Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Սրուաձտեան, Թորոս Աղբար, Ա, էջ 327-328

Կազմող` Սիմէոն արքեպիսկոպոս

Վայր` Մալաթիա

Զմեղաւք մեռեալ հոգին,

Զտէր Սիմէուն արքեպիսկոպոսին,

Մալաթիոյ վերայդիտողին,

Եւ իմ որդի Ուսլուբէկին`

Վարժեալ ձեռամբ վարդապետին

Առիստակէս ռաբունապետին:

Վերջին կազմողս ի Մելիտենին,

Ի դուռն Սուրբ Գրիգորին, Ի ՉԳ (1254) թուականին

Ի յունիս ամսեանն քսաներկուսին:

Ով որ կարդայ ի յատենին,

Նա մեզ ասէ զՔրիստոս որդին,

Եւ զհայր մեր յերկինքն ի յետ նորին,

Նա թողցի իւր մեղքն եւ իւր ծնաւղին

Եւ ժառանգէ զերկնիցն զբարին:

Եւ Աստուած ողորմի իմ վարդապետին,

Առիստակէս րաբունապետին,

Եւ ինձ անարժան եւ անպիտան ծառային`

Տէր Սիմէովն արքեպիսկոպոսին,

Եւ ծնաւղաց իմոց առաջին եւ վէջին,

Հոգեւորին եւ մարմնաւորին:

Եւ ամենայն երեան մերձաւորեցն ամենին,

Ով որ ասէ լի սրտիւ զՏէր ողորմին,

Նա Քրիստոս թողու զիւր անցանքն եւ նախնեաց նոցին,

Ամէն, հազար, հազար ամէն:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վենետիկ, 90, Սարգիսեան, Ցուցակ, էջ 205-210

Գրիչ` Յոհաննէս

Վայր` Հռոմ

<216b> Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն ամենայն արարածոց, որոյ անքակ եւ անսահման է աստուածութիւնն, որ ոչ առեալ եւ ոչ սկսեալ, ոչ դադարումն քո աստուածական թագաւորութեանդ: Որ առաքեցեր զբանդ Աստուած` զՈրդիդ քո սիրելի, որ է յառաջ քան զյաւիտեանս, ի խնդիր ադամեան մարմնոյն, կուսածին երկրորդ Ադամ: Եւ զամենայն կիրս մարդկային` յանձին իւրում կրեալ, բայց ի մեղաց, եւ քաղցրուսոյց վարդապետութեամբ իւրով բարբառեալ ասէր. Եկայք առ իս աշխատեալք, եւ ես հանգուցից զձեզ: Եւ յայսմ քարոզութեան հետեւեալ զհետ ճշմարտութեանն Քրիստոսի առաքեալքն, յորոց ոմանք քարոզք աստուածունակ անաւրէնութեանն, եւ ոմանք աւետարանիչք աստուածութեանն, որ ունի յինքեանս զչորս վտակս գետաց յեդեմայբուղխս աղբիւրացն, արբուցանելով զպասքումն հաւատացելոցս:

Մատթէոս աւետարանիչն ի կոչմանէ Փրկ[չ] ին երթեալ զհետ Քրիստոսի, ականատես եղեալ սքանչելեաց Տեառն եւ վարդապետութեանն, ընկալեալ զՀոգին Սուրբ եւ վերնատան, յետ Է (7) ամի համբառնալոյ Փրկչին մերոյ, գրէ զԱւետարանն յԱնդիոք քաղաքի` եբրայեցոց բարբառովն, որ բովանդակէ յինքն թիւս ՅԾԵ (355) աւետարանս գլխաւորս ԿԶ (66):

Մարկոս աւետարանիչ` աշակերտեալ Պետրոսի առաքելոյ, հրամանաւ նորա գրեաց զԱւետարանն յԱղեքսանդր քաղաքի, յետ ԺԵ (15) ամի վերանալոյ Փրկչին մերոյ յերկինս, գրեաց եգիպտացոց բարբառովն, որ բովանդակէ յինքն ՄԼԲ (232), Աւետարան գլխաւոր ԾԲ (52):

Ղուկաս աւետարանիչ աշակերտ եղեալ Պաւղոսի առաքելոյ Ի Հռոմ քաղաքի, յետ Ի (20) ամի համբառնալոյ Տեառն յերկինս, գրեաց զԱւետարանն հռովմայեցւոց բարբառովն, որ բովանդակէ յինքն թիւս ՅԽԲ (342), Աւետարան ՀԲ (72):

Յովհաննէս աւետարանիչ` ականատես եղեալ Փրկչին սքանչելեացն եւ վարդապետութեանն, յետ ԾԲ (52) ամի գրեաց զԱւետարանն յԵփեսոս քաղաքի, յունական բարբառովն, որ բովանդակէ յինքն թիւս ՄԼԲ (232), եւ Աւետարան գլխաւորս ԾԶ (56):

Արդ այսմ աստուածային պատմութեանս ցանկացող եղեալ աստուածասէր քահանայ Յոհաննէս, որ բազում աշխատութեամբ եւ փափաքանաւք գրեցի զսայ` ի վայելումն կենաց, եւ յիշատկ հոգւոյ իմոյ, եւ ծնողար իւրոց, եւ ի բարեխաւսութիւն առ Աստուած, յահեղ աւուրն դատաստանի ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած` արարիչն ամենայնի, եւ արժանի արասցէ լսել գերանաւէտ ձայն` զԵկայքն աւրհնեաց Հաւր իմոյ:

Արդ, գրեցաւ Սուրբ Աւետարանս ի թվիս Հայոց ՉԳ (1254), ի մեծ եւ յանուանի եւ յակնադիտակ եւ ի հռչակաւոր քաղաքիս Հռոմ կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ սուրբ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի, ի խորանիս Սուրբ Պետրոսի:

Ո՜վ սուրբ եղբարք, որք հանդիպիք այսմ աստուածային քնարիս, յերեսս անկեալ աղաչեմ` յիշեսջիք զիս եւ զծնողսն իմ, եւ զեղբարս զՄաթէոս, որ աւգնական եղեւ ի նիւթ սորին, նա եւ զՅոկովբ եւ զՄակարն եւ զՍտեփանոս եւ զՂուկաս յիշեսջիք սրտի մտաւք, եւ որք յիշէք` յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, ամէն:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Սիւրմէեան, Ցուցակ Հալեպի, Բ, էջ 6 (1248 թ. )

Վայր` [Հռոմկլա]

Ի թուի ՉԳ (1254) կազմեցաւ Սուրբ աւետարանս ծախաւք Ստեփանոսի դրան եպիսկոպոսի Կոստանդեն Կաթողիկոսի ի յիշատակ իւրոյ:

***

ՅԱՃԱԽԱՊԱՏՈՒՄ

Փարիզ 113, Երեւան, մանրաժապաւեն 925

Գրիչ` Վարդան

<293a> Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն Հաւր եւ Որդոյ եւ Սրբոյն Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

Շնորհիւ Աստուծոյ սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցաւ աստուածաշունչ սուրբ տառս Սրբոյն գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի, ի խնդրոյ երջանիկ, առաքելաշնորհ եպիսկոպոսին Յովանիսի եւ սրբասնեալ քահանայից Դանիէլի եւ Սիմէոնի, զի բազում յուսով եւ փափագանաւք ցանգացող եղեն սուրբ գրոցս ի վասն յիշատակ իւրեանց, եւ ես պատճառեցի ցանկութիւն իմ, բայց տեսի զյոյս դոցա եւ ի յանձն առի, առաւել վասն բազում մեղաց իմոց, յուսալով իմ ողորմութիւնն Աստուծոյ եւ ի բարեխաւսութիւն սուրբ հայրապետին Գրիգորի:

Արդ գրեցաւ գիրքս այս ձեռամբ մեղաւոր եւ անարժան եւ անպիտան կիսամեռ եւ դանդաղ, փցուն գրչի Վարդանի, ի թուականիին Հայոց ՉԳ (1254), ի քաղաքիս, որ կոչի Ռիմ, ընդ հովանեաւ սուրբ տաճարիս, որոյ յանուն սուրբ աւետարանչացն Յոհաննու եւ Մատթէոսի, եւ է սա Հոգետուն Հայոց: Եւ ես սուտանունս Վարդան գրեցի զգիրս զայս եւ եդի զայս յայսմ եկեղեցւոջ ի յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց Ստեփանոսի քահանայի եւ քեռն իմոյ եւ որդւոյն Յոհանիսի, որոց ողորմեսցի Տէր Աստուած եւ հանգուսցէ ընդ սուրբս իւր աղաչանաւք Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի եւ ամենայն սրբոց, ամէն:

Ընդ նմին ողորմեսցի Տէր Քրիստոս երջանիկ եպիսկոպոսին Յովանէսի եւ սրբասնեալ քահանայիցն Դանիէլի եւ Սիմէոնի, ծնաւղաց իւրեանց եւ բնաւ զարմից ազ(գա)կանաց, ամէն:

Ողորմեսցի Աստուած աշխատողաց ի գիրքս, եւ որ հանդիպեցան յայսմ տեղւոջ եւ աշխատեցան ի սպասաւորութիւն տկարութեանս մերոյ, ամէն: Պաւղոսակ եւ Պաւլաւլակ: