Օրագրութիւն

Իսկ յունուարի ամսոյ ի մէջ քաղաքիս Ամիրխանի ումեմն ի մէջ տանն օտա մի այրեցաւ՝ հուպ առ տուն Աւէտին, եւ նորայն Բ այրեցաւ, եւ այլ տանց ոչ եղեւ վնաս, զի բռնաւորք եւ ղայմախամն հասին եւ մարեցին. բայց յոյժ երկեան ազգս Հայոց եւ ի փախուստ դարձան եւ զի մերձ էր եկեղեցոյ Սրբոյն Նիկողայոսի։ Եւ կալեալ ղայմախամն զտէր տանն՝ մինչ ի ԵՃ ղուռուշն էառ։

Անիրաւութիւն մի այլ եւս, զոր արար փաշայս յետ այն լինելոյ։ Տաճիկ ոմն կին բոզ երթեալ առ ոմն հայ ախթար որ նստէր ի դուրս եկեղեցոյն եւ ահացուցեալ զնա թէ Յղի եմ ի քէն, տո՛ւր ինձ փողս զի ապրեցայց. եւ նա յորժամ ոչ տայ՝ ծանուցանէ զայն որդոյն որ էր եէնկիչէրի։ Եւ նա մատնեաց սուպաշուն, եւ սուպաշին կոչեալ զերիցունս եկեղեցոյն՝ յորժամ ի կորուստ տեսանէր զհայն զայն, Կամ գտէք զայրն եւ կամ տվէք ինձ դրամ զի ստեցից զորդին եւ զմայրն բոզ։ Եւ երիցունք ոչ հոգացին թէ Վասն այլոց ուստի՞ տամք փող նմա. եւ խնդրեցին զհայուն հօրեղբայր որ երէց էր, եւ նա եւս փախեաւ։ Եւ եկեալ պահանջեցին ի վարդապետէն թէ Երէց է. եւ իբրեւ ոչ ետուն սակաւ ինչ փող սուպաշուն, նա տարեալ զայս բան մատոյց ընծայ առ փաշան եւ ինքն եղեւ դատախազ թէ Գտցին, եւ թէ չունին վնաս՝ ընդէ՞ր փախչի այրն եւ երէցն ընդ նմին։ Եւ փաշան առաւել խնդայր եւ խրոխտանայր ի վերայ վարդապետին թէ Գտցես զերէցն. եւ յամենայն աւուր չաւուշ գայր եւ մինչեւ առ երես իւր տարեալ զնոյն ասէր։ Եւ յառաջադէմն զԴ երէցս անմեղս ունէին ի կալանս եւ եդին ի խորս մահապարտաց, զի ցաւ իւրեանց դրամ էր եւ ոչ այլ ինչ՝ զի հոգասցէ վարդապետն. եւ նա ոչ եղեւ տէր գործոյն, եւ մնացին անմեղ իրիցունքն ի բանտ զաւուրս (պարապ), մինչեւ գնացեալ ազգայնոց նոցունց ԳՃ ղուռուշ տվեալ հազիւ ելին ի գբոյն։ Եւ յորժամ էառ զդրամն փաշայն, հրաման ետ թէ Այրն այն չէ ի ձեռ, եւ որո՞ւմ վերայ դնեմք զվնասն. այս երիցանցս բան դատաստանաւ տեսցի։ Եւ գնացին ի դատաստան եւ անպարտ էին, բայց անիրաւութիւն եւ զրկանք յոյժ, զոր արար Մուսլի սուպաշին եւ ղայմախամ, որպէս եւ այլ բազումս։

Յաւուրս յայսոսիկ լու եղեւ՝ թէ պատրիգն Երուսաղէմի Յունաց եկեալ ի քաղաքս անյայտ, եւ գնացեալ յԷտրէնէ առ վէզիրն կրկին գանկատ ի Հայոց, եւ ունել հոգս ինչ, զի նստեալ էր անդ ոչ սակաւ աւուրս։ Եւ մտեալ ի մէջ արք ոմանք ի մէնջ եւ գնացին առ պատրիգն քաղաքիս եւ՝ Վասն է՞ր յերկարի այսքան աղմուկ եւ խռովութիւն ի մէջ մեր, թէ՝ Քրիստոնեայք եմ եւ այսքան դրամ եւ փող երթայ յերկուց ազգաց ի քսակս Օսմանցոց։ Եւ նոքա զնոյն ասեն. եւ երթեւեկութիւն արարին ընդ նոսա, եւ ապա գնաց եւ պատրիգն մեր առ պատրիգն նոցունց, խօսս ինչ բազում լեալ ի մէջ իւրեանց։ Եւ նոցա հաւանեալ գրեցին առ պատրիգն Երուսաղէմի զի դարձցի ի քաղաքս եւ հաշտին երկոքինն. եւ ի մէնջ եւս մարդ առաքեաց Եղիազար վարդապետն առ յԷտրէնէ, զի հաւանեցուսցէ, եւ բերին աստ։ Որ եւ Սուրբ Սարգսի երկրորդ շաբաթուն բարեկենդանի (26 փետր[ուար]) պատիւ արարին միմեանց, եւ մեք եւս ընդ պատրիարքաւն գնացաք ի տուն Խանճուն ի պատիւ եւ հաշտեցան։ Որ եւ շաբաթ աւուր բուն բարեկենդանի (3 մարտ) շարժ եղեւ։

Փետրվարի Ժ ել քիւրէքճին եւ ժողովեալ զաւուրս Լ։ Պատրաստեցին նաւս Լ եւ առաքեցին ի մարտի Ժ ի Ծովն Սեաւ ի վերայ Ուռուսաց, զի իմացան թէ ի ծով ելեալ է նաւովք։ Յորժամ ել քիւրէքճին, կայր ի վերայ Ուսկիւտարոյ Գ քիւրէկ, եւ բնակիչք գնացեալ անկան առ Մահմուտ աղայ ոմն աներորդոյ վէզիրի եւ առ եղբայր ղայմախամին, որ էր եւ քէհեա նորին, եւ լինէին սոքա յՈւսկիւտարն, վասն որոյ եւ խարճեցին դրամ նոցա, եւ նոքա հրամայեցին չտալ նոցա զայն թէ Մէնզիլի ըստակ կուտան նոքա, զոր սահմանեալ էր Քէօփրուլուն։ Եւ վարդապետն Ե անգամ գրով ձայնեալ զերիցունս եւ զմեծամեծս եկեղեցեաց. երբեմն գային եւ երբեմն պատճառէին ինչ, անմիաբան լեալ անհոգացան թէ ինքն հոգասցէ, եւ ոչ գնացին միաբան՝ թէ մի՛ լիցի այս։ Եւ տեսեալ վարդապետին թէ նոքա ոչ արարին, եմուտ ընծայիւք առ քէհեան, եւ ոչ կամեցաւ. այլ թէ զերեք քիւրէկն Զ եկեղեցի տացեն։ Եւ վերակացուք Ուսկիւտարցոց կալեալ զարս ոմանս ի Սուրբ Սարգսցոց թէ Եամաղ ձեր էաք՝ դուք տաջիք, եւ հօճէթ արարին։ Եւ նոքա անկարանային ի նոյն, եւ եկեղեցիքն եւս ոչ տային թէ Մեք զմերն ունիմք եւ թէ՝ Ձեզ վերայ արարին հօճէթ. եւ լինէր աղմուկ։ Վասն որոյ եւ գրեաց առ եկեղեցիսն թէ Ո՛վ ոք որ հնազանդ է հրամանաց իմոց, տաջիք զայն եւ յայլում ժամու տեսցուք վասն նոցա։

Ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ լու եղեւ ի քաղաքս վասն Թէրսխանէ քէհեասուն որ կայր ընդ տօնանմային ի Ծովն Սպիտակ զօրագլուխ նաւուք զօրուն պատերազմի. ի պատճառս ինչ առաքէ վէզիրն ղափուճիպաշի կոչել զնա առ ինքն յԷտրէնէ. իսկոյն իմացեալ նորա թէ վասն սպանման ձայնէ զնա առ իւր, առեալ ընթրիս եւ պատիւ եկելոյն ի մէջ նաւի իւրում, եւ բան եդեալ սպասաւորաց, զի յանկարծակի սպանեն զնա եւ ի ծով արկանէն։ Եւ նոյն ժամայն խաչ դրոշմեալ ի դէմս իւր եւ համբուրեալ՝ զգտակ Ֆռանկաց դնէ ի գլուխ իւր, եւ զամենայն կալանաւորսն յերկաթէ արձակէ ի կապից եւ զխաչէլէմ պայրախ բարձրացուցանէ ի գլուխ նաւին, եւ հրամայէ բանալ զառագաստն եւ քարշել զնաւն, եւ այլոցն հարեալ զթմբուկ գոչելով ընդ փողոցն, եւ այնպէս վարէ զնաւ իւրայնօք հանդերձ եւ զօրօք եւ ծառայիւք՝ գնաց եմուտ ի Ֆռանկստան Վենետկոյ։ Եւ այլ նաւքն տեսեալ զայն՝ մտանեն զհետ նորա եւ ոչ հասանեն, այլ դարձեալ ամօթալից։ Եւ եկին ամենայն նաւք Առաջաւորաց Գ[3]շ[աբթ]ի աւուր (14 փետր[ուար]) պահոցն, պատմեցին զայս ստուգապէս լինել իրիս։ Եւ անուն առն այնորիկ մականուամբ Ֆռէնկ Ահմէտ աղա՝ խառն ալեօք, որ էր յազգէ Դաղմատունեաց, զոր ի տղայութեանն բերեալ էին աստ։ Զայս լուեալ վէզիրին եւ ամենայն մեծամեծացն եւ աստ եղելոցն զամօթի հարկանէին։

Յետ սակաւ աւուրց եկն գիր ի տէֆտէրտարէն առ տէֆտէրտարն Ստամպօլու թէ Ժ քսակ միրին առցես ի պատրիարքէն Հայոց, եւ նա կոչեաց եւ ասաց զիրն, եւ սա պատասխանեաց թէ Այդքանով չեմ առեալ զպատրիարքութիւնս, այլ թէ՝ ՃԽՌ-աւ։ Եւ յետ բազում բանից ՃԾ ղուռուշ տվաք առ նա եւ յանձն առ առնել արզ առ մեծ տէֆտէրտարն թէ Այսքան է ասացին եւ դու այդչափ ուզես։ Յայնժամ էմր առաքեալ թէ Դու որ ի[մ եղ]բայր Սո[ւլէյ]ման ղայմ[ախամ] փաշայ, ի հասանել հրամանացս իսկ եւ իսկ ատեն եւ ժամ ասել մի՛ տացես, այլ կալցիս զդայ յերկաթս մինչեւ հատուսցէ զԺ քսակն։ Զայս տեսեալ այս տէֆտէրտարն՝ ոչ ցուցեալ փաշային զայն, այլ յինքն պահեալ եւ կոչեաց զվարդապետն, կարդաց առաջի մեզ. եւ սա ասաց թէ Չեմ կարող այդմ, զի անցեալ ամին այնքան աղմուկն վասն դորա յել յազգէս մերմէ մինչեւ սպանին զնստեալն եւ բազում տուգանս ետուն. օժանդակութեամբ քով տարայց տաց զպարաթն իմ ի տէր։ Եւ անցաք զնորայն զՃԾ ղուռուշն։

Եւ պատրաստեցաք ի ճանապարհ յաւուր տօնի Կիւրղի հայրապետի երկրորդում շաբաթու աւագ պահոցն որ մարտի ամսոյ ԺԷ, նստեալ ի կառս որ ասի սիրիմի, եւ հասաք Գ ժամու քանակաւ ի տեղին յայն ծովակ եւ կղզեակ մանունք որ ասի Չէքմէճէ (Փոքր), եւ անդ հանգեալ ի մէջ պանդոկի։

Կիրակի առաւօտու (18 մարտ) մինչչեւ ծագեալ արփոյն երթայաք ի ճանապարհ մեք միայն եւ ոչ այլ ոք զհետ՝ մինչեւ յօթեւանս մեր, բայց երթեւեկք չէին պակաս, որ յերեք ժամու աւուրն հասաք ի Մեծ Չէքմէճէ որ էր ըստ քատակութեան Փոքուն, եւ ոչ իջեալ ի կառաց, այլ հանգուցեալ զձիս սակաւ պահօք եւ ելաք ի ճանապարհ Զ ժամաւ, հանգաք կիրակի երեկոյիս ի Սիլիվրի հին քաղաք Յունաց յափն ծովու։

Բ[2]շ[աբթ]ի (19 մարտ). ի ժամանակ աղօթից ելեալ անտի՝ ի հասարակել աւուրն մտաք ի Չօռլու Ը ժամաւ եւ հանգեաք ի տուն Հայոց ոմանց անդր եղելոց։

Եւ Գ[3]շ[աբթ]ի (20 մարտ) մերձ ի լոյս մտաք ի կառ, մինչ ի տասներորդ ժամ հասաք ի Պուրղազ՝ ի շէնս արքային Սուլէյմանին, որ զարդարեալ զնա մեծամեծ պանտոկօք եւ բոլորապատ նոյնպէս ամուր քարեայ խանութովք եւ զդարպասսն դէմ առ դէմ խաներացն, նոյնպէս եւ զճամին Սէլաթին ընդ գնայուն ջրոցն։

Դ[4]շ[աբթ]ի (21 մարտ) ելեալ անտի՝ Դ ժամաւ արգիլեցաք զկառս մեր ի Պապա կոչեցեալ գիւղն, եւ անտի Զ-րդ ժամաւ հասեալ ի շէնն Հավսա հանգեաք ի պանտոկսն նոյնասարաս քան զՊուրղազ։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]ի (22 մարտ) ելեալ անտի հասաք ի մեծ քաղաքն Էտրէնէ, չորրորդ ժամաւ քանակաւ որ լինէր իջեւանս Զ ընդ աւուրբք եւ ժամս լինէր միանգամայն Խ եւ Դ։ Եւ յորժամ մտաք ի քաղաք, եւ ահա՛ ելանէր բանակ ամենայն արհեստաւորաց՝ թէ ի պատերազմ երթիցեն։ Եւ էր պատճառ պատերազմին [սո]վորական այս. քանզի արհեստ էր վէզիրին հիւանդանալ յորժամ եւ կամէրն, եւ այժմ հիւանդացեալ էր. եւ ի գալստեանն արքայի առ նա՝ ասէ ցարքայ. Գի՛տ քեզ գործակալ եւ տէր կնքոյդ։ Եւ ասէ արքայ. Զո՞ գիտեմ բաց ի քէն։ Եւ նա ասէ. Ո՛վ առիւծ իմ, արդ օր մահուան իմոյ հասեալ է, զիա՞րդ ասես զիս գիտել։ Եւ հարցանէր նմա, եւ վէզիրն ասէ. Դու գիտես, ի չափ հասեալ ես, զո՛ կամիս՝ այն է վէզիրն քո։ Եւ գնացեալ արքայի առ մայրն ի խորհուրդ, եւ մայրն զիւրն կամէր՝ զԱլի քէհեա։ Եւ հարցեալ վէզիրն առ թագաւորն եւ ուսեալ ի նմանէ զայն, ի նոյն աւուրսն արար հրաման զօրաց, ԺԸ օտա եէնկիչէրոց եւ գլուխ զօրուն արար զԱլի քէհեա, եւ հրամայեաց փոյթ ընդ փոյթ զի երթիցեն։ Եւ յաւուր Ե[5]շ[աբթ]ի՝ մարտի ԻԹ՝ արար ալայ սէրէսքէր, եւ երկիր եպագ թագաւորին եւ վէզիրին, եւ երթայր ի բանակ, նստէր հանդէպ քաղաքին։

Եւ ի միւսում Եշոջ՝ Ե ապրիլի՝ ել ամենայն զօրօքն զօրագլուխն Ալի փաշա եւ գնայր ի Մաճար։ Եւ այգուցն Զ[6]շ[աբթ]ի (6 ապրիլ) առաւօտու առողջանայր վէզիրն եւ մեծ տիւանս առնէր։ Եւ զդեսպանն Լէհայ խիլայեաց, ընդ նմին եւ զԵ արանց եւս զգեցոյց կապայ։ Եւ նամակ թագաւորի եւ պատգամ ի ձեռս նորա ելանէր ի դուրս, եւ ունէր մեծ իշխանութիւն ի վերայ ծառայիցն եւ խրոխտ նախ եւ ապա, եւ երկնչէին յոյժ յոյժ եւ ոչ կարէին հայել բնաւ հրէի նուաստի եւ յետնելոյ, քանզի բազում էր զօրք, եւ գահ թագաւորական այժմ նա լինէր, զի դատաւորք մեծ անդ էին՝ մոլնայն եւ իշխանք եւ նոցին գործակալք, նախարարք եւ սպասաւորք եւ բազումք նստեալ էին ի տուն Յունաց, Հայոց եւ Հրէից եւ Տաճկաց զամենայն օր, եւ ընտանիքն ձանձրացեալք էին։

Յաւուր միում եէնկիչէրիք բռնի մտեալ ի տուն ումեմն՝ լլկել զկինն, որ չէր այր նորա ի տան, եւ կինն զաղաղակ բարձեալ։ Իմացեալ դրացեաց եւ բռնաւորաց արանց, զի յանկիւնս քաղաքին եւ յամենայն գլուխս ճանապարհաց պահէին չորպաճիք՝ զօրօք նստեալ անդէն, եւ կալեալ զնոսա հանեն ի վէզիրն, եւ նա սպանանէր զեէնկիչէրին ընկերօքն եւ ի գետն ընկենոյր։

Եէնկիչէրիք արք Ի կալեալ ի ճանապարհի զփառաւոր կին մի Յունաց եւ վերուցեալ զնա, որ ոտիցն չկոխէր յերկիր, եւ տանին ի պարտէզսն։ Լուեալ զայս արանց քէհապէկին, գունդս զօրաց եդեալ ի վերայ նոցա՝ հասանեն անդ, յաւել քան զԷ արս կորուսին ի նոցանէ ի գետն։

Եէնկիչէրիք հում միս դնեն ի փուռ եփել, եւ ասել զտեղին՝ թէ այս նիշ տեղւոջ պարտիզի կամք, յորժամ եփեսցի՝ բերցէ մանուկ ֆուռունճուն. եւ յորժամ տանի՝ նոցա առեալ ի մէջ զպատանին խայտառակեալ։ Լուեալ զայս ֆուռունճոց թէ յամեցաւ, զօրս հասուցանեն ի վերայ նոցա, կալեալ զնոսա [տա]նին առ [վ]էզիրն. զԴ արս կորոյս ի նոցունց։

Եէնկիչէրի ոմն արբեալ՝ կալեալ զկին մի ճանապարհի եւ քարշէր զնա բռնութեամբ զի տանիցի ուր եւ կամին. եւ քաջացեալ կնոջն աղաղակաւ չփոխել քայլ մի ոտին, եւ նա ստէպ ստէպ քարշէր տանջանօք զմեծ ժամս ճակատ առ ճակատ. եւ իբրեւ ոչ կարէր փրկիլ կինն, սրտապնդեալ՝ իսկոյն հանէ ի բաց զդանակ եէնկիչէրուն եւ հարու ի փոր նորա, եւ առ ժամայն սատակէր։ Եւ որք զնոյն տեսեալ մնային անդ՝ ըմբռնեալ զկինն. նաեւ ընկերք եէնկիչէրուն հասանեն եւ հանեն առ վէզիրն. եւ նա հարցանէր ցկինն։ Եւ ասէ կինն. Ե՛ս արարի. եւ ասէ վէզիրն, Ընդէ՞ր։ Ասէ կինն. Քարշէր զիս մեծաւ բռնութեամբ տանել ի կամս իւր, եւ իբրեւ չկարացի յաղթել եւ փրկել զիս ի ձեռաց նորա, իւրով դանակաւ հարի ի փոր նորա եւ մեռաւ։ Եւ վէզիրն առաքեալ արս վասն համեստութեան կնոջն վկայելոյ, թէ կինն այս անպարկեշտ իցէ՝ ընդ նմին եւ կորիցէ։ Եւ այր նորա ասաց. Ո՛վ տէր, եթէ այնպէս իցէ՝ հրամայեա՛ զի կնոջ իմոյ դահիճ ես լիցիմ. եւ գտանեն զկինն անվնաս։ Եւ վէզիրն զդատախազս կնոջն, որ մեռելոյն ընկերք էին, եւ զնոսա սպան, եւ զկինն բեհեզ զգեստօք խիլայեաց, ետ եւ բաշխս նմա եւ արձակեաց։ Այսպէս կառավարէր զամենայն եւ բուռն իշխանութեամբ տիրէր ամենից։ Եւ բազում եէնկիչէրաց, ղօրուճից եւ օթուրախից զռոճիկն պակասեցուցեալ, եւ զսպահուն նոյնպէս անհամար, քանզի նախ ասէին ԽՌ եւ ԾՌ սպահ յաւելի գոլ, եւ այժմ ԺԸՌ լինէր եւ Ճ-ին Խ, Ճ-ին Կ, Կ-ին Ի, մինչ ի Զ. այսպէս պակասեցուեալ. եւ զայլս պատմեցաք թէ սպան։ Եւ բազումք երկնչէին գալ յայսր եւ առնուլ զռոճիկն զի մի սպանցին պատճառանօք ինչ։ Եւ արկ զձեռն ի պաղատ արքունի, եւ որքան կային ռոճկով՝ զամենայն այնպէս պակասեցոյց եւ զօթուրախսն նոյնպէս ջնջեաց եւ զէնկիչէրոց հինսն այնպէս կորոյս եւ իւրն ճրագ տնկեաց, արար եւ նոր զամենեսեան։ Եւ յերրորդում շաբաթու աւագ պահոցս փոյթ ընդ փոյթ եբեր զԻսմայիլն, որ յուլիսի ԺԵ՝ առաքեաց յամենայն Անատօլի ի թէֆթիշ վասն գողոց եւ աւազակաց, առաւել եւ ապստամբից։ Նաեւ յամենայն գաւառս եւ գեօղս, քաղաքս եւ աւանս եւ շէնս թուր եւ թուֆէնկ եւ այլ զէնս գտեալ, զամենայն առեալ յարքունիս առաքեսցէ, որ մինչ ի Յայտնութեան տօնս ՀԲՌ թուֆէնկ գրեցաւ ի ճէպէխանա արքայի։ Եւ ել գնաց մինչ ի Հալապ քաղաք եւ ի գաւառաց ոմանց մինչեւ բողոքեցին առ վէզիր ի ձեռաց նորա, զի յորժամ մի թուֆէնկ առնէր ի միոջէ, Ե ղուռուշ եւս առնէր վասն վարձի առաքելոյ առ աստ։ Եւ ասացին ԸՃ գլուխ եւ եթ ի Ղօնեայէ առաքեաց առ վէզի[րն] ի մեծամեծ Տաճկաց եւ տոլվաթաւորաց, որ Ճ եւ ԲՃ աղքատք նոքումբք ապրէին ի հացն. եւ զայլ քաղաքաց նոյնպէս իմա՛։ Եւ առեալ զամենեցուն զգանձ եւ հանէր բաժին արքայի. եւ ասացին՝ ընդ ամէնն ԻՌ այր ոչ պակաս սպան ի մեծամեծ եւ յամենայն քաղաքաց։ Վասն որոյ ամենայն ռահք եւ ճանապարհք մինչ ի դրունս Պարսից գայլք եւ գառինք ընկերակից ի ճանապարհ մտանէին եւ ոչ վնասէին։ Այսպէս եւ ի կողմանս Ուռումէլոյ բնաւին անուն գողոց կտրեալ եւ ամենեքեան սկսեալ լինել հողագործ եւ յարուեստ։

Աստ պատմէ՛ զխաղ եւ զճիրիտ արքայի որ անդ։ Եւ զպատրիգին գործ միրին, եւ վճարումն ի Զատիկ որ ի Թէքիրտաղ։ Ի Պուրսայ էնկիչէր աղասու գլուխն պատռելն ի խենթից վէզիրին։

Աւագ Բ[2]շ[աբթ]ի (16 ապրիլ) առաւօտու ելաք յԷտրէնու. երեկոյին ի Հավսայու ելաք մտաք ի Պապա Է ժամու եւ անտի ի գիշերի երեկոյին ի Ղարաղարլըն Ե ժամու, առաւօտու Դ[4]շ[աբթ]ի (18 ապրիլ) ի Թէքիրտաղ։

Թվին ՌՃԹ ապրիլի ԻԲ եւ լուսնին ԻԲ եղեւ Զատիկն սուրբ, յորում աւուր կայր ննջեցեալ քահանայ մի արժանաւոր որ ի շաբաթի աւուր հանգուցեալ էր եւ բերեալ քահանայիցն երեկոյին յեկեղեցի։ Եւ սկսաք պաշտել զկարգ հրաշափառ Յարութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ եւ զկարգ թաղման քահանային Թորոսի՝ մինչեւ ցերրորդ ժամ աւուրն, եւ ապա արձակեալ զժողովուրդն, կէս մի ընդ քահանային գնացին ի թաղում եւ կէս մի ընդ մեզ ի սեղան նստան։

Նոյնպէս եւ յերկրորդում աւուր մեռելոցի (23 ապրիլ) գնացաք ի գերեզմանս բնակչաց տեղոյն, եւ զայգուցն կատարեալ իրիցուն այնմ, եւ մեծաւ պատվով ի պարտէզսն շրջագայեալ ի խնդրոյ մեծամեծաց նոցունց։

Եւ Դ[4]շ[աբթ]ի աւուր (25 ապրիլ) հազիւ պրծեալ ի նոցունց՝ հրաժարեցաք եւ մտաք ի նաւ ի հասարակել աւուրն։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]ի աւուր (26 ապրիլ) հասաք ի մեծապանծ քաղաքս, եւ յոյժ մառախուղ պատեալ էր որ բնաւ պարիսպքն եւս ոչ երեւէր։ Եւ տեսաք զՂալաթայ քաղաքն, որ հանդէպ մեծ քաղաքին կայ ամենայն տամբ եւ շուկայիւք, մէյխանօք եւ պէզէստանօք եւ եկեղեցօք եւ պալատովք վաղաշինօք, որ ասացին զամենայն Հ եւ Ե թաղք գոլ, Հ այրեալ եւ Ե ապա մնացեալ մեր Լուսաւորչի Հայոց եկեղեցովն։ Իսկ Յունաց այրեալն Դ եկեղեցի էր եւ ազգին Ֆռանկաց եւս Է. Բենետիքտոս եկեղեցի մի Ֆռանկաց մնաց, բայց ամենայն գիրք եւ սպասք նորին թալանեցան եւ (պարապ) որ յաւուր Զ[6]շ[աբթ]ի (6 ապրիլ) երեկոյէ մինչ ի շաբաթի երեկոյի, յորում աւուր Է լեալ ապրիլի՝ տօն Աւետեաց Կուսին Աստուածածնի։ Զաղէտ սոցին ոչ կարեմ պատմել, զի ոչ եւս տեսաք որ կայաք յԷտրէնէ եւ լուաք անդ, որ ի Խ-րդ աւուրս ի դուրս կացաք եւ ի լրմանն եկաք ի քաղաքս մեր եւ տեսաք բնաջինջ եղել զքաղաքն Ղալաթայ եւ զեկեղեցիքն ամրաշէն եւ արքայակերտ, մեծածախս եւ կամարաւոր, վայելուչս զարմանալի տեսողաց։ Իսկ եւ դեռ եւս այժմ կան հերարձակ եւ ծոցաբաց եւ զոսկէնկարեալ պատկերսն, որ լացուցանէ զդիտողս խիղճ հայեացք նոցունց։ Այս լինէր վասն մեղաց մերոց, զոր գրեցաք համառօտ։

Կիրակի Նոր որ յապրիլ ԻԹ. ոմն մանուկ տիօք եւ երիտասարդ հասակաւ ի Հայոց զարմէ ըստ սովորութեան իւրում մտանէ առ սիրառն, եւ յորժամ իմացեալ զգալուստ առն նորա՝ ելեալ ի տանիսն եւ անկանի ի վայր թէ փախչի, եւ մեռանէր իսկոյն։ Զայն տեսեալ անցաւորք ճանապարհաց եւ Տաճիկք, այրն այն էմիր էր եւ կարդացող՝ ոչ հաւատայր ի տեսս ազգին իւրում թէ՝ Ի տանէն իմ ոչ է այդ։ Եւ ազգայինք եւ հայր մեռելոյն բերեալ ի տուն, եւ վարդապետն ոչ հրամայեաց կատարել զկարգ նորա եւ կամ թաղել երիցանց։

ԻԶ մայիսի շաբաթի աւուր մերձ յայրեալ տեղիսն ի Ղալաթայ, որ Մէյէթ ղափիսի ասի, այրէր փոքր ինչ շինութիւնն Ժ տունս եւ Ժ տունս աւերաւ եւ ապա էջ հուրն։

Յետ Ե աւուր լինէր տօն Համբարձման, որ մայիս ԼԱ եւ Տաճիկք պայրամ արարին։