Օրագրութիւն

Յայսմ ամի ել Փիլիպպոս կաթողիկոս յաթոռոյն եւ Ներսէս կաթողիկոսն Սըսայ՝ միակամ խորհրդով գնացին ի սուրբ քաղաքն Երուսաղէմ, յերկրպագութիւն աստուածընկալ Սուրբ Գերեզմանին եւ ամենայն տնօրինականաց Տեառն մերոյ եւ Փրկչին Աստուծոյ մերոյ։ Յորում ամի մտանէր թվականն Հայոց ՌՃԱ եւ լինէր Զատիկ ապրիլի ԺԸ, որք հայրապետքն անդ եղեն. եւ Ներսէս կաթողիկոսն դարձաւ ի յաթոռն իւր ի Սիս։ Եւ քաղաքացիքս յառաջադէմ՝ յարքունուստ հրաման առեալ էին թագաւորի ծառայիւք, զի յիշխանութիւնս Տաճկաց ընդ կաթողիկոսին շրջիցին մինչ յԵրուսաղէմ, եւ անտի մեծաւ փառօք բերեալ աստ ի քաղաքս Ստամպօլ։

Թվին Հայոց ՌՃ եւ Ա-ն եւ ապրիլ ամսոյ Ժ եւ Ը-ն եղեւ Զատիկ եւ Յարութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի։

Ուրբաթ օրս (23 ապրիլ) էր յիշատակ Սուրբ Գէորքայ, որ ասի ըստ բառի այլազգեացն՝ Խըտըրէլիազ. գնացաք մերայնօքս հանդերձ ի յՕրթաքօյն յուխտ Սուրբ Գէորքայ եւ անտի՝ ի Պէշիքտաշն, եւ էր ընդ մեզ Վարդանն եւ Զարդարն եւ Պետրոս նոցա, եւ անդ կացաք։ Եւ Նոր կիրակի (25 ապրիլ) երեկոյիս եկաք ի տուն, եւ էր անձրեւ մեղմագոյն։ Բ[2]շ[աբթ]ի (26 ապրիլ) ի դէմ երեկոյիս անցեալ զետինքն եղեւ անձրեւ մեծ մինչեւ կէս ժամ եւ ապա էանց։ Եւ երեկոյիս՝ ի մէջ աղշամպաղուն եւ եաթսուին նստեալ կայի ի Մղտեսոցն, աղաղակ մեծ ելաւ թէ Երոցք կայ, եւ մեր ելեալ ի դուրս, տեսեալ զի եկեղեցի մեր էր որ այրէր, որ ասի Սուրբ Սարգիս. այրեցաւ եւ տանիսն ի վայր իջաւ եւ կանգնեալ մնաց չորս պատն։ Եւ հասեալ ի վերայ նորա էնկիչէրիք եւ չորպաճիք ի մարել, եւս եւ Կուռճի Մէհէմէտ վէզիրն եկեալ մինչ ի Սուրբ Նիկողոս եւ ընդ առաջ նորա եղեն մեծամեծք նորա՝ թէ մարեցաւ, եւ նա եկեալ ընդ Վլանկայովն՝ անց գնաց։

Եւ առաւօտուս Գ[3]շ[աբթ]ի (27 ապրիլ) խօսեցան իրիցունքն եւ ոմանք յիշխանացն ընդ սուպաշին թէ Զպատն փլուցենք որ շինենք, նա՛ մեծ լինի, եւ ասացին նորա ըստակ. եւ յետ այնորիկ փոքր մի՝ երէցն եկեալ փլոյց եւ փոքր մի՝ մէկայլ երէցն, եւ այսպէս զդրան պատն եւ զհիւսիսոյ կողմի պատն փլուցին մինչեւ ի հիմն՝ յոյս ունելով թէ շինեսցի։ Եւ բռնաւորք քաղաքիս մռմռեալ՝ թէ Հայք վասն է՞ր զեկեղեցին այրեցին. վասն ճէրէմէ առնելոյ։

Եւ ի գիշերիս որ Դ[4]շ[աբթ]ի (28 ապրիլ) լուսանայր՝ ի Քէպէճի խանն կայր մի մէչիտ Տաճկաց եւ նա այրեցաւ ինքն յինքենէ, եւ հասեալ ի վերայ նորա բռնաւորք եւ տեարք քաղաքիս՝ մարեցին. եւ այնուհետեւ ոչինչ կարացին խօսել մեզ։ Եւ մերայնոցն ըսկսեալ խորհուրդ առնել վասն շինութեան առ Եղիազար վարդապետիւն, որ էր առաջնորդ եւ վերատեսուչ այսմ նահանգի եւ քաղաքիս, եկեալ թվին ՌՂԹ-ին։ Եւ էաք մեք ամենայն քաղաքովս անկեալ ի ներքոյ պարտուց ՂՌ ղուռուշի, զոր արարեալ էր Դաւիթ եպիսկոպոսն Արեւելցի, կապա զգեցեալ ի թագաւորէն Ե Զ անգամ եւ բազում դրամս խարճեալ պարտօք եւ զպարտսն բարդեալ ի վերայ եկեղեցեաց մեր. եւ այս ամենայն վասն փառաց եւ ոչ վասն Աստուծոյ։ Քանզի որչափ զսա աքսորեցին, նա՛ այնքան եկն եւ յայս յետին շունչն հասուց զտառապեալ ազգս Հայոց։ Եւ ի ժամանակիս յայսմ եկեալ Եղիազար վարդապետն՝ քարոզելով զբան Աւետարանին ի լսելիս հաւատացելոց եւ ժողովք առնել վասն վանիցն իւր, որ է Բարձրահայեաց Սուրբ Աստուածածնի, առնել զպտուղ գաւազանին եւ դառնալ։ Եւ տեսեալ քաղաքացոցս զսա այր իմաստուն եւ հռետոր առ յամենայն բանս, ի մի վայր գումարեալ երկրորդ եւ երրորդ անգամ՝ հարկիւ զսա եդին առաջնորդ եւ վերատեսուչ, միթէ ճար արասցէ պարտուցն եւ եկեղեցեացն, որ եւ եղեւն իսկ։ Եւ ի ժամանակին յայնմ Ղարա Չաւուշն էր յէնկիչէր աղասի, եւ մտեալ ընդ նա՝ ծանօթացաւ ընդ նա եւ սիրելի ոչ սակաւ եւ տւաւ նորա դրամ, եւ հանապազ կանխեալ կայր առ նմա. զբազում աւուրս յայսկոյս եւ յայնկոյս անկեալ առնէր հնար պարտուցն։ Եւ բազում դրամ շնոր[հ] ետուր եւ սուլֆ ա[ռ]նել ետուր ընդ պար[տա]տէրն եւ զմնացեալն գրեաց ի վերայ քաղաքացոց, դրամ եւ ըստակ գրեալ ուրոյն ուրոյն յեկեղեցիսն ըստ իւրաքանչիւր կարողութեան՝ ՌԵՃ ղուռուշէն մինչեւ ի Ժ-ն եւ Ե ղուռուշն էառ յամենեցունց. մինչ ի ԻԵՌ ղուռուշ իջեցոյց զայնքան պարտսն, խրատ եւ քարոզ ասելով, աղաչելով պաղատելով ժողովրդեան, եւ զմնացեալն ամենայն եկեղեցոյ ըստ չափոյ բաշխեաց, զի եկած ախարէթէն երթեալ վճարեսցեն։

Եւ յետ բանից այսոցիկ ըսկսեալ զկարգ եկեղեցեացն որոնել եւ զայլ ազգիս զանհամութիւն նկատել։ Քանզի նամակ եւ թուղթ ուղարկեաց յեկեղեցիսն՝ թէ ա) Ով ոք իրիցանց ի յատենի սաղմոսերգութեանց կամ ի կարգեալ ժամակարգութենէ հեղգեալ ծուլասցի՝ անագան յամր գալով կամ զրաւելով, ինքն քահանայն լուծցի եւ զամենայն քահանայական զհասկն նորա աթոռակալն տէրունի վայելեսցէ։ Այսմ հրամանացս մտերմաբար կատարողքն աւրհնեալք լիցին ի Քրիստոսէ։

բ) Դարձեալ պատուէր եւ հրաման եթէ Ով ոք ի քահանայից՝ թէ զինչ պատճառի եւս՝ ի մէյխանէ մտանէ, ինքն եւ իւրեան ծուխ լինող ժողովուրդն նզովեալ եղիցին։

գ) Եւ զերգօղ քնարացն եւ զխաղառքն, որ տանէին ի հարսանիսն մեր ազգիս եւ զօրէնսն մեր ծիծաղեալ ընդ խաղս արկանէին, քանզի հրեայ էին եւ մահմետեկան. զայսոսիկ խափանեաց եւ ոչ այնուհետեւ կարող էին տանելոյ զնոսա ի հարսանիսն։

դ) Եւ զայնոսիկ, որք կարգէին զդուստր եւ զորդիսն, յետ ժամուն՝ մօտ կէս աւուրն արբեալ եւ զոռացեալ, այլ եւ յագեալ մերձ ի պայթիլ՝ ապա երթային ի պսակ, որ եւ փեսան եւս չկարէր կանգնել ի վերայ ոտից. եւ այս մեծ անօրէնութիւն, որպէս հրամայեալ են սուրբ հարքն մեր։ Եւ Բ օր երթային ի պսակ եւ զճէհէզն բարձեալ մի մի՝ եթէ զինչ եւ էր՝ թէ՛ ոսկեղէն եւ արծաթեղէն, թէ՛ պղնծեղէն եւ թէ՛ ապրշմեղեն՝ առաջի այլազգացն, որ նոքա տեսեալ զանհամութիւն ազգիս, կանգնեալ ապուշ մնային. եւս եւ երգօղք քնարաց առաջի երթային երգօք, որպէս վերասացաւ ի սակաւուց։ Զայսոսիկ արգիլեաց նամակ ուղարկեալ յամենայն եկեղեցիսն թէ Յառաջ քան զճաշու ժամուն եղիցի պսակն, եւ թէ ոք յանդգնի՝ նզովեալ է եւ զքահայնասն արգիլեմք ի քահանայագործութենէ։ Եւ ոչ ոք էր, որ ընդդիմանայր ազդու հրամանի նորա։

ե) Եւ զհացն մեռելոցն, որ ուտէին ի գինեծախ տեղիսն, եւ զայսոսիկ արգիլեաց թէ Գան եւ ի տուն մեռելոյն ուտեսցեն զհացն։

զ) Եւ ի ժամանակի ինչ հարկեալ ի զբաղմանց՝ նեղացեալ եւ փախեաւ ի քաղաքէս՝ եթէ պրծուսցէ զինքն եւ հասեալ զկնի մեծամեծաց քաղաքիս, բազում աղաչանօք բերեալ զնա աստ, եւ նա ասացեալ թէ Երբ ես ձեզ անսացի եւ եկի կատարեալ զխնդիրս ձեր, եւ ես ձեզանէ մի խնդիրս խնդրեմ, որ այսքան ժամանակ ի ձեզանէ մեկ սիրոյ ընծայ մի չէ գնացեալ ի սուրբ մայրս լուսոյ ի Սուրբ Էջմիածինն. այսուհետեւ թո՛ղ գանձանակ լիցի։ Եւ զայս արարեալ խորհուրդ ընդ իշխանացն եւ ինքն թուղթ գրեալ ընդ եկեղեցիսն թէ Ծանիք Զ եկեղեցոյ քահանայք եւ ժողովուրդք, զի հրամայէ Առաքեալն թէ Ո՞վ ոք որ տնկիցէ այգի եւ ի պտղոյ նորա ոչ ճաշակիցէ, կամ խաշն արածիցէ. եւ մի ումեք պարտական. եւ մեք եթէ ի ձեզ զհոգեւորն սերմանեցաք, այսպիսի բանք. արդարեւ այս ամենայն եւ եւս ամենայնի ըստ բիւր քանքարի առակի պարտապան եմք առ ի հատուցանել բիւր բարեաց արժանի սուրբ լուսոյ մօրս եւ ծնօղիս Սուրբ Էջմիածնի, քանզի նա է սկիզբն մեր առ Յիսուս Քրիստոս ի տէր մեր եւ կատարումն, եւ նորին երկնեղուտ մեռոնաւն յօդեալ միանամք առ գլուխն մեր Քրիստոս եւ ի նմանէ է լոյս երեսաց մերոց, որով արժանաւորիմք տեսանել զլոյս։ Եւ զիա՞րդ կարողանամք հնարիլ յամենայնի յետնեալքս զփոխարէն տրիտրոցն եւ զշնորհացն հատուցանել, բայց միայն հանգոյն լումայի այրոյն, աւանդեալ հաստատեցաք ի պատիւ գալստեան Հոգեւորտիրին, եւ հարազատօրեն զծառայականն հատուցանել, այսինքն՝ յամենայն շաբաթի առաւօտուն, ուր Սուրբ Երուսաղէմայ թապախն բռնեն, ի նոյն տեղի լուսգին գանձանակ, այսինքն է թապախ բռնել աւանդեցաւ, զի իւրաքանչիւր զիւր սուրբ հաւատոյ եւ զսիրոյ պտուղ՝ զողորմութիւնն հատուցանելով, զվարձ եւ զաւրհնութիւն անդրանկաշնորհ հարազատիցն ընկալցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ։

է) Եւ յղեալ թուղթ առ Ներսէս կաթողիկոսն Սըսայ բազում բանիւք թէ Չլինի որ նորա խաթրն մօտիք, վասն Փիլիպպոս կաթողիկոսին, եւ նորա հրամանին կանգնիք։ Քանզի Զատիկս, որ ՌՃԱ էր թվական, գնացին Բ կաթողիկոսքն ի յԵրուսաղէմ՝ երկրպագութիւն սուրբ տեղեացն. վասն այսորիկ թուղթ գրեալ առ կաթողիկոսն Սըսայ՝ թէ բնաւ Փիլիպպոսի զխօսսն յառաջացուսցեն եւ այլ բազում բանս։

ը) Եւ սոյնպէս յառաջ քան զգնալ կաթողիկոսին Փիլիպպոսի յԵրուսաղէմ, թուղթ ուղարկեաց յԵրուսաղէմ Աստուածատուր վարդապետին եւ Խաչատուր վարդապետին թէ Զարարողութիւն եկեղեցւոյ՝ զԷջմիածնին արասցէք, որ գայ նա եւ այնպէս գտցէ։

Մայիս ամիս օր շաբաթ։

Թ-ին՝ օր կիրակի, ըստակ հազիւ գտան ԲՌ ղուռուշ եւ տարան առ փաշան վասն շինութեան եկեղեցոյն, եւ եղեւ զի տուաւ հրաման շինելոյ, քանզի ինքն այր բարեպաշտ էր եւ մի այլ հրաման ետ Ըստամպօլ էֆէնտիսուն թէ Երթաս քէշվ անես զեկեղեցին։ Եւ յայսմ ժամու Պուռնազ հօճազատէ անուանեալ չար թշնամին, որ էր յայնմ ամի ղազիէսքէր Անատօլոյ, որ ժամանակաւ ի Պրուսա քաղաք ղատի եղեալ եւ զեկեղեցին Հայոց քակեալ, եւ այժմ զայս բանն աւիրեալ, եւ ոչ շինեցաւ. եւ այս՝ վասն մեր ծովացեալ մեղաց մերոց։

ԻԷ-ին՝ օր Ե[5]շ[աբթ]ի Համբարձում։

Յունիս ամիս օր Գ[3]շ[աբթ]ի։

Զ-ին օր կիրակի՝ սուրբ Հոգոյ գալուստ։

ԺԷ-ին օր Ե[5]շ[աբթ]ի մանզուլ արարին զԿուռճի Մէհէմէտ փաշայ եւ եդին վէզիր զՄըսրայ մանզուլ եղած Ահմէտ փաշան, որ էր քէհեա կտրատած Ահմէտ փաշային։

Եւ օրս Եղիազար վարդապետն գնաց Զ նաւով, հանդերձ իշխանօք քաղաքիս՝ ի դէմ Փիլիպպոս կաթողիկոսին եւ եդ ի տեղն իւր զհարազատն իմ զՏէր Մարտիրոս անուանեալն, որ ի ժամանակէ՝ յորում այսր եկն վարդապետն, յայնմ օրէ ծանօթացան միմեանց եւ ոչ հեռացաւ ի նմանէ, այլ հանապազ կանխեալ կայր առ նա։

Եւ ի շաբաթիս (19 յունիս) եկն վարդապետն։

Եւ Ի-իս՝ օր կիրակի տօն Եկեղեցւոյ, զդուռ Տաւութ փաշային բանալ ետուն գիշերով եւ բերին զկաթողիկոսն, եւ իբրեւ մերձ եղեւ ի կամարն Սուրբ Գէորքայ՝ ի վերեւ բաղնեացն, յայնժամ Եղիազար վարդապետն ելեալ եկեղեցոյն ընդ առաջ նորա, որ եւ ես չնչինս եւ տրուպս ամենեցուն կայի առ պապոյն իմ Մղտեսիւն ի Եաղուպենցն աւթեցեալ՝ թէ զգալ նորա լուեալ ելանիցեմք ընդ առաջ։ Եւ զձայնն լուեալ մեր, որ վարդապետն ել ընդ առաջ խնկօք եւ մոմեղինօք, դպրօք եւ սարկաւագօք զգեստաւորեալ, զանկակաւ եւ ծնծղայիւք, քահանայիւք եւ անթիւ ուխտիւք։ Եւ վարդապետն առաջի երթայր յերկու ձեռսն կերոն մոմ անվառ եւ զամբոխն հարկանէր յառաջ երթալ, զի մի նեղեսցեն զկաթողիկոսն, որ կային յերկու կողմն յանցս ճանապարհին մինչեւ ի դրունս եկեղեցոյն, մի ի վերայ միոյ անկեալ դեգերեալ կային, զի համբուրեսցեն զաջ կաթողիկոսին եւ կամ միայն տեսցեն զնա։ Այլ սա ոչ թողոյր, երթայր յառաջ եւ հարկանէր կերոնաւն զամենեսեան՝ մինչ յեկեղեցին մղելով, որ եւ մի ոգի ոչ համբուրեցին կամ տեսին։ Եւ ի ձայնէ շարականին եւ ծնծղային յայնմ սահմանացն այլազգիքն ի մի վայր գումարեալ կային ի ճանապարհս, որ եւ զնոսին հալածեաց զարնելով՝ մինչ ի դրսի բակ եկեղեցոյն, որ ասի մէյտան։ Եւ մուծաք յեկեղեցին եւ ասացին զժամըն, եւ զպատարագն մեծ Ոհան վարդապետն արար։ Եւ յետ պատարագին նստել ետուր զկաթողիկոսն եւ լըւաց զոտս նորա եւ զջուր լւացմանն ըռահան ծաղկով ի վերայ ժողովրդեանն ցանէր, որք գային մի մի եւ զոտսն համբուրէին՝ անթիւ եւ անհամար ժողովուրդք եկեալ ի Զ եկեղեցւոյ քաղաքիս։ Եւ դպիրք եւ սարկաւագ, քահանայք եւ վարդապետք յաջմէ եւ յահեկէ զշարականն ասէին. ի Ե ժամու աւուրն՝ ապա ելաք յեկեղեցոյն։ Եւ կեցեալ անդ կաթողիկոսն եւ պատարագ առնէր ի կիրակէքն եւ Եղիազար վարդապետն ծանուցանէր ժողովրդեան թէ Զկաթողիկոսն մեր մարմնաւոր աչօք տեսեալ եմք, եւ ո՛րչափ պարտիմք որ զԱստուծոյ բարին գիտենամք. քանզի նստեալ սա յաթոռ Սուրբ Լուսաւորչին, եւ այժմ սայ է լուսաւորիչ. ապա հաւատալ պարտիմք եւ սորա արժանեացն ընծայ եւ պատիւ առնել։ Եւ ընդ բանիս գային յամենայն կողմանց ժողովուրդք եւ ինքն մուծանէր զնոսա ի կաթողիկոսն։ Եւ յաւուր գալոյ կաթողիկոսին նստոյց զնա ի մեծ խուցն, զոր ինքն ի պատիւ կաթողիկոսին յառաջագոյն շինել ետուր գեղեցիկ եւ մեծամեծ խուցք եւ տեղք նստելոյ՝ յամենայն եկեղեցիսն. եւ առաջի օրն ի Սուրբ Գէորք անդ նստոյց եւ որչափ մեծամեծք եւ իշխանք կային՝ անդ նստան ընդ կաթողիկոսին ի հացկերոյթ։ Եւ նոյն օրն վարդապետն տարեալ ի ներս եւ համբուրեաց զոտս կաթողիկոսին եւ կաթողիկոսն շնորհակալեցաւ եւ ասաց թէ Տուն քո քեզ շնորհաւոր լիցի. եւ նստան։ Եւ աւուրս խարճ հացին վարդապետն տեսաւ ի քսակէն իւրմէ։ Եւ յետ Դ Ե շաբաթու ելեալ գնացին ի Սուրբ Լուսաւորիչ. նոյնպէս եւ անդ արար զայն պատիւն եւ զմեծարանս, եւ Դ Ե շաբաթու եկեալ ի յԱստուածածին։ Եւ Եղիազար վարդապետն զզուեալ ի քաղաքացւոց եւ ի վարդապետաց կաթողիկոսին, զի յառ եւ տուր քաղաքիս խառնեցան նոքա, եւ վասն այնորիկ ել թէ Կ'երթամ. եւ զվանքն յանձեալ էր ի միաբանքն, որ կոչի Բարձրահայեաց Սուրբ Աստուածածին. եւ միաբանք զզուեալ թէ։ Վասն է՞ր ոչ գաս. վասն որոյ ել եւ գնաց։ Նոյնպէս եւ վարդապետքն, որ եկեալ եւս էին ընդ կաթողիկոսին, զայս եւս խնդրէին թէ Նա երթայ։ Եւ ել նա գնաց իւրով կամաւն՝ յեկեղեցիսն մի մի շաբաթ դաս եւ քարոզ տալով, եւ ելեալ գնաց յՈւսկիւտարն։ Եւ եդին քաղաքիս առաջնորդ զՈհան վարդապետն մեծ։

Եւ օրս Անտոն Չէլէպուն հայրն մեռաւ եւ գնացաք կաթողիկոսիւն եւ վարդապետն ի վերայ նորա եւ բազում քահանայք եկեալ յեկեղեցեացն, եւ զգեստաւորեցան դպիրք զշապիկս եւ սարկաւագունք եւս սաղաւարտիւ եւ ուրարաւ եւ բուրվառով եւ աւետարանաւ (տող մը կտրուած) կաթողիկոսն… խաչիւ եւ գաւազանաւ, լուցեալ մոմեղինօք եւ այսպիսի զ[ար]դուք եւ ուխտիւ մինչեւ ի դիրս գերեզման[աց] Ղալաթոյ, այնպէս գնացաք։ Այսօր տեսաք զփառ[ս] վայելչութեան եկեղեցոյ, զոր լինէր ի ժամանակս թագաւորաց։ Եւ յետ թաղմանն ելեալ եկաք ի տուն չէլէպուն, հաց[կեր]ութ արարեալ հոգոյն եւ անտի ելեալ գնացաք…։

Եւ ի Սեպտեմբերի օրս Թութունճի Ովանէս վարդապետն եկեալ հնազանդելով կաթողիկոսին։ Քանզի նա եկն անցեալ տարիս, որ էր թիւն [Ռ]ՂԹ, եւ բազում անհամութիւն եւ անկարգութիւն արարեալ եւ բազում դրամս ժողովեալ ի քաղաքէս եւ պարծէր կաթողիկոսիւն թէ Աշակերտ եմ նորա. եւ քանի ի քաղաքս էր նայ եւ գնալոց էր, եհաս ի վերայ Եղիազար վարդապետն, եւ նա զայն լըւեալ փախեաւ ի քաղաքէս, զի մի չար արասցէ իւրն. եւ այն փախիլն էր, մինչեւ որ կաթողիկոսն եկաւ եւ ասաց թէ Նա սարկաւագ այլ չէ, եւ բանադրեաց։ Եւ ի ժամուս յայսմ եկն եւ բազում դրամս տվեալ կաթողիկոսին ճէրիմէ, եւ յետ աւուրց ուղարկեաց զնա նուիրակ ի գիւղքն։

Եւ յետ Զ աւուր պահոց սուրբ Գէորգայ Ե[5]շ[աբթ]ի աւրն (23 Սեպ. ) գնացաք ամենայն բարեկամաւ եւ սիրելեաւ ի յՈւսկուտարն ուղեւորել զԵղիազար վարդապետն, եւ գնացաք ի չայիրն որ հանդէպ Քաղկեդոնի, նստեալ անդ կերաք զհացն. ել եւ աւրհնեաց զքաղաքս եւ զմեզ. եւ հեծեալ ի ջորին իւր՝ ել եւ գնաց իւրայնօքն հանդերձ։

Եւ յետ աւուրց ինչ կաթողիկոսն ի Սուրբ Նիկողայոս եկեղեցին Ոհան վարդապետին մեծի եւ Ներսէս վարդապետին՝ առաջնորդին Տաթեւոյ եւ Ովանէս Մուղնեցոյն Գ վարդապետիս գաւազան տվաւ։

Եւ յաւուրքս Եղիազար վարդապետի աշակերտ Իգնատիոս վարդապետն եկեալ ի Կաֆայու, որ էառ վարդապետն զնւիրակութիւն եւ զաշակերտն ուղարկեաց եւ այժմ եկն բազում ընծայիւ եւ զհետ բերեալ էր մի պատուական սնտուկ, որ կոչի փէշթահտա սատաֆքեարի, զայն Եղիազար վարդապետն ուղարկեաց աշակերտաւն իւրով ընծայ կաթողիկոսին, որ է ի Սուրբ Նիկողոս, եւ նա յոյժ ուրախութեամբ ընծայեաց զնորին աշակերտսն։

Եւ յետ բանիցս զՈհան վարդապետն փոխեցին եւ զՆերսէս վարդապետն եդին առաջնորդ, եւ նա եւս ոչ կամօք զայս արար Մուղնեցի Ովանէս վարդապետն թէ Իմ վերայ հանգչի առաջնորդութիւնն, եւ նա եւս ձգեաց եւ Ե Զ օր Յակոբ Տիրացու խազնատարին վերայ կեցաւ, եւ անտի առեալ ետուն զմօհրն եւ զառաջնորդութիւն Յովանէս վարդապետին Մուղնեցոյ։

Եւ Հոկտեմբերի ԼԱ-ին օր կիրակի ի Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցին կաթողիկոսն եպիսկոպոս մի ձեռնադրեաց Պուղտանցի։

Եւ յետ աւուրց ինչ զՄեծ Ոհան վարդապետն ի Լեհ ուղարկեաց կոնդակով եւ աւրհնութեամբ նւիրակ։

Նոյեմբեր ամիս օր Բ[2]շ[աբթ]ի ։

Թ-ին օր Գ[3]շ[աբթ]ի. երեկոյին որ Դ[4]շ[աբթ]ի լուսանայր, երոցք եղեւ անկեալ ի նոր Պէզէստանի դիմացէն եւ ի Դ կողմն գնաց վազելով՝ որ խիստ հով էր։ Մի ծարն կրակին եհաս ի Մահմուտ փաշի Քիւրքճինոցն, եւ մի ծարն անց գնաց ընդ Տիւանի ճանապարհովն եւ ընդ Ալի ճամփովն մինչեւ ի Ղատըրղա իլիմանն, եւ մի ծարն գնաց Կէտիկ փաշայովն մինչեւ ի Օխճիլարի ծարն եւ մի ծարն անցեալ զչարսուն ամենայն եւ գնաց ի յԷսկի սարայի պատն դէմ առաւ. եւ այնքան այրելոցն հին եւ նոր Պէզէստանքն ի ցից մնացեալ որ ոչ այրեցաւ. եւ բազում վնաս եղեւ քաղաքիս եւ առ հասարակ բնակչաց տեղոյս, որ ոչ պատմի եւ ոչ ի գիր արկանի։ Ե[5]շ[աբթ]ի (11 նոյ[եմբեր]) առաւօտուս մարեցաւ։

ԺԴ-իս օր կիրակի. ի Սուրբ Գէորք գնացաք ի մօտ Հոգեւորտէրն՝ հետ Մղտեսուն։

Եւ ի միւս կիրակիս (21 նոյ[եմբեր]) զՎէհրէտն հանեցին ի զնտանէն, որ ոչ գիտաց զչափ անձին իւրոյ վասն արբեցութեան, եւ ի բազում տեղւոջ վնաս արարեալ դրամի, ոչ պահելով զհսապն եւ զբանն։ Այս յետին անգամ տարեալ եդին ի զնդան եւ Կ օր անդ կացեալ, եւ ոչ ոք գտաւ նմա օգնական. կրկին Մղտեսին մեր տվեալ փոխ Ճ ղուռուշ, եւ կինն նորա երաշխաւոր եղեալ գրաւով՝ թէ վճարիցէ, եւ հանեցին օրս ի զնտանէն։

Բ[2]շ[աբթ]իս (22 նոյ[եմբեր]) ի երկրորդում պսակն գնացաք ի Ղալաթիայ՝ Սէմէրճու որդոյ Կիրակոսին, որ էր Մղտեսին կնքահայր նորա, եւ Գ[3]շ[աբթ]իս (23 նոյ[եմբեր]) եկաք ի տունս մեր։