Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ասեն իմաստունքն թէ ամենայն ինչ որքան առաւել պատուական է, առաւել ներգործօղ է։ Որպէս ի մէջ ամենայն անդամոց կենդանւոյն՝ պատուական է սիրտն. վասն այն՝ քան զամենեսեան առաւել ներգործէ. զտիւ եւ զգիշեր ի շարժմանէ ոչ դադարի։ Եւ առաւել ի քընոյ ժամանակն՝ որ ա՛յլ անդամքն դադարեալ կան։ Եւ թէ ի պահ մի դադարի ի շարժմանէ, առժամայն մեռանի կենդանին։ Եւ ի մէջ չորս տարերացս՝ հուրն պատուական է. եւ նա առաւել ներգործէ. զի միշտ զառ ի վեր ընթանայ եւ ջերմացուցանէ։ Եւ ի մէջ մարմնոց՝ երկնային մարմինն պատուական է եւ միշտ ներգործէ. զի քան զամենայն ինչ՝ յառաջ շարժումն էառ. եւ ԻԳ ժամն՝ մին բոլոր շարժի. եւ զամենայն ինչ իւր շարժէ։ Այսպէս ի մէջ հրեշտակացն՝ սերովբէքն պատուական են . վասն այն առաւել ներգործեն. զի անդադար կան ի փառաբանութիւն Աստուծոյ. զի ասէ առաքեալն. «հոգիք են հարկաւորք՝ առաքեալք ի սպասաւորութիւն»։ Եւ Դանիէլ ասէ. «հազարք հազարաց պաշտէին զնա»։ Ապա ուրեմն ամենայն որ ինչ պատուական է՝ առաւել ներգործէ . ոչ միայն ի ստեղծուածս, այլեւ ի ստեղծօղն. զի թէ ի պահ մի դադարի ի գործոյ, իսկոյն ամենայն արարածք ապականին. որպէս ասէ Քրիստոս «հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ, եւ ես գործեմ»։ Այսպէս որր ի մարմնաւոր կենդանիսս մարդս քան զամենայն պատուական է, պարտ է հանապազ ի գործ կալ. ապա թէ ոչ՝ թռչունք եւ այլ նուաստ կենդանիք՝ յանդիմանեն ըզսա. զի նոքա հանապազ ի գործ կան. որպէս ասէ Սողոմօն «ո՛վ վատ՝ երթ առ մրջիւն եւ մեղու. եւ տե՛ս թէ որպէս գործունեայ է»։ Վասն այն հրամայէ Քրիստոս հեղգացելոցն»։ Ընդէ՞ր կայք զօրս ցերեկ դատարկ»։ Եւ պարտ է յայգի Տեառն գործել վասն երկու պատճառի։ Նախզի՝ այսմ այգւոյ տանուտէրն Աստուած է. եւ յո՛յժ փոյթ ունի գործել ի սմա. վասն այն հանապազ ելանէ ունել մշակ ի վարձու։ Ընդ առաւօտն՝ որ է առաջին ժամն։ Յերրորդն։ Ի վեցերորդն։ Ի յիններորդն։ Ի վերջին ժամն ի մետասանն։ Եւ զայս բանս վարդապետք պէսպէս մեկնեն։ Այգին՝ եկեղեցիս Աստուծոյ է. եւ ոմանք ասեն ի յԱբելէ մինչեւ ի վերջին արդարսն ո՛րչափ սուրբք եղեն, այնչափ գործաւորք են յայգւոջն Աստուծոյ։ Եւ ի սկըզբանէ մինչեւ ի կատարած ոչ հեղգանայ աստուած ի խընամելոյ ի ձեռն վարդապետաց զժողովուրդս հաւատեցելոց։ Եւ նոցա խոստացեալ է դահեկան մի վարձաւորն. դահեկանն ունի ունի զպատկերս թագաւորին. նշանակէ զվարձս սրբոցն՝ որ է տեսանելն զերեսս Աստուծոյ դէմ յանդիման։ Դարձեալ նշանակէ դահեկանն զայնսիկ՝ որք Ադամաւ զպատկերն Աստուծոյ կորուսին. իսկ այժմ Քրիստոսիւ զպատկերն Աստուծոյ պահեցին, եւ վերստին առին։ Ընդ առաւօտն ել ի վարձու ունել զԱդամ գործել ի դրախտին. որպէս ասէ գիրն։ «եդ զնա ի դրախտին գործել զնա եւ պահել». այսինքն, պահել զպատուիրանն եւ գործել զարդարութիւն։ Ա՛յս է ընդ առաւօտն եւ առաջին ժամ կենաց մարդոյն։ Իսկ յերրորդ ժամուն ել արտաքս՝ եւ ի վարձու կալաւ զՆոյ ծննդովք իւրովք. որպէս ասաց Աստուած ցՆոյ. «ել ի տապանէդ դու եւ կինքո. եւ որդիք քո, եւ կանայք որդւոց քոց. աճեցէք եւ բազմացարուք եւ լցէք զերկիր»։ Իսկ ի վեցերորդ ժամուն՝ կոչեաց զԱբրահամ եւ զորդիս նորա. որպէս ասէ գիրն. «ել յերկրէ քումմէ եւ յազդէ քումմէ եւ ի տանէ հօր քոյ. եւ եկ յերկիր զոր ցուցից քեզ». Իսկ յինն ժամն ի վարձու կալաւ զՄովսէս, եւ զորդիսն Իսրայէլի. որպէս ասաց Աստուած։ «Եւ արդ՝ եկ առաքեցից զքեզ առ Փարաւօն արքայն եգիպտացւոցն եւ հանցես զժողովուրդ իմ անտի»։ Իսկ մետասան ժամն ել յատուկ անձամբ իւրով. զի նախ քան զայս՝ միջնորդութեամբ հրեշտակաց եւ մարգարէից յայտնէր. եւ այժմ իւր անձամբն յայտնապէս ել. եւ եգիտ ըզհեթանոսս դատարկ եւ անգործ ի բարութենէ, եւ կոչեաց զնոսա։ Այլեւ ի հրէիցն զառաքեալսն կոչեաց եւ ասէ. «եկայք՝ զի արարից զձեզ որսորդս մարկան»։ Դարձեալ՝ առնուն զբանս ի վերայ իւրաքանչիւր մասնաւոր անձին մարդոյ։ Ընդ առաւօտս կոչէ զտղայսն. զի միտք տղայոցն որպէս առաւօտ է. սակաւ ինչ նշուլիւք զուսաւորի մինչեւ յեօթն ամն։ Եւ յերրորդ ժամն է յոր արեգակն բարձրանայ. եւ է այն պատանեակն մինչ ի ԺԴ ամն։ Ի վեցերորդ ժամն արեգակն խիստ բարձրանայ եւ զօրաւոր է. զերիտասարդն կոչէ. որ կատարեալ հասակն է մինչեւ յերեսուն ամն։ Յինն ժամն՝ արեգակն խոնարհիլ սկսանի. եւ մարդն յետ երեսուն ամեայ ժամանակին ի ծերութիւն խոնարհի. որ է քառասուն ամն։ Ի մետասան ժամն է որ արեգակն ի մայրն լինի խոնարհեալ եւ մտեալ եւ ժամն պաղեալ. ցուցանէ զծերացեալն յիսուն ամեան. որ պաղեալ է բնութիւն եւ մերձ է ի մահ։ Ապա ուրեմն՝ ոչ է պարտ անյոյս լինիլ յողորմութենէն Աստուծոյ. զի յամենայն ժամ պատրաստ է Աստուած կոչել զմեղաւորն յապաշխարութիւն, մինչ ի խորին ծերութիւն. զի տղայութենէ մինչ ի ծերութիւն խնամէ, եւ յապաշխարութիւն կոչէ. որպէս ասէ Եսայի։ «Լուարուք ինձ ընտրեալքդ յորովայնէ. խրատեալքդ ի մանկութենէ մինչեւ ի ծերութիւն, թէես եմ. եւ մինչեւ կարի իսկ ծերասջիք՝ սակայն ես եմ. ես համբերեմ ձեզ. ե՛ս արարի. եւ ես անսացից. ես ընկալայց եւ ես ապրեցուցից զձեզ»։ Սքանչելի է Աստուած. եւ քաղցր է ողորմութիւն նորա. զի մայրն զորդին սնուցանէ. եւ որչափ տղայ է՝ ծիծ տայ եւ ի գիրկն պահէ. բայց յորժամ մեծանայ՝ արտաքս ձգէ։ Իսկ Աստուած ի տղայութենէ մինչի ծերութիւն խնամէ։ Ի յոմանս յաւետարանն գրած է, թէ նոցա որք ընդ առաւօտն գնացին ի գործ՝ մի դահեկան կտրեաց ըզվարձն. եւ այլոցն ասաց . «երթայք՝ որ ինչ արժան է՝ առնուցուք». բայց որ ի վերջին ժամն կոչեաց՝ ոչ ինչ ասաց. այլ միայն ասաց՝ երթա՛յք գործեցէք. վասն զի նոցա որ ի մանկութենէն երթան առ Աստուած՝ Աստուած պարտական է նոցա. եւ որք յերեք՝ եւ ի վեց՝ եւ ի յինն ժամն, ա՛յլ պակաս. բայց որք ի վերջոյ գընացին՝ ոչ է պարական. այլ զոր ինչ առնէ՝ ողորմութիւն է։ Արդ՝ Տէր այգւոյս՝ է հայր Աստուած. եւ գաւառապետ Քրիստոս. որ կոչէ ի կատարածի աւուրն առաջի աթոռոյն իւրոյ. որպէս ասէ. Պօղոս. «պարտ է մեզ ամենեցուն յանդիման լինիլ առաջի աթոռոյն Աստուծոյ»։ Եւ զվարձն ետ՝ սկսեալ ի վերջնոցն. ա՛յս է՝ որ նախ աւազակին ետ. զի ասաց՝ «այսօր ընդ իս իցես ի դրախտին»։ Եւ ապա յետոյ Ադամայ՝ Նոյի Աբրահամու՝ Մովսէսի՝ եւ այլոցն զորս ազատեաց ի դժոխոցն։
       Դարձեալ գիտելի է՝ զի վարձ սրբոցն մի է։ Նախ աստ՝ որք գան ի հաւատս եւ մըկրտին աւազանաւն, միապէս ամենեքեան զսրբութիւն ստանան. եւ պատկերն Աստուծոյ նորոգի եւ պայծառանայ ի նոսա։ Զի չիք խտիր որպէս ասէ առաքեալն. «ոչ հրէի եւ ոչ հեթանոսի. ոչ ծառայի եւ ոչ ազատի. ոչ արուի եւ ոչ իգի. զի ամենեքեան դուք մի էք ի Քրիստոս Յիսուս»։ Եւ դարձեալ ի հանդերձեալն մի է վարձ սրբոցն. զի մի է տեսութիւն Աստուծոյ. զոր ամենեքեան առհասարակ տեսանեն առանց միջոցի. բայց ոչ հաւասար. զի ամենեքեան ըստ արժանեաց տեսանեն. որպէս զմի արեգակն ոմն առաւել իեսանէ քան զմիւսն. որպէս ասէ աւետարանն. «ի տան հօր իմոյ օթեւանք բազում են»։ Դարձեալ պարտ է գործել արիութեամբ զգործս բարիս վասն վեց պատճառի։ Առաջին պատճառ. զի Աստուած չորս տուն շինեաց։
       Նախ՝ զարքայութիւն պատուական քարամբ. այս է՝ հրեշտակօք։ Երկրորդ՝ զդրախտն ա՛յլ պատուական քարամբ. այս է՝ անմեղութեամբ նախահարցն։ Երրորդ՝ զսուրբ եկեղեցին. որ է խարտեալ քարամբ եւ տաշեալ. այս է՝ ճգնաւորօք. որ յամենայն աւելորդ իրաց ի բաց կացին. եւ սա է քաւարան մեղաւորաց. որ տաշէ եւ սրբէ ի մեղաց իւրեանց։ Չորրորդ տուն՝ է դժոխք. շինեալ խոշոր եւ աղտեղի քարամբ. այսինքն մեղաւորօք։ Արդ՝ ծոյլքն որք բնաւ բարի ոչ առնեն, ո՞ւր գնան. ոչ յարքայութիւն. զի գործաւոր մշակք ա՛նդ կոչեցան, եւ առին զվարձս։ Եւ ոչ գնան ի դրախտն. զի Ադամ վասն գործելոյ եդաւ անդ. որպէս ասէ. «եդ զնա ի դրախտին գործել եւ պահել»։ Եւ ոչ գընան յեկեղեցի. զի Ադամայ ասացաւ. «քրտամբք երեսաց քոց կերիցես զհաց քո»։ եւ Պօղոս ասէ . «որ գործիցէ ոչ կերիցէ մի»։ Եւ աստ ի յեկեղեցիս
       քաւութիւն է մեղաց. որք խոստովանին եւ գործեն զբարիս, եւ քաւին ի մեղաց իւրեանց։ Արդ նոքա որք ծոյլքն են՝ ոչ ապաշխարեն, եւ ոչ տաշեն զմեղս իւրեանց։ Ահա յայտ է թէ, ի դըժոխս երթան. որք են անտաշ քարինք մեղօք իւրեանց. որպէս ասէ Դաւիթ. «հաստատուն են տանջանք նոցա. ի վաստակս մարդկան չեն նոքա. եւ ըստ մարդկան ոչ տանջեսցին». այսինքն, ծոյլքն՝ որք աստ ոչ աշխատեցան ապաշխարութեաեմբ, եւ ոչ քաւեցին զմեղս, այլ ծուլացան եւ ծանրացան մեղօք, իջանեն ի դժոխս՝ եւ ընդ սատանայի յաւիտենական տանջին։ Եւ վասն այն՝ որ պատիժ ծուլիցն այնպէս մեծ է, եւ պարգեւք գործաւորացն այնպէս մեծ, վասն որոյ ասաց։ «Ընդէ՞ր կայք այդպէս զօրս ցերեկ դատարկ»։ Երկրորդ պատճառ պարտ է գործել. զի ծուլութիւն երկու վնաս առնէ։ Նախ որպէս ասէ Սողոմօն. ցանկութիւնք սպանանեն զվատն՝ որ է ծոյլն. զի ոչ յօժարին ձեռք նորա գործել ինչ. եւ ցանկայ զամենայն օր ի ցանկութիւն չարեաց. զի կարէր գործել զբարին, եւ ոչ գործեաց։ Երկրորդ պակասութիւն է չառնելն՝ զի ծոյլն ի բազում չարաիս անկանի ի հեղգութենէ իւրմէ որպէս ասէ Եզէկիէլ։ «Այս է անօրէնութիւն քեռ քոյ սոդօմ. լիութիւն հացի եւ յղփութիւն գինւոյ». եւ հեղգանայր ինքն եւ դստերք իւր։ Եւ զորօրինակ՝ սուրն անգործ ի պատեանս իւր է՝ ժանկ առնու եւ ապականի. եւ քանի որ ի գործ ածեն՝ անաղտ եւ մաքուր մնայ. այսպէս հոգին մարդոյ քանի անգործ մնայ՝ ժանկոտի մեղօք։ եւ թէ ի գործ կայ՝ անաղտ մնայ։ Այլեւ հանդերձն թէ յաման դնեն եւ ոչ զգենուն՝ ցեցոտի եւ փտի. ապա թէ զգենուն՝ անփուտ մնայ։ Այսպէս ծոյլն բազում որդունս մեղաց ծնանի ի հոգին իւր. եւ արիացեալն անվնաս մնայ։ Վասն այն ասեն վարդապետք թէ՝ միշտ ի գործ կաց. որ սատանայ զքեզ ի հոգս տեսանէ եւ չմերձենայ առ քեզ. որպէս ջուրն եւ կաթն ամանով որ ի յեռացումն է, ճանճ ոչ իշխէ մերձենազ ի նա. եւ յորժամ դադարի եւ պաղի լնանին ճանճք զազիրք. այսպէս եւ դեւք եւ մեղք ի հոգին մարդոյ. ի գործաւորէն փախչին, եւ ի դատարկն լնանին։ Վասն այն ասաց Քրիստոս։ «Ընդէ՞ր կայք աստ զօրս ցերեկ դատարկ»։ Երրորդ՝ պատճառ՝ պարտ է գործել. զի ո՛րքան յաշխարհիս եմք՝ ի տեղի ապաշխարութեան եմք. եւ ոչ ի տեղի հանգստեան. որպէս ասէ Միքիա. «արի՛ք եւ գընացէք՝ զի աստ ոչ գոյ մեզ հանգիստ»։ Եւ վասն երեք պատճառի աստ հանգիստ ոչ ունիմք։ Նախզի՝ տեղիք պատերազմի է ընդ սատանայի եւ ընդ մարմինս մեր։ Երկրորդ՝ զի տեղի օտար եւ պանդուխտ է. որպէս ասէ Դաւիթ։ «Պանդուխտ եւ նշդեհ եմ ես. որպէս ամենայն հարքն իմ»։ Եւ Պօօղոս ասէ. «որչափ յամեմք ի մարմնի, օտարանամք ի Տեառնէ»։ Երրորդ՝ զի ի տեղի հիւանդութեան եմք։ եւ Աստուած բազում պատուհասիւ խրատէ զմեզ՝ զի մի սիրիցեմք զաշխարհս. այսինքն հիւանդութեամբ՝ գերութեամբ՝ սովով՝ եւ մահուամբ. եւ բազում իրօք խրատէ զմեզ՝ զի մի հեշտասցուք եւ սիրեսցուք զաշխարհս։ Չորրորդ՝ պատճառ պարտ է գործել. զիայս ժամանակ է վաճառելոյ. որ զմարմնաւորն տամք՝ եւ ըզհոգեւորն գնեմք. զանցաւորս տամք, եւ զանանցն առնումք. որպէս ասէ Պօղոս։ «Ահա ժամանակ ընդուելի՝ ահա օր փրկութեան. մի եւ մի իւիք տայցէ պատճառս. զի մի արատեսցի պաշտօնն»։ եւ Սողոմօն ասէ. «ժամակ վաճառելոյ՝ եւ ժամանակ գնելոյ. եւ աւետարանն ասէ. «կոչեաց զծառայս իւր՝ եւ ետ նոցա զիւրաքանչիւր մնասն. եւ ասէ՝ յարդեցէք զայդ մինչեւ եկից». այսինքն, առ ու տուր արարէք եւ շահեցուցէք։ Եւ ժողովօղն ասէ՝ «զամենայն ինչ որ գ տանիցի ի ձեռն քո առնելոյ՝ արա՛ որքան է զօրութիւն քո. վասն լի ոչ է գործ եւ խորհուրդ եւ գիտութիւն ի դժոխս, յոր դուն երթալոց ես։ Հինգերորդ պատճառ՝ զի այս է ժամանակ, որ զառաքինութիւն տնկեմք ի սրտի. եւ զմեղս արմատաքի խլեմք. որպէս ասէ Սողոմօն. «ժամանակ տընկելոյ, եւ ժամանակ խլելոյ զանկեալն»։
       Ապա ուրեմն պարտ է յայս ժամանակս ի գործի կալ եւ ոչ ծուլանալ։ Զի օրինակ բերեն իմաստունքն. որպէս թէ ոք թշնամի ունենայ՝ որ կամի զնա ըսպանանել. գայ իւր բարեկամն եւ խըրատ տայ. եւ տայ նմա երկու երիվարս. մէկ սպիտակ. եւ մի սեւ եւ ասէ՝ թէ յորժամ ի սպիտակէն իջանես, ել ի սեւ ձին եւ փոխիր։ Եւ նայամարեալ՝ զձիսն յերամակն առաքէ. եւ ինքն նստեալ հանգչի. ապա հասեալ թշնամին սպանանէ ըզնա։ Նոյնպէս սատանայ թշնամի է մեր. եւ միշտ ընթանայ ըզհետ մեր. վասն այն ետ Աստուած բնութեանս բարեկամ երկու երիվար՝ զտիւ եւ գիշեր. զի հանապազ գործելով ըզբարիս, սըրընթաց փախիցեմք. որպէս ասէ՝ «գնացէ՛ք մինչդեռ զլոյսն ընդ ձեզ ունիք». որ է սպիտակ ձին տիւն։ «Եւ արթուն լերուք ի գիշերն. զի ոչ գիտէք յորում պահու գողն գայ». որ է սեւ ձին ի գիշերն։
       Իսկ նոքա որք կորուսին ըզժամանակն չար գործով՝ սատանայ գայ եւ գտանէ զնոսա ի քուն, եւ սպանանէզնոսա. վասն այն պարտ է միշտ գործել։ Վեցերորդ՝ պատճառ զի կարգ բնութեանս ուսուցանէ. նախ գործել եւ ապա հանգիստ առնուլ։ Եւ զայս կարգ բնութեանս՝ երկինքն պահէ. զի յորմէ հետէ ըստեղծաւ՝ ի գործ կայ եւ յաշխատանս. եւ ի կատարածի աւուրն՝ դադարումն առնու եւ հանգիատ. նոյնպէս ամենայն ինչ։ Եւ Դաւիթ ասէ. «վաստակեա յաւիտեան եւ կեցցես մինչ իսպառ»։ Եւ Ղուկաս աւետարանն ասէ. «ով անմիտք եւ հեղգասիրտք առ ի հաւատալ. ո՞չ էր պարտ չարչարիլ Քրիստոսի եւ մտանել ի փառս իւր»։ Իսկնոքա որք զայս կարգս թիւրեցին, մտին ի տանջանս դժոխոց. որպէս սատանայ նախ կամեցաւ փառասիրիլ եւ հանգչիլ. վասն այն եմուտ ի դժոխս։ Նոյնպէս յիմար կուսանքն որք հեղգացան աստ, եւյետոյ գնացին գնել զիւղն եկն փեսայն եւ պատրաստքն մտին ի հարսանիսն. եւ նոքա արտաքոյ մնացին. եւ ասէին Տէ՛ր Տէ՛ր մեզ. եւ նա ասէ՝ ո՛չ ճանաչեմ զձեզ. «ի բաց կացէք յինէն ամենեքեան՝ ոյք գործէիք զանօրէնութիւն». այսինքն զծուլութիւն։
       Վասն որոյ՝ աղաչեմ զձեզ վասն սիրոյն Քրիստոսի. մի ըզժամանակս անցաւորս ծուլութեամբ անցուցանէք. զի այլ ոչ կարեմք գնել. եւ անդ գնալ «մուրանալ ամաչեմք, գործել ոչ կարեմք». եւ որ ինչ հընար կայ ի ժամանակս յայս ապրելոյ՝ անդ փակեալ է։ Զի աստ՝ կամ վաստակի, կամ վաճառէ, կամ գողանայ, կամ գտանէ, կամ ի փոխ առնու կամ խնդրէ։ Այլ անդ ոչ վաստակի. զի չէ մարմնաւոր կեանք. ոչ վաճառէ՝ զի ինչ ոչ ունի. ոչ գողանալ կարէ. զի գանձ արդարոց յերկինս է. ոչ գտանէ. զի ոչ ի բաց ձգեն սուրբքն յինքեանց. ոչ փոխով զի ոչ ունի հատուցումն. եւ ոչ խընդրելով զի փակեալ է անդ դուռն ողորմութեան. ուստի յայտ է յիւղոյ կուսանացն, եւ ի կաթիլ ջրոյ մեծատանն։ Ապա պարտ է մեզ աստ գործել զբարիս. զի անդ հատուցանի։ Աստ սերմանել՝ եւ անդ հնձել։ Աստ ըսփռել եւ տալ աղքատաց՝ եւ անդ ժողովել զկեանս յաւիտենից։ Աստ պատրաստել զիւղն ողորմութեան՝ եւ անդ ընդիմաստուն կուսանացն մտանել յառագաստն լուսոյ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։