Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 218

Գրիչ` Վանական

Վայր` Հռոմ

ա

<264> Փառք համագո եւ միասնական Երրորդութեանն յաւիտեանս յաւիտենից ամէն:

Յամի վեց հարիւերորդի ութսըներորդի իններորդի (1240) թուականի աւարտագործեալ եղեւ սուրբ եւ կենսատու Աւետարանս Քրիստոսի Յիսուսի Աստուծոյ մերոյ, զոր ընկալեալ յաստուածալուր վարդապետութենէ երկնաւոր հովուապետին սրբոց աւետարանչացն Մատթէոսի, Մարկոսի, Ղուկասու եւ սրբոյն Յովանիսի աստուածաբանի, յառաջացեալքն յանապական եւ յանմահաբար գետոյն չորից յորդախաղաց վտակաց յարբումն <265a> եւ ի զովացումն ծարաւի անձանց եւ յաւրինեալ զսա թագ արքայական, եդին ի գլուխ, մաւրս մերոյ կաթողիկէ սուրբ եկեղեցոյ, ի պարծանս հանուրց հաւատացելոց եւ ի փառս փառաց թագաւորին: Զոր իմ` բազմամեղի եւ անարժան քահանաի Ստեփանոս Համշինեցի, տկար մարմնով եւ հոգւովս եւս առաւել, ստացա զսա յիշատակ ինձ եւ գանձ անկողոպտելի, եւ փրկանս մեղուցեալ հոգւոյն: Ընդ նմին եւ ծնողաց իւրոց` Սոսթանէս քահանայի հաւր իմոց, եւ մաւր իմոյ, եւ պապուն իմոյ Միխել քահանաի, եւ եղբաւր իմոյ Գէորգա քահանաի, եւ Ճուան նաւտարին, եւ այլ արեան մերձակաից:

Արդ, ես Ստեփանոս թափուրս ի գործոց բարեաց եւ լրացեալս ամենայն յանցանաւք, զերեսս ի մայրն եդեալ աղերսահայց մաղթանաւք խնդրեմ յամենեցունց, զի ո ոք եւ իցէ, որ ժառանգէ զսա յետ ելից մերոց յաստեացս, սրտի մտաւք կարեկցաբար իբրեւ եղբաւր սիր <265b> ելոյ աղաւթից եւ յիշման արժանի արասջիք եւ թողութիւն մեղաց խնդրեցէք առաջի մեղսաքաւիչ սուրբ պատարագին` Ստեփանոսի եւ վերագրելոցն ի սմա: Յիշեսջիք եւ զԱւետիս փիլիսոփայն, որ յաւժար կամաւք ետ զաւրինակն գովելի, տացէ նմա Քրիստոս մասն ի սուրբ առաքելոցն, եւ զերկնից արքայութիւնն, եւ գրէ զնա ի գիր վերնագունին Սիովնի:

Եւ արդ, գրեցաւ սա ի յակնադիտակ եւ ի հռչակաւոր մայրաքաղաքս Հռոմ, ընդ հովանեաւ սուրբ առաքելոցս Պետրոսի եւ Պաւղոսի, ի Հանգըստարանի տանս Հայոց, ի դրանս սուրբ Աստուածածնիս, ձեռամբ տկար եւ մեղապարտի միոյ Վանական կոչեցելոյ: Զոր այր մի աստուածասէր եւ բարեպաշտաւն ի Հռոմա, անուն Յակոբ, եւ ամուսին իւր եւս բարեպաշտ եւ հոգեւոր տաին աւրըստաւրէ զպարէնիկն ի պէտս կերակրոյ վատշուեր մարմնոյս: Արդ, այն որ առատն է ի տուրս <266a> պարգեւաց, տացէ նոցա վարձս ըստ վաստակացն, զոր յիս արարեալ, ընդ միոյն հազարապատիկ, եւ զերկնից արքայութիւնն պատրաստէ ի հանդերձեալ երկրին:

Ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած այս կամաւոր աղքատացս, որ կան աստ բազում տառապանաւք, արանց եւ կանանց, առաջնորդի տեղոյս Սարգսի եւ այլ միեղէն եղբայրութեանս, եւ մասնակից արասցէ բարեվաստակ մշակացն, նա եւ գրողի սորա Վանականին եւ իւր ծնողացն եւ նոցա, որ սրով ելին յաշխարէս:

Արդ ըստ իմում կարողութեան արտասանեցի զսա որչափ կարասցի, եւ դու ընկալ զսա, ո՜վ մարդ Աստուծոյ եւ պատուական եղբայր, եւ զեղկելիս յիշեա ի Տէր, եւ դու լիջիք ի հաճոյսն Աստուծոյ:

բ

<126a> Քրիստոս Աստուած, ողորմեա Ստեփաննոսի քահանաի ստացողի սորա: Ողորմեա Քրիստոս Աստուած եւ այս մաւրս հոգեւորի, որ բազում աշխատութեամբ ի ժամ գրելոյ սորա սպասաւորեաց ինձ յաւժար կամաւք:

գ

<205b> Ո՜վ բան, եւ Հայր, եւ Հոգի Սուրբ, ողորմեա Ստեփանոսի քահանաի ստացողի սրբոյ Աւետարանիս եւ իւր ծնողացն, եւ անպիտան գրողի սորա Վանականի եւ իւրայնւոցն:

դ

Կազմող

<78b> Ստեփաննոս արգելական եւ երջանիկ ճգնաւոր Քրիստոսի ստացաւ զսուրբ Աւետարանս իւր աղքատութենէ, ի վայելումն կենաց եւ ի յիշատակ հոգոյ եւ ծնողաց իւրոց եւ յետ մահուան իւրոյ յով անկանի իւր պատարագ առնէ Կ (60) աւր:

Ստացող ի սորա եւ կազմողի ողորմեսցի Տէր Յիսուս Քրիստոս:

ե

Ծաղկող` Յովանիսիկ

<267a> Ընդ նմին զթափուրս ի բարեաց զանպիտանս եւ զտխմարս զՅովանիսիկս աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս եւ դուք յիշեալ լիջիք ի միւսանգամ գալուստն, եւ ծաղկիս անմեղադիր լինել, զի կար մեր այս է:

***

ՎԱՐՔ ՆԵՐՍԻՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ

Սոփերք, ԺԴ, էջ 82-83

Հեղինակ

Ի թուականութեանս Հայոց վեցհարեւր ութսուն եւ ինն (1240) զկնի եւթանասուն եւ եւթն ամի` վերափոխման սրբոյ հայրապետին Ներսեսի, ի հրամանէ եւ յորդորմանէ սուրբ վարդապետին Յովհաննու, շարադրեցի զՊատմութիւնս սուրբ հայապետին Ներսիսի եւ նախնեացն` ճշմարտաճառ եւ անսուտ պատմութեամբ, ի ժամանակս քրիստոսապսակեալ բարեպաշտ թագաւորին Հեթումոյ յաշխարհիս Կիլիկեցւոց, որ երրորդ է ի Լեւոնէ բարեպաշտ առաջնոյ արքայէ այսմ նահանգի:

***

ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԳԻՐՔ ՄԽԻԹԱՐԱՅ ԳՈՇԻ

Զմմառ, 180, Քեշիշեան, Ցուցակ, էջ 426

Գրիչ`

Տէր Յիսուս ի վայելումն տացէտեառն վրթանիսի արհիեպիսկոպոսի եւ հոգեւոր վերադիտողի, եւ բազմաց բարիս շնորհողի, եւ մոլորելոց դարձուցչի եւ մեղուցելոց մխիթարչի:

ՈՁԹ (1240):