Միտք
մարդոյ
առաւել
յառին
ի
նորալուր
վիպասանութիւնս՝
քան
ի
սովորեալս։
Զի
որպէս
յերգարանի
իմիք
զմի
եւ
զնոյն
աղի
քանիցս
հնչեցուցանելն
ձանձրացուցանէ
զմիտն.
այսպէս
եւ
հասարակաց
պատմութիւն.
մանաւանդ
յունկս
ամենայն
անձանց
հասեալն,
վասն
որոյ՝
առ
այս
միտ
եւ
իմ
կամեցեալ
ըստ
կարի
յօրինել
զնորալուր
վիպասանութիւն
մի.
որոյ
ունկնդիրքն
ո՛չ
միայն
մտօք
զուարճանան,
այլ
եւ
լսելով
զհանգամանս
իրաց
սոյնոյ
վիպասանութեան
զփառս
մատուսցեն
ամենախնամ
արարչին։Եւ
զի՞նչ
եւս
ունկնդրեացդ
մաքուր
լսելեաց
բերանոյ
հոգւոյ
կերակուր
պատրաստեցից,
եթէ
ոչ
զվարս
եւ
զկենցաղավարութիւնս
սրբազան
Հօրն
մերոյ
ազգասէր
Պատրիարքի
ի
մանկութենէ
սկսեալ
մինչեւ
ի
յերկրորդ
Պատրիարքութեանն
եւ
զոր
մինչեւ
ցայժմ
տեւէ
զիշխանութիւն,
միանգամայն
զնշանաւոր
իրս
եւ
զգործս
յայս
սեղան
հանից.
եւ
այս
իղձ՝
ոչ
յայլուստ
ունիմք՝
աթէ
ոչ
ի
նախանձ
բարի
շարժեալ
զունկնդիրսդ.
քանզի
մինչ
յայտնին
նենգութիւնք
եւ
կեղծաւորութիւնք
հերձուածողաց
որ
ընդդէմ
սուրբ
հաւատոյն
մերոյ
գործեցան
ի
ձեռն
անօթոց
չարին
յաւուրս
մեր.
որ
զջատագովն
սրբոյ
հաւատոյս
սրբազան
Հայրն
մեր
Զաքարիա
Պատրիարքն
ի
յայնս
աւուրս
ոչ
սակաւ
բանիւ
եւ
արդեամբ
զայրացուցին։
Այսու
ամենայանիւ
զարթեսցեն
միտք
լսողաց՝
եւ
տեսեն
զգութ
եւ
զխնամս
Աստուծոյ
ի
վերայ
Ազգին
մերոյ,
եւ
փառաբանիչք
լիցին
բարերարութեանն
Աստուծոյ։
Բայց
սակայն՝
թէ
յո՞րպիսի
վշտաբեր
եւ
անբարի
դառն
ժամանակի
եղեւ
սկսելն
մեր
զայս
վիպասանութիւն
ի
լոյս
ածել.
թէպէտ՝
ողորմութիւնն
Աստուծոյ,
եւ
սէր
սւորբ
հաւատոյն
եղեն
ինձ
ինձ
երկու
թեւք.
որովք
զաւարտ
վիպասանութեանս
հասանելն
յուսամ։
Եւ
զի
թէպէտ
մեք
զհամառօտութիւնն
սիրել
յօժարեցաք,
սակայն
փոքր
մի
ճոխագոյնս
խօսիլ
արժան
համարեցաք.
եւ
այն՝
պարզ
եւ
ռամկական
բառիւք
դիւրին
ոճով.
զի
մի
լսօղքն
ի
ռամկաց
ձանձրասցին.
քանզի
միտ
եւ
դիտաւորութիւն
մեր
յայս
միայն
դիտէր.
որ
ամենայն
հաւատացելոց
անձանց
հասկանալի
լիցի։
Ուստի՝
որքան
առ
այս՝
անմեղադիր
լերունք.
եւ
այսոքիկ
ոչ
են
թարց
պատճառի.
նախ՝
զի
էի
ի
մեզի
տրտմութեան
աքսորման
հանդերձ
Վեհիւ
մերով.
յոր
զաչս
հոգւոյ
եւ
մարմնոյ
իմոյ
չկարացի
բանալ։
Երկրորդ՝
կարի
թախծագին
Վշտօք
պաշարիլիս,
ո՛չ
սակաւ
տանջեցայ
մտօք՝
սակս
աքսորման
մերոյ,
որ
այս
սուգ
ե
տրտմութիւն
ոչ
միայն
զիս՝
այլ
եւ
զազգն
մեր
պաշարեաց.
եւ
զի՝
թէպէտ
այսպէս
երեւէր
յաչս
մեր.
սակայն՝
հոգւոյ
ակամբ
հայեցեալ
յըստուգութիւն
իրին,
էր
մեզ
սիրախառն
խրատ.
ըստ
այնմ
թէ՝
Զի
զոր
սիրէ
Տէր
խրատէ.
եւ
տանջէ
զամենայն
որդի
զոր
ընդունի։
Եւ
ըստ
Յօբայ
թէ՝
կեանք
մարդոյ
փորձութիւն
է
ի
վերայ
երկրի։
Երրորդ՝
զբաղմունք
եւ
հոգք
կենցաղոյս
ոչ
ետուն
մեզ
թոյլ
աչք
բանալ.
ուստի
միայն
զհարկաւոր
եւ
զգլխաւոր
պատահեալ
իրս
միայն
ջանիւ
յօժարեցայ
գրել։
Ապա
թէ
ոչ՝
քանակութիւն
գրքոյս
լինէր
մեծ
քան
զԱռաքէլ
պատմագիրքն.
եւ
այս՝
այսու
մտօք,
թէ
ազգն
մեր՝
եւ
կամ
մանաւանդ
սրբազան
Վեհն
Զաքարիս
պատրիարքն
ի
ձեռաց
նոցա՝
որքան
վիշտք
եւ
տառապանք
կրեցին.
յայնժամ
եւ
դուք
զայսոսիկ
լսելով՝
յետս
կացեալ
հրաժարեսցիք
ի
նոցանէ.
որք
զթոյնս
աղանդի
հերձուածողութեան
ի
լեզուի
կրեն
փաղաքշական
բանիւք
պատրել
ջանան
զհոգիս
հաւատացելոց՝
խոստմամբ
մարմնականաց,
զհոգի
կողոպտեալ
վիրաւորեն.
զհեշտականս
եւ
զհաւանութիւն
մարմնասէր
կամաց
առաջի
դնեն.
եւ
զհոգւոյն
կեանն՝
(որ
քրիստոնէաբար
կեալն
է.
)
ի
բաց
բառնալ
յօժարին.
ցուցանեն՝
զոր
չունին.
ասեն՝
զոր
ոչ
գիտեն.
խոստանան՝
զոր
ո՛չ
կարեն
տալ։
Ուստի՝
յայս
սեղան
վիպասանութեան
եդից՝
նաք
զվարս
սրբազան
վեհին
ի
մանկութենէ
սկսեալ՝
մինչեւ
ցայժմ,
եւ
ապա
զ՚ի
մերս
կոյս
եղեալն.
եւ
առ
ընթեր
զնոցին
նենգութիւնքն,
ի
մէջ
երկոցունցս
զտաճկական
հիւմայուն
Պէրաթի
Արքունական
ֆէրմանսն,
եւ
ըստ
նոցին
պատճէնի
սուրաթքն.
եւ
զնոցին
հայկական
թարգմանութիւնքն.
հուսկ
յետոյ՝
քանի
մի
ասացեալ
Շայիրաց
ներբողական
ասութիւնքն.
որքան
եւ
կարեմ։
Զայս
եւս
ծանիք,
ով
սիրելիք.
ըստ
որում
օրէն
է
ի
մարդկային
սեռի
զլուեալն
զգուշութեամբ
քննել
եւ
լիովին
իմանալ
եւ
ապա
հաւատալ։
Վասնորոյ՝
ահա
ոչ
ի
մեղադրանս
ընկալնլով.
այլ
զմիտս
ընթերցողաց
հաստատ
առնելոյ
սակս
աստէն
համառօտակի
այսքանս
դիցուք,
նախ
պատուէր
Տեառն
ունիմ
առաջի
իմ
նպատակ՝
որ
ասէ.
եւ
որ
սուտ
խօսի՝
հայրն
նորա
սատանայ
է.
յայլումն
թէ
խօսեցարուք
զճշմարիտն,
եւ
ճշմարտութիւնն
ազատեսցէ
զձեզ.
եւ
ահա
սոքա
բաւ
է
խոհեմից
մտաց
ընտրեալ
զչարն՝
եւ
զբարին.
եւ
ըստ
բնականին՝
մերս
անարժանութեան
ջանք
եւ
աշխատանք
այս
է.
թէ
զուղիղն
տալ
ըմբռնել
իմացողաց
մտաց.
ապա
զի՞նչ
օգուտ՝
որ
զսուտս
մուծանել
ի
գրքոջս
յայսմիկ.
եւ
զգտեալ
բանս
ի
սմա
բազումս
ականատես
եդեալ
եդաք.
եւ
ոմանց
յայլոց
զգուշութեամբ
քննեցաք
տեղկացեալ
եդաք.
այս
միայն
քան
զմեր
ժամանակս
յառաջ
եղեալքն
են՝
յայլոց
գումարեալ
եդեալքս.
զայսքանս
խօսելով
կրկին
զայս
եւս
խոստանամ
ընթերցողաց,
եւ
ասեմ
ամենեւին
մի
ինչ
կասկածիցէք
ի
բանիցս
յայսացնէ
իցէ
թէ
սուտ
մուծեալ
է։
Թէպէտ
ի
ներկայ
ժամանակիս
ո՛չ
ոք
գտանի
զայս
միտս
ունօղ.
բայց
իցէ
թէ
զկնի
ժամանակաց
զգուշանամ։
Վասն
որոյ՝
զգուշանալոյ
սակս
այսոքիկ
գրեմ.
եւ
կրկին
ըստ
մտաց
ձերում
ապաստան
առնեմ
դուք
գիտելով
զարժանիս
ձեր,
եւ
զմեզ
անմեղադիր
առնելով
ողջ
լերունք
ի
Տէր,
Ամէն։
