Հայերէն Յիշատակարաններ

       1331
      
       ՀԱՅՐ ՄԱՇՏՈՑ
      
       Երեւան 4083
      
       Գրիչ ` Մկրտիչ
      
       վայր` Ծառուտիձոր գաւառ, Խումիթ վանք
      
       Փառք ... որ ետ նուաստ եւ փցուն գրչիս հասանել ի վերջք գրոցս, եւ ինքն աւրհնեալ յաւիտեանս:
      
       Արդ, գրեցաւ հայր մաշտոցս ի գաւառիս, որ կոչի Ծառուտիձոր ի վանս, որ կոչի Խումիթ, հանդէպ Ծմակավանիցս:
      
       Արդ, ա[յսմ ] քառահոս գետոց եւ աստուածային բարբառոյ |եւ | եռափափաք ըղձիւ ցանկացեալ մի ոմն ի քահանայից Վարդան անուն, շարժեալ ի հոգոյն սրբոյ, ի թվական Հայոց ՉՁ. (1331), ի ղ[ա]նու
      
       թեան Բուսաիտին, եւ ի թագաւորու||թեանն Հայոց Լեւոնի, եւ ի թագաւորութիւն Վրաց Գաւրգէ, ի հայրապետութեան Հայոց տեառն Գրիգորոյ, եւ ի հայրապետութեանն Աղուանից տեառն Զաքարիաի, յեպիսկոպոսութեան Այրարատեան գաւառիս տէր Գրիգորոյ, յիշխանութեանն պարոնաց պարոնին Շեխ Հասանա, եւ ի մերոց` բարիանուն եւ քրիստոսասէր պարոնացս, որ ի մեծ սպարապետէն Հայոց սուրբ նահատակին Վարդանայ շառավիղէն յառաջ եկեալ, ի տիրասէր եւ յաստուածասէր ազգէն Մամիկոնեանց, որդիքն պարոն Վարհամա` տէր Ներսէս, Արղունն, եւ Քաինն, եւ հանգուցել ի Քրիստոս եղբայր պարոնացս Սարգիս, եւ մայր սոցա Դատիկա, եւ քույր սոցա` Թամթէրին, եւ աստուածատուր զաւակի իւրոյ Մելիքին, եւ ազատածին կենակիցք սոցա Էսուգանն` քոյր պարոն, եւ որդոյ սորա քրիստոսատուր
      
       Զանկիկին, եւ միւս հարս||ինն` Խորիշայի, [որդւոյ իւրոյ զՀամազասպա ], քոյր տէր Սարգսի Խաչինոյ տեառն Տաւփեանց, զի աստուած զսոսա ընդ երկայն աւուրս պահեսցէ խաղաղութեամբ եւ յաղթող ընդդէմ թշնամեաց խաչին Քրիստոսի:
      
       Այլ եւ Վարդան քահանայս, զոր յառաջն յիշեցաք` առաջնորդ տեղւոյս, որ կոչի Ջերմառուաց անապատ, եւ մականուն Խումիթ, խորհուրդս բարիս ի հոգին բերել եւ լուեալ զբարբառս զայս, որ ասէ` երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն ,... ետ գրել զհայր մաշտոցս ի հալալ արդեանց իւրոց, յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց` հաւր իւրոյ
      
       Մխիթար[այ ], եւ մաւր իւրոյ Ք||ածերին, եւ եղբարց իւրոց` Վարդանշահին, Հասկանն , Սասնին, եւ Սումպին, եւ քերց իւրոց` յիշատակ անջնջելի աստի կենացս եւ առաջնորդ կենացն յաւիտենական:
      
       Այլ ես, յետինս ի սարկաւագաց եւ առաջինս ի մեղաւորաց` Մկրտիչ սուտանուն սարկաւագ, որ միայն զձեւս ունիմ եւ ոչ զգործ սարկաւագի, պարտական տեառն բիւր քանքարոյ` գրող եւ կազմող մաշտոցիս, յերես անկեալ աղաչեմ զեմենիսեան, որք ընթեռնոյք կամ աւրինակէք, յիշման արժանի առնէք զՎարդան քահանայ` զստացողս սորա, եւ զՄկրտիչ` ծրողս, եւ զծնաւղսն իմ , եւ զերախտաւորս` զմարմնաւորսն եւ զհոգեւորսն, զսնուցիչ վարդապետն մեր զՇմաւոն, որ բազում ամաց աշխատեցաւ, եւ սնոյց զիս, եւ հասոյց ի չափ սարկաւագութեան, որ բան եւ արուեստ` զուսումն քահանայութեան եւ արուեստ
      
       գրագրութիւնս ուսոյց . յաշխարհի տանջանացս || եւ ցաւոցս ոչ ինչ չեմ գիտացել, եւ յետ ժամանակիս, որ ծերացաւ եւ աչքն պակասեցաւ, եւ ես ի չափ հասա, որ նմա աշխատանացն փոխարէն պետք էր առնել, բանսարկուն ընթաց աւ եւ էհայն զիս ի նմանէ, զի աստուածն, որ առատն է ի տուրս բարեաց, հատուսցէ նոցա միոյն հազարապատիկ` աստ եւ ի հանդերձեալն:
      
       Եւ զեղբայրն իմ զՈվաննէս, եւ զմայրն իմ զՇնոհոր տիկին, եւ հայր իմ, որ ոչ զանունն գիտեմ, ոչ զինքն տեսել եմ, յիշեցէք , աղաչեմ:
      
       Զմաճակալք տեղւոյս, զտնտես, զհովիւ, զաշխատաւորքս հասարակաց` հանգուցեալ[ք ] ն ի Քրիստոս եւ զկենդանիքս, որք բազում եւ որ սակաւ աշխատեալ են յայսմ քաւարանիս, տացէ նոցա տէր աստուած հարիւրապատիկ եւ հազարապատիկ աստ եւ ի հանդերձեալն, ցաւղ կենաց իջցէ յոսկերս հանգուցելոցս, որք յայսմ [տեղւ]ոջս հան
      
       գուցեալ են` [առ]աջի սուրբ Գրիգորի, եւ բուսուսցէ յա ||| եւ զտընտես տեղոյս` զԵրեմ[ի]ա, որ փոքր հասակէ ի վէր տնտես կացել ի վանքս, յիշել աղաչեմ:
      
       Յիշեցէք եւ միաբանք վանից` Մեսրոբ քահանայ, զԴանիէլ քահանայ, յիշեցէք զԱւետիսս, որ բազում աշխատեցաւ, գնաց յԵղեգիս` քարտիսի ու վաներէց ե[կա՞]ց, ի վերա իմ կերակրոյ համար շատ նեղացաւ հեմ ||| որ պրծաւ: Յիշեցէք զՍիմեւ[ոն Ծ ] մակավանից հայրն, որ զաւրինակն շնորհեաց:
      
       Յիշեցէք եւ զհոգեւոր մայրն իմ զԱրքայն եւ զսիրական եղբայր մեր զԵզեկիէլ, որ անբաւ սիրովն սիրեցին զմեզ եւ կամեցան զիս, եւ բազում աշխատեցան ի վերա իմ: Յիշեցէք զաշակերտ իմ զԳնդիկ, որ զքարտեզս կոկեաց: Որք կարդայք, կամ աւրինակէք, կամ գաղափար առնուք, յերկնաբաց յաղաւթս ձեր յիշեցէք Զվարդան քահանա, որ ի բազում աշխատանաց եւ ի դառն |||
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 4217 (տես նաեւ 1650 թ. )
      
       Գրիչ ` Յովանէս
      
       վայր` Բզնունեաց գաւառ, գիւղ Աղէթ
      
       ... Ուստի եւ տեսեալ զսորայս անճառ փրկագործութեան խորհուրդ ոմն քահանայ անուն Սարգիս, որդի սուրբ եւ մաքուր քահանային Յոհաննէսին, որ բարի գործովք հանգուցեալ է ի Քրիստոս, նա ստացաւ զսուրբ աւետարանս յիշատակ իւր, եւ կենակցին իւրոյ, եւ ծնաւղաց իւ-
      
       րոց` Սուքիասին եւ Անդր[է]ասին, զոր վայել տացէ տէր աստուած խաղաղական կենաւք , ամէն:
      
       ... Այլ եւ գրեցաւ սուրբ աւետարանս ձեռամբ Յովանէսի` || անիմաստ եւ տխմար գրչի. եւ իմ, անընդունակ գոլով յարուեստ գրչութեան եւ բազում մեղաց ցնորիւք պաշարե[ա ] լ, այլ ըստ կարի մերում, զոր պարգեւեաց մեզ մարդասէր հոգին, բազում աշխատասիրեալ իմ ի սմա, գրեցի անարժան ձեռաւք իմովք յընտիր եւ ի ստոյգ աւրինակէ` կենաւք տառապանաւք եւ բազում պանդըխտութեամբ, ի մեծ թո ւիս, ի յեղանական շրջագայութեան արեգական ստորիջիւք երկնաչու ճանապարհաւ յերկնից յերկիր հայելով, ըստ արարչութեանցն չափեալ յելանելոյն Ադամա ի դրախտէն` ԶՌ. ԶՃ. եւ Ա. ամ (6601), ըստ եւթանասնիցն, որում մեք վարիմք. եւ է ի մարդեղութենէ բանին աստուծոյ ժամանակ էին եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի ամս ՌՅԼ . (1330), իսկ ըստ թուոյ խոսրովային Յաբեթեանս տումարի ՉՁ. (1331), եւ էր մեծ շրջանին ՄԽԵ. (245): Ի յառաջնորդութիւն տէր Աստուածատրոյ, եւ յաշխարհակալութեան մեծ ինքնակալին Բուսայիտ խանին, որ տիրէ բազում ազգաց, ունելով ի ծովէն Պոնտոսի մինչեւ ի ծովն Կասբից, եւ մինչեւ ի գետն Ջահուն կոչեցեալ, ի կաթողիկոսութեան հա[յ]կազանց սեռի տեառն Յակովբայ, եւ ի թագաւորութեան Լեւոնի նստեալ ի գահն Կիլիկեցւոց, զոր տէր աստուած պահեսցէ անսասանելի զաթոռ հայրապետական եւ զթագաւորական, զի յիշել զանունս նոցա սասանել սաքրին եւ ոչ եւս երեւին թշնամիք ճըշմարտութեանն:
      
       Այլ եւ գրեցաւ սուրբ աւետարանս ի գաւառիս Բզնունեաց, ի գեղս առ ափն ծովու, որ կոչի Աղէթ, ընդ հովանեաւ սրբոյ Կարապետին, ի վայելումն Սուքիասինեւ Անդր[է]ասին:
      
       Արդ, որք ճաշակէք յաստուածային || բուրաստանէս եւ յամենալի սեղանոյս, որք պատահիք սմա` վայելողք կամ ընթերցաւղք, յիշեսջիք աղաւթիւք զստացաող սուրբ աւետարանիս` զՍարգիս քահանայ, եւ զծնաւղսն իւր, եւ զկենակից նորա, եւ զորդիսն իւր` զՍուքիասն եւ զԱնդրէասն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն ի տէր Յիսուս, ընդ նոսին զանպիտան գրիչ զՅովանէս, եւ զիմսն զամենայն, եւ որք զմեզ յիշէք սրտի մտաւք յիշեալ լիջիք յառատ ողորմութեանն աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս , ամէն:
      
       Զպտուղ աւրինակի զԹաթուլ եւ զհայր նորա զՊարոնշահ յիշման արժանի առնել ի Քրիստոս աղաչեմ:
      
       ԶՄարտիրոս Բաղի որդին յիշեցէք ի Քրիստոս, ուր մեղացն թողութիւն հայցեցէք յաստուծոյ, զի բազում ծախաւք աւգնական եղեւ:
      
       ՄԱՇՏՈՑ
      
       Բրիտ. թնգ. 30, Կոնիբ . Ցուց. էջ 58 -60
      
       Գրիչ ` Յովաննէս
      
       վայր` Արգելան մենաստան
      
       ա
      
       ... Յամի Հայկազեան տաւմարի Արեդական տոհմի ՉՁ. (1331)-երրորդի, թագաւորութեան Աբուսայիտ սուլտանի ազգի նետողաց, եւ մերում թագաւորի հայոց ազգի Լեւոնի թագաւորի, եւ Բուրթելի իշխանաց իշխանի, ի հայրապետութիւն տեառն Զաքարիայի, յեպիսկոպոսութիւն ստացողի գրոց տէր Վարդանայ, ի մենաստանին, որ կոչի Արգելան, ընդ հովանեաւ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Նշանիս, եւ Յուսկայ որդոյ սուրբ գերեզմանիս, ես` Յովաննէս մեղապարտ եւ անպիտան ի պիտանիս, հարկեալ յեղբարց, գծագրեցի զշնորհալից զտառս սրբարար եւ աստուածահրաշ, ըստ խնդրո եւ փափագանաց նորակնքեալ եպիսկոպոսի տէր Վարդանա, ի ժամ հասեալ ծերութեանս, քանզի պատուհանք լուսարանաց պակասեալ եւ ձեռքս խոպանացեալ դողդոջէր վասն բազում ժամանակաց խափանելոյ ի գործոյս, եւ ոչ գոյր աւրինակ ըստ պատշաճի: Բայց աղաչեմ զձեզ ի սէրն աստուծոյ չլինել մեղադիր, զի խանկարեալ էր յիշողականս |եւ | ի բազում հոգոց եւ տըրտմութեանց անպատմելեաց, որ էհաս ինձ ի բանսարկուէն, ձեռնտու եղեւ Քրիստոս, եւ այսչափ յանգեալ շարագրեցաւ: Այլ փծնութեան եւ սխալանաց եւ այլայլմանց բանիցս աղաչեմ չլինել մեղադիր ...: Աստւած առաջնորդեաց եւ գծագրեցի զսայ յաւուրս ԻԲ. (22), լալով եւ յոգոց հանելով, զի այն, որ կարողն էր ի նշանագրութեան յանկարծադէպ եւ յեղակարծ ժամու, ոստեալ ի գրկացն աստուծոյ, անգաւ ի գիրկսն Բէլիարա, արտաքսեալ յեկեղեցւոյ խառնեցաւ` որք բնակէին ի վրանս Կեդարու...
      
       բ
      
       Զերից երանեալ, զերջանիկ եւ զաստուածահաճոյ, զպատուական հայրապետ զտէր Վարդան , եւ զծնողս իւր` ցՅակոբ եւ զԱղբրաց յիշեսջիք ..., եւ Մովսէս կր[աւնաւոր ]` զմտերիմ եղբայր մեր ..., ընդ նմին եւ զմեղապարտ գրիչ զՅոհաննէս եւ զծնողսն իւր ... զի ի ծերացեալ ժամանակս այսչափ յանկեցաւ: ՉՁ. (1331), մեհեկի ԻԲ. (22):
      
       գ
      
       ԶՏէր Վարդ[ան ] եւ զհայրն նորին զՅակոբ, որ հաւատարիմ էր մենաստանիս, որ կոչի Արգելան, եւ փոխեցաւ ի Քրիստոս ի թուականիս Հայոց ՉՀԹ. (1330):... Ընդ նմին եւ զկենակիցն իւր` Աղբրաց ընդ եղաբերից կանա[ն]ցն դասեսցէ եւ ընդ այլ սրբոց կուսանացն:
      
       դ
      
       Զստացող հոգիալից տառիս` զարհիեպիսկոպոս զտէր Վարդան յիշեսջիք, ո՜վ կարդացողք եւ աւրինակողք, զի ... ետ գրել զսա ... ՉՁ. (1331), ի մեհեկի Լ. (30):
      
       Հետ. ստացող ` Հիթում
      
       ե
      
       Դարձեալ յիշեցէք ի Քրիստոս զվերջին ստացաւղ գրոց զաստուածասէր տանուտէր զՀիթումն եւ զիուր հայրն զՏղայպարոնն, կենակիցն իւր` զԱռան եւ զիուր հայր, ազատորդիքն` զԹաւրոսն եւ զՎարդն եւ զԿովնայն, եւ զհարսներն իւր` Մանուշակն եւ զԱսլայն, եւ զմայր իւր զՄարուֆն, եւ զորդիքն թորոսին` զՍուլթայն, եւ զԱկոբն, եւ զՍարգիսն, եւ Խաչուկն, եւ զԽազար, եւ զԻսկատարն, եւ զտուստր իւր` զՄարգրիտն, եւ զԿոկոճին որդիքն, եւ զՄաղխսուտն , եւ զՈւսուփն, եւ զդուստրն իւր` Հատիային, եւ ամենայն արեան մերձաւորս իւր...:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 5527
      
       Գրիչ ` Վարդան
      
       վայր` Պաւղսախի դաշտ. գիւղ ` Աղպինար
      
       Փառք ... որ զաւրացոյց զտկարութիւնս մեր հասանիլ ի յաւարտումն սուրբ աւետարանիս:
      
       Արդ, աւարտեցաւ քրիստոսահիմն եւ առաքելախաւս սուրբ հոգոյն բխումն յառաքեալսն չորեք գետոյն նման ոռոգանել զա||մենայն հաւատացեալ
      
       ժողովու[ր]դս, եւ ի պայծառութիւն մանկանց սուրբ Սիոնի, եւ ի վայելումն քրիստոսապսակեալ եւ երջանիկ հայրապետաց եւ քահանայից եւ սարկաւագաց. եւ զաւակիս մեր Իքնատոսիս, որ եղեւ ի թվականիս Հայոց ՉԿԵ. (1317), որ յիւր անուն եմ գրել զսուրբ աւետարանս. վայելեսցէ զերկար ժամանակս` զաստիս եւ զհանդերձեալն, առաքինի վարաւք եւ աստուածահաճոյ կամաւք: Վասն որոյ աղաչեմ զամենեսեան, որք կարդայք կամ աւրինակէք, յիշեցէք զՎարդան քահանայ, եւ զհայրն իմ` զՍիմէոն քահանայ, եւ զմայրն իմ Ըռիթա, եւ զեղբարսն իմ, եւ զքեւերս իմ` զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, եւ զբարի
      
       ամուսինս իմ , եւ զաւակս մեր` զԱռաքեալն եւ Մելէք տիկին, որ վաղահաս մանկական հ || ասակին փոխեցաւ ի Քրիստոս եւ խիստ տրտմութիւն եղեւ մեզ, եւ զԻքնատոս սարկաւագս յիշեցէք ի Քրիստոս...:
      
       Արդ, գրեցաւ սայ ի դաշտս, որ կոչի Պաւղսախի, ի գեաւղս , որ
      
       կոչի Աղպինար, ընդ հովանեաւ սրբոյ Սարգսի զաւրավարի, ի թվ. Հայոց ի ՉՁ. (1331): Խոշորութեան եւ սխալանացս անմեղադիր լերուք, զի չէի հմուտ այսմ գործոյ, զի մեր կարս այս էր, այլ զայս եդեալ ի մտի` լաւ է փծուն գ[ր ] ել քան ունայն շրջել, լցի զփափաքումն անձին իմոյ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Վասպ. 90 Լալ. Ցուց . սյուն. 177-178
      
       Գրիչ ` Դէոսկորոս
      
       վայր ` Արճէշ
      
      ... [Գրեցաւ ] յամի թուաբերութեանս Հայոց ՉՁ. (1331), ի հայրապետութեան տեառն Զաքարիայի, ի դառն եւ ի վշտաբեր ժամանակի, ի քաղաքիս Արճէշ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Յակոբայ, եւ սուրբ Գրիգորի:
      
       Արդ, ես` ունայնս յամենայն բարեաց եւ տխմարս ի գրչաց Դէոսկորոսս, սկսա եւ կատարեցի ըստ իմում կարի զսուրբ զաւետարանս, ի խնդրոյ ամենիմաստ եւ բարիանուն, աստուածասէր եւ բարեպաշտ առն Դեղկան:
       ... Տէր Յիսուս , ողորմեա քաղցրութեամբ ստացողի սորա Դեղկան, եւ ծնողաց նորա, եւ Գրիգորուն, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն` կենդանեաց եւ ննջեցելոց, ամէն: Նաեւ սուտանուն գրչի, անարժան քահանայի Դէոսկորոսի, եւ իմ ծնողացն` Սիմէոն քահանայի եւ Աւագիսաւր (՞ ), եւ պատուական եպիսկոպոսին տէր Դանիէլի, որ ուսուցիչ եւ վարդապետ է մեզ եւ երախտաւոր:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 4909
      
       Գրիչ ` Աստուածատուր
      
       վայր` Փոքր Ուռս
      
       ա
      
       ... Գրեցաւ քառավտակ գետ յորդաբուխ սուրբ աւետարանս ի թուագրութեանս Հայոց ՉՁ. (1331), առ ոտս սրբոյ Աստուածածնին Ընձանեաց, ի տեղիս, որ կոչի Փոքր Ուռս, ընդ հովանեաւ սրբոցն Շմոնեկի եւ սուրբ Թագաւորի, ձեռամբ անպիտան ծառայի ` մեղաւորի
      
       քահանայի, որոյ անուն Աստուածատուր կոչի , հրամանաւ եւ արդեամբք Յովանիսի, յիշատակ հոգւոյ |||
      
       բ
      
       Զստացաւղ սուրբ աւետարանիս զՅովանէս եւ զկենակիցն իւր զնորտիկին յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ զմեղաւորս` գրիչս` զԱստուածատուր երէց, եւ զՅովանէս քահանայ եւ զՅակոբ` զընկերսն իմ , եւ աստւած յիշէ ի բարի զյիշաւղն:
      
       ՄԱՇՏՈՑ
      
      , Մակլեր, Ցուց. էջ 27
      
       Վայր` Ապահունեաց գաւառ, գիւղ ` Թոնրակ
      
       ... Ի վայելումն Խաչատուր կրաւնաւորի եւ եղբաւրորդւոյ իւրոյ Բարդաղիմոսի, ի թվականութեան Հայոց ՉՁ. (1331), եւ ի հայրապ[ետութեան ] տեառն Յակոբայ, եւ յարհիեպիս[կոպոսութեան ] տէր Աստւածատրու, գրեցաւ ի գաւառիս Ապահունեաց, ի գեւղս Թոնրակս, ընդ հովանեաւ սուրբ Ատոմայ:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7628 (տես նաեւ 1514 թ. )
      
       Գրիչ ` Երեմիայ
      
       վայր` Փերուժ քաղաք
      
       ... Յամի ԻՃ. երորդի Ձ. երորդի թու. Հայկազեան տոմարի (1331) աւարտագործեալ եղեւ աստուածախաւս եւ կենսատու սուրբ աւետարանս Քրիստոսի աստուծոյն մերոյ, զոր ընկալեալ յաստուածալուր վարդապետութենէ երկնաւոր հովուապետին սրբոց աւետարանչացն...:
      
       Զոր իմ` մեղապարտ եւ սուտանուն քահանայի Երեմիայի, ցանկացաւղ եղէ այսմ աստուածախաւս մատենի եւ ստացա զսա ինձ գանձ անկողոպտելի եւ փրկանս մեղուցեալ հոգոյ իմոյ, ընդ նմին եւ ծնաւղաց իմոց...
      
       Արդ, ես` թափուրս ի գործոց բարեաց եւ լըցեալս ամենայն յանցանաւք, զերեսս ի մայրն եդեալ աղերսահայց մաղթանաւք խնդրեմ յամենեցունց, զի ո ոք եւ իցէ հանդիպեսցի սմա տեսութեամբ, կամ ընթերցմամբ, սրտի մտաւք եւ կարեկցաբար, իբրեւ եղբաւր սիրելոյ, աղաւթից եւ յիշման արժանի արասջ իք եւ թողութիւն խնդրեսջիք առաջի մեղսաքաւիչ պատարագին:
      
       Բայց արդ, գրեցաւ սա ձեռամբ յոգնամեղ սուտանուն եւ փցուն եւ
      
       յետին գրչի Երեմիայի, || ի հռչակավոր մայրաքաղաքս, որ կոչի Փերուժ,
      
       ի հանգստարանս Հայոց, առ դրան սուրբ առաքելոյս եւ աւետարանչիս սուրբ Մատթէոսիս:
      
       Դարձեալ աղաչեմ զամենեսեան վասն սիրոյն Քրիստոսի, որ հանդիպիք այսմ սուրբ կտակիս, մեղաց թողութիւն հայցեցէք ի պարգեւողէն հասարակաց Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ գծողի սորա` Երեմիայի եւ ծնողաց իւրոց. եւ որ լի սրտիւ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ: Եւ վասն խոշորութեան կամ սղալանաց չլինել մեղադիր, քանզի ժամանակ ս ձմեռնային էր, որ գրեցաւ, եւ գծողս ծերացեալ, եւ կար մեր այս էր, եւ որ առատն է յամենայնի ` պարգեւիչն տիեզերաց Քրիստոս` մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից , ամէն:
      
       Դարձեալ աղաչեմ զամենեսեան, մեղաց թողութիւն խնդրեցէք հաւր վանիցս Յակոբ քահանայի, եւ Վասիլ քահանայի, եւ այլ միա[բա]ն եղբարցս, եւ Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտ[եան]...:
      
       ԱՆՍԻԶՔ ԱՆՏԻՈՔԱՅ ԵՒ ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԳԻՐՔ ՍՄԲԱՏԱՅ
      
       Վիեն. 439. Տաշ. Ցուց. էջ 906. Մատենադարան Հայկ . թարգմ.
      
       էջ 307-308, Փիրղ. 6273, էջ 139. (տես նաեւ 1375 թ. )
      
       Գրիչ ` Սարգիս
      
       վայր ` Կիլիկիա
      
       ... Գրեցաւ անսիզք անտաքոյն եւ նամաւսս եւ կանոնք ընթանրական եկեղեցականաց եւ աշխարհայնոց եւ Փռանկաց եւ ամենայն ազգաց ի մի տեղ հաւաքել վասն իրաւանց եւ դատաստանաց, ի թուաբերութեանս Հայոց ՉՁ. (1331), ձեռամբ Սարգսի նուաստ եւ անարժան քահանայի եւ ոսկաւղի: Որ եւ հրամայեաց ամենաբարի թագաւորն Հայոց Լեւոն` որդի ի Քրիստոս հանգուցեալ թագաւորին Հայոց Աւշնի, վասն գրոցս դատաստանաց, որ գրեցան ի յիշատակ մնալոյ յաւիտեան: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք աւկտիք ի սմանէ կամ աւրինակէք յիշեցէք ի բարին Քրիստոս զամենաբարի թագաւորն Հայոց զԼեւոն եւ ի Քրիստոս հանգուցեալ զծնաւղսն իւր` զսուրբ արքայն Հայոց Աւշին եւ զԶապել թագուհին իւր, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւր, ընդ նմին եւ զգրող եւ զոսկող այսմ գրոցս, եւ որ յիշէ` Քրիստոս աստուած զինքն յիշէ ամէն:
      
       ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԱՂԵՔՍԱՆԴՐԻ ՄԱԿԵԴՈՆԱՑՒՈՅ
      
       Փիրղ. 6272, էջ 139
      
       Գրիչ ` Ներսէս
      
       վայր` Փոս անապատ
      
       ... Ի թուականութեանս Հայոց ՉՁ. (1331), եւ ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ, եւ թագաւորութեանս Հայոց Չոր[ր]որդ Լեւոնի, գրեցաւ գործքս Աղեսանդր թագաւորին ձեռամբ մեղապարտ ծառայի աստուծոյ Ներսէսի, ի սուրբ ուխտս Փոս կոչեցեալ...
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Վենետ. 97 (16) Ցուց. հտ. Ա. էջ 436-438.
      
       Գրիչ ` Թորոս Հռոմկլայցի
      
       վայր ` Դրազարկ
      
       ա
      
       ... Երանելի քահանայս Սարգիս, բոցով սիրոյն աստուծոյ կենդանախարուկեալ, ստացաւ զսուրբ աւետարանս` անձին ի վայելս եւ յապագայն` յիշատակ իւր եւ որոց ծնան զնա:
      
       Արդ, որք հանդիպիք եւ աւգտիք յիշեսցէք ի բարին Քրիստոս զՍարգիս եւ ծնողսն իւր` զՄարտիրոս եւ զՄամատիկին, որք բարւոք ծնան եւ ուղղութեամբ սնուցին եւ աստուծոյ աւանդեցին...
      
       Աղաչեմ եւ ես` մեղաւորս Թորոս Հռոմկլայցի` շարահիւսաւղ սորին, արժանի զանարժանս առնել եւ յիշել յաղաւթս, զի մեծ յուսով ակն ունիմ խնամոցն աստուծոյ, եւ այն` աղաւթիցն մեր միջնորդելովն...:
      
       Գրեցաւ ի թու. ՉՁ. (1331), ի թագաւորութեանն Լեւոնի, եւ ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ, յերկնահանգէտ անապատս Դրազարկ, ի լաւ աւրինակէ, տէրամբ Յիսուսիւ, որում փառք յաւիտեանս , ամէն:
      
       Ծաղկող ` Սարգիս
      
       բ
      
       Սուրբըդ սրբոց անհասական,
      
       Որ ծաղկեցար յազգըս մարդկան
      
       Եւ ըզշնորհս քո շրթան
      
       Հեղեր` աւրհնեալդ յաւիտեան:
      
       Ես ըստ իմում տըկարութեան
      
       Զքոյս ընծայեմ քեզ սիփական,
      
       Ընկալ զսա, տէր գթութեան,
      
       Եւ յիս նայեա ողորմութեան,
      
       Եւ զծաղկաւղըս անպիտան
      
       Յաղաւթս ձեր առնէք արժան,
      
       Հանուր սեռիւք եւ ծննդեան,
      
       Սարգիս աբեղ[այ]
      
       գ
      
       Ամենաւրհնեալ աստուածածին.
      
       Ընկալ զբանս աստուածային`
      
       Զաւետարանս քո միածնին,
      
       Ինձ յիշատակ եւ իմ ազգին:
      
       Զի ես` Սարգիս, յերես անկեալ
      
       Զքեզ աղաչեմ` զայս ուխտս ընկալ.
      
       Ի տղայութեան եմ խոստացեալ
      
       Եւ յոյժ սիրով եմ կատարեալ:
      
       դ
      
       Զձեզ աղաչեմ սուրբ ուխտիս առաջնորդք մնալ սուրբ աւետարանս յեկեղեցիդ, մինչեւ ի սպառուած ժամանակի. եւ մի ոք իշխեսցէ հ անել զսա յեկեղեցւոյդ, վաճառել, կամ գրաւել, կամ տալ այլ ումեք. եւ որ յանդըգնի եւ հանէ ` մասն զՅուդային առցէ ի Քրիստոսէ, այլ կացցէ սա ի սուրբ նշխարհքն մինչեւ ի կատարած բարեխաւս մեզ , ամէն:
      
       Գրիչ ` Գրիգոր
      
       ե
      
       Զմեղաւոր հողս Գրիգոր եւ զծնաւղս իմ, որ զհամաբարբառքս եւ զգլխահամարքս եւ զնախադրութիւնքս գրեցի, յիշեցէք ի բարին Քրիստոս, զի եւ դուք ի նոյն յիշիք . ՉՁԱ. (1332):
      
       ԱՌԱԿՔ ՍՈՂՈՄՈՆԻ
      
       Հալէպ, Անթիլ. եւ մասն. Սիւրմ . Բ, 126
      
       Գրիչ ` Կոստանդին
      
       վայր` Մոլէռն դղեակ
      
       Փառք ... զի արժանացոյց զանարժանս եւ զաւրացոյց զտկարս, զբազմափորձ կեանս եւ զմրրկածուփ կամս անպիտան անձինս Կոստանդեա ի գործ հոգեւոր գրչութեան` շարադրութեան գրոց աստուա-
      
       ծայինն Սողոմոնի: Քանզի մինչ էի ի դղեակն Մոլէռն արգելեալ մեծաբան հրամանաւ` արժանապէս ըստ ոմանց կարծեալ իւրաւանց, ըստ որում նոյն ինքն Սողոմոն յիմաստութիւնն ասէ եթէ` ձգէր զնոսա արժանն յայնր վախճանի տագնապ: Եւ իմ անդր գոլով, զսպեալ եւ ճնշեալ կամաւք բարուց նեղա սրտութեամբ զսա արարի սփոփանք մխիթարութեան սրտի իմ, ի ձեռս առեալ գրեցի համարձակութեամբ գրչի առաւել, քան թէ գիտութեամբ արուեստի: Ի թուականին Հայոց ՉՁ. (1331), ի ժամանակս բարեպաշտին, ճշմարտասիրին եւ զվսեմախոհ պատանոյն` մեծի արքային Հայոց Լեւոնի եւ իշխողին Կիլիկեցւոց նահանգին, որդւոյ Աւշնի, որդւոյ Լեւոնին, ըստ անուանն չորրորդ գոլով ըստ կարգի: Վասն որոյ սիրելի եղբարք մեր ի Քրիստոս, որք պատահէք աստուածիմաստ մատենին ընթերցմամբ կամ աւրինակաւ, արգասաւոր կամաւք խնդրեցէք յաստուծոյ ծնողացն իմ եւ ինձ մեղաց թողութիւն, ընդ նմին եւ եղբաւրն մերոյ Ակոբա վարդապետին` քաղաքակցին եւ համշիրակին իմ, ողորմութիւն ի տեառնէ խնդրեցէք, զի նիւթ թխտիս նա շնորհեաց: Այլ եւ զնժդեհակից ընկերս մեր զերիս` զՅով[ան]էս եւ զՅոհ[ան]էս եւ զՍտեփանոս, ի մասն բարի յիշատակեցէք:
      
       Բայց եւ ի ձէնջ մի ծածկեալ լիցի այս, զի եթէ կարգադրութիւն բանից կամ բաժանմունք տանց գրոց ընդ այլ բնաբանս աւրինակաց ոչ համազուգի, մի ' կարծիս անկանիս եթէ թեւր է աւրինակն, եւ կամ ի գրելոյն է սխալն, զի վասն պատճառի անզուգութեան աւրինակացն, զի ոչ հետեւէր մեկնչին աշ խատանս, ի յանձն առի եւ զբովանդակ խնդրոցն Սողոմոնի, որ է գրեալ ըստ կարգի` զբնաբանն ի մեկնըչէն սրբոյն Ներսէսէ, արտաքս կորզեցի ուղիղ ըստ իմում կարի, որպէս զի ընթերցողին դիւրահաս լիցի սովաւ զմեկնութիւն իմանալ: Վասն որոյ, ո՜վ եղբարք, յաւժարութեամբ յիշեցէք զմեզ, զի եւ դուք յիշատակեսջիք ի բարեկամս Քրիստոսի, ընդ արդարսն ի կեանսն յաւիտենական , ամէն:
      
       ՄԱՇՏՈՑ
      
       Փիրղ. 6273, էջ 140 (Կարին սբ. Աստուածածին եկեղեցի)
      
       Գրիչ ` Կոստանդին
      
       վայր` Աւագ անապատ
      
       ... Ես` Կոստանդին ծառա Քրիստոսի, գրեցի զսուրբ մատեանս ի խնդրոյ հոգեւոր եղբարց մերոց` Յովհաննէսի եւ Գրիգորի ...: Յիշեսջիք զտառապեալ գրիչս զԿոստանդին, եւ զծնողսն իմ` զհայրս իմ զՀեթում, եւ զեղբարս իմ զԲարսեղ, հանդերձ Վահրամիւ եւ Դաւթիւ, եւ զամենայն ազգայինսն իմ...:
      
       Բայց եղեւ զրաւ գրչութեան սորա ի սուրբ ուխտս կոչեցեալ Աւագ անապատ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ կենսակիր սուրբ
      
       Նշանիս, ի թուականիս Հայոց ՉՁ. (1331), հայրապետութեան տեառն Յակոբայ, եւ ի թագաւորութեան քրիստոսապսակեալ արքային Լեւոնի:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 8116
      
       Գրիչ ` Դաւիթ
      
       վայր ` Կիլիկիա
      
       ... Գրեցաւ սա ի կիլիկեցւոցս աշխարհ, ի թուականութեանս Հայոց ՉՁ. (1331), ի հայրապետութեան տեառն Յակոբա, եւ ի թագաւորութեանս Հայոց Լեւոնի, որդոյ Աւշնի արքայի, ընդ հովանեաւ Աստուածաշինիս եւ այլ կենսակիր սուրբ Նշանացս, ձեռամբ ամենաթշուառի Դաւթի, ժանտատես գրով եւ բազմաշփոթ մտաւք, ի յընդիր աւրինակէ:
      
       Արդ , ես` տառապեալս ի բարեաց յորդիս եկեղեցւոյ Դաւիթս, զի յոր կոչում յոր կոչեցայ, զայն ծոյլ եւ վատթար գործովք աղտեղացուցի:
      
       Յերեսս անկեալ աղաչեմ զձեզ, ո՜վ սուրբ հարք իմ եւ եղբարք, որք հանդիպիք այսմ աստուածախաւս մա[տինիս] |||
      
       ՇԱՐԱԿՆՈՑ
      
       Երեւան 1601
      
       Գրիչ ` Սարգիս
      
       ... Գրեցաւ եղանակաւոր տառս ձեռամբ բազմամեղ եւ անարժան սուտանուն քահանայի Սարգսի, ի թուաբերութեանս Հայոց ՉՁ. (1331), ի թագաւորութեանս Լեւոնի բարեպաշտի, որդոյ արքային Հայոց Աւշնի, եւ ի հայրապետութեան տեառն Յակովբայ. ի խնդրոյ պատվական եւ երջանիկ սարկաւագին Սարգսի, որ ստացաւ զսայ յարդար վաս
      
       տակոց իւրոց եւ ի յիշ||[ատ]ակ հոգւոյ իւր եւ ծնողաց իւրոյ Վասլի եւ Թագուհէ:
      
       Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք աւգտիք ի սմանէ եւ կամ ընդաւրինակէք, յիշեցէք ի բարին Քրիստոս զյառաջասացեալ պատվական սարկաւագն Սարգիս, եւ զհայրն իւր զՎասիլ, եւ զմայրն իւր Թագուհի, եւ զեղբայրն իւր` զպատուական քահանայն զ Կոստանդին: Ընդ նմին եւ զիս` զանարժանս` զՍարգիս նըւաստ քահանայ, զգրիչ սուրբ տառիս, եւ զհանգուցեալ հայրն իմ` զԳրիգոր քահանայն, եւ զմայրն իմ Հեղինի, եւ զքոյրն իմ Թեֆանաւ` զգնացեալսն առ Քրիստոս, եւ զամենայն ազգայինս իմ` զկենդանիս եւ զհանգուցեալս. եւ որ յիշէ եւ սրտի մտաւք մեղաց թողութիւն խնդրէ, նա ընդ միոյն հարիւրա-
      
       պատիկ առցէ ի Քրիստոսէ աստուծոյ, յուսոյն մերոյ, ամէն, եւ հազար ամէն:
      
       ՄԱՍՈՒՆՔ ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՆՉԻ
      
       Երեւան 149 (տես նաեւ 1392 թ. )
      
       Գրիչ` Կարապետ Տիւըրիկեցի
      
       վայր ` Երուսաղէմ
      
       ... Յամի եւթնհարիւր եւ ութսուն թուականի մերոյ (1331), ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ եւ ի թագաւորութեան դեռաբոյս պատանեկին Լեւոնի որդւոյ Աւշնի, գրեցաւ սուրբ եւ լուսաիղձ եւ կենսակիր, աստուածաւանդ, աստուածախաւս սուրբ նոր կտակարանս , ի սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ, ի դրունս սուրբ եւ փառաւորեալ տաճարիս Քրիստոսի, ընդ հովանեաւ սուրբ հրեշտակապետացս, ձեռամբ իմով` անարժան եւ մեղսաթաւալ, փանաքի եւ անահեստ գրչի Կարապետի, ըզսա մե
      
       ծաւ փափագանաւք. եւ ես ` ողորմելի գերիս, յանձն առի եւ ըստ կարի իմում ջանացի: Արդ, թէպէտ եւ անա րհեստ էի գրչութեանս` փանաքի եւ անյարմար, այլ հանդիպեալ լաւ եւ ընդիր աւրինակի, եւ ես` մեղաւոր հողս, յոյժ բաղձանաւք եւ յոգնատոչոր տենչանաւք, մեծաւ աշխատութեամբ ըստ կարի գծագրեցի զս||այ ի լուսաւորութիւն մանկանց եկեղեցոյ:
      
       Արդ, յերես անկեալ աղաչեմ ... յիշեսջիք զերջանիկ եւ զհեզահոգի րաբունի` զառաջնորդ ուխտիս զտէր Վարդան եփիսկոպոս տեղոյս, զի յոյժ հանգուցեալ է զմեզ ի հոգեւորն եւ ի մարմնաւորն: Յիշեսջիք ծնաւղաւք ի մեղաց թողութիւն եւ այլ մերեղէն եղբարքս զՀրեշտակապետացս` զքահանայքս եւ զկրաւնաւորս, եւ զսուրբ Յակովբայ զքահանայք եւ զմիանձունս, եւ զիս` զխաւարեալս մեղաւք զԿարապետ կր[աւնաւոր ], եւ զծնաւղսն իմ` զպարոն Տատ եւ զՃոշարհ, եւ զեղբարսն իմ` զկայսն եւ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս` զԲաննարգէսն, եւ զՅոհաննէս, եւ զՆերսէս, եւ զՍարգիս, եւ քերց մերոց, եւ զիմսն ամենայն ողորմութիւն գտանել յահեղ ա ւուրն համառաւտի, ընդ կամարարս իւր ի տեառնէ մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ. եւ որ յիշեսցէ զվերոյգրեալքս Քրիստոս աստուած զինքն յիշէ ողորմութեամբն իւրով, եւ նմա փառք յաւիտեանս , ամէն:
      
       Խնամով պահող աւրհնի յաստուծոյ:
      
       Յաւգոստոս ԺԷ. (17) սկսայ եւ դեկտեմբերի Ի . (20) աւարտեցի: