Շահզատէ
Սուլթան
Ահմէտնոյն
ժամ
ի
գահն
եղեւ
բազմեալ,
Որ
էր
ամաց
տասն
եւ
վեցից,
հազար
տասն
՚ւ
երկու
սէնէն
լեալ:
Երկուց
գընդից
զօրագըլուխքմուֆթիւ
եւ
վէզիրիւ
կանգնեալ,
Երբ
ասացին
զկեցցէ
արքայ,
ամենեքեան
զխիլաթ
զգեցեալ:
Ապա
եւ
զդին
արտաքս
բերեն,
յԱյա
Սօֆի
տարեալ
թաղեալ,
ԶՍինան
փաշա
արար
վէզիր,
նաեւ
զոմանըս
փոփոխեալ:
ԶՍէլիմ,
զՄահմուտ
զեղբարսն
իւրմահադեղօք
էր
մեռուցեալ,
Եւ
ըզՍուլթան
Մահմէտի
մայրնի
հին
պալատն
իսկ
աքսորեալ:
Ամէն
միոյ
գընդից
սփահաց,
որ
վեց
պօլուկ
կարգաւորեալ,
Տասն
եւ
հինգ
հազար
ոսկօքարքայն
զնոսա
էր
ըռոճկեալ:
Սոյնպէս
եւ
եէնիչէրեացառատաբաշխ
էր
ընձեռեալ,
ԶՃղալէ
զատէ
Սինան
փաշայնսէրտար
յԱրեւելս
առաքեալ:
Եւ
ըզվէզիր
Ալի
փաշայնսէրտար
յԱրեւմուտս
առաքեալ,
Սա
ըստացաւ
խասէքի
մի`զանունըն
Մահփէյքէր
կոչեալ:
Հազար
տասն
եւ
եօթինոր
ի
Հալպայ
սէրտարն
ելեալ,
Լուր
լինէր
սակս
ճէլալեաց,
թէ
կըրկին
են
միաբանեալ:
Ճանփօլատ
օղլին
իւրովքի
Գարաման
զոճիրս
գործեալ,
Ընդ
Ղալէնտէր
օղլուն
չուեն`ի
Գարաման
երկրէ
ելեալ:
ԶԱլպըստան
ասպատակենեւ
զԹիւրքմանաց
վրանսըն
ապռեալ,
Ըզսէրտարին
գալուստ
լուան,
մինչ
ի
Կեօկսու
եղեն
հասեալ:
Սէրտարն
Մըսրայ,
Շամայ
զօրօք,
իւրովք
գընդօքըն
պատրաստեալ,
Երբ
անցին
զջուրըն
Ճիհան,
երսուն
չօրպաճիս
առաքեալ:
Ճէլալիք
տասն
եւ
չորս
տեղուրոյն
ուրոյն
զգունդըս
վառեալ,
Երկից
անգամ
որք
զՕսմանցիսկոտորեցին
եւ
հալածեալ:
Բազում
աւուրբք
բախումն
լինէր,
եւ
պատերազմըն
սաստկացեալ,
Արքունիք
յաղթահարենեւ
ըզբանակսըն
կողոպտեալ:
Ճէլալիք
յետըս
դառնան,
որոց
ըզհետ
փաշայս
հասեալ,
Եւ
Թաթար
խանն
լինի
թային`գերեալ
զնոսա
եւ
կոտորեալ:
Մինչ
ի
Պարս
փախեան
նոքա,
երբ
յԵրեւան
եղեն
մըտեալ,
Էմիր
Կիւնէ
խանին
ասեն,
թէ`
«Շահին
ձեր
եմք
հնազանդեալե:
Եւ
նոքա
՚ստ
սովորութեանխօշամէտի
են
ասացեալ,
Եւ
գըրէ
արզա
շահին`«Պարսիկ
լինին
եւ
դու
ընկալե:
Սէրտար
էքրէմն
ի
Կեսարիաայն
յաղթութեամբ
իբրեւ
դարձեալ,
Լուր
եհաս,
թէ
Թավիլիեղբայրն
եւ
քէհեան
կատաղեալ:
Վեց
հազար
անձամբք
զինինեւ
զԳիր
քաղաքըն
թալանեալԵւ
ըզԹիւրքմանսըն
կողոպտենեւ
ուր
հասինն,
զաւեր
ածեալ:
Իսկ
վէզիրն
հասեալ
նոցա,
եւ
ճէլալիքն
ծանեալ
կանգնեալ,
Երկիցս
անգամ
բախեալք
ի
մարտ,
երկոց
կողմանց
անդ
կոտորեալ:
Դարձեալ
երկից
՚ւ
երից
անգամի
մարտ
դիմեալք
եւ
քաջոտեալ,
Արքունիք
յաղթօղ
գըտանզոմանս
նոցա
՚նդ
բըռամբ
ածեալ:
Երբ
լուաւ
զայս
թագաւորն,
մեծամեծաց
զխիլաթ
յըղեալ,
Եւ
սէրտարն
Մուրատ
փաշայԻստամպօլ
լինէր
դարձեալ:
Չորսհարիւր
կըտոր
պայրաղ,
զորս
ի
ճէլալեացն
էր
առեալ,
Զայնք
ամենայն
ի
գլուխ
ի
վայրբառնան
եւ
ի
պալատ
մըտեալ:
Ամէն
մի
պայրաղի
վերայզանուանս
ճէլալոցն
են
գըրեալ:
Երբ
առ
արքայն
եմուտ
վէզիրն,
խլաթուք
սիրով
յոյժ
մեծարեալ:
Օսմանցոց
իշխանութիւնք`Խուտէմըլ
Հէրամէյն
կոչեալ,
Համայն
սոցուն
արքայքյորժամ
ի
գահ
նորա
նըստեալ:
ԸզՔեապէ
օրթուսին,
որ
ծածկոց
է
վերայ
արկեալ,
Բայց
սակայն
զայն
մինչեւ
ցարդի
յԵգիպտոս
լինէր
գործեալ:
Եւ
՚ստ
աւուրց
պայման
ի
հասելոյ,
յԵգիպտոսէ
ի
Քեապէ
յըղեալ,
Իսկ
հըրաման
թագաւորինսոյն
պատճառէ
վարկեալ
հարկեալ,
Թէ`
«Ի
գահ
արքունեաց
իմի
գործօղաց
լիցի
գործեալԵւ
աստուստ
առաքեսցիե,
զոր
անյապաղ
զայն
կատարեալ:
Եւ
այլ
իմն
նորոգութեանըզնիւթս
եւ
զզարդս
պատրաստեալ,
Ի
հազար
տասն
եւ
ութիսհաւատարմովք
զայնս
ողարկեալ:
Թագաւոր
ի
բերկրութեան
ի
Ստավրօսի
պաղչան
նըստեալ.
Աւետեն
անդ
նախարարք,
թէ`
«Քեզ
արու
որդի
ծընեալե:
Զորոյ
անուն
Մուրատ
կոչէ,
այն,
որ
չորրորդ
նախնեաց
գըտեալ,
Սա',
որ
գընաց
էառ
զՊաղտատ,
երկրորդն
Սուլթան
Ահմէտի
լեալ:
Հազար
եւ
տասն
եւ
ինն
սէնէզՄուրատ
փաշա
սէրտար
յըղեալ,
Իսկ
ի
լըսել
Շահ
Ապասինմինչ
ի
Թավրէզ
եկեալ
հասեալ:
Եւ
ոչ
եղեւ
յանդիմանիլ,
քանզի
ձըմեռն
էր
մերձեցեալ,
Եւ
վէզիրն
յԱմիթ
դառնայր`Շահ
Ապասին
թուղթ
առաքեալ:
Եւ
Շահ
Ապասն
պատասխանինորա
թըղթոյն
էր
առաքեալ.
Այսպէս
զմիմեանս
ողոքէին,
կամ
պատրանօք
զօր
անցուցեալ:
Եւ
մինչդեռ
արքայն
ԱհմէտՏաւութ
փաշա
պարտէզ
նըստեալ,
ԶՔեապէի
օրթուն
ձեւել
խորհին
անդէն,
զոր
նոր
գործեալ,
Արու
որդի
ծընաւ,
ասեն,
Սուլթան
Սէլիմ
զայն
անուանեալ,
Եւ
զՔէրիմէ
փոքր
դուստր
իւրՆասըֆ
փաշին
էր
քեպինեալ:
Ընդ
յաւուրս
իւր
խընդութեանֆէրման
հիւմայուն
արարեալ,
Զի
հանդէպ
Թօփխանէիըզջուր
բերել,
աղբիւր
շինեալ:
Ըզմիզապըն
Քեապէինտախտակ
յոսկոյ
եղեն
շինեալ,
Երկուհարիւր
քըսան
եւ
եօթնզէլմաս
ակունսն
ընդելուզեալ:
Ամէն
մի
իբր
զհայելիս,
՚նդ
որ
ի
բոլորսըն
փայլփայլեալ,
Քէվքէպ
անուն
զմարգարիտ
մի,
որ
իբր
զաստեղ
մականուանեալ,
Ի
միջի
զայն
դընէինեւ
ի
լըրման
Քեապէ
յըղեալ,
Նոյնպէս
զծածկոցըն,
զոր
ասի,
ամի
ամի
էր
առաքեալ:
Զպատճառս
չարեաց
գինի
օղւովսուղ
պատճառէ,
որ
ցնա
յիշեալ,
Վընասուցն
եւ
չարութեաննըկատեցին
եւ
հրամայեալ:
Մուգադա
եւ
էմանէթ,
եւ
թէ
որքան
այլ
դրամ
եկեալ,
Ըզկեօմրուկն
եւ
այլ
կէլուրսոչ
հոգային
՚ւ
ի
բաց
բարձեալ:
Մէմալիքի
Իսլամիէգինի
՚նդ
ցըաւ
մի
երեւեալ,
Կոտորեն
զբըղուղս
ֆուչովքեւ
աւարէ
զծախօղսն
առեալ:
Գալպ
աշըք
կիպիվիրան
իթտիլէր
մէյխանէի,
Պիվէֆալէր
ահտընէտեօնտէրտիլէր
փէյմանէի:
Ընդ
աւուրս
եւ
ընծայիւք
Ֆիլամէնկէ
դեսպան
եկեալ,
Ի
պարտէզն
յՈւսկիւտարոյթագաւորին
զբազպան
պագեալ:
Եւ
ի
պարտեզ
Իստավրօսիմէսճիտ
շինել
էր
հրամայեալ,
Ուր
զաւուրըս
քառասունանդ
ի
շինումն
էր
նա
զբօսնեալ:
Հազար
քըսան
եւ
մէկնՆասըֆ
փաշան
վէզիր
եղեալ,
Շահ
Ապասն
դեսպան
յըղէառ
թագաւորն
աճապարեալ:
Յետ
աւուրց
հրաման
եղեւ,
որ
արքային
հանդէպ
եկեալ,
Ուր
զնամակըն,
զոր
ընթերցան,
արքային
յայն
ոչ
ախորժեալ:
Որոյ
զինչ
եւ
խօսեցան,
դեսպանն
խօսել
ո'չ
կարացեալ,
Վէզիրն
ասաց.
«ԶժամանակիզՍուլթան
Սուլէյմանինն
հաճեալ:
Թէ
՚նդ
Շահ
Թահմաս
զառեալն
պայմանեւ
զկուպարացն,
որք
են
գրեցեալ,
Խօսք
ընդ
մէջ
մեր
եզերեսցիեւ
զուխտս
նոցա
լիցուք
հաստեալե:
Զկընի
աւուրց
հրաման
լինի`յար
զի
տուն
արքայի
նա
գալ,
Ուր
արքայի
զքղանցըս
պագէորոյ
զխիլայն
արդ
զգեցուցեալ:
Եւ
հրամայէ`
ըստ
օրինիզնամակ
Պարսից
շահին
գրեալ,
Եւ
ընդ
Կարնոյ
պէկլէրպէկւոյզդեսպանն
դընեն
՚ւ
ուղեւորեալ:
Եւ
զհանգամանս
ստորագրելոյ,
ըզկուպարից
զուխտ
նորոգեալ,
Ի
չաւուշիցն,
որ
մականուամբ`Ինճիլու
Մուստաֆա
կոչեալ,
Առ
շահն
երթայ
մընայ,
՚նդ
որ
ոչ
լինէր
բանն
եզրացեալ,
Ընդ
Նասըֆի
վէզիրութեանիբրու,
ասեն,
ինչ
անդորրեալ:
Սկսաւ
Նասըֆն
գոռոզանալ,
ընդ
նախարարս
խոժոռանալ,
Ըզմարդելուզս
զփասքուսս
պահէր,
որք
զմեծամեծս
լեզուագարեալ:
Եւ
փոփոխէր
զտեարս
մանսուպից`անըզգամեալ
՚ւ
ագահացեալ,
՚Նդ
թագաւորն
եպերանօքերբեմն
ծաղու
զգործ
իւր
ազդեալ:
Նախարարք
ֆէթվա
առին,
տան
արքային
յիշեցուցեալՈր
ետ
ֆէրման
եէնչէր
աղին`յարկ
վէզիրին
յանկարծ
հասեալ:
Ուր
խեղդեցին
ըստ
արժանոյն,
զՄահմէտ
փաշայն
վէզիր
առեալ,
Որ
արքային
եւ
սա
փեսայեւ
ղայմախամ
երբեմն
եղեալ:
ՅԷտրէնէ
արքայն
երթայեւ
զՍէլիմին
վառըն
վառեալ,
Սուլթան
Մուրատին
Երրորդումդըստերս
եօթնակ
էր
մընացեալ:
Զամէն
մին
փաշի
միոյկարգել
արքայն
էր
հրամայեալ,
Ծնաւ
շահզատէ
մի
արքային,
զոր
Հիւսէին
է
անուանեալ:
Կըրկին
անգամ
զԽալիլ
փաշամեծ
գաբիտան
ծովու
կարգեալ,
Ընդդէմ
նաւուց
իշխանութեանցոմանց
Ֆռանկաց
հանդիսացեալ:
Խալիլ
փաշայն
էր
գաբիտան,
ամի
ամի
ի
ծով
ելեալ,
Զհարիւր
անձինս
երբեմն
գերեաց`ընդ
Մալթէզցոց
պատերազմեալ:
Զերկու
նաւս
այրեաց
նոցա,
զոր
Մալթացիք
կամաւ
չտուեալ,
Արքայի
զիրս
ազդեցին`վերայ
կղզոյն
գընալ
հարկեալ:
Ի
միւս
ամի
վառեալ
սրտիւք,
զինուք,
զօրօք,
նաւուք
ելեալ,
Փոքր
փոքր
զռահս
գողանանմինչ
ի
կղզին
Մալթա
հասեալ:
Եւ
յամէն
մի
նաւուց
զմարդ
մի
ի
գիշերի
արտաքս
հանեալ`Լըրտեսել
զվայրիցն
եւ
զռահսն՚ւ
ի
գաբիտանն
անդրադառնալ:
Ուր
ամէն
մըղոնի
տեղոջՖռանկք
զպուրճ
մի
էին
շինեալ,
Զտաճիկս
տեսին
պուրճից
պահնորդք,
պրճէ
ի
պուրճ
զծուխ
հրոյ
ցուցեալ:
Մինչ
եհաս
ի
կլայն
Մալթա,
որք
եւ
զզինուորս
վառեալ
կանգնեալ,
Հետեւակ
եւ
ձիաւորքբիւրաւորօք
անդուստ
ելեալ:
՚Նդ
որ
եւ
Տաճիկք
ճապաղեցան,
վարեն`
մինչեւ
ի
կլայն
հասեալ,
Մեծ
մարտ
անդ
լինելովերկուց
կողմանց
են
գէշ
անկեալ:
Կրանգօճ
անուն
գըլխաւոր
միերկու
որդովք,
բազմօք
անկեալ:
Զարտորայսն
եւ
այրեցինեւ
զպարտէզսըն
կոտորեալ:
Զմարդս
անասնօք
նոցա
քըշեն,
դառնան
ի
նաւս
եւ
խընդացեալԵւ
նաւուք
գան
բոլորին`հանդէպ
կլայի
համայն
կանգնեալ:
Խորհէին
եւ
խոկային`զկըլայն
Մալթա
ուտել
հնարեալ,
Եէնիչէրիքըն
լէվէնտովքի
դուրս
կամին
խիստ
ընթանալ:
Մանաստըրէն
զմեծամեծ
թօփսարագ
արագ
ցՏաճիկս
ձգեալ,
Որք
անդ
եւս
ոչ
հանդուրժեն,
ըզնաւս
յետս
յետս
քարշեալ
փախեալ:
Ընդ
սոյն
եղանակիՄանեացոյց
ազգն
ապըստամբեալ,
Որք
ի
Մօոայու
տաղըստանԱռնաւուտքն
Հոռոմ
բնակեալ:
Քանիցս
անգամ
յարքունուստ
զօրքանդ
արձակին,
բայց
կոտորեալ,
Երբեմն
հեստի,
երբեմն
հնազանդ,
որոց
լուր
յարքունիս
հասեալ:
Գաբիտանն
ծովու
կողմամբվերայ
նոցա
երթալ
հարկեալ,
Ասլան
փաշա
սէրտար
կարգի,
սանճաղ
պէկովք
անդ
զետեղեալ:
՚Նդ
բռամբ
ածեալ
ի
նոցանէ,
զոմանս
նոցուն
անդ
կոտորեալ,
Որք
գիր
՚ւ
մարդ
յըղեն
ժըտիւզհարկս
ըստ
հընոյն
հնազանդին
տալ:
Եւ
ի
Սեաւ
ծով
ազգ
Ղազախացզծովեզերայսն
կոխեալ
ապռեալ,
Մինչ
ի
Սինօպ
քաղաք
եմուտ`զմարդիկ
եւ
զինչսըն
կողոպտեալ:
Շագշագի
Իպրահիմ
փաշա,
որ
ի
Սեաւ
ծով
պահնորդ
մնացեալ,
Որ
Թաթարաց
զիրն
այն
ազդէ,
երբ
ի
կողմ
ինչ
Ղազախք
ելեալ:
Թաթարք
հասին,
մարտեան
՚նդ
իրեարս,
յերկուց
կողմանց
կոտորումն
լեալ,
Զքըսան
Ղազախս
ըզհետ
բերին,
զորս
ի
տիւան
են
գլխատեալ:
Յարքայէն
փաշա
կարգի`զՕզի
կըլայն
նոր
նորոգեալ,
Զոմանս
եւ
զկլայս
նոյն
կուպարիցընՂազախաց
ամրացուցեալ:
Ման
օղլին
ի
Լիբանանլերանց
Տուրզոցն
էր
իշխեցեալ,
Ըստ
ուխտին
իւր
ի
ֆէթիհիցնզընծայսն
արգել
արդ
ընդվըզեալ:
Հազար
քսան
եւ
մէկ
սէնէիսգիր
հրամանի
արքայն
յըղեալ,
Ոմանք
փաշայք
անդըր
հասին,
Շամայ
փաշայն
սէրասքէր
լեալ:
Իսկ
Տուրզիք
յանցըս
լերանցնեւ
ի
կըլայսն
զզօրսն
տարածեալ`Եւ
ի
վերայ
Օսմանցոց
գան,
եւ
պատերազմըն
սաստկացեալ:
Բայց
Հաֆիզ
Ահմէտ
փաշայնզոմանս
կըլայս
այնց
պաշարեալ,
Անձնատուրք
ոմանք
եղեն,
յերկուց
կողմանցըն
կոտորեալ:
Իզէլտին
այնց
զօրագլուխհինգ
հարիւրով
էր
գըլխատեալ,
Ման
օղլին
ի
նաւ
եմուտ,
ի
Ֆռանկս
փախաւ,
յորս
զյոյս
եդեալ:
Հաճեցաւ
զմիտըս
Ֆռանկաց,
որք
հինգ
նաւու
զօրօք
եկեալ,
Եւ
հանին
զթօփս
ի
ցամաք,
Տուրզիքն
լերանց
յօգնել
իջեալ:
Փաշայք
լուան,
յեզեր
ծովուզօրօք
իւրեանց
վերայ
հասեալ,
Տուրզիքն
փախեան
անդր
ի
լերինս,
եւ
Ֆըռանկ
նաւք
յետըս
դարձեալ:
Էմիր
Շէրիֆէլտին
եւ
ոմնչորս
հազարաւ
ի
մարտ
կանգնեալ,
Եօթն
ժամ
՚նդ
իրեարս
բախեան,
եօթնհարիւր
Տուրզիք
անկեալ:
Եւ
ի
Ռում
յանուն
վայրումյայգն
Օսմանցիք
վերայ
լըցեալ,
ԶՇէրիֆէլտին
կառափնատեն`իբրեւ
զհազար
Տուրզիս
ջարդեալ:
Հուր
բորբոքեն
ի
բնակութիւնսնեւ
զոմանս
կլայս
նոցա
առեալ,
Իսկ
Ման
օղլոյ
միւս
եղբայրն,
Էմիր
Իւնուսն
էր
անուանեալ:
Հինգ
հազարաւ
թուֆէնկւորաւՊանպաս
կըլայի
ներքոյ
վառեալ,
Օսմանցիք
անդր
ընթացանեւ
ըզնոսա
տկարացուցեալ:
Այսպէս
զամս
քըսան
՚ւ
երկուընդ
նոյն
երկիր
պատերազմեալ,
Երբեմն
ուխտեն
զհնազանդութիւն,
երբեմն
գունդ
գունդ
խազմ
արարեալ:
Մինչ
՚ստ
առաջնոցն
զուխտ
հաստատեն,
առ
Օսմանցիս
յառէջ
զիջեալԵւ
զընծայն,
որ
ամ
յամէ,
առ
արքունիս
յար
աղերսեալ:
Յետ
եւ
սպանման
նոյն
Նասուֆին,
որ
երկու
ամ
զնովաւ
անցեալ,
Ըստ
Նասուֆի
ուխտադրութեանեւս
ի
Պարսից
ընծայն
չեկեալ:
Ընդ
որ
արքայն
սաստիկ
յիշէ,
զվէզիր
Մուհամէտըն
հարկեալ,
Ել
գընաց
մինչ
ի
Հալապ`զորըս
բազումըս
գումարեալ:
Նաեւ
զՂարս
քաղաք
շինեն,
ի
պահպանումն
զօրս
անդ
ածեալ,
Հասին
ի
դաշտն
եւ
Րէվանուեւ
զհող
կուտելըն
պատրաստեալ:
Ի
ցերեկի
երբ
զհող
քըշեն,
ըզհողն
ի
ցայգ
ի
ներքս
քարշեալ,
Եւ
քսան
աւուրբք
շատ
ծեծէինեւ
անօգուտ
էին
խոնջեալ:
Շինեն
Օսմանցիք
թապիէեւ
մեծ
թօփովք
զայն
ծակոտեալ,
Ի
ծակոտեալ
տեղոց
հնարուքբազում
կողմանց
ի
ներքս
վազեալ:
Սուսերամերկքըն
Օսմանցիք,
սէրտէնկէչտիք
ի
մահ
դիմեալ,
Թուֆէնկէնտազ
Մազընտարանքսուրխիսէրանքըն
ճակատեալ:
Ուր
բազումք
կոտորեցան,
եէնիչէրւոց
աղայն
անկեալ,
Եւ
խոցեալ
Թիւրքճէ
Պիլմէզն,
եւ
այլքն
անդուստ
յետըս
փախեալ:
Իսկ
Թէքէլի
Մահմէտ
փաշաՎանայ
պէկլէրպէկի
էր
լեալ,
Սա
գարաուլ
ընդ
սահմանօքՊարսից
՚ւ
Օսմանցոց
պահնորդեալ:
Անդ
չորս
խան
բազում
զօրօքի
պօղազ
մի
դարան
կացեալ,
Օսմանցիք
ծանեալ
զնոսաիբր
ըզմեղու
վերայ
հասեալ:
Զհազար
անձինս
նոցա
սպանենեւ
զհինգհարիւր
լեզու
առեալ.
Շահն
ընդ
բոլոր
եղած
լերինսնի
գիշերի
զհուր
բորբոքեալ:
Ի
Րէվան
շատ
մէթէրիսշինեն
եւ
զպուրճ
ինչ
աւերեալ,
Քառասուն
եւ
չորս
օր
մարտ
առնենեւ
լաղըմ
մի
ոչ
ներգործեալ:
Շատ
թօփից,
որ
ոչ
մընաց,
եւ
եղանակն
աշնան
մերձեալ,
Յետ
դառնան
իբր
համոզել`ի
Սօղանլի
եայլան
անցեալ:
Անհամար
անձիւնք
մեռան,
սէրտարն
լինէր
լեզուագարեալ,
Լուեալ
արքայն
ընկէց
զվէզիրն,
զԽալիլ
փաշայն
վէզիր
առեալ:
Խալիլ
փաշայն
սէրտար
եղեւ,
գընաց
յԱմիթ,
եղեւ
ձմերեալ,
Ճանպէկ
Կիրայ
խան
ի
Պարս
անց`զԳանձակ
եւ
զՆախջուան
կոխեալ.
Եւ
ի
սահմանսըն
Ջուղայուարքայ
կամօք
յախին
գնացեալ,
Յորոց
եհան
երսուն
հազարանձինս
գերի
զհաճոյսն
առեալ:
Առ
վէզիրն
դառնայր
յԱմիթ,
վէզիրն
՚նդ
առաջ
նըմա
ելեալ,
Ում
խիլաթս
զգեցուցանէյարքայէն
եւ
յինքենէ
այլ:
Իսկ
արքայն,
որ
յԷտրէնուի
Ըստամպօլ
լինէր
դարձեալ,
Զի
եւ
ոմանք
ի
սօլաղիցն՚ւ
ի
փէյիկիցն
՚ւ
այլք
ձանձրացեալ:
Զի
անձրեւք
առատացան,
եւ
տիղմք
ռահիցըն
թաւացեալ,
Մէջ
Սիլիվրոյ
եւ
Չօռլուիոմանք
ի
տիղմըս
մըխեցեալ:
Զօրք
եւ
զօրագըլուխք
համայնըստ
օրինի
կարգաւորեալԵւ
զալայ
մեծ
արարին`ի
Թէրսխանէ
պաղչան
իջեալ:
Դարձն
արքայի
եւ
յԷտրէնուՄահմէտ
Կիրայ
խան
ռահն
հասեալ,
Եւ
վըրանին
երբ
հանդէպ
գայր,
զայն
արքային
են
ծանուցեալ:
Ղափուճի
պաշիք
երկուք՚նդ
առաջ
խանին
են
ողարկեալ,
Որք
զերկուց
բազկաց
կալնունեւ
առ
արքայն
այնպէս
մուծեալ:
Մերձեցաւ
զծայր
բազպանին,
համբուրէր
եւ
յետս
յետս
չոգեալ,
Եւ
ըզխիլաթն
անդ
ըզգեցոյց,
եւ
շքեղութեամբ
ի
դուրս
ելեալ:
Իստամպօլ
եմուտ
արքայն,
յիւր
նոր
ճամին
կամիւր
գընալ,
Զոր
եօթն
ամօք
շինեալ
էին,
որ
յԱթ
մէյտան
լինի
հիմնեալ:
Երբ
ասացին,
թէ`
թըմեցաւզկուպղայսն
ի
դուռն
կախիլ
գնալ,
Հանդէպ
ճամոյն
զօթաղս
կազմեն,
եւ
թահդիշահ
անդ
բարձրացեալ:
Համայն
ուլէմա
քաղաքինեւ
էրքանի
տէվէլէթն
խըմբեալ,
Եւ
այանի
սատէթ
պատրաստ`՚ստ
կարգի
պատուոյ
տաղաւորեալ:
Եւ
համայնք
ի
ներքս
մըտինեւ
յարքայէ
զխիլաթ
զգեցեալ,
Հազարաց
չափու
արանցզկապայս
եւ
զսօֆըս
վեր
արկեալ:
Նոքումբք
յօթաղ
արքային
գան,
երեւելով
երկըրպագեալ,
Նախ
վէզիրն
վուզէրայիւքըզշնորհաւոր
նըմա
ասցեալ:
Եւ
մուֆթին
գուղաթ
գնդովք,
նախարարք,
որք
կարգ
կարգ
մըտեալ,
Ուր
տեսին
մուճէվէզովքզերկ
շահզատէսն
ընթեր
կանգնեալ:
Յետ
ամսոց,
որ
զուլգատէկոչեալ
ամսոյն
մուտըն
հասեալ,
Ախտացեալ
թագաւորինեւ
ոչ
ուստեք
զդեղըն
գտեալ:
Զի
բըժիշկք
շատ
հնարեցան
եւ
ոչ
իրօք
մի
ներգործեալ,
Զի
եւ
խըստեալ
օր
ըստ
օրէի
քսան
՚ւ
երեքն
ամսոյն
հասեալ:
Մեռանէր
սուլթան
Ահմէտ`մեծաւ
բախտիւ
զանուն
ստացեալեւ
եթող
զերիսն
որդիս`զՕսման,
զՄուրատ,
զԻպրահիմն
այլ:
Շահզատէից
փոքր
լինելոյզՄուստաֆա
խան
յաթոռ
եդեալ,
Եւ
գահանիստ
վերայ
նորանախարարքն
զայն
արժան
տեսեալ:
Ըստ
օրինի
ժողովելովընդ
մուֆթոյն,
որ
Էսէտ
կոչեալ,
Գայմագամ
Մուհամէտ
փաշազարքայն
ի
գահն
են
մեծարեալ:
Ապ
ի
ճամիսըն
սէլաթինս
մազինք
սկըսան
զսէլան
ձայնեալ,
Եւ
մունետիկք
ի
սասդերովքի
քարոզել
բաժանորդեալ:
Եւ
ապ
զԱհմէտ
խանիզդին
ի
ներքուստ
արտաքս
հանեալ,
Որոյ
մուֆթին
զիմամութիւնճէնազէին
այնմ
արարեալ:
Եւ
վէզիրք
եւ
նախարարքհետեւակ
ըզկնի
երթեալԵւ
ի
ճամին,
զոր
նոր
շինեաց,
տարան
խըմբիւք`
անդըր
թաղեալ:
Սուլթան
Մուստաֆայն
երբ
նըստեալ,
եղբայր
Ահմէտի
ասացեալ,
Սա
ի
բընէ
էր
անհանճար,
պակասամիտ
այր
երեւեալ:
Զաշխարհական
գործն
ոչ
գիտէր,
զարքունականն
իսկ
ոչ
ծանեալ,
Ի
ծովս
ձըկանց
զոսկի
սըփռէր`տեսցէ,
թէ
ձուկք
լիցին
կերեալ:
Եւ
ի
գընալ
զճանապարհայնոսկեաւ,
զարծաթ
տարաճապղեալ,
Այս
իր
իբրեւ
աշխարհ
ետես,
զէութենէ
նորա
ծանեալ:
Մահփէյքէր
կինն
Ահմէտիօր
ըստ
օրէ
զայլս
թելադրեալ,
Որոյ
կամացն
հետեւեցանորք
յարքունիս
՚ւ
որք
արտաքս
լեալ:
Տարըլաստէ
աղասին,
որ
Մուստաֆա
աղաեյն
կոչեալ,
Մուհամէտ
փաշայն,
որ՚ստ
ժամանակին
գայմագամ
լեալ:
Ծանուցանեն
միշտ
մուֆթին,
«Լաւ
չէ,
ասեն,
այսպէս
մընալ,
Օր
մի
յառաջ
հընարեսցուք,
զի
մի'
այլեւս
բարքըն
հաստեալե:
Խորհուրդ
առին,
զի
՚նդ
արշալոյսնհամայնք
ի
տիւանի
խըմբեալ,
Գըզլար
աղայն
գընաց
ի
յարկն,
որ
Սուլթան
Մուստաֆայն
նըստեալ:
Զդուռն
ի
վերայ
ամրափակեաց,
որ
նըստած
յարկն
յարգելս
մնացեալԵռ
ամսօք
եւ
տասն
աւուրբքՄուստաֆա
խան
ի
գահն
նըստեան:
