ տայ այնպիսւոյն թէ՝ «յորժամ ընթրիս պատրաստես կամ ճաշ, մի կոչեր զդրացիս»։
       Երրորդ՝ սերմանօղն պարտի որ ընտրէ եւ զլաւն ձըգէ. նոյնպէս մեզ զայնիրն որ գեղեցիկ է՝ պարտ է տալ ողորմութիւն յանուն Աստուծոյ. որպէս ասէ ի թիւսն Մովսէս. «զամենայն տուրս տայցէք Աստուծոյ, յո՛յժ ընտրեալ եւ բարի լիցին»։ Չորրորդ՝ զի սերմանօօղն զսերմն ծածկէ. նոյնպէս պա՛րտ է զողորմութիւն ծածկել. որպէս ասէ սիրաք. «ծածկեա՛ զողորմութիւն ի ծոց տնանկին»։ Հինգերորդ՝ յորժամ սերմն յերկիր անկանի, թուի թէ կորեաւ. բայց զհինն սերմանեն, եւ զնորն հնձեն։ Նոյնպէս ողորմութիւն ի տալն որպէս կորուսեալ թուի. այլ պահպանի լաւ քան զոր էրն . որպէս ասէ սիրաք. «կորո՛ զարծաթն քո վասն եղբօրն եւ բարեկամին. եւ մի լիցի ժանկակեր ընդ վիմաւ»։ Վեցերորդ՝ զի թէ զսերմն յըշտեմարանս պահես, փտեալ ապականի. եւ թէ սերմանես, յոլով արդիւնս տայ. նոյնպէս թէ ողորմութիւն յամէ, ապականի. եւ թէ տաս՝ մնայ։ Եօթներորդ՝զի պատուական սերմն ցորեանն է. ի մին տարին սերմանեն, եւ ի միւս տարին հնձեն. բայց որ չէ պատուական՝ ի նմին ամի սերմանեն, եւ ի նոյն ամի հնձեն. որպէս գարի եւ կորեկ։ Նոյնպէս գեղեցիկ ողորմութիւն յայսմ աշխարհի ամս սերմանի. եւ ի հանդերձեալն հնձի. բայց կեղծաւորքն՝ յայս ամս սերմանեն վասն փառաց. եւ ի սոյն ամի հնձեն եւ փառաւորին. որպէս ասէ Քրիստոս. «այն իսկ են վարձք նոցա»։ Ութներորդ՝ զի ցորեանն յորժամ ի ներքոյ ձեանն մնայ, զարմատն ի հողն հաստատէ. եւ ի գարունն շարժի եւ բազում արդիւնս առնէ. ապա թէ պարզ լինի՝ չոր ցուրտն տանի եւ անպտուղ առնէ։ Նոյնպէս որ ողորմութիւն առնէ՝ եւ յայլոց նախատի՝ թէ, խեւ է զի զիւր ապրանսն ցրուէ. առաւել վարձս առնու քան զայն, որ գովի թէ խելօք է՝ ողորմած է՝ բարի է եւ այլն։ Իններորդ՝ զոր ինչ սերմանէ ոք՝ զնոյն եւ հնձէ. եթէ ցորեան, եւ թէ փուշ. ցորեանն կերակուր է մարդկան. եւ փուշն լուցկի հրոյ։ Նոյնպէս ողորմութիւն աղքատաց՝ կերակուր է հոգւոց եւ պիտանի Աստուծոյ եւ հրեշտակաց։ Եւ որ բաշխէ ի գործակիցս չարաց, ի գողս ի բոզս եւ յայլս, փուշ է որ զհոգինայրէ յաւիտենից։ Տասներորդ՝ որ զբազումս սերմանէ՝ զբազումս հնձէ. եւ որ սակաւ՝ սակաւ. նոյնպէս վասն ողորմածաց ասէ Պօղոս կորրընթացւոցն. «որ սերմանէ ճշդիւ՝ ճշդելով եւ հնձեսցէ. եւ որր սերմանէ առատութեամբ՝ առատութեամբ եւ հնձեսցէ»։
       Այս է՝ թէ ո՛րչափ ողորմութիւն առնէ աղքատաց, ա՛յնչափ ողորմութիւն առնու յԱստուծոյ. որպէս ինքն ասէր. «չափ շարժուն թաթաղուն զեղուն տացի ի գոգս ձեր. որով չափով չափէք՝ չափեսցի ձեզ»։ Եւ Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ փառք յաւիտեանս ամէն։