ՅԱՒՈՒՐՍ
ժամանակաց
մեծի
հայրապետին
տեառն
Ներսէսի՝
այն
ինչ
դէպ
լինէր
աստուածատուր
յաջողութեամն
զամենայն
ինչ
ընդ
բարեկարգ
ութեամբ
մուծանել,
դէպ
լինէր
նաեւ
զեկեղեցական
կարգս
քահանայապետական
դասու
՚ի
նոր
իմն
կարգ
վերածել.
նախ
զպատրիարգական
աթոռն
հանդիսացուցանելով,
ապա
եւ
որ
առ
՚ի
նմանէ
են
այլ
կարգք՝
յիննեակ
դասս
որոշելով
որպէս
առ
Յոյնս՝
նոյնպէս
եւ
առ
մերս,
՚ի
խորհուրդ
ինն
դասուց
երկնային
քահանայապետութեանց.
զորոց
զթիւ
եւ
զկարգ
այսպէս
գտանեմք
յիշատակեալ
առ
Յոհաննու
կաթողիկոսի.
«Եւ
այսպէս
ապա
նահապետութիւն
խորհրդոյ
եկեղեցւոյ
՚ի
մերումս
աշխարհի
լցաւ
բովանդակաբար՝
ինն
միանգամայն
դասակարգ
ութեամբ
պատուեալ։
Զգլխաւորս
Արեքպիսկոպոսացն
Վրաց
եւ
Աղուանից՝
Արքեպիսկոպոս
ընդ
ձեռամբ
նորա
կարգեալ։
Իսկ
՚ի
Սեբաստիա
եւ
՚ի
Մելիտինէ
եւ
՚ի
Մարտիրոսաց
քաղաքին
Մետրապօլիտ
կացուցանէին։
Իսկ
Եպիսկոպոսունս
ապա
ըստ
որոշեալ
վիճակացն
իւրաքանչիւրոցն
հաստատէին .
եւ
Քահանայս,
եւ
Սարկաւագունս,
եւ
Կէս
սարկաւագաց,
եւ
Վերծանօղս,
եւ
Սաղմոսերգուս։
Այսոքիկ
ցան
եւ
ցիր
ընդ
բոլոր
եկեղեցիսս
Հայաստանեայցս
վայելչապէս
յարդարեալ
լինէին
՚ի
փառս
Աստուծոյ
»։
Վարդան
յանուանելն
զդասս՝
տարաձայնի.
«Յօրինեցին,
ասէ,
զինն
դասուցն
երկնից
զխորհուրդն
՚ի
հայս.
այսինքն
Պատրիարգ,
Մետրապօլիտ
Եպիսկոպոս,
Քահանայ,
Սարկաւագ,
Կիսասարկաւագ,
Դպիր,
Կրօնաւոր,
Ժողովուրդ
»։
Ուր
ոչ
յիշէ
եւ
զԱրքեպիսկոպոսս։
Այլով
օրինակաւ
թուէ
Ստեփաննոս
օրպէլեան
է.
«Եւ
զի
հարկ
է
ամենայնիւ
՚ի
ներքոյ
լինել
Պատրիարգին
Արքեպիսկոպոս
եւ
Մետրապօլիտ,
զի
լըրացեալ
լինի
ինն
դաս
եկեղեցւոյ՝
որ
ըստ
վերնոյն.
ապա
թագաւորն
հրամայէ
մեծաւ
ժողովով
սահմանեալ
զբովանդակ
կարգս
եկեղեցւոյ
անթերի։
Կացուցանեն
Պատրիարգ
զսուրբն
Ներսէս.
եւ
՚ի
ներքոյ
նորա
Արքեպիսկոպոս
զԱղուանիցն՝
որ
է
կաթողիկոս.
եւ
Մետրապօլիտ
զՍիւնեաց
եպիսկոպոսն,
եւ
զՎրացն,
եւ
զՄարդպետականն.
եւ
յետոյ
այլ
եւս
Մետրապօլիտք
կացուցանեն
զՄելիտինոյն
եւ
զՍեբաստիոյն
»։
Զմնացեալսն
զանց
առնէ
թուել,
զի
միտք
նորա
է
պատմել
մետրապօլտութենէ
Սիւնեաց։
Ի
դատաստանագիրս
Մխիթարայ
Գօշի
՚ի
վերջն
միե.
գլխոյն
գտանի
այլ
ազգ
դասակարգեալ,
զորոյ
զբանսն
արժան
համարիմ
ածել
առ
տեղեաւս
ըստ
իւրաքանչիւր
կարգի
հանդերձ
պաշտամամբքն
իւրեանց
եւ
իշխանութեամբքն
եւ
զգեստուցն
այլեւայլութեամբք։
-
«Առաջին
դասք
եկեղեցւոյ
Պատրիարգք,
որք
թարգմանին
Հայրապետք,
որք
ունին
զաթոռ
չորից
աւետարանչացն… ..
ունին
զառաքելական
զգեստ
եւ
զեմափորտն
հինգ
կրկին.
եւ
գործ
է
հայրապետն
ձեռնադրել
զարհեպիսկոպոս,
որք
են
ընդ
Վիճակաւ
ընդ
չորս
բաժնի
տիեզերաց։
Նա
տայ
հրաման
վասն
ժողով
առնելոյ»։
«Երկրորդ
դասք
եկեղեցւոյ
Արքեպիսկոպոսք,
սքեմ
է
նոցա
աքական
ու
պճղնաւոր
եւ
փիլոն
եւ
՚ի
վերայ
եմափոր
չորեք
կրկին.
եւ
գործ
է
նոցա
ձեռնադրել
Մետրապօլիտս,
եւ
օրհնել
ձէթ
կաքոյ՝
որք
են
արքեպիսկոպոսունս.
եւ
երեքն
ունին
իշխան
ութիւն
ձեռնադրել
պատրիարգս»։
«Երրորդ
դասք
եկեղեցւոյ
Մետրապօլիտք ,
որք
թարգմանին
Մայրաքաղաքացիք,
որք
ունին
զնոյն
սքեմ,
բայց
եմափոր
երեքկին.
գործ
է
նոցա
ձեռնադրել
եպիսկոպոսունս
եւ
օրհնել
ձէթ
կնքոյ
վասն
յաւելուածին
արկանելոյ
յառաքելական
ձիթոյն՝
զոր
պահէ
եկեղեցի
յաւելուածով.
եւ
երեք
մետրապօլիտք
ունին
իշխանութիւն
ձեռնադրել
իւրեանց
արքեպիսկոպոսք»։
«Չորրորդ
դասք
եկեղեցւոյ
Եպիսկոպոսունք
են.
որք
ունին
զնոյն
սքեմ,
բայց
եմափոր
կրկին.
գործ
է
նոցա
ձեռնադրել
զամենայն
վիճակաւորս.
եւ
երեք
եպիսկոպոսունք
ունին
իշխան
ութիւն
ձեռնադրել
իւրեանց
մետրապօլիտք,
եւ
գործ
է
նոցա
սեղան
օրհնել,
եւ
աւազան,
եւ
իւղ
օծուե».
«Հինգերորդ
դաս
եկեղեցւոյ
Եռիսունք
եւ
Պապասք
որք
են
Քահանայս
եւ
Երիցունք,
քահանայք
՚ի
Պապասք,
որք
են
Քահանայք
եւ
Երիցունք.
քահանայք
՚ի
քաղաքս
լինին,
եւ
երիցունք
՚ի
գեօղս
եւ
յագարակս .
եւ
երկոքեան
մի
են,
բայց
յաղագս
պատուոյն
անուանքն
զանազանին.
բայց
սքեմ
է
նոցա՝
նոցայն,
բաց
յեմափորէ.
զի
սոքա
փակեղն
միայն
արկանեն
՚ի
վերայ
երկոցունց
ուսոցն…
եւ
գործ
է
նոցա
պատարագ
մատուցանել…»։
«Վեցերորդ
դաս
Սարկաւագունքն .
եւ
սքեմ
է
նոցա
նոյն,
բայց
հոլանի
կալ
է
առանց
գօտւոյ
միոյն,
եւ
զահեակ
ուսովն
արկեալ
զուրարն.
գործ
է
նոցա
աւետարան
կարդալ
եւ
քարոզել…
եւ
խունկ
ծխել…
եւ
նըստել
ոչ
ամենեւիմք,
բայց
՚ի
գիշերոյն
ցժամ
առաւօտին,
եւ
թէ
հրամայէ
քահանայն»։
«Եօթներորդ
դասք
Եպիսկոպոսք
են՝
գլխաւորք
սարկաւագաց,
սքեմ
ունին
զնոյնն
նոյնպէս
հոլանի
եւ
անգօտի,
եւ
փակեղն
զերկոսեան
ուսովքն,
եւ
իշխանութիւն
ունի
ձեռնադրել
զքահանայս
եւ
օրհնել
զեկեղեցի.
եւ
թէ
հրաման
առնու
՚ի
կաթողիկոսէն՝
եւ
գիւղն
օծուե»։
«Ութերորդ
դասք
գլխաւոր
եպիսկոպոսաց
Կաթողիկոսք,
որք
ունին
զպատուականագոյն
աթոռ
նմանեալ
սերովբէից.
սքեմ
է
նոցա
նոյնպէս
հոլանի
եւ
անգօտի,
եւ
փակեղն
զերկոսին
ուսօքն.
բայց
գործ
է
նոցա
ձեռնադրել
զեպիսկոպոսունս
եւ
ինքնակամ
օրհնել
գիւղն
օծութեան»։
«Իններորդ
դաս
վերագոյն
քան
զամենեսեան
Պապիօս,
նմանեալ
քերովբէից.
սքեմ
է
նոցա
նոյն
հոլանի
եւ
անգօտի.
եւ
գործ
է
նորա
կարգել
զդասս
թագաւորաց»։
Այս
կարգ
որ
թուի
հանեալ
՚ի
գրոց
Յունաց,
նախ
՚ի
վերնագունէն
՚ի
ստորինն
իջանէ.
ապա
յեւս
վերնագոյնն
ելանէ։
Մեք
յայսմ
վայրի
խօսեցուք
զայնոցիկ՝
զորոց
գտանեմք
յիշատակ
ութիւն
ինչ
մասնաւոր։
