Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
« Զի՞նչ է «ի փող յետին՝ մեռեալք ի Քրիստոս յարիցեն»։
       Պատասխան։ Չորիւք իմանի յետին փողն։ Նախ՝ զի առաջին փող էին մարգարէքն կոչելով յօրինակն։ Եւ միջին փող առաքեալն կոչելով ի ճշմարտութիւնն։ Վերջին փող է հրեշտակացն որ կոչէ ի դատաստան։
       Երկրորդ, ըստ ոմանց Գ է գոչումն փողոյն. զի առաջնովն հոգիքն սլանան յերկնից։
       Միջնովն ժողովեալ կուտին մարմինքն։ Վերջնովն յարիցեն հոգւով եւ մարմնով։
       Երրորդ, ասեն թէ միովն զարթուցանէ որպէս ի քնոյ. եւ միովն յառնեն. եւ միովն ընդ առաջՔրիստոսի վերանան։ Չորրորդ՝ ըստ ոմանց Դ է գոչումն փողոյն. վասն զի չորիցս գոչէր փողն ազդարար ի չուել բանակին Իսրայէլի։ Նախ կոչելով զրեկինս ի վերուստ որ են հոգիքն. եւ զերկիր որ են մարմինք։ Եւ իշխանք են առաքեալք եւ մարգարէք որ փողք են տիեզերաց, նախ զնոսա կոչէ։ Երկրորդ զքահանայս հին եւ նոր. դնեն զպատարագս ուխտից ի սեղանն։ Երրորդ զնահապետս եւ սուրբս։ Չորրորդ առ հասարակ զամենեսեան։
       Այս է փողն յետին։
      
       Հարցումն։
       Զի՞նչ է ձայն փողոյն։
       Պատասխան։ Կրկին է կարծիս։ Նախ ձայն փողոյ է հրամանն Քրիստոսի որ հրամայէ զյարութիւն։ Երկրորդ երեւելի ձայնն հրեշտակապետին. որպէս ձայնն փողոյ ի Սինա լերինն. եւ ազդումն զօրութեանն Քրիստոսի։ Իսկ զի ա սէ «գաբրիէլեան փող, » վասն զԳաբրիէլ հրեշտակապետաց դասուն է պետ, որ զմեծամեծս աւետարանեն. եւ միջնորդեն մահու եւ յարութեան մարդկան։
      
       Հարց։ Ո՞ւր գոչէ փողն։
       Պատասխան։
       Առասպել մի համարիր զայն որ ասեն թէ ի վիրապն հարկանի։ Զի Դիոնէսիոս հաստատէ զՄովսէսի բա նն թէ «կացոյց սահմանս հեթանոսաց ըստ թուոյ հրեշտակաց Աստուծոյ»։ Զի հրեշտակապետն հրեշտակօք իւրովք վերակացու է ազգի. ուր ազգին բունն եւ գլուխ՝ ա՛նդ հնչեցուցանէ որ ազգին առաջնորդն է։ Եւ զիւր ժողովուրդն առեալ ընդ առաջ երթայ ասելով՝ «ահաւասիկ ես եւ մանկունք իմ»։
       Դարձեալ՝ որ հրոյ է վերակացու, ի վերայ նորին հարկանէ, եւ որ օդոյ եւ ջրոյ եւ երկրի, ի վերայ իւրաքանչիւր տարերաց գոչէ։
      
       Հարց։ Յո՞րժամ եւ յորում աւուր գոչէ փողն։ Ի գարնան եղանակի ի զատկի կիրակէին ի մէջ գիշերի յորում ժամու յարեւ Քրիստոս եւ հրեշտակն թաւալեցոյց զվէմն եւ գոչէր զյարութիւնՔրիստոսի. ի նոյն ժամնի մէջ գիշերի հարկանի փողն. որպէս ասէ աւետարանն Մատթէի, «ի մեջ գիշերի եղեւ բարբառ ահա փեսայ գայ արիք ընդառաջ նորա»։ Իսկ մաար վարդապետք ասեն ի կիրակէի պենտակոստէին ի նոյն ժամն գիշերոյն. որպէս ցուցաւ յերգս երգոց ի ԻԴ համարն։
      
       Հարց։ Եղիցի՞ յայնժամ ոք յաշխարհի։
       Պատասխան։ Այնպէս եղիցի լի մարդկամբ որպէս այժմ է. եւ այնպէս յիւրաքանչիւր գործս որպէս այժմ։ Ոմանք ի վարել եւ ի նաւել եւ յայլ ինչ գործս։
      
       Հարց։ Վասն է՞ր փողն ի յերկինս եւ յերկրի գոչէ. ըստ այնմ «կոչեսցէ զերկինս եւ զերկիր»։
       Պատասխան։ Նա՛խ զի կոչեսցէ երկնէ զհոգիս սրբոց եւ յերկրէ զմարմինս. եւ տան ի բաց զոր ունին յաւանդի։ Զի թէ զչգոյն կոչէ ի գոյեւ լսեն նմաա, քանի՞ առաւել զգոյն ի գոյից ժողովէ եւնորոգէ։ Երկրորդ, զի չո՛րք են սկզբունք աշխարհի. երկինք որ է երկուք. հուր եւ օդ։ Եւ երկիր որ է Բ իր. հող եւ ջուր։ Եւ որպէս զմարմինս մեր ընդունին յաւանդ, նոյնպէս եւ զգործս մեր խնդրէ ի սոցանէ եւ յառաջ բերեն։ Զջերմ սէրն հուրն ցուցանէ. թէ՝ առ Աստուած է եւ թէ ի մարմինն։ Եւ զբանս օդն ունի. եթէ հոգեւոր եթէ մարմնաւոր. զի օդով խօսեցաք։ Եւ զպտուղս զգայութեանց ջրով հասուցաք. եթէ բարի եւ եթէ չար։ Եւ զգործս բոլոր մարմնոյ յերկրի հաստատեցաք. թէ երկնաւոր թէ երկրաւոր։ Այսպէս ուրեմն տարերք զչորեքին գործս մեր ընդ էութեանս ունին յաւանդի եւ յառաջ բերեն։ Եւ զոր օրինակ յաշնայնոյ զդժնիկն խլեմք եւ զվարդենին տնկեմք, ի գարունն ոչ թէ զդժնիկն խլեալ բուսանի, եւ այել տնկեալ վարդենին. եթէ արմատն ոչ մնայ դժնկին։ Նոյնպէս կատարեալ խոստովանութեամբմ կորնչի մեղքն եւ բուսանի արդարութիւն։ Եւ զորօրինակ զկնի մկրտութեան սկզբնական մեղքն ոչ երեւի. նոյնպէս զկնի ապաշխարութեան ներգործական մեղքն ծածկի եւ կորնչի. ըստ այնմ «երանի ում թողութիւն եղեւ մեղաց եւ ծածկեցան ամենայն յանցանք նորա»։