Սովորութիւն
է
մեծամեծ
թագաւորաց՝
որ
ի
տարին
չորս
տօն
կատարեն։
Նախ
զօր
ծննդեան
իւրեանց։
Երկրորդ՝
յորժամ
յաղթութիւն
կատարեն։
Երրորդ՝
յարժամ
պսակեն
զթագաւորն։
Չորրորդ՝
յորժամ
քաղաք
շինեն։
Զի
յորժամ
թագաւորն
յաղթութիւն
կատարէ,
յայնժամ
պսակի.
եւ
յետոյ
նստեալ
ի
քաղաքն՝
խաղաղութեամբ
օրէնս
դնէ։
Նոյնպէս
Տէր
մեր
Յիսուս
Քրիստոս
որ
է
թագաւոր
ամենայն
արարածոց։
Նախ՝
ծնաւ
ի
կուսէն։
Երկրորդ՝
յաղթեաց
զսատանայ
խաչիւ
եւ
յարութեամբն
իւրով։
Երրորդ՝
պսակեցաւ
համբարձմամբն։
Չորրորդ՝
սկիզբն
արար
շինութեան
քաղաքի
իւրոյ
որ
է
եկեղեցի
սուրբ
այսօր
գալստեամբ
Հոգւոյն
Սրբոյ։
Վասն
այսորիկ
զպարգեւս
զայս
եւ
զշնորհս
Հոգւոյ
Սրբոյ՝
գովէ
Ղուկաս
ի
բնաբանս
երեք
կերպիւ։
Առաջին
գովութիւն՝
թէ
ո՞րպէս
բնակէր
այս
շնորհս։
Երկրորդ՝
թէ
զի՞նչ
գործ
ունէր։
Երրորդ՝
թէ
ո՞վ
տայր։
Վասն
առաջնոյն
ասէ։
«Լցան
ամենեքեն
Հոգւով
Սրբով»։
Աստ
ցուցանէ
զառատութիւն
եւ
զկատարելութիւն
ամենայն
բարութեան՝
զոր
աշակերտքն
ունէին.
զոր
Պօղոս
ասէ
Հռօմեյեցւոց.
եւ
ի
վեր
բերէ.
«լրումն
օրինացն
սէրն
է»։
Երկրորդ՝
ուսուցանէ
զվկայութիւն
ամենայն
իմաստութեան
որ
ասէ։
«Սկսան
խօսիլ
յայլ
եւ
յայլ
լեզուս».
որպէս
մարգարէացաւ
Եսայի.
եւ
Պօղոս
ասէ
յառաջին
կոնթացւոց.
«թէ
յօտար
լեզուս
եւ
ի
շրթունս
օտարոտիս
խօսեցայց
ընդ
ժողովրդեանդ
այդմիկ»։
Երրորդն՝
թէ
ո՞վ
տայր։
Ուսուցանէ
թէ՝
յԱստուծոյ
եղեւ
գթութիւն
եւ
ողորմութիւն
մեզ.
եւ
ոչ
ըստ
արժանեաց
մերոց.
որպէս
ասէ
թէ.
«Հոգին
Սուրբ
տայր
բարբառիլ
նոցա».
Որպէս
խոստացաւ
նոցա
Քրիստոս
ի
Յօհաննու
թէ՝
«աղաչեցից
զհայր՝
եւ
այլ
մխիթարիչ
տացէ
ձեզ
զՀոգին
ճշմարտութեան»։
Այս
կարճառօտ
մեկնութիւն
բանիս։
Բայց
թէ
կամիմք
կատրելապէս
իմանալ,
թէ
ո՞րպէս
լրումն,
կամ
գործ,
կամ
պարգեւ
ընկալան
առաքեալքն
գալստեամբ
Հոգւովն
սրբոյ։
Առաջին՝
թէ
յո՞րժամ
եկն
Հոգին
Սուրբ։
Երկրորդ՝
թէ
յորո՞ւմ
տեղւոջ։
Երրորդ՝
թէ
որո՞վ
նշանակաւ
եկն։
Չորրորդ՝
թէ
ո՞րքան
պարգեւ
ետ։
Վասն
առաջնոյն
գիտելի
է՝
զի
երեք
յատկութիւն
ժամանակի
ուսուցանէ
մեզ։
Նախզի՝
ի
ցերեկի
եկն
եւ
ոչ
ի
գիշերի։
Երկրորդ՝
զի
ի
յիսներեկի
աւուրն
եկն։
Երրորդ՝
զի
յերրորդ
ժամուն
էջ։
Վասն
առաջնոյն՝
ասէ
սուրբն
Գրիգոր
թէ,
որակ
ժամանակին՝
զվախճան
գործոյն
ցուցանէ։
Զի
Սողոմօն
ի
գիշերի
էառ
իմաստութիւն
յԱստուծոյ
տեսլեամբ
երազոց։
Որ
ցուցանէր
թէ՝
ոչ
մինչ
ի
վախճանն
մնայր
իմաստութիւնն.
այլ
կամէր
անկանիլ
ի
մեղս՝
եւ
կորուսանել
զիմաստութիւն։
Նոյնպէս
եւ
Յուդաս
յորժամ
ել
արտաքս
ի
Քրիստոսէ
եւ
կամէր
մտանել
զնա,
գիշեր
էր։
Բայց
Աբրահամու
երեւեցաւ
իհասարակ
աւուրն
ի
տօթաժամու.
որ
ցուցանէր
թէ՝
մինչ
իսպառ
մնայր
ի
ջերմութիւն
սիրոյն
Աստուծոյ։
Այսպէս
առաքեալքն
ընկալան
զՀոգին
Սուրբ
ի
ցերեկի
եւ
իմաստնացան.
լուսաւորեցան
եւ
ջերմացան
ի
սէրն
Աստուծոյ։
Եւ
այնպէս
հաստատեցան
ի
սէրն
Աստուծոյ
եւ
ի
բարին,
որ
յայնմ
հետէ
այլ
ոչ
կարէին
մեղամնչել
մինչեւ
ի
վախճան
մահու
չափ
մեղօք։
Որպէս
ասէ
Պօղոս
թէ
սաղոնիկեցւոց.
«զի
ամենեքեան
դուք
որդիք
լուսոյ,
եւ
որդիք
տունջեան
էք»։
Աստ
որդիք
լուսոյ
կոչէ,
զի
ասեն
վարդապետք
թէ՝
սէրն
երկու
է։
Մին՝
որ
սիրէ
մարդ
զինքն
առաւել
քան
զԱստուած.
եւ
արհամարհէ
զԱստուած
վասն
սիրելոյն
զինքն.
այսպիսի
սէրն՝
առնէ
զմարդն
որդի
խաւարի.
եւ
շինէ
զքաղաք
դժոխոցն.
որպէս
սատանայ
որ
անկաւ
յերկնից
ի
դժոխս.
եւ
Ադամ
ի
դրախտէն
ի
յերկիրս։
Երկրորդ
սէրն՝
որ
հակառակ
է
այսմ.
յորժամ
մարդ
առաւել
սիրէ
զԱստուած՝
եւ
արհամարհէ
զինքն.
այսպիսի
սէրս՝
շինէ
զքաղաքն
Աստուծոյ
որ
է
արքայութիւնն
երկնից։
Երկրորդն
թէ
վասն
է՞ր
յիսներեկի
աւուրն
եկն
Հոգին
Սուրբ։
Ասեմք
թէ՝
վասն
չորս
պատճառի։
Նախզի՝
յիսուն
օրն՝
եօթն
շաբաթ
ունի .
եօթն՝
ուսուցանէ
զկատարումն
ամենայն
գործոց.
եւ
զհոգեւոր
հանգիստն։
Երկրորդ՝
զի
յիսունն
Հինգ
տասն
է.
տասն՝
ցուցանէ
զտասն
պատուիրանսն.
եւ
հինգն՝
զհինգ
զգայութիւնս.
զի
շնորհօք
Սուրբ
Հոգւոյն
պահեմք
զտասն
պատուիրանն,
եւ
զհինգ
զգայութիւնս
ի
մեղաց։
Երրորդ՝
զի
յիսունն
յոբելեան
էր.
որ
կոչիւր
ի
հինն
ամ
ազատութեան։
Այսպէս
ազատեաց
Հոգին
Սուրբ
զմեզ
ի
ծառայութենէ
օրինացն.
եւ
եբարձ
զլուծ
օրինացն
ի
մէնջ։
Չորրորդ
պատճառ.
զի
օրէնքն
տուաւ
ի
ձեռն
Մովսէսի
զկնի
յիսուն
աւուր
հին
զատկին
եւ
զենման
գառինն։
Նոյնպէս
եւ
նոր
օրէնս՝
տուաւ
ի
ձեռն
Հոգւոյն
Սրբոյ
յետ
յիսուն
աւուր
զենման
ճշմարիտ
գառինն
Քրիստոսի։
Բայց
զանազանութիւն
ի
մէջ
սոցա։
Զի
հին
օրէնն՝
տուաւ
յետ
յիսուն
աւուր
հին
զատկին
եւ
զենման
գառինն։
Իսկ
նոր
օրէնս՝
տուաւ
գալստեամբ
Հոգւոյն
Սրբոյ
յետ
յիսուն
աւուր
յարութեանն
Քրիստոսի։
Զի
հին
օրէնն՝
էր
օրէն
մահու.
վասն
այնորիկ
ի
սկիզբն
ունէր
զմահն։
Այլ
նոր
օրէնս՝
էր
օրէն
կենաց.
վասն
այսորիկ
ի
սկիզբն
ունէր
զյարութիւնն
Քրիստոսի։
Դարձեալ՝
հին
օրէնն՝
ոչ
կարաց
ազատել
զմեզ
ի
մահու
չափ
մեղաց
եւ
տանջանաց։
Այլ
նոր
օրէնս՝
ազատեաց
զմեզ
կատրելապէս
ի
յերկուցն.
ի
մահու
չափ
մեղացն.
եւ
ի
տանջանացն.
որպէս
ասէ
Պօղոս
հռօմայեցւոց։
«Օրէնք
Հոգւոյն
կենաց
որ
ի
Քրիստոս
Յիսուս՝
ազատեցին
զիս
յօրինաց
մեղացն
եւ
մահու.
որ
անհնար
էր
օրինացն»։
Երրորդն՝
թէ
վասն
է՞ր
յերրորդ
ժամուն
էջ
Հոգին
Սուրբ։
Եւ
այս
վասն
չորս
պատճառի։
Նախզի՝
որպէս
Աստուած
ստեղծ
զԱդամ
յերրորդ
ժամուն.
զի
յայնմ
ժամու
բարձրանայ
արեգակն՝
լուսաւորէ
եւ
ջերմացուցանէ։
Նոյնպէս
բարձրացոյց
զԱդամ
փառօք.
լուսաւորեաց
իմաստոթեամբ
եւ
շնորհօք.
եւ
ջերմացոյց
սիրով։
Նոյնպէս
էջ
Հոգին
Սուրբ
ի
վերնատուն
յերեք
ժամուն.
եւ
եհան
զմեզ
յառաջին
փառսն.
լուսաւորեաց
իմաստութեամբ
եւ
շնորհօք.
եւ
ջերմացոյց
սիրով
առաւել
քան
զառաջինն։
Երկրորդ
պատճառ՝
զի
թէպէտ
աստուածութիւննն
երեք
անձն
է.
եւ
ամենայն
գործ
հաւասար
է
Հօր
եւ
Որդւոյ
եւ
Հոգւոյն
Սրբոյ.
բայց
զգործ
ստեղծմանն՝
յատուկ
տամք
Հօր.
զի
հայր
կարօղ
ասի։
Եւ
զգործս
փրկութեան
որդւոյ.
զի
որդի
փրկիչ
կոչի։
Իսկ
զուսումն
վարդապետութեան՝
Հոգւոյն
Սրբոյ.
որպէս
ասաց
Քրիստոս.
«Հոգին
Սուրբ
ուսուսցէ
ձեզ
զամենայն
ճշմարտութեամբ»։
Երրորդ
պատճառ՝
զի
երեք
են
օրէնք.
Բնական.
Գրաւոր.
եւ
Շնորհաց։
Իսկ
շնորհ՝
Հոգին
Սուրբ
է։
Չորրորդ
պատճառ՝
երեք
են
կարարեալ
գործք.
այսինք,
Տեսական.
Գործնական.
եւ
Յափշտական։
Տեսական
է՝
խոկումն
աստուածային
Գրոց։
Գործնական՝
ամենայն
գործ։
Իսկ
յափշտական՝
յորժամ
աղօթեմք
առ
Աստուած։
Վասն
այնորիկ
յերրորդ
ժամու
էջ՝
զի
առանց
շնորհաց
Հոգւոյն
Սրբոյ՝
ոչ
կարեմք
աղօթել.
եւ
յայնժամ
յաղօթս
էին
առաքեալքն,
յորժամ
էջ
Հոգին
Սուրբ։
Այս
առաջին
գլուխ
վասն
ժամանակին։
Երկրորդն՝
թէ
յորո՞ւմ
տեղւոջ
ընկալան
զՀոգին
Սուրբ.
այսինքն,
յԵրուսաղէմ,
եւ
ի
տան,
եւ
ի
վերնատունն։
Այսու՝
երիս
իրս
ուսուցանէ
մեզ։
Նախզի՝
Հոգին
Սուրբ
խաղաղացուցանէ
զհաւատացեալս
ի
խռովութենէ
աշխարհիս.
զի
Երուսաղէմն՝
խաղաղութիւն
թարգմանի։
Եւ
ի
տան՝
զի
կամէր
զամենայսն
ի
մի
միաբանութիւն
հաւատոց
քրիստոնէութեան
ածել։
Իսկ
վերնատունն՝
ցուցանէ
զի
Հոգին
Սուրբ
վերացուցանէ
զմեզ
ի
սիրոյ
աշխարհիս
առ
սէրն
Աստուծոյ։
Դարձեալ՝
Քրիստոս
զմարմինն
ետ
ի
վերնատանն .
որ
ցուցանէ
թէ՝
Հոգին
Սուրբ
տայ
պարգեւս
յայնմ
տեղւոջ,
ուր
լինի
հոգեւոր
կերակուր։
Այլ
աստ
հարցումն
լինի
թէ,
ո՞րչափ
էին
ի
վերնատունն՝
յորժամ
էջ
Հոգին
Սուրբ։
Ասեն
վարդապետք
թէ,
հարիւր
էին,
որպէս
ասէ
գործն.
«յորժամ
ընտրեցին
զՄատաթիա,
էր
անդ
միաբանութիւն
անուանց
իբրեւ
հարիւր
եւ
քսանից»։
Իսկ
ոմանք
պատասխանի
տան.
թէպէտ
ի
յընտրութիւն
Մատաթեայ
հարիւր
եւ
քսան
էին,
բայց
յորժամ
ընկալան
զՀոգին
Սուրբ՝
բազումք
էին.
որպէս
ասէ
թէ,
«էին
ամենեքեան
միաբան
ի
միասին»։
Եւ
զայս
Պօղոս
կորնթացւոց
ասէ.
«ապա
երեւեցաւ
աւելի
քան
զհինգ
հարիւր
եղբարց
մի
անգամայն».
ապա
ուրեմն
սոքա
ամենեքեան
ի
վերնատունն
էին։
Եւ
այս
օրինակեցաւ
ի
հինն.
զի
յորժամ
ընկալան
զօրէնսն
ի
լեառն
Սինայ,
ամենայն
ժողովուրդն
Իսրայէլի
անդ.
ժողովեալ
էին.
որպէս
ասէ
յելսն։
Բայց
զանազանութիւն
է
հին
օրէնս
եւ
ի
նորս.
զի
որժամ
ընկալան
զհին
օրէնսն,
յանապատին
էին
եւ
ոչ
իշխէին
մերձենալ
ի
լեառն։
Այլ
նոր
օրէնս՝
ոչ
յանապատի,
այլ
ի
քաղաքի.
եւ
ոչ
ի
բացուստ.
«զի
Հոգին
Սուրբ
ի
նմանութիւն
հրեղէն
լեզուի
բաժանեալ
նստաւ
յիւրաքաանչիւր
ի
վերայ
նոցա»։
Եւ
այս
է
պատճառն.
զի
նոքա
յանապատին
էին.
որ
ցուցանէ
թէ,
թափուր
էին
ի
շնորհացն.
եւ
բացուստ
ի
լեռնէն՝
որ
ցուցանէր
թէ
հեռի
էին
յարքայութենէն.
զի
ոչ
ինչ
հոգեւոր
խօսեցեալ
լինէր
նոցա.
այլ
ամենայն
ինչ
մարմնաւոր։
Իսկ
նոր
օրէնքս՝
լի
են
ամենայն
շնորհօք.
որպէս
ասէ
թէ,
«ելից
զամենայն
տունն
յորում
նստէին»։
Որ
ցուցանէր
արտաքին
լիութիւնն՝
զլիութիւն
շնորհաց
Հոգւոյն
Սրբոյ
ի
ներքուստ։
Եւ
որ
էին
հեռի
յարքայութենէն.
որպէս
ասէ
թէ,
«նստաւ
իւրաքանչիւր
ի
վերայ
նոցա»։
Այս
երկրորդն
վասն
տեղւոյն։
Երրորդ
գլուխն՝
թէ
որո՞վ
նշանակաւ
էջ
Հոգին
Սուրբ։
Ասեն
վարդապետք
թէ՝
երկու։
Նախ՝
լսելով.
որպէս
ասէ.
«եղեւ
յանկարծակի
հնչիւն
յերկնից
եկեալ
իբրեւ
սաստիկ
հողմոյ»։
Երկրորդ՝
տեսանելով.
որպէս
ասէ,
«երեւեցան
նոցա
բաժանեալ
լեզուք
իբրեւ
ի
հրոյ»։
Եւ
այս
վասն
չորս
պատճառի
երկու
նշանօք
երեւեցաւ։
Առաջին
պատճառ.
զի
որպէս
ի
ներքուստ
լցեալ
էին
երկու
զօրութիւնք
հոգւոյ
նոցա.
այսինքն,
իմացումն
եւ
կամքն։
Նոյնպէս
արտաքոյ՝
երկու
զգայութիւնքն
վկայութիւն
տային
ներքին
շնորհացն.
այսինքն,
տեսանելիքն
եւ
լսելիքն.
տեսանելիքն
իմացականին.
իսկ
լսելիքն
կամացն։
Երկրորդ
պատճառ.
զի
հոգին
կամեցաւ
ի
սկիզբն
եկեղեցւոյ
յայտնապէս
ցուցանել
եւ
սահմանել
զխորհուրդս
եկեղեցւոյ.
զի
կատարին
երկու
իրօք.
այսինքն,
ձայնիւ
եւ
տարրով.
զի
մինն
ոչ
կարէ
առանց
միւսոյն։
Որպէս
ի
մկրտութիւնն՝
տարր
ջրոյն
անկատար
է
առանց
ձեւական
բանին.
նոյնպէս
եւ
այլն։
Երրորդ՝
զի
յորժամ
կամի
ոք
զարթուցանել
զոք,
եւ
ցուցանել
նմա
իր
ինչ,
նախ
ձայն
տայ
նմա.
երկու՝
ցուցանէ
նմա
զինչ
տայ
ի
նա։
Նոյնպէս
Հոգին
Սուրբ՝
նախ
զարթոյց
զնոսա
ի
ծուլութենէ,
յորժամ
«հնչեաց
հողմ
սաստիկ»։
Երկրորդ՝
ետ
նոցա
շնորհս
եւ
լուսաւորեաց,
յորժամ
«երեւեցան
նոցա
բաժանեալ
լեզուք
ի
հրոյ»։
Չորրորդ
պատճառ.
վասն
նմանութեան
հին
օրինացն.
զի
յորժամ
էջ
Աստուած
ի
լեառն
Սինայ.
լսեաց
ժողովուրդն
ձայն
որոտի.
եւ
ետես
կայծակ
հրոյ։
Բայց
զանազանութիւն
է.
զի
յորժամ
տեսին
եւ
լուան
հին
ժողովուրդքն,
յոյժ
երկեան.
այլ
աստ
աշակերտքն
յոյժ
ուրախացան։
Զի
առաջին
օրէնն՝
երկիւղի
էր.
իսկ
նորս՝
սիրոյ.
որպէս
ասէ
Պօղոս
հռօմայեցւոց։
«ոչ
առիք
զհոգի
ծառայութեան
միւսանգամ
յերկիւղ,
այլ
առիք
զհոգին
որդէգրութեան,
որով
աղաղակեմք
աբբա
հայր.
այսուհետեւ
չես
ծառայ,
այլ
որդի»։
Դարձեալ
գիտելի
է՝
զի
Հոգին
Սուրբ
ոչ
միայն
ի
կերպ
հրոյ
երեւեցաւ.
այլ
ի
նմանութիւն
լեզուի։
Եւ
այս
վասն
չորս
պատճառի։
Նախզի՝
ձեւ
լեզուին
սուր
է.
նոյնպէս
Հոգին
Սուրբ՝
եմուտ
ի
սիրտս
առաքելոցն.
եւ
սրեաց
զմիտս
նոցա
յամենայն
խորագիտութիւնն
Աստուծոյ։
Երկրորդ՝
զի
ետ
նոցա
զճաշակ
եւ
զհամ
ամենայն
հոգեւոր
գիտութեան.
որպէս
ասէ
Դաւիթ.
«ճաշակեցէք
եւ
տեսէք
զի
քաղցր
է
Տէր»։
Երրորդ՝
զի
առաքեաց
ի
քարոզութիւն
աւետարանին.
եւ
ետ
նոցա
զգիտութիւն
ամենայն
լեզուաց։
Չորրորդ՝
զի
բան
զգալի՝
ի
սրտէն
գայ,
եւ
լեզուովն
եւ
բերանովն
արատքս
խօսի։
Նոյնպէս
Հոգին
Սուրբ՝
միայն
ի
հօրէ
է
բղխումն.
ըստ
այնմ,
«հոգին
ճշմարտութեան
որ
ի
հօրէ
ելանէ».
այլ
որդւովն
առ
մեզ
գայ
եւ
խօսի.
ըստ
այնմ,
«ես
երթամ
եւ
առաքեմ
զնա
առ
ձեզ»։
Եւ
այն
զի
հուրն
մի
էր,
եւ
լեզուքն
բաժանեալ
ասէ։
Զայն
ցուցանէ,
որ
Հոգին
Սուրբ
մի
է.
եւ
բղխումն
շնորհաց
զանազան
ըստ
իւրաքանչիւր
ումեք.
որպէս
ասէ
Պօղոս
կորնթացւոց.
«թէպէտ
բաժինք
շնորհաց
են.
այլ
Տէր
նոյն
է»։
Դարձեալ
գիտելի
է՝
զի
ոմանք
զձայնն
քաջ
գիտեն՝
այլ
յիմացմանէ
մտաց
բանին
ագէտ
են։
Եւ
ոմանք
թէպէտ
գիտեն
զձայն
եւ
զմիտս
բանին՝
այլ
ոչ
կարեն
կարգաւ
խօսիլ։
Այլ
առաքեալքն՝
զայս
երեք
գիտութիւնս
առին
ի
Հոգւոյն
Սրբոյ.
զի
զամենայն
լեզու
ստոյգ
ուսան։
Եւ
զիմացումն
ամենայն
բանի՝
ճշմարիտ
իմացան։
Եւ
կարգաւ
եւ
գեղեցիկ
խօսէին։
Դարձեալ
ոմանք
ասեն
թէ,
յորժամ
առաքեալքն
քարոզէին
բազում
ժողովրդոց՝
որք
ի
միասին
ժողովեալ
էին
ի
բազում
լեզուաց,
նոքա
մէկ
լեզուաւ
քարոզէին.
բայց
նոքա
յիւրաքանչիւր
լեզուս
լսէին։
Եւ
այսպէս՝
սքանչելիքն
լինին
ժողովրդեանն,
եւ
ոչ
առաքելոցն։
Եւ
թէ
առաքեալքն
յայլ
եւ
յայլ
լեզուս
քարոզէին,
յոյժ
երկրարութիւն
լինէր
բանիցն։
Այսմ
տարակուսանաց՝
այսպէս
պատասխանեն
վարդապետք
թէ,
առաքեալքն
ամենայն
ազգաց
յատուկ
քարոզեցին.
եւ
իւրաքանչիւր
ազգի՝
մի
լեզու
բաւական
էր
որով
քարոզէին։
Իսկ
յորժամ
Պետրոս
յԵրուսաղէմ
քարոզեաց
յաւուր
իջման
Հոգւոյն
Սրբոյ
հրէիցն՝
որք
յամենայն
ազգաց
ժողովեալ
էին,
եբրայեցւոց
բարբառովն
քարոզեաց.
զի
ամենեքեան
հրէայք
էին.
որպէս
ասէ
գործքն։
«Եւ
էին
բնակեալ
յԵրուսաղէմ
արք
հրէայք
ամենայն
ազգաց»։
Բայց
ամենայն
ժողովուրդքն՝
լսեցին
զօրհնութիւն
եւ
զփառաբանութիւն,
որք
ժողովեալ
էին
ի
վերնատունն.
եւ
յամենայն
լեզուս
օրհնին
զԱստուած։
Եւ
ի
ձայնէ
փառաբանութեանն՝
ամենայ
հրէայքն
անդ
ժողովեցան
եւ
ասէին.
«լսեմք
խօսից
նոցա
ի
մեր
լեզուս
զմեծամեծս
Աստուծոյ».
որ
է
հրէերէն
յոր
լեզուս
որք
ծնեալ
էին։
Իսկ
թէ
վասն
է՞ր
առին
առաքեալքն
զգիտութիւն
ամենայն
լեզուաց։
Ասեն
վարդապետք
վասն
հինգ
պատճառի։
Նախ՝
վասն
քարոզութեան
աւետարանին.
զի
պիտոյ
էր
գիտութիւն
ամենայն
լեզուաց՝
որք
զամենայն
ազգ
դարձուցանէին
ի
հաւատն
Քրիստոսի։
Երկրորդ՝
զի
պարտ
էր
որք
ամենայն
ազգք
գային
ի
պաշտօնն
Աստուծոյ.
եւ
ի
սպասաւորութիւնն
օրհնութեանն
Աստուծոյ.
եւ
շինել
զեկեղեցի
յամենայն
ազգաց։
Երրորդ՝
առ
ի
յուսուցանել
զիշխանութիւն
եւ
զկարողութիւն
Հոգւոյ
Սրբոյ.
զի
յորժամ
տեսին
զնշանս
զայս,
ամենայն
ազգք
հեթանոսաց
յոյժ
զարմացան.
որպէս
ասէ
Պօղոս
ի
կորնթացւոց.
«լեզուք
նշանի
վասն
են.
ոչ
հաւատացելոց,
այլ
անհաւատից»։
Չորրորդ՝
առ
ի
ցուցանել
զխոնարհութիւնն
Քրիստոսի,
եւ
զանդամոց
նորա.
զի
որպէս
վասն
հպարտութեան
սատանայի
եւ
անդամոց
նորա
բաժանեցան
լեզուք
ի
շինութեան
աշտարակին
բարբիլացւոց.
նոյնպէս
վասն
խոնարհութեանն
Քրիստոսի՝
միաբանեցան
լեզուք
ի
շինութիւն
եկեղեցւոյ։
Հինգերորդ՝
զի
ցուցանէր
գիտութիւնն
ամենայն
լեզուաց
առաքելոցն
որ
էր
նշան
արտաքին
զկատարեալ
գիտութիւն
ճշմարտութեանն՝
զոր
ընկալան
ի
Հոգւոյն
Սրբոյ.
որպէս
ասաց
Քրիստոս
թէ,
«Հոգին
Սուրբ
ուսուցէ
ձեզ
զամենայն
ճշմարտութեամբ»։
Դարձեալ
գիտելի
է՝
զի
Հոգին
Սուրբ
երեք
կերպիւ
երեւեցաւ։
Նախ՝
աղաւնակերպ.
որպէս
ի
մկրտութեանն
Քրիստոսի։
Երկրորդ՝
փչմամբ.
որպէս
ի
վերանատունն
յետ
յարութեանն։
Երրորդ՝
երեւեցաւ
այսօր
ի
կերպ
հրոյ։
Եւ
այս
վասն
կրկին
պատճառի։
Առաջին՝
զի
աղաւնակերպ
երեւումն՝
ցուցանէ
մեզ
զհոգեւոր
ծնունդն,
որք
ծնանիմք
շնորհօք
Հոգւոյն
Սրբոյ
յարգանդէ
աւազանին։
Երկրորդ՝
փչմամբն
առին
հոգի
թողուլ
զմեղս.
եւ
այս
ուսուցանէ
մեզ
թէ,
յորժամ
թողումք
զմեղս
եւ
կատարեալ
ապաշխարեմք,
միանամք
ի
Քրիստոս,
եւ
լինիմք
հոգեւոր
մարմին
Քրիստոսի։
Երրորդ
որ
հրով
երեւեցաւ՝
ուսուցանէ
մեզ
զիշխանութիւն
եւ
զկարողութիւն,
զոր
էառ
եկեղեցի
ի
Հոգւոյն
Սրբոյ.
եւ
ջերմացաւ
սիրով
ի
պաշտօնն
Աստուծոյ։
Դարձեալ՝
աղաւնակերպ
երեւումն՝
ուսուցանէ
մեզ
թէ,
Հոգին
Սուրբ
առ
ով
բնակի
կատարելապէս.
այսինքն,
ի
Քրիստոս.
որպէս
ասէ
Պօղոս
կողոսացւոց
թէ,
«ի
նմա
բնակի
ամենայն
լրումն
Աստուածութեանն
մարմնապէս»։
Իսկ
փչմամբն՝
թէ
յորմէ
առաքի.
այսինքն,
ի
Քրիստոսէ.
զի
որպէս
փչումն
ի
սրտէն
գայ.
այլ
բերանովն
փչեալ
լինի։
Այսպէս
Հոգին
Սուրբ՝
ի
Հօրէ
գայ,
եւ
Քրիստոսիւ
սփռէ
զշնորհս
ամենայն
աշխարհի։
Իսկ
որ
հրով
երեւեցաւ՝
թէ
որոց
տուաւ.
այսինքն,
առաքելոցն։
Նոյնպէս
եւ
մեզ
պարտ
է
լինիլ
նման
առաքելոցն.
զի
եւ
ի
մեզ
բնակեսցի։
Դարձեալ
գիտելի
է՝
զի
առաքեալքն
երեք
անգամ
ընկալան
զՀոգին
Սուրբ։
Առաջին՝
ընկալան
մկրտութեամբ
աւազանին.
եւ
յայնժամ
եղեն
որդիք
Աստուծոյ.
որպէս
ասաց
Քրիստոս
թէ,
«լուացելոյն
չէ
ինչ
պիտոյ».
յայտէ
թէ՝
յայնժամ
մկրտեալ
էին»։
Երկրորդիւն՝
առին
իշխանութիւն
առաջնորդութեան
թողուլ
զմեղս։
Երրորդիւն՝
առին
զճշմարիտ
վարդապետութիւնն
ամենայն
ազգաց։
Այս
երրորդ
գլուխն ,
թէ
որո՞վ
նշանակաւ
եկն
Հոգին
Սուրբ։
Չորրորդն՝
թէ
քանի՞
պարգեւս
ետ։
Գիտելի
է՝
զի
ամենայն
առաքինութիւն
եւ
զօրութիւն
զոր
ունիմք՝
ի
Հոգւոյն
Սրբոյ
է.
բայց
յատուկ
եւ
եզական՝
եօթն
պարգեւ
է,
որ
ի
ձեռն
սոցա
հաճոյանայ
եւ
արժանաւորի
մարդն
Աստուծոյ։
Զոր
թուէ
Եսայի
մարգարէ
ասելով.
«բղխեսցի
գաւազան
յարմատոյն
յԵսսեայ.
եւ
ելցէ
ծաղիկ
յարմատոյ
անտի.
եւ
հանգիցէ
ի
վերայ
նորա
Հոգի
Աստուծոյ.
հոգի
իմաստութեան.
եւ
հանճարոյ.
հոգի
խորհրդոյ.
եւ
զօրութեան.
հոգի
գիտութեան.
եւ
աստուածապաշտութեան.
եւ
լցցէ
զնա
հոգի
երկիւղի
Աստուծոյ»։
Գաւազան
կոչի
Քրիստոս
վասն
իշխանութեան՝
զոր
ունի
ի
վերայ
ամենայն
արարածոց։
Իսկ
ծաղիկ՝
վասն
կուսութեանն
եւ
սրբութեանն,
եւ
վասն
ամենայն
առաքինութեանց
զոր
ուսոյց
մեզ.
եւ
Քրիստոս
է
կատրելապէս
բնակարան
Հոգւոյն
Սրբոյ.
որպէս
ասէ
թէ,
«հանգիցէ
ի
վերայ
նորա
Հոգի
Աստուծոյ»։
Զի
Աստուած
է
սկիզբն
եւ
տուօղ
ամենայն
պարգեւաց։
Որ
ետ
Աստուած
հայր
որդւոյ
իւրոյ
Քրիստոսի.
որպէս
ասէ
ի
գործս
առաքելոցն.
«զՅիսուս
ի
Նազարեթէ՝
զոր
էօծ
Աստուած
Հոգւով
Սրբով
եւ
զօրութեամբ»։
Եւ
թէ
վասն
է՞ր
եօթն
են
պարգեւք
Հոգւոյն
Սրբոյ։
Ասեմք
աստ
վասն
կրկին
պատճառի։
Նախզի՝
եօթն
են
մահու
չափ
մեղք.
վասն
այն
եօթն
են
պարգեւք.
զի
պատերազմիմք
ընդդէմ
մեղացն
շնորհօք
Հոգւոյն
Սրբոյ.
եւ
յաղթեմք
նոցա։
Առաջին
մեղք
հպարտութիւն.
զի
սկիզբն
է
սա
ամենայն
մեղաց.
ընդդէմ
սորա
է
երկիւղն
Աստուծոյ։
Եւ
երկիւղն
Աստուծոյ՝
սկիզբն
է
իմաստութեան.
որպէս
ասէ
Դաւիթ.
«եկիզբն
իմաստութեան
երկիւղ
Տեառն
է»։
Եւ
հարցումն
է
աստ։
Եսայի
մարգարէն
սկիզբն
ամենայն
պարգեւաց՝
զիմաստութիւնն
դնէ.
իսկ
Դաւիթ
զերկիւղն։
Պատասխանեն
վարդապետք
թէ՝
Եսայի
զիմաստութիւնն
դնէ.
զի
թուէ
զպարգեւն
որ
յԱստուծոյ
իջանէ
ի
մեզ.
որ
գլուխ
իմաստութիւնն
է։
Իսկ
Դաւիթ՝
գնէ
զերկիւղն,
որ
է
հիմն
ամենայն
պարգեւաց.
զի
նովաւ
ելանեմք
առ
Աստուած։
Երկրորդ
մեղք՝
է
նախանձն.
ընդդէմ
նորա՝
է
Աստուածապաշտութիւնն.
զի
յաղագս
նախանձու
փորձեաց
սատանայ
զԵւա
ընդդէմ
Աստուածապաշտութեանն
որ
ասաց.
«լինիցիք
որպէս
զԱստուածս»։
Երրորդ
մեղք՝
է
բարկութիւնն.
զի
բարկութիւնն
է
կուրութիւն
մտաց.
եւ
ընդդէմ
սորա՝
է
պարգեւ
գիտութեանն։
Չորրորդ
մեղք՝
ծուլութիւնն.
եւ
ընդդէմ
սորա՝
է
զօրութիւնն։
Հինգերորդ
ագահութիւն.
ընդդէմ
սորա՝
է
հոգի
խորհրդոյ,
կամ
խրատու.
զի
ագահ
մարդն՝
թողու
զերկնաւորն,
եւ
խորհի
զերկրաւորս
վասն
չար
խրատու։
Վեցերորդ
է
որկրամոլութիւնն.
ընդդէմ
սորա՝
է
իմացումն,
կամ
հանճար։
Եօթներորդ
պոռնկութիւնն.
ընդդէմ
սորա՝
է
իմաստութիւնն.
զի
պոռնիկ
մարդն՝
որպէս
զանասուն
հանապազ
կամի
կատարել
զցանկութիւն
իւր.
որպէս
ասէ
Դաւիթ.
«մի
լինիք
որպէս
զձիս
եւ
ջորիս.
զի
ոչ
գոյ
ի
նոսա
իմաստութիւն»։
Երկրորդ
պատճառ.
վասն
այն
եօթն
են
պարգեւք
Հոգւոյն
Սրբոյ՝
զի
Է
կերպիւ
օգնութիւն
տան
մեզ։
Զի
հոգիս
մեր՝
երեք
զօրութիւն
ունի.
բանական.
ցասմնական.
եւ
ցանկական։
Իսկ
ցասմնականն
ի
ժամանակս
ուրախութեանն՝
առաւել
ուրախանայ
եւ
հեշտանայ
քան
զչափն.
վասն
որոյ
պիտոյ
է
երկիւղն,
որ
պահէ
զցասմաննականն
ի
սահմանն
իւր։
Նոյնպէս
ի
ժամանակս
նեղութեան,
առաւել
տրտմի.
իսկ
սմա
պահապան
է
զօրութիւնն.
զի
մի
առաւել
քան
զչափն
տրտմեսցի։
Երկրորդ
ցանկութիւնն.
եւ
պահապան
սորա՝
է
իմաստութիւն.
զի
յորժամ
իմաստութեամբ
ցանկամք
Աստուծոյ,
առնումք
զճաշակ
քաղցրութեան
նորա։
Իսկ
առ
ցանկութիւն
ընկերին՝
պահապան
է
Աստուածապաշտութիւնն.
կամ
գթութիւն.
զի
յորժամ
ցանկամք
չարոյ.
կամ
բարւոյ
ընկերին,
գութն
պահէ
զի
մի
առաւել
ցանկասցի։
Երրորդ
բանականութիւնն.
զի
պարտ
է
մեզ
նախ
բանականութեամբ
ճանաչել
զճշմարտութիւնն.
երկրորդ
ընտրել.
երրորդ
գործել։
Առ
ճանաչումն
ճշմարտութեանն՝
պահապան
է
հանճարն։
Իսկ
առ
ընտրութիւն
ճշմարտութեանն՝
պիտոյ
է
գիտութիւն.
զի
առանց
գիտութեանն՝
ոչ
կարեմք
գործել
զճշմարտութիւնն։
Այլ
գիտելի
է՝
զի
օգնութիւնս
այս
զոր
տայ
մեզ
եօթն
պարգեւ
հոգւոյն,
նշանակեցաւ
ի
գիրս
դատաւորացն։
Զի
եկին
այլազգիքն
առ
Ղումայն
Սամփսոնի
Գալիլա.
զի
խաբէր
զՍամփսոն
եւ
մատնէր
նոցա.
եւ
խոստացան
նմա
հազար
եւ
հարիւր
արծաթոյ։
Եւ
կինն
եհարց
զՍամփսոն
երիցս
անգամ։
Եւ
նախ
կապեաց
զնա
եօթն
ջլօք
դալարօք։
Երկրորդ՝
կապեաց
նոր
չուանօք։
Երրորդ՝
վարեաց
ցից
ի
յորմն
ասպամբ.
կապեաց
զեօթն
դիսակ
գլխոյ
նորա։
Չորրորդ՝
ննջեցոյց
զնա
ի
վերայ
ծնկաց
իւրոց.
եւ
կոչեաց
վարսավիրս.
եւ
եգերծ
ածելեաւ
զօթնեսին
գիսակ
գլխոյ
նորա։
Եւ
այլազգիքն
հանին
զաչս
նորա.
եւ
երկաթի
կապանօք
եդին
ի
բանտի.
եւ
աղայր
ի
տան
բանտին։
Նմանապէս
թէ
ոք
զեօթն
շնորհս
հոգւոյն՝
որ
օգնական
եւ
զօրութիւն
է
հոգւոյս
մեր՝
մերժեսցէ
յինքենէ,
այսպէս
ի
ձեռն
սատանայի
անկանի.
եւ
կուրացուցեալ
զնա,
տանի
ի
բանտ
դժոխոցն։
Այլ
մեք
աղաչեսցուք
զՀոգին
Սուրբ
Աստուած՝
որ
շնորհօքն
իւրովք
զօրացուսցէ
զհոգիս
մեր
եւ
փրկեսցէ
աստ
ի
փորձանաց
դիւաց .
եւ
անդ
ի
հրոյն
յաւիտենից։
Եւ
նմա
ընդ
Հօր
Ամենակալի,
եւ
Որդւոյ
Միածնի,
փառք
եւ
պատիւ
եւ
երկրպագութիւն.
այժմ
եւ
յանզրաւ
յաւիտեանս
ամէն։
