Իսլամը հայ մատենագրութեան մէջ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ԺԱ. Մետասաներորդ մոլորութիւն այլազգեաց ։
       Որ զգինին հարամ՝ ըմպեն։ Արդ՝ նախ զայս ասեմք. ամենայն մարգարէքն եւ Աւետարանն զգինին հալալ եւ սուրբ գրեցին, եւ Մահմէտն ձեր՝ հարամ . ապա ուրեմն հակառա՛կ է մարգարէիցն եւ ո՛չ է մարգարէ։
       * զոր արար Աստուած բարի է . զի Աստուած բարի է, եւ չար ո՛չ առնէ։ Արդ՝ եթէ գինին չար է, ա՛յլ ումեմն չարի՛ է ստեղծուած եւ ո՛չ Աստուծոյ. եւ լինին երկու աստուածք, ոմն բարոյ եւ ոմն չարի արարողք ։
       Դարձեալ. ամենայն իր որ ծնօղն սուրբ է, եւ ծնունդն սուրբ է. որպէս ոչ խար եւ գառն։ Արդ՝ ծնօղ գինոյն խաղողն է, սուրբ է եւ ուտելի. եւ ծնունդն գինին սուրբ է եւ ըմպելի։
       Դարձեալ. քաղցուն եւ գինին խաղողոյ է. եթէ քաղցուն սուրբ է, նոնպէս եւ գինին սուրբ։
       Եւ թէ ընդդէմ բերեն. ոչ ամենայն որ ի միոյ յառաջ գան սուրբ են, որպէս ի ոօրէ կաթն եւ մէզն, մինն՝ սուրբ եւ միւսն պիղծ. նոնպէս եւ խաղողոյ քաղցուն սուրբ է եւ գինին հարամ։
       Ասեմք, թէ ոչ է նման օրինակդ՝ վասն երկուց։ Նախ, զի առ մայրն այլեւայլն էր սուրբ (եւ) պիղծ. իսկ աստ միեւնոյն քաղցուն, նո՛յն լինի եւ գինին։ Երկրորդ. զի անդ միշտ կաթն սո՛ւրբ է եւ մէզն պիղծ. իսկ աստ ո՛չ միշտ, այլ երբեմն։ Զի ահա յէրէկ բոլորն քաղցու էր եւ սուրբ, եւ նոյնն այսօր գինի է եւ պիղծ, եւ վաղիւն քացախ է եւ սուրբ. ապա ուրեմն թէ քաղցուն եւ թէ քացախն սո՛ւրբ է, նոյնպէս եւ գինին սուրբ է այսօր։
       Եւ թէ ասեն. գոյ ինչ էրէկ եւ վաղիւն սուրբ եւ այսօր պիղծ, որպէս միս ոչխարի ի պահքն ձեր։
       Ասեմք, թէ այդպէս է. ապա մեք ո՛չ ասեմք զմիսն պիղծ, այլ այսօր մեզ է պիղծ։ Նոյնպէս դուք մի՛ ասէք զգինին պարզաբար պիղծ , այլ ասացէք, այսօր մեզ է պիղծ։ Ապա ուրեմն գինին ձեզ պիղծ է եւ մեզ սուրբ։
       * . բազում ինչ սուրբք որ ի փոխիլ որակացն պղծին, որպէս հոտեալ միսն փոխէ զորակն. նոյնպէս եւ քաղցուն փոխէ զորակն եւ լինի գինի պիղծ ։ Ասեմք, ըստ այսմ ասա որակն է պիղծ եւ ոչ գինին. զի գինին գոյացութի՛ւն է եւ որակն պատահումն։
       Դարձեալ. ասեմք, թէ բնական փոխումն որակացն ո՛չ պղծէ զիրն, այլ առաւել սրբէ որպէս արիւնն կենդանոյ , որ պիղծ է, փոխի ի սպիտակ կաթն եւ սրբի ։ Եւ ջուրն ի մէջ տնկոյն փոխի յորակութիւն պտղոյն եւ սրբի։ Այսպէս բնական որակութեամբ փոխի քաղցուն եւ լինի գինի, եւ փոխի գինին եւ լինի քացախ, եւ ոչ պղծին ի փոփոխելն . ապա յայտ է , գինին սուրբ է ըստ որակացն եւ սուրբ ըստ էութեան ։
       Եւ թէ զմեզ հարցանէ տգէտ մարդ ի Տաճկաց կամ բռնաւոր , գինին հալա՞լ է թէ հարամ, զի՞նչ պատասխանեմք ։ Ասա՛ նմա կարճ է մեզ հալա՛լ է եւ ձեզ հարամ։
       Դարձեալ. ասա՛ թէ սակաւ գինին եւ չափաւորն հալա՛լ է եւ անչափն հարամ է, որ արբեցութիւն է։ Զի բազում չարիք ի նմանէ, այսինքն ի գինոյն եւ յարբեցութենէն յառաջ գան ի հոգի եւ ի մարմին մեր. զի նախ խափանէ զբանականն եւ վառէ զցանկականն եւ շարժէ զսրտմտականն, ուստի յառաջ գան շնութիւնք, սպանութւիւնք եւ բազում չարագործութիւնք. վասն որոյ հարամ է ըստ գործոյն, եւ չար գործն այն լինի յարբեցութենէն։ Վասն որոյ արգելեալ է արբեցութիւն, զի արբգցողքն զարքայութիւն Աստուծոյ ոչ ժառանգեն՝ ասէ Գիրն մեր։
       Դարձեալ. ասա՛ թէ գինոյն բնութիւն հալալ է, այլ գործն հարամ է, որպէս սուրն. զի նիւթն երկաթ է եւ բարի, այլ գործն՝ չար եւ խոտելի, որ է սպանումն։ Նոյնպէս եւ գինոյն գործն չար է եւ վատթար. զի թուլացնէ զմարմինն, ծռէ զլեզուն եւ զաչքն եւ զականջն, թիւրէ զոտն եւ զձեռն ի գործոյն, եւ այլ բազում վնաս գործէ գինին։
       Եւ այս եւս գիտելի է. զի սակաւ գնին, յորժամ չափաւոր ըմպեն, շահ է եւ օգուտ։ Նախ, զտրտմութիւնն բառնա եւ զհիւանդութիւն փարատէ եւ զուժն առաւելու. վասն որոյ երեք ազգ մարդկան վայլեէ գնին. որպէս ասէ Սողոմոն. տո՛ւք գինի տրտմեցելոց, այլ եւ ծերոց եւ հիւանդաց։ Սոցա վայելէ գինին։
       Եւ թէ ոք ասիցէ. ապա պի՛ղծ է շատ գինին, պի՛ղծ է եւ փոքրն, զի միապէս են գինի. որպէս պիղծ կերակուր ինչ մսոյ միապէս պղծեն զմարդ, մին պատառն եւ մին լիտրն։
       Ասեմք, թէ կրկին կերպիւ պիղծ են. է՛ որ պիղծ է ըստ նիւթոյն, եւ է՛ որ պիղծ է ըստ գործոյն։ Այլ որ պիղծ է ըստ նիւթոյն, միապէս պղծէ զմարդ. որպէս մի ձու, եւ տասն ձու միապէս լուծանեն զպահքն մեր։ Այլ որ ըստ գործոյն է պիղծ, սակաւն ոչ պղծէ, այլ՝ առաւելն. որպէս փուշն, որ սակաւ խոցէ, ոչ սպանանէ. իսկ նետն, որ առաւել խոցէ, ապանանէ։ Նոյնպէս սակաւ գինին ոչ վնասէ, այլ առաւել անչափն վնասէ։
       Այլ եւ մարգարէն Մովսէս, որ ընդունիք զնորա գիրք եւ Թավրէթ կոչէք, հրամանաւն Աստուծոյ, յամէն օր ի Տաճարին երկու գառն խորովեալ, եւ չորրորդ մասն դորակի գինոյ, բաղարջ հացով եւ գինին անապակ։ Նոյնպէս եւ յետոյ Սողոմոն, որ զՏաճարն շինեաց այնպէս արար։ Եւ թէ հարամ էր գինի, վասն է՞ր տանէին ի Տաճարն եւ զայն քահանայք ըմպէին։
       * ։