Հայերէն Յիշատակարաններ

       1347
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Պրոֆ. Դ. Պ. Գորդեեւի ձեռագրերից (Թբիլիսի)
      
       Հետ. ստացող Կիրակոս
      
       վայր ` Անի
      
       Ընդ նմին յիշեսջիք զյետի ստացաւղ գրոց զԿիրակոս եր[էց ] եւ զամուսին իմ զԳայիանէ յաղաւթս ձեր, եւ աստուած յիշողացդ ողորմեսցի յիւրում գալըստեան: Բայց գրեցաւ սայ ի յԱնի, ի թվ. ՉՂԱ. (1342), ի հալալ արդեանց իմոց, յիշատակ ինձ, եւ իրիցկնոջն, եւ ծնողաց իմոց` հաւր իմոյ Շահպատնին, եւ մաւր իմո Նուրայ խաթունին, եւ եղբարց իմոց` Սիմէոնին, եւ Ստեփաննոսին, եւ Աստուածատրին, եւ քուրոչն` Թանկ Ազիզին: Ի թվ . ՉՂԶ. (1347):
      
       Ի յԵզընկան եկի խաղաղութեամբ եւ եղեւ մահ տարաժամ, եւ Քրիստոսի փառք յաւ[իտեան]:
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆՔ ՍՈՒՐԲ ԳՐՈՑ , ԲԱՌԱԳԻՐՔ
      
       Երեւան 1138
      
       Ստացող ` Մխիթար
      
       վայր ` Սիս
      
       ա
      
       ... Զոր եւ ոմանք սրբամաքուրք եւ գերիմաստ քաջ րաբունիք Հայոց, իբր զաշխատասէր մեղու քրտնաջան աշխատու թեամբ բարձրաբերձ լերանց զյոյժ քաղցրահամ եւ զլուսատու միտս հաւաքեալ, ծասկեալ ի յագումն մանկանց եկեղեցւոյ ուսումնասիրաց` համառաւտեալ եւ պայծառացուցեալ բացայայտեցին [աստուածաշունչ քնարս հին եւ նոր կտակարանացս ], որոց յիշատակ նոցա աւրհնութեամբ եղիցի:
      
       Զոր եւ ոմն վանական եւ կուսակրաւն քահանայ, որոյ անուն Ստեփաննոս վերակոչիւր` Կանչցի , բազում աշխատութեամբ ի մի տուփ հաւաքեալ զնախկի բացայայտեալսն ի սրբոց հարցն աստուածազգեցիցն: Զոր եւ ես` նուաստ ծառայ Քրիստոսի եւ տրուպ ամենեցուն, սպասաւոր բանի տեառն Մխիթար կոչեցեալ, ի կողմանց Արեւելեան, յաղագս տառապանաց եւ չքաւորութեան տարաշխարհիկ լինելով եկի
      
       ի նահանգս Կիլիկւոյ, ի դառն եւ յանբարի ժամանակի, ի մայրաքաղաքս Սիս: Եւ տեսայ զցանկալի մատեանս զայս, եւ յոյժ տոչորմամբ սրտի իմոյ վառեցա ի սէր սորա, եւ ցանգայի` թէ լինէր հնար զսա գաղափարել: Եւ վասն զի ոչ էի կարաւղ անձամբ ի կիր արկանել, զի անտեղեակ էի գրչի, եւ փ անաքի մարմնով, եւ կարի աղքատ ի գոյից. եւ վասն այսր մեծաւ ցաւաւք տարակուսեալ կայի, եւ տրփմամբ ըղձիւ այրէի ի սէր սորա: իսկ սփոփիչն ամենայն տարակուսելոց ոչ եթող զիս ի բաց, այլ ոմն բանի ւ յորդորելով, եւ ոմն տրաւք, եւ ոմն անձամբ աշխատութեամբ, եւ աւգնականութեամբն աստուծոյ սկսա: Եւ արարի զաւրինակն յերկուս հատուածս , եւ ետու զառաջին հատորն ի վանական ոմն դպիր Մկրտիչ անուն, զոր եւ մեծաւ աշխատանաւք եւ շնորհիւն աստուծոյ փութով յանկ հանին եւ լցին զփափագ սրտի իմոյ: Արդ, եղեւ սկիզբն եւ աւարտ սորա ի յաստուածապահ մայրաքաղաքս Սիս, ոչ իմոյ կարողութեամբ, այլ շնորհիւն աստուծոյ եւ աւգնականութեամբ բարի արանց, ի թուականութեանս հայոց ՉՂԶ. (1347), ի հայրապետութեան տեառն Մխիթարա, եւ ի թագաւորութեան Հայոց Կոստընդեա, եւ յառաջնորդութիւն քաղաքիս տէր Բասիլիոսի: Արդ, որք վայելէք յայսմ սեղանւոյ յոգնահամ բարեաց, աղերսարկու մաղթանաւք աղաչեմ յիշել ի տէր զհոգեւոր եւ զմարմնաւոր երախտաւորսն
      
       մեր, եւս առաւել || զայնոսիկ, որ ի գրաւղչէքն մասնակցեցան, ընդ որս եւ զպարոն Հանէս Ձագուկն, որ զմեզ յոյժ հայրաբար կու խնամէ , նաեւ աւրինակին շնորհողին, եւ իմոյ անարժանիս Մխիթարայ, եւ ծնողացն իմոց` հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց, եւ եղբարց եւ ազգայնոց, զոր եւ հայցեմ յամենա ռատ փրկչէն, զի զյիշաւղքդ եւ զյիշեցեալսն առհասարակ գրեսցէ ի գիրն կենդանի, ի մատեանսն վերին դպրութեանն, եւ վարձ զանճառելին տացէ յորժամ գայցէ փառաւք հաւր փառաւոր լինել ի մէջ սրբոց իւրոց , ամէն:
      
       Արդ, որք հանդիպիք սմա տեսութեամբ, կամ կարդալով, կամ աւրինակելով, աղիաղերս մաղթանաւք եւ բոլորով սրտիւ յիշեսջիք ի Քրիստոս միով տէր ողորմաիւ զիս` զսուտանուն գրիչս զՄկրտիչ դպիր, որ զանուն միայն ունելով եւ գործս ոչ, եւ զհարազատ եղբայրն իմ զտէր Յոհանէս մականուն Դանիլձագ, եւ զծնաւղսն մեր, եւ որ յիշէքդ, յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի , ամէն:
      
       Եւ արարի զսկիզբն հատորոյն իմոյ ի մարգարէէն Յունանու, որ է մինչեւ ցայժմ քսան տետր: Սխալանաց եւ խոշորութեան եւ անարհեստութեան, որ ի սմա, անմեղադիր լերուք, զի այս չափ էր կար մեր, եւ յոյժ նեղեաք յազգէն սմայէլեան:
      
       Գրիչ ` Դաւիթ
      
       բ
      
       Անմահ թագվորն, որ է աստուած,
      
       Հաստատ է իւր գործ արարված,
      
       Փառք իւր վայել է միշտ, զորս է երգած,
      
       յժմ եւ յաւէտ միշտ զարդարած:
      
       Ո՜վ , սուրբ անբիծդ ըրաբունի,
      
       Ի յայս ի պեղծ ժամանակի
      
       Դու այր արդար ես ի յերկ[ր]ի,
      
       Զոր դու բնակիս ի Սիս քաղքի,
      
       Նա իւր թշնամին շոյտ կործանի.
      
       Յորժամ կարդաս, զոր աստ գրեցի,
      
       Յիշման արժան գերիս լինի,
      
       Որ եմ հմուտ պատվիրանի,
      
       Եւ չեմ գործել ըստ արժանի,
      
       Սուրբ աղօթիւք քո զայս գրեցի,
      
       Շնորհէ առատն, որ ձրի կոչի:
      
       Ես եմ յուսով հաւատալի,
      
       Որ զոր խնդրես յոլով կատրի,
      
       Քո ծառայիս ` Դաւիթ կոչի
      
       Եւ մականուն` Խորին գրողի,
      
       Հօրն իմ` Յակոբ իրէց առի,
      
       Որ էր վարպետ այսմ արհեստի,
      
       Յիւրմէ փոքր ինչ ես մասն առի,
      
       Զնոյնն եւ գնայ յիշատակէ,
      
       Որ իմ երկրորդ ստեղծող նայ է,
      
       Դու զվարձն առնուս ի Քրիստոսէ,
      
       Որպէս իւր բանքն հրամաէ,
      
       Մի ոյն հարոյր ինք պարգեւէ:
      
       Սակաւ եւ տխմար բանիս, զոր սղալել լինիմ ի գիրն, մի մեղադրէք, զի ատորնօք էր, եւ զկատարել յիշատակարանն ի յերջքն տեսէք:
      
       գ
      
       ... Նայ, ի ժամանակիս յայս, յոր ի մեծ վիշտ կա երկիրս Կիլիկիոյ յանօրինաց, եւ ի մեծ նուազութիւն հասեալ, յոր եւ ի յերկիրն ամենայն ոչ գոյ գեա[ւ ] ղ քան քաղաք միայն, որպէս մեղուի, որ անցեալ են եւ ի տեղիս տեղիս ճիռ է մնացեալ, նայ խնդիր ելեալ բարի շառաւեղ գրոցս սրբասնեալ եւ պատուական քահանայս ճշմարիտ սուրբ ըստ կարգի Մելքիսեդեկի Մխիթար աբեղայն, որ է րաբունի եւ ինք ոչ առնու յանձն, զորոյ աստուած իր վայելել տացէ եւ փոխեսցէ զվարս իւր եւ զգոր[ծ]ս փառաց ի փառս, հաճոյ լինել աստուծոյ հօր եւ որդոյ եւ սուրբ հոգոյն, յոր եւ եկեսցէ առ ինք աստուածութիւն եւ հանգիցէ եւ աւթեւանս առ նմա արասցէ, եւ յետ աստից փոխելոյ զվերին հանգիստն տայ իր ընդ ի[ւ՞ր ] հաճոյացեալ սրբունքն, եւ զծնաւղս իւր` զհայրն զԱնդրիաս եւ զմայրն զԼիբանան, եւ զեղբայր իւր Մկրտիչ, եւ զամենայն ազգատոհմսն իւր:
      
       Նայ եւս աղաչեմ զամենաբարի հեզտ, զխոնարհդ, զնմանող արարչին մերոյ, զի եւ տառապեալս եւ զմեղօոր գրիչս, որ չեմ արժան
      
       գրել զաստուածաշունչ գիրս զայս, որ կատարեցի զխնդուածս քո եւ գրեցի զպատվական գիրքս զայս, նայ յառանձնական աղօթս ձեր
      
       յիշես, թերեւս || ողորմութիւն գտցեմ ի Քրիստ ոսէ սուրբ աղօթիւք ձերովք, եւ դուք միոյն զհարիւրօորն առցէք ի յայն, որ պարգեւողն է բարեաց առատ` ըստ կամաց խնդրողին, որպէս հրամաէ ինք` փրկիչն, թէ բախեցէք եւ բացից, հայցեցէք եւ գտչիք, խնդրեցէք եւ տացի ձեզ. նա ըստ սոյն յուսոյ եւ ես բախեմ, հայցեմ, խնդրեմ ողորմութիւն ի ձէնջ եւ յաստուածոյ տառապել գերոյս Դաւիթ թխթագրիս, որ ազատէք ի մեղաց, զի զոր դուք աստ թողոյք եւ տէր յերկինս, ըստ իր անսուտ հրամանին: Կատարեցօ գիրքս ի բայժին գիրս ի յամսեանն օգոստոսի ԺԷ. (17), որ տօն էր ամէնօրհնեալ սուրբ տիրուհոյն Աստուածամօրն, ի մեծ թվին ՉՂԶ. (1347), եւ վասն այսր գրեցի զյիշատակարանն, որ ի դէմս էր վերջք գրոյս:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 5736
      
       Հետ. ստացող ` Ստեփանոս
      
       վայր` Տարօն, սուրբ Կարապետի վանք
      
       Ի թվ. Հայոց ՉՂԶ. (1347) գողացան զսուրբ աւետարանս ի սուրբ Կարայպետէս եւ տարան ի գեղն, որ կոչի Լուսորմ: Զոր տեսեալ պատուական քահ[անայն ] Կիրակոս, եւ գնեց զսայ ի յարդար ընչից իւրոց, եւ ետ վերստին ի սուրբ Կարապետս, ի յիշատակ իւր, եւ ծնողաց իւրոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց:
      
       Արդ, որ կարդայք կամ աւրինակէք յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զԿիրակոս քահանայ, եւ զամուսին իւր` զՄարթայն, եւ զհայրն իւր` զԹորոս քահանայ, եւ զմայրն` զփոխեցեալ ի Քրիստոս, ընդ նմին եւ զպարոն Սերովբէն եւ զծնողս իւր:
      
       Ես` Ստեփանոս հայրպետս, ու այլ միաբանք, որ ուխտեցաք ի սուրբ Կարապետս, որ յամէն տարի ի սուրբ Կարապետի տաւնին զպատարագն իւրենց առնենք:
      
       ՄԱՆԿՈՒԹԵԱՆ ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 5599
      
       Գրիչ ` Ստեփանոս
      
       վայր` Ուրէլ գիւղ
      
       ... Գրեցաւ աստուածային ... խորհուրդ սուրբ տնաւրենութեանն Քրիստոսի... [ձեռամբ ] մեղաւոր եւ անարժան սոսկանուն քահանայի Ստեփանոսի, ի գեղս, որ Ուրէլ կոչի, ընդ հովան[ե ] աւ սուրբ Աստուածածնի եւ սուրբ Թորոսի, ի թուական Հայոց Մեծի ՉՃՂԶ. (1347), ի թագօորութեանն Կոստնընդնայ, որդոյ պարոն Պաղտնի, ի նեղ եւ ի դառն ժամանակի |||: Որք կարդայք կամ աւրինակէք անարժան եւ մեղօոր տխմար գրողիս մեղաց թողութիւն խնդ րեցէք, եւ որք յիշէքդ` յիշեալ լիջիք յանսփառ ողորմութիւնն Քրիստոսի:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7742 (տես նաեւ` 1466 եւ 1480 թթ. )
      
       Գրիչ ` Նատեր
      
       վայր ` Սուրխաթ
      
       ա
      
       Աստանաւր աւարտեցաւ աստուածախաւս մատեանս...
       ... Այլ եւ մտաւք սլացեալ եւ նկատեալ զգերակայիցն կայանս` այրս աստուածահաճոյ, սրբասնունդ եւ սրբագործ քահանայ Մկրտիչ ... կամեցաւ ըստ ազնիւ ծառայիցն արկանել զարծաթն իւր ի տրապէզս գործոյ...
      
       Արդ, որք հանդիպիք այսմ փառաւոր եւ գերազարդ տէրունական պատգամացս, յիշեցէք ի սուրբ եւ ի մեղսաքաւիչ մաքուր աղաւթս ձեր , նաեւ առաջի զենլոյն Քրիստոսի զճշմարիտ եւ զհեզահոգի քահանայ` զՄկրտիչ երէց, եւ զհայր նորա` զՍարգիս երէց, եւ զմայր` զՄարոց, եւ զերկու եղբայր նորա, զգեղեցկատիպ պատանիք` զՀամազասպն եւ զԳրիգորն, որ տղայ հասակաւ եւ մատաղ տիաւք յայս ամ փոխեցան յերկրէ, եւ ելին յերկի նս, եւ խառնեցան ի դասս անմարմնոցն` յանխռով խաղաղութիւնն, ըստ ասելոյ իմաստնոյն, եթէ` հոգիք արդարոց ի ձեռին աստուծոյ, եւ ոչ մերձենայ ի նոսա մահ , եւ եթէ այդպէս է, որպէս եւ է իսկ ճշմարիտ, այլ սուգ անմխիթար մնաց սիրելեաց եւ ծնողաց, որոց լիցի մխիթար հոգին սուրբ աստու ած:
      
       Յիշեցէք ի սուրբ աղաւթս ձեր զՄկրտիչ երէց, ամենայն զարմաւք եւ արեան մերձաւորաւք, ի պապանց մինչ ի թոռունս, նաեւ զբարեմիտ ամուսին նորա` զիրիցկին Կիրակկան, այլ եւ զծնաւղսն
      
       նորա, եւ զեղբարսն` զգովելիքն եւ զցանկալիքն բազմաց, որք երիտասարդ եւ մանո ւկ տիաւք, յայս ամ միահամուռ եհաս վախճան, եւ թողին սուգ անմխիթար եւ տրտմութիւն անբերելի, որոց ողորմեսցի նոցա տէր Քրիստոս, եւ թողցէ զամենայն յանցանս նոցա եւ յերկնայինսն դասեսցէ ընդ ամենայն սրբոցն դասսն, զյիշատակքն մխիթարեսցէ սուրբ հոգին` ամենայն տիեզերաց մխիթարի չն: Ընդ ամենեցուն հուսկ յետոյ յիշեցէք ի Քրիստոս, ո՜վ սրբազան դասք լուսերամից, զմեղապարտ եւ զանիմաստ գրիչս զՆատեր, եւ զծնաւղսն իմ, եւ զեղբարսն, եւ զքուերսն` զփոխեալքն ի կենցաղոյս, եւ զտղայսն իմ զՅովանէս սարկաւագ, որ քսանամեայ եւ նա վախճանեալ է Գ. (3) ամաւ յառաջ, եւ դստրիկն իմ Տիկինն, որոց ողորմեսցի եւ նոցա Յիսուս Քրիստոս` հարբ եւ հոգւով: Այլ եւ զնկարիչ սուրբ աւետարանիս` զորդի իմ զԱւետիս սարկաւագ, եւ զմիւս Բ. (2) որդիսն` զՍտեփանոսն եւ զԳրիգոր` պատանիքն, եւ զՀեղինէն, եւ զմայր նոցա` զՄլհաւանն, եւ որք յանձնեցին ի մեզ յիշատակել ի գիրս արուեստից մերոց` զբարի հոգին եւ զխնդրաւղն արքայութեանն աստուծոյ զՄարան խաթունն, եւ զքոյր նորա զՄայրապետն. եւ որք յիշէք թողութիւն խնդրեցէք ամենայն յիշեցելոցս, զի բան ձեր առատ է եւ տէրն բազումողորմ լուիցէ աղաչանաց ձերոց եւ գթացեալ կեցուսցէ, զի նմա վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ յաւիտեանս յաւ[իտենից , ամէն]:
      
       Ի ծագմանէ յատնութեան որդւոյն աստուծոյ էր թիւ ամաց ՌՅԽԹ. (1349), ի դեկտեմբերի Ժ. (10):
      
       Այլ գոյ բան յիշելոյ եւ յոյժ զարհուրելի. զի մինչեւ ցայժմն ԺԵ. (15) ամիս է, որ անպատմելի եւ անթուելի մեռան տարաժամ մահուամբ , սկսեալ յարեւելից` հիւսիսական կողմամբք մինչեւ աստ, եւ գնաց մինչեւ յարեւմուտս, զոր ոչ ոք կարէ ընդ գրով արկանել, զի վասն մեղաց մերոց եկն ի վերայ ամենայն աշխարհի, եւ դեռեւս մինչեւ ցայսաւր, եւ ոչ ոք է որ անցուցանել կարէ զբարկութիւնս եկեալ, այլ յոյս մեր եւ ամենայն մնացելոցս առ ինքն է, որ է ողորմած եւ գթած, բարերար եւ բազումողորմ, որ է աւրհնեալ յամենայն արարածոց , յաւիտեան:
      
       բ
      
       ... Ի թվ . Հայոց ՉՂԶ. (1347) կատարեցաւ սուրբ մատեանս` աստուածախաւս յաշխարհս Հոնաց, որ այժմ Ղրիմ ասի, ի մեծ եւ ի հոյակապ քաղաքս Սուրխաթ կոչեցեալ, ի հողետներս վերի, առ ոտն սուրբ Խաչին, ի հայրապետութեանն տէր Մխիթարայ , եւ յեպիսկոպոսութեան տէր Ստեփանոսի, յաթոռակալութեանն Յոհանէս իմաստուն եւ սուրբ կրաւնաւորի, ձեռամբ ամենամեղ եւ անարհեստ գրչի Նատերի, ի խնդրոյ սրբազան քահանայի Մկրտիչ իրիցու. որք աւգտիք կարդալով կամ աւրինակելով յիշեցէք յաղօթս ձեր զստացօղն եւ զգրողս, եւ դուք յիշիք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ , յաւիտեանս:
      
       ՃԱՌԸՆՏԻՐ
      
       Երեւան 3797
      
       Գրիչ ` Նատեր
      
       վայր ` Սուրխա՞թ
      
       ա
      
       Ո՜վ սուրբ ընթերցողք, յիշեցէք ի սուրբ աղաւթս ձեր զստացողք տառիս զԹադէոս ներկարարն, եւ զորդին իւր զՄուրատն, եւ զնախնիս նոցա` զննջեցեալսն, եւ զիս` զանիմաստ գրիչս զՆատեր` իմովք ծնողիւք. եւ որք յեշէք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ...:
      
       բ
      
       Քրիստոս որդի աստուծոյ, քո սուրբ ծննդեամբդ յամենամաքուր ծնաւղէն մաւր քո աստուածածին Մարիամու, ողորմեա ստացողի սորա Աբիմելէքայ եւ ծնողաց իւրոց եւ քւեր, զի յուսով եւ սիրով քո ետ գրել զսա. եւ տուր ի քո անճառ բարեացն մասն եւ բաժին ընդ սուրբս քո, եւ զիս մի մոռանար , այլ յիշեա ի քում արքայութեանդ, եւ քեզ փառք:
      
       գ
      
       Զստաց[ող ] ճառիս, զբարեմիտ ծառայն աստուծոյ զՏալիթն յիշեշեցէք ի Քրիստոս...:
      
       դ
      
       Տէր աստուած, քո սուրբ մարդեղութեամբ ողորմեա ստացողի սորա Մարոցին, եւ թող զմեղս նորա, զի դու տէր կամեցող ողորմութեանց ես եւ կեցուցիչ հոգւոց. եւ զքո մեղաւոր գրիչս զՆատեր յիշեա ի քում արքայութեանդ, եւ ասա` թողեալ լիցին քեզ մեղք քո:
      
       ե
      
       Զհեզահոգի եւ զխոնարհամիտ ծառայն աստուծոյ զծերունի կաւշ[կա]կարն զՊարոնշան յիշեցէք, ո՜վ քրիստոսասէրք, ծնողաւք, եւ թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ...:
      
       զ
      
       ԶՀամազասպն եւ զԳրիգորն` զփոխեալն յաստեացս մատաղ տիօք ի տարաժամ մահուանէ, եւ զծնօղս նոցա` զՍարգիս քահանայ եւ զՄարոցն յիշեցէք ի տէր, ո՜վ սուրբ ընթերցողք:
      
       է
      
       Զբարեմիտ եւ զքրիստոսասէր տիկինն` զԵղիսաբէթն, ծնօղաւք եւ զաւակաւք յիշեցէք ի քրիստոս, եւ զմեղաւոր գրիչս մի մոռանայք յիշել եւ թողութիւն հայցել ի Քրիստոսէ, զի եւ ձեզ եղիցի թողութիւն:
      
       ը
      
       ԶԿարապետ բազազն` ծնողաւք եւ ամենայն զարմաւք, յիշեցէք ի Քրիստոս, ո՜վ սուրբ ընթերցողք եւ ունկնդիրք, եւ զմեղսամակարդ գրողս միով ողորմայիւ ի տէր, եւ տէր զձեզ յիշէ յիւր փառսն:
      
       թ
      
       ԶԵղիսէ աստուածասէր ծերունին իւր ծնողաւքն յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ ողորմութիւն խնդրեցէք եւ թողութիւն մեղաց, եւ ձերն թողցի աստուծով:
      
       ժ
      
       Բարեխաւսութեամբ սրբոյն Վահանայ գթա ' Քրիստոս աստուած ի հոգի ... եւ թող զմեղսն նորա, եւ ժողովրդեանս, որ կան եւ լսեն զնահատակութիւն սրբոյն Վահանայ [Գողթնացւոյ ], եւ զմեղաւոր գրիչս մի մոռանար ի քո արքայութեանդ:
      
       ժա
      
       Զծերունի եւ զքրիստոսասէր բարեմիտ տիկինն ... յիշեցէք ի Քրիստոս, ո՜վ սուրբ քահանայք եւ ժողովուրդք, եւ թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ եւ ինձ` գրողիս , եւ աստուած թողցէ զձերն եւ զմերն:
      
       ժբ
      
       Զցանկազաւղն տեսոյն աստուծոյ զքրիստոսասէր այրն [զտէր Աւաք եկեղեցպանս ] յիշեցէք ի սուրբ աղաւթս ձեր...:
      
       ժգ
      
       ... Յիշեցէք ի Քրիստոս զփոխեալն ի կենացս Խ. (40)-ամեայ զՄարտիրոս կնքաւորն իմ , եւ զմեղաւոր գրիչս զՆատեր, եւ դուք յիշիք ի Քրիստոսէ...:
      
       ժդ
      
       Հայցմամբ սրբոյ վկայիս, Քրիստոս աստուած, ողորմեա ստացողի սորա [Կիրակոս ճոնի ] եւ իւրոցն ամենայն` կենդանեաց եւ մեռելոց, եւ զմեղաւոր հողս զՆատեր գրիչս յիշեա ի քո բարի յիշումն...:
      
       ժե
      
       Սրբոյ վկայիս բարեխաւսութեամբ, Քրիստոս աստուած, ողորմեա ստացողի սորա [Կիրակոսի եւ որդւոյ նորա Աստուածատրին եւ Թադուլին ], եւ ինձ գրողիս, եւ տուր ողորմութիւն:
      
       ժզ
      
       Բարեխաւսութեամբ սուրբ վարդապետացս գթա Քրիստոս աստուած ի հոգի ստացողի սորա [Թորոս ջուլհակին, եւ տուր զքո արքայութիւնդ ], եւ ամենայն ժողովրդեանս` արանց եւ կանանց ողորմեայ...:
      
       ժէ
      
       Բարեխաւսութեամբ սրբոյն Սարգսի զաւրավարի, եւ որդւոյ նորա Մարտիրոսի, եւ ամենայն սրբոց վկայիցս, ողորմեա Քրիստոս աստուած ստացողի սորա Սարգիս բազազին, եւ հաւր իւրոյ Խաղութնա, եւ եղբաւր իւրոյ Խաչատրին, եւ մաւր իւրոյ, եւ ամենայն զարմից նորա ... եւ զմեղաւոր գրիչս զՆատեր ընկալ ի քո սուրբ արքայութիւնդ` իմով ծնողաւք, եւ եղբարբք, եւ քւերբք, եւ տղայիւք, եւ քեզ փառք յաւիտ[եան]:
      
       ժը
      
       Բարեխաւսութեամբ սքանչելի վկայիցն, Քրիստոս աստուած, ողորմեա ստացողի սորա [Վարդերեսին որդւոյ Շիրասցին, որ է մականուն ], եւ արա արժանի պսակակից լինել նոցա...:
      
       ժթ
      
       Բարեխաւսութեամբ սրբոց Ոսկեանցն եւ սուրբ Լուսաւորչին Գրիգորի ողորմեա, Քրիստոս աստուած, ստացողի սորա [Մելքիսեդ ոսկերչին եւ եղբաւր նորա Ասիլին ], եւ թող զմեզս նորա եւ զիւր ամենայն ազգացն...:
      
       ի
      
       Քրիստոս աստուած, որդի աստուծոյ , բարեխաւսութեամբ քաջ նահատակացս, որք վասն անուան քո չարչարեցան, ողորմեա ստացողի սորա [Ուռումպէկի ոսկերիչն ] եւ իւրոցն ամենայնի...:
      
       իա
      
       Բարեխաւսութեամբ սուրբ Վարդանանցս ողորմեա Քրիստոս աստուած ստացողի սորա [Սարգիս սարկօագի, եւ ծնողաց նորա` Գորգու ], եւ գրողիս, եւ ամենայն ժողովրդեանս, եւ քեզ փառք յաւի[տեանս]:
      
       իբ
      
       Տէր աստուած ... զստացող ճառիս զՄելիքն եւ զբարեմիտ ամուսին իւր զՈսկին արա արժանի միում յաւթեվանաց տան հաւր քո երկնաւորի...:
      
       Սուրբ ընթերցողք այս մատենի
      
       Յիշման արէք զմեզ արժանի,
      
       ի յետ ելիցս այս կենցաղի,
      
       Յորժամ մտեմ ի մէջ հողի,
      
       Ի նեղ'ւ ի նուրբ անել բանտի,
      
       Առանց ուրուք աւգնականի,
      
       Կարաւտ լինիմ ես մաղթողի
      
       Եւ բարեկամ բարեխաւսի.
      
       Ի սէր փրկչին մեր Քրիստոսի,
      
       Վասն միոյ ողորմայի
      
       Հայցեմ ի ձենջ աղերսալի`
      
       Տէր ողորմեա Նատեր գրչի,
      
       Աղաչանաւք սուրբ Գրիգորի
      
       Հայաստանեայց լուսաւորչի
      
       Եւ յոհաննու Ոսկիբանի,
      
       Եւ յիշողացդ ողորմեսցի,
      
       Այն, որ միայն բնութեամբ բարի,
      
       Եւ նմա փառք յաւիտենի:
      
       իգ
      
       Քրիստոս աստուած ... ողորմեա ստացողի սորա [ներկրար Գորգու, եւ կողակցին նորա Գոհար տիկնայ, եւ զօակի ], եւ գրողիս...:
      
       իդ
      
       Զաւրինակին տուօղն` զՅովանէսն, եւ զհայրն նորա զՅովասափ քահանայ, եւ զեղբարք նորա` զՍարգիս քահանայ եւ զՍիմէոն կրաւնաւորն յիշեցէք ի տէր:
      
       իե
      
       Զստացաւղ ճառիս` զԳրիգոր ծերունին յիշեցէք ի Քրիստոս, ո՜վ սուրբ ընթերցողք...:
      
       իզ
      
       Զստացաւղ ճառիս զԹագուորշան եւ զամուսինն իւր յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ թողութիւն մեղաց հայցեցէք, եւ որք յիշէք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ:
      
       իէ
      
       Քրիստոս աստուած ... մաքրեա եւ տաճարացո զհոգի ստացողի ճառիս [զԵղիսերին ], եւ զգրողի` մեղապարտ Նատերի, եւ զօրինակիս շնորհողին ` Յովանիսին...:
      
       իը
      
       Զստացաւղ սորա յիշեցէք ի տէր` զԿիրակոսն, որ ստացաւ զսա յիշատակ իւր...:
      
       իթ
      
       Ո՜վ սուրբ ընթերցողք եւ հաւատացեալ ունկնդիրք, յիշեցէք ի Քրիստոս զստացաւղ ճառիս` [զդանկրար Սարգիսն, եւ զիւր ծնօղքն ... ], եւ զապիրատ գրիչս...:
      
       լ
      
       Քրիստոս աստուած ,... թող զյանցանս զստացաւղի ճառիս զՀայրապետ քահանայի եւ զիւր ծնողացն...:
      
       լա
      
       Քրիստոս աստուած ընդ սրբոյն Յովսեփայ ողորմեա եւ ընկալ զհոգի ստացողի ճառիս զՄարգարէ ջուլհակին, եւ զիւր ծնողացն, եւ զգրողիս, եւ զկարդացողիս, եւ որք լսեն սիրով: Եղիցին աւրհնեալք նաեւ զոգի եղբաւր Մարգարէին` զԱւետիք ջուլհակին, որ տղայ հասակաւ փոխեցաւ ի Քրիստոս` յառաջ Գ . (3), ամաւ, եւ ետ գինս գրոցս յիշատակի, թող նմա տէր աստուած զյանցանս նորա:
      
       լբ
      
       Զստացաւղ ճառիս` զպատուելի [ծերն զԱմպէտ կտաւագործն, իւր ծնողաւքն ] յիշեցէք ի տէր, ո՜վ սուրբ ընթերցողք, եւ զգրողս...:
      
       լգ
      
       Զստացաւղ ճառիս [զՅովաննէսն եւ զբարի ամուսինն իւր` զԳրոցն ] յիշեցէք ի Քրիստոս...:
      
       լդ
      
       Սուրբ յարութեանդ քո, Քրիստոս աստուած, արժանի արա յարութեան կենաց զստացաւղ ճառիս [զՃաշիկ երէցն, ծնաւղաւքն ], եւ զգրողս...:
      
       լե
      
       Ո՜վ, աստուածասէր ընթերցողք եւ ունկնդիրք այսմ հոգեւոր պատմութեանս, յիշեցէք ի սուրբ աղաւթս զստացաւղ ճառիս զճոն Կիրակոսն եւ զիւր ծնողսն...:
      
       լզ
      
       Զստացաւղ սուրբ ճառիս` զՇահն յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ զԿոստանդ քահանայ, որ փոխեցաւ ի կենացս առ Քրիստոս` յոյսն ամենեցուն, եւ զմեղաւոր հողս` զՆատեր գրիչս...:
      
       լէ
      
       Հայր ամենակալ ... մաքրազարդեա զհոգի եւ զմարմին ստացողի ճառիս զՄեծպարոնն եւ զծնողաց նորա...:
      
       լը
      
       Զստացաւղ ճառիս զՍտեփան Վանեցի յիշեցէք ի Քրիստոս եւ թողութիւն մեղաց խնդրեցէք, եւ զՍտեփանոսն, որ ետ գրել զսա յանուն Ստեփնա, եւ զապիրատ գրիչս...:
      
       լթ
      
       Ո՜վ ընթերցողք ... յիշեցէք յաղաւթս ձեր զստացաւղ սորա զԲարելի ոսկերիչն, եւ թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ նմա եւ իւր ծնաւղացն, զի թէպէտ փոքր է սա քանակիւ, այլ յոգնակի ուրախութեամբ, եւ որք յիշէք եւ խնդրէք արքայութիւն , նոյնպէս ձեզ լիցի թողութիւն...:
      
       խ
      
       Սուրբ փառաւորեալ տիրուհի աստուածածին Մարիամ, բարեխաւսեա առ սուրբ երրորդութիւնն, զի թողցէ զյանցանս ստացող ճառիս քո հրաշալի փոխմանն [զՄարգարէ քթանգործն, եւ զեղբայր նորա զԱւետիք ննջեցեալ ], եւ զամենայն ժողովրդեանս...
      
       խա
      
       Քրիստոս աստուած ... տուր ... ստացաւղի ճառիս Սատաւն ապրեփեցին եւ մեղաւք մեռեալ գրողիս զկենդանութիւն ուրախութեամբ, զի քո ամենայն ինչ կարելի է, եթէ կամիս...:
      
       խբ
      
       Զստացաւղ ճառիս` զգիւտ սուրբ խաչին պատմութեանս, զՈւստիանէ կին ոմն քրիստոսասէր յիշեցէք ի քրիստոս...:
      
       խգ
      
       Քրիստոս աստուած, քո սուրբ խաչիս բարեխաւսութեամբ արա մասնակից սուրբ եւ երանելի թագուհոյն Հեղինեայ եւ սուրբ եպիսկոպոսին Կիւրղի զոգի ստացողի ճառիս [զԱննային` զփոխեցելոյն ի Քրիստոս]...:
      
       խդ
      
       ... Զստացաւղ սուրբ կտակիս` զներբողեանս անմարմնոցն, զթորոս քահանայն եւ ծնողս նորա յիշեցէք...:
      
       խե
      
      
       Քրիստոս որդի աստուծոյ ... թող զամենայն սխալանս ստացողի ճառիս [զԳորգն, եւ Գուհար տիկինն, եւ զՆորշան, եւ զկողակից նորա զՈւստիանէն]...:
      
       խզ
      
       Զստացաւղ ճառիս զքրիստոսազգեաց հայրապետին սուրբ Իգնատիոսի` զՎարդերէս ջուլհակն յիշեցէք ի սուրբ աղաւթս ձեր, եւ թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ:
      
       խէ
      
       Քրիստոս աստուած ... գթա ի հոգի ստացողի սորա [Ստեփաննոս ժամկոչի ], բարեխաւսութեամբ քո աւրինաներկ նահատակին Ստեփաննոսի նախավկայի...:
      
       խը
      
       ԶՍտեփանոս հուսն յիշեցէք ի տէր եւ թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ, ո՜վ սուրբ պաշտաւնեայք աստուծոյ:
      
       խթ
      
       ... Ողորմեսցի տէր մեր Յիսուս Քրիստոս ստացողի սորա [բարեմիտ եւ քրիստոսասէր կնոջն Եղիսաբէթի, որ շատ աւգնեաց ի կազմ սորա ], եւ գրողիս, եւ թողցէ զսխալանս ամենայն ումեք...:
      
       ծ
      
       Քրիստոս աստուած, կամաւ հաւր եւ սուրբ հոգւոյդ քում էակից փառակցացդ ողորմեա ստացողաց սորա` Աստուածատուր թաւկրին, եւ մաւր նորա Մարթայի, եւ Լուսերուն, եւ ամուսնոյն իւրոյ, եւ այլոց, որք փոքր փոքր աւգնեցին ընչիւք, ըստ կար եւ ըստ կամս, դու հազարապատիկ հատո, զի քո գործ է ողորմութիւնն...:
      
       ծա
      
       Յիշեցէք ի տէր զհաւատարիմ պատանին զՍաթի դերձակն եւ զիւր ծնողսն , եւ թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ, եւ ձեզ լիցի թողութիւն, եւ մեզ` գրողիս, եւ ամենայն ժողովրդեանս:
      
       ծբ
      
       Քրիստոս աստուած ... արա մասնակից եւ պսակակից ... զստացաւղ սորա [զերկայն Թորոս, ծնողաւքն, եւ տամբ, եւ զաւակաւք ], եւ զգրողս անարժան...:
      
       ծգ
      
       Քրիստոս աստուած ... թող զմեղս ստացողի սորա [զՂարա-Սարգսին, իւր ամուսնաւն եւ ծնողաւքն ], եւ դասէ զհոգիս սորա մերձաւորագոյն առ սուրբսն...:
      
       ծդ
      
       Քրիստոս, յոյս արարածոց, սրբոց քոց մանկանցն Եփեսացւոց բարեխաւսութեամբ արա նոցին մասնակից եւ պսակակից զստացաւղ սորա զԽաւռասն, որ վասն յուսոյն, որ ի քեզ կալաւ զսա յիշատակ իւր...:
      
       ծե
      
       ԶՄկրտիչ ժամկոչն յիշեցէք ի տէր եւ զաստուած ողորմիսն ասացէք...:
      
       ծզ
      
       ... Յիշեցէք ի սուրբ աղաւթս ձեր զստացող սորա [զԱվրան կտաւագործն եւ զիւր ծնողքն]...
      
       ծէ
      
       Զստացող սորա [զՄարտիրոսն` զորդի Վարդանայ ] յիշեցէք ի Քրիստոս...:
      
       ծը
      
       Քրիստոս աստուած, քո սուրբ առաքելոցն բարեխաւսութեամբ տուր վարձս զբարեպաշտ կնոջն Սոփեա , որ պատեաց զքո սուրբ նահատակին ... եւ տուր ի քո լուսեղէն հանդերձիցն այս բարեպաշտ կնոջն տալիթիս, որ այս մատենի եբեր ծածկոց վասն սիրոյ զքեզ, տէ'ր, եւ որք քո են, եւ քեզ փառք:
      
       ծթ
      
       Ո՜վ սուրբ քահանայք, ընթերցողք եւ ունկնդիրք, յիշեցէք ի տէր ... ստացօղ ճառիս սուրբ Մկրտչին` զՄկրտիչ դանկագործն, եւ զհայրն իւր զՎարդապետն, եւ զմայրն իւր, եւ թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ ամենայն մեղաց, եւ ձեզ լիցի թողութիւն , եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեան:
      
       կ
      
       ... Յիշեցէք յաղաւթս ձեր զստացող սորա [զԹաւտա բազազն ], եւ խնդրեցէք յաստուծոյ թողութիւն...:
      
       կա
      
       Քրիստոս աստուած քո սուրբ եւ լուսաւոր նշանաւն լուսաւորեա զհոգի ստացողի սորա [զՀեթում դարբինն ], եւ զխաւարեալս մեղաւք` զգրող սորա...:
      
       կբ
      
       Ո՜վ երանելի սուրբ նահատակ [Դաւիթ Դունեցի ]... աղաչեա զտէրն վասն ստացողի սորա [զԱղբարշահ գինեծախն ] եւ գրողիս...:
      
       կգ
      
       Քրիստոս աստուած ... ընկալ զոգի ստացողի սորա... [զԳրիգորէս էգեպանն]...:
      
       կդ
      
       ... Խնդրեցէք յաստուծոյ ... զի գթասցի եւ թողցէ զյանցանս ստացողի սորա [սանդրգործ Պարոնշահին ] եւ զգրողիս...:
      
       կե
      
       Տէր աստուած ... զխնդիրսն, որ ի քէն ընկալեալ է, տուր ստացողի սորա` բարեմիտ եւ սրբասէր կնոջս Մանանային , եւ արա մասնակից սրբոյն...
      
       կզ
      
       Քրիստոս աստուած ... գթա ի ստացող սորա [զՅովանէս կտաւգործ ] եւ ի մեղաւոր գրողս...:
      
       367
      
       կէ
      
       ԶԳրիգոր պատանեակն` զկր[տ]սեր որդին իմ յիշեցէք ի տէր, զի ի թղթին կոկելն շատ աշխատեցաւ, հատուսցէ նմա տէր վարձս բարեաց աստ եւ ի հանդերձեալն:
      
       կը
      
       Էգեպան Տուրքին է ճառս յիշատակ:
      
       կթ
      
       ... Ողորմեա ստացողի սորա [զԵրկայն Կարապետ ջուլհակն ] եւ ամենայն մերձաւորաց:
      
       հ
      
       Զստացող սորա զՇահ Պալենցին եւ զԿոստանդ երէց` զփոխեալն յիշեցէք եւ աղաւթեցէք...:
      
       հա
      
       Տէր աստուած, ողորմեա, ստացաւղի սորա Գրիգորու, որ ուրախութեամբ ետ զգինս սորա ըստ տեառն բանին, թէ վաճառեցէք զինչս ձեր եւ տուք տեառն. եւ միոյն հ ազարապատիկ հատուսցէ ձեզ: Եւ սա ի չքաւորութենէ իւրմէ զանձն խաբեաց եւ զհոգին ուրախացոյց եւ արկ ի սեղանն տեառն, եւ զսա յիշման արժանի արարէք, եւ որք յիշէք յիշել լիցիք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որում փառք:
      
       հբ
      
       Զստացաւղ ճառիս ||| միայնակեացն, որ էր ի տղայութեանն յազգէն Բոծորայ, եւ եբաց Քրիստոս զաչս նորա, եւ հայեցաւ ի Քրիստոս, եւ հաւատաց, եւ եղեւ միանձնաւոր եւ սուրբ ճգնաւոր, յիշեցէք յաղաւթս, ո՜վ ընթերցողք: