Հայերէն Յիշատակարաններ

       1356
      
       ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
      
       Վենետ. 26 Ցուց. Ա. էջ 186-187
      
       Գրիչ ` Վարդ
      
       վայր` Մերտին Թւֆին մենաստան
      
       ... Իսկ եղեւ կատարումն սորա ի թուականութեանս Հայոց ՊԵ. (13 56) ձեռամբ իմով` անարժան , փցուն եւ անարհեստ գրչի Վարդի, ի մայրաքաղաքս Մերտին, եւ ի մենաստանս Թւֆին, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Յովաննիսի: Արդ, աղաչեմ զմանկունսդ սուրբ եկեղեցւոյ, որք հանդիպիք սմա տեսութեամբ կամ աւրինակ դնելով, յիշեսջիք զերախտաւոր սորա զտէր Աբրահամ, որ աւգնական եղեւ ի թղթի գինն եւ կազմաւորեցաւ զգրելն, եւ զամենայն եղբայրութիւնս, եւ զիս` զանպիտան գրիչս եւ զծնողսն մեր ...: Յիշեցէք ի Քրիստոս եւ զԴաւիթ դպիր, որ զթուղթս կոկեց:
      
       Դարձեալ ծանուցանեմ որոց հանդիպիք հոգեւոր երգոյս` Դաւթեան Սաղմոսիս: Սովորութիւն էր մեր եկեղեցւոյս, որ հանապազ ծայրաքաղ ասէին սաղմոս, վասն որոյ արքեպիսկոպոսի մեր տէր Աբրահամ, վառեալ աստուածային նախանձու եւ սիրոյ սաղմոսիս` եբարձ զայն զսովորութիւն եւ սահմանեաց բոլոր , եւ ի վերայ գրոցս երգել զսաղմոսս` ըստ առաջին սրբոցն աւանդութեան: Արդ, աղաչեմ զմանկունսդ եկեղեցւոյ յիշել ի Քրիստոս զտէր Աբրահամ եւ զծնողսն իւր, եւ աստուած զձեզ յիշէ , ամէն:
      
       Դարձեալ յերես անկեալ աղաչեմ, որ չտայք զսաղմոսարանս ի տղայի ձեռք, որ տախտակ գրեն յիւրմէս, այլ ուղղորդեն ...: Եւ է սա սեփական տուրք սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Յովհաննու Մկրտչիս. եւ մի ոք իշխեսցէ հանել զսա ի վանացս, ո'չ եպիսկոպոս, ո'չ քահանայ, ո'չ սարկ[աւագ ], ո'չ միակեց, ո'չ ծախելով, ո'չ գրաւ դնելով...:
      
       Զաստուածասէր եւ զհաւատարիմ հայր վանացս զՄովսէս կրաւնաւոր, որ կազմել եւ կապել ետ զսաղմոսարանս, յիշեցէք ի Քրիստոս. եւ աստուած զձեզ յիշէ , ամէն:
      
       ԳԻՐՔ ԿԱՅԾԱԿԱՆՑ ԲԷԴԱ ՔԱՅԱՆԱՅԻ
      
       Երեւան 2037(տես նաեւ 1421 եւ 1677 թ. թ. )
      
       Յիշատակարան թարգմանչի գրոցս կայծականց
      
       Զթարգմանօղ սոյն գրոցս ի լատին լեզուէ ի հայս` զֆրայ Թումայն Ճահկեցի ի կարգէ միաբանողացն, որ մինչդեռ ծաղկէրն երի-
      
       տասարդական տիօք` լի ամենայն իմաստութեամբ եւ շնորհօք, թարգմանեաց զգիրքս զայս ի քաղաքն Կաֆայ: Եւ ապա, ընդ երիցագոյն հարազատ եղբօր իւրս` Աւաքտէրամբ, շարժեալ նախանձով բարեաց, դիմեցին յաթոռն Հռոմայ, առ ... պապն Զ. -երրորդ Իննօցէնցիոս, վասն հաստատութեան սուրբ կարգին միաբանօղաց: Զոր իբրեւ ետես վերոյասացեալ սուրբ պապն զջերմեռանդութիւն նոցա եւ զխնդիր, որ էր փրկ[ութիւն ] հոգոց, հաւանեցաւ առնել զհայցու[ածս ] նոցա: Եւ շնորհեաց նոցա բրվէլէճ, վասն նախաս [ացեալ ] կարգին` կենցաղավարիլ եւ կեալ ըստ կ[ան]ոնաց երանելոյն Օգոստինոսի եւ ըստ կացուցմանց կարգին քարոզողաց: Նայ եւ զասացեալ ֆրայ Աւագտէրն հաստատեաց գուբէռնաթօր, այսինքն` վերախնամօղ, ասացեալ կարգին, եւ զեղբայր իւր, զվերոյասացեալ զԹօմասն, եպիսկոպոս ձեռնադրեաց Նախիջեւանոյ:
      
       Եւ սոքա յուղղի անկեալք անցին ընդ ծովն Մեծ եւ հասին ի Կոստանդինուպօլիս, եւ անդի նաւեալք կամեցան չուել ի Կաֆայն, եւ ալեկոծեալ ծովահեղձ եղեն ընդ յայլոց բազմաց յամի տեառն ՌՅԾԶ. (1356), յապրիլ Ա. (1): Այլ ըստ ասացելոյն յառակսն, եթէ` արդարն իւ իւրիք եւ մեռցի` փրկեսցի: Վասն որոյ աղաչեմ զձեզ, զի որք կարդայք զգիրքս զայս յիշեսցիք ի տէր Յիսուս զվերոյասացեալ եղբարսն, եւ աստուած զձեզ յիշէ:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 7408 (տես` 1361 եւ 1602 թ. թ. )
      
       Գրիչ ` Կարապետ
      
       վայր ` Ղրիմ
      
       ... Որոյ ականատես լեալ յետինս ի գրիչս եւ փանակիս ի քարտուղայս, [թ]շուառս եւ աղկաղկս ամենայնի, եւ մոռացեալ զիս եւ զբնիկ տկարութիւնս ցանկացող եղեալ սմա, թէպէտ եւ յոյժ անըմբոն,
      
       || ապաւինեալ յայն, [որ ] տայ|ն | ամենայնի առատապէս եւ ոչ նախատէ, ձեռնարկեցի ի սմա ես` Կարապետ երէցս` թարմատար մելանաւոր, հասի ի զրաւ գրչութեան սորա ոչ թէ ըստ արհեստիցս եւ զաւրութեան անձինս, այլ ի կատարումն ուխտեալ հրամանի մարդասիրին, թէ` ամենայն, որ խնդրէ ` առնու:
      
       Արդ, աղաչեմ զհանդիպողսդ այսմ տառի յիշման արժանի վարկջիք զանարժան գրիչս` զԿարապետս եւ զիմսն ամենայն` զհայրն իմ զԱ[ռ]ուծն, եւ զմայրն իմ զՈսկիանէ, եւ զեղբայրսն իմ , եւ զամենայն արեան մերձակայս` զկենդանիս եւ զհանգուցեալս յիշման առնել արժանի առաջի անմահ զենլոյն Քրիստոսի, զի որ առատն է ի տուրս բարեաց եւ նախախնամող ամենայնի, անպարագրելի ողորմած գթու-
      
       թեամբն իւրով գթասցի ի մեզ եւ ողորմեսցի ի միւսանգամ գալստեանն իւրում:
      
       Կատարեցաւ սա յաշխարհիս Ղրիմ կոչեցեալ, ի հոյակապ եւ ի հռչակաւոր քաղաքիս Ղրիմ յորջորջեալ, ընդ հովանեաւ սուրբ Յարութեանս, ի վեհագոյն տիրական իշխանութիւնն տեառն Մխիթարայ, յարհիական եպիսկոպոսութիւնն տէր Ստեփաննոսի, եւ առաջնորդ եկեղեցւոյ Յարութեանն ` Սիմէոն աւագերէցն, որ զօրինակն շնորհեց եւ զԱռաքել ծաղկողս, որ զայս գիրքս ծաղկեց, որ կամակից եղեւ, եւ այլ միեղէն եղբարցս, որ սպասաւորեն սուրբ եկեղեցւոյս, եւ զլուսարարն զԹագվորն, եւ զԳրիգորն, եւ այլ եղբարցն , որք սպասաւորեցին զմեզ` յիշեսջիք, Քրիստոս աստուած յորժամ գայցէ ի միւսանգամ գալըստեանն ողորմեսցի ամենայն հաւատացելոցն եւ մեզ` զթարմատարքս, եւ նմա փառք:
      
       Ի թուականութեանս Հայոց ՊԵ. (1356) եւ սեպտեմբերի ԺԵ. (15)-ին աւարտեցա, չորեքշաբդին, զ'ի սմա յիշատակեա[լ]քս եւ ինքն յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս , ամէն:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Փիրղ. 6273, էջ 153-154
      
       (Կ. Պօլիս, Ղալաթիոյ, սբ. Լուսաւորչի եկեղեցի)
      
       Գրիչ ` Խոսրով
      
       վայր ` Սուրղաթ
      
       ... Եւ ես` յետնեալ հողս, մեղապարտ Խոսրով քահանայ, ձեռնարկեցի ի սա:
      
       Արդ, խնամօք խնամակալ էին եղեւ զրաւ սորա թէպէտ եւ անագան ի բազում զբօսանաց աշխարհի, ի ժամանակս յոյժ անբարի, զի վասն ծովացեալ մեղաց իմոց կողմս հիւսիսական, խրատուք չարին, ի գումարի գոլով մի ամօք, կամք մնալով ան[յ ] իշաչարին այց առնել համայն իւրայնոցս, զի մի գերեալքս եւ վարատեալքս ի վայրս նժդեհութեան կրկին կողոպտեսցուք մեղօք մերովք: Նաեւ [յիշեսջիք ] զմեր միաբանեալ եղբարքս, զժողովեալքս առ ոտս սուրբ Աստուածածնին, եւ սուրբ Սիմէօնին, եւ սուրբ Աւքսենտիոսի, զՂազար կրօնաւոր, եւ զՍտեփաննոս կրօնաւոր, եւ զմիւս Քրիստոսատուր կրօնաւոր, եւ զայլ պաղի գործաւորսն, զտնտեսն, եւ զմանճկալքն , զհովիւն ...: Կատարեցաւ սա ի թուականիս Հայոց ՊԵ. (1356), յունվար [ԻԲ . ] (22), ի հայրապետութեան տեառն Մխիթարայ, յեպիսկոպոսութեան արհիականին տէր Ստեփաննոսի, ի թագաւորութեան Կոստանդիանոսի , յաշխարհա-
      
       կալութիւն Ճանիպէկ ղանին, ի հռչակաւոր քաղաքս Սուրղաթ, ի գաւառիս Ղրիմ, առ ոտս սուրբ Ստեփաննոսի, եւ սուրբ Աստուածածնին, եւ սուրբ Լուսաւորչին, եւ սուրբ Գէորգեայ, եւ սուրբ Սարգսի, յորում ի հասեալ ժամանակիս պաշտիւր տաճարս երկնահանգէտ, եւ ի սրբամաքուր քահանայից արժանաւոր պաշտամամբ ք եօթն եւ տասն կարգաւորօք խորհրդական թուովք: Յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զփափագմամբ ստացողն սորա զՔրիստոսատուր կուսակրօն կրօնաւոր, եւ զհայրն իմ զՅովհաննէս` զարեամբ նահատակեալն, եւ զմայրն իմ զՆռնահատն:
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԿԱԹՈՂԻԿԷԻՑ ԹՂԹՈՑ ՍԱՐԳՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ
      
       Երեւան 2943
      
       Վայր ` Ղրիմ
      
       ա
      
       ... Արդ, ամենեքեան, որք ընթեռնուք կամ ընդաւրինակէք, գոհութիւն եւ աւրհնութիւն տուք մարդասիրին աստուծոյ, եւ յընթեռնուլն ձեր յիշեսջիք աղաւթիւք ի տէր զստացաւղ սորա զսրբասնեալ եւ զպատուական քահանայն` զտէր կնքաւորն իմ զԿարապետ, եւ զկենակիցն իւր զԳաւհար տիկինն, եւ զնորաբողբոջ աստուածապարգեւ փոխանորդ շնորհեալ քըւերն իւր Հիլալին, նորին անուամբն Հիլալ, եւ Աստուածատուրն, եւ ծնողսն նոցա` զքաղցրիկ հայրն զԱստուածատուրն, եւ զգորովագութ մայրն զԱղութն, եւ զմայրենի ազգայինսն նոցա` զմեծ պապ Աւետշահն, եւ զմեծ մամ Մինասթին, եւ ծնունդսն նոցա, եւ զթոռունսն` զպարոն Խոսրովն, եւ զպարոն Մերչերն, զՅովհաննէսն, եւ զՍերովբէն, եւ զՅովսէփն, զԱռիստակէսն, եւ Յովհաննէս դպիրն, զՄելքիսեդէկն , եւ զԽալաս խաթունն, եւ զկրսեր պապ սոցա եւ զմամ` զՍարգիսն եւ զՇնորհաւորն, եւ զնոցա ծնունդքն` զՍեբերն, եւ զՄովսէսն, եւ զԱւգերն, զԱղութն, եւ զԼալ մաւրքուրն, որ զցայգ եւ զցերեկ աշխատին ի պէտս հոգւոյ եւ մարմնոյ սոցա, այլ եւ զքուերս սորա` զՄամատիկինն, եւ զՄամախաթունն, զՄինասթին, եւ զՀիլալն, եւ զեղբայրքս սորա` զհանգուցեալքն առ Քրիստոս յոյսն մեր, այլեւ զաստուածապարգեւ զաւակքն մաւրեղբաւր սորա` զԽաչատուրն, եւ զԷլխաթունն, եւ զծնաւղս նոցա` զՄովսէսն եւ զՍուրաթն, եւ զմիւս կողման ծնաւղ սոցա` զՎարդէգոյնն, եւ զկենակիցն իւր` զՄեծխաթունն, եւ զՔուրխաթունն, եւ զզաւակսն նոցա` զՎարդերեսն, եւ զՅովհաննէսն, եւ զայլսն ամենայն, քահանայք` զԱմիրն , եւ
      
       զՍարգիսն, այլեւ առհասարակ զամենայն || ուղղափառ հաւատացեալս...:
      
       Այլ եւ զհոգեւոր ծնաւղսն մեր եւ զարդիւնաբան ուսուցիչսն, զարի զժիր քահանայքն, զկամեցաւղ բարեաց ամենայն մարդկան զուսուցիչսն մեր երկիւղիւն աստուծոյ` զՎարդան քահանայն, եւ զընտրեալ զաւակսն, զախոյանն հաւատոց` զՄելքիսեդեկ քահանայ, եւ զՅովհաննէս քահանայ, եւ զԵլիմելէք, եւ զբարի ծնաւղն սոցա զՋոհար մայրն, եւ զկուսակրաւն անձն զՈւստիանէն, եւ զհաւրքոյրն զՔուր խաթունն , եւ
      
       զհարսունսն իւրեանց, եւ զաստուածատուր զաւակսն , եւ զՍարգիս կրաւնաւորն եւ զՀայրապետն, որք բազում աշխատեցան ի խնդրել աւրինակիս:
      
       Յիշեսջիք ի տէր զպատուեալ քահանայն զՏիրացուն, եւ զհամեստ կենակիցն իւր, եւ զզաւակսն, եւ զծնաւղսն նոցա, զԿարապետն, եւ զամուսինն իւր զՄուլքայն, եւ զեղբայրսն իւր զՄկրտիչն, զՏէրն, եւ զզուգակիցս նոցա:
      
       ԶՅովաննէսն, եւ զՅոհաննէսն, զԽաղաղութիւնն, եւ զփոքրիկն Վարդան, եւ զամենայն ազգայինս նոցա` զկենդանիս եւ զմեռեալսն, որք զաւրինակն շնորհեցին, որով լցաւ զփափագումն մեր, տացէ նոցա տէր աստուած փոխարէն զգրիլն անուանց ի դպրութիւն կենաց, եւ երկու կենաւք վարձահատուց լիցի նոցա ողորմութեամբն իւրով:
      
       Նաեւ, թէ արժանի համարիք զտկար եւ զապիկար գրաւղ սորա, եւ զծնաւղս, եւ զեղբարս, եւ զքորքն մեր , եւ որպէս զմեզ յիշէք նոյնպէս եւ դուք յիշեալ լիջիք ի նոյն ողորմածն աստուած, որում փառք
      
       եւ գոհութիւն || յաւիտեանս յաւիտենից:
      
       Այլ աղաչեմ չլինել մեղադիր վատութեան եւ սխալանաց գրիս, զի միտք իմ տկար էր եւ տեղիս ` երթեւեկ բազմաց, այլ զպակասն ուղղեցէք սիրելաբար, եւ զիս առանց պարսաւանաց թողէք, այլ ոչ է ամենեցուն իշխել գիր յաւելուլ կամ պակասեցուցանել, այլ իմաստուն գիտնականաց, որք հմուտ են հի ն եւ նոր կտակարանաց եւ յարգեալ ուսմամբ արհեստիս:
      
       Եւ մի ոք անաւաղ շաւշափեսցէ զսա եւ կամ ի գետնի դնէ, այլ պարկեշտութեամբ եւ երկիւղիւ մերձենալ. եւ եթէ ոք յանդգնի եւ թուղթ կտրէ ի սմանէ, կտրեսցի ընդ մէջ եւ մասն նորա ընդ անհաւատսն դիցի:
      
       Այլ թագաւորին անմահի եւ մշտնջենաւորի գոհութիւն եւ փառք տացուք առլռելի ձայնիւ, որ կոչեաց զմեզ ի կոչումն սուրբ եւ կարգեաց յաստիճան քահանայութեան, որոշեաց յաշխարհէ եւ երկնայինս արար, ասելով` չէք դուք յաշխարհէ:
      
       Արդ, առ ձեզ են բանքս, ո՜վ քահանայք, որ ընթեռնուք, զգոյշ լինել յամենայնի եւ առանց նախանձու եւ հակառակութեան, եւ զհետ երթալ սիրոյ եւ խաղաղութեան, գտանել եւ հնարս ընդ ամենայն մարդկան զխաղաղութիւն ունել, զի ամաւթ է ի հետոց առաջնոցն յետս անկանել, եւ այն է, որ տայ բազ մաց զուլսն արածել ի վրանս հովուացն, յորմէ փրկեսցէ զմեզ տէր եւ յաջեայսն առաջնորդեսցէ ընդ հովուին քաջի հովուել բազկաւք, քաղցր ճաշակաց ճաշակողացդ ի հոգեւոր սեղանոյ մասն յիշման եւ զաստուծոյ խնամոցն շնորհէ անփորձ կենօք յաջողումն , ամէն:
      
       բ
      
       ... Արդ, ցանկացաւղ եղեալ այսմ աստուածային գանձիս ... կուսակրաւն Վրթանէս հերպետն ... ստացաւ զսա յիշատակ հոգւոյ իւր եւ նախնեաց իւրոց, ի վայելումն եւ ի վարժումն մանկանց սրբոյ եկե-
      
       ղեցւոյ: Բայց գրեցաւ սա ի քաղաքս Ղրիմ, ընդ հովանեաւ սուրբ Ստեփանոսի նախավկային, ի թուաբերութեանս Հայոց ՊԵ. (1356), ի հայրապետութեան տեառն Մեսրովբայ, եւ ի թագաւորութեանն Կոստանդեայ, եւ յեպիսկոպոսութեանն տէր Ստեփանոսի, եւ յաթոռակալութեան տէր Յովհաննիսի:
      
       Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք ընթեռնուք կամ ընդաւրինակէք յիշեցէք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զստացող սորա զվերոգրեալ զտէր հարպետն Վրթանէս, եւ զհոգեւոր որդեակն, զշառաւիղն աւրհնութեան` զտէր Ռըստակէսն, եւ զՅակոբ աբեղան եւ զընտրեալ կրաւնաւորն, զկամեցաւղն բարեաց ամենայն մարդոյ` զԳրիգոր աբեղան, եւ զքաղցրիկ եղբայրն` զՎահան աբեղան, եւ զՄկրտիչ աբեղան, եւ զԱբրահամ աբեղան, եւ զպատուեալ ալեօք ծերունին եւ ծաղկեալն հոգւով որպէս հերով` զԳէորգ աբեղան, եւ զհեզահոգի կրօնաւորն զՅովաննէս աբեղան , եւ զբարեմիտն բնութեամբ զՍարգիս աբեղան, եւ զընտիր կրօնաւորն զՅակովբ աբեղան, եւ զգթական եւ զարդիւնաձեռն տնտեսն` զհայր Ծերունն, եւ զաշխատասէր երկրագործն զՅովհաննէս միայնակեացն, եւ զԱստուածատուր աշխատաւորն, եւ զորդեակն իւր` զՍարգիս, եւ զծնողսն նոցա` զԱրեւշան, եւ զՄարեմտիկինն, եւ զքոյրն իւր զԱւտար տիկինն, եւ զայլ ամենայն ազգայինսն` զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն յաստուած ողորմիսն յիշել, եւ զայլ ամենայն սպասօոր սուրբ եւ երկնայնման տաճ արիս, որ յանուն քաջ զօրավարին սրբոյն Գէորգեայ, զսուրբ կուսութեամբ քահանայքն, եւ զճգնազգեցիկ միանձունսն, եւ զուղղափառ սարկօագունսն, եւ զաշխատասէր երկրագործսն, եւ զընդ հովանեաւ սուրբ եկեղեցոյս ննջեցեալսն, ընդ նմին եւ զբնակիչք գեղիս, զհաւատարիմ եղբարքն` զՄխիթար երէցն, եւ զԱռաքել երէցն , զԳրիգոր ռայիսն, զՉարուխն, եւ զՄկրտիչն, զՔրիստոսատուրն, զԳրիգորն, զՉարուխն, զՏօնականն, եւ զեղբայրն` զՄանուկն, զՍամուէլն, զՄկրտիչ ժամհարն, զՅովհաննէսն, զԱսիլն զասիլ (՞ ) պարոն Յովհաննէսն, եւ զկենակիցն` զԱւագ տիկինն, եւ զայլ ա մենայն ժողովուրդ գեղիս, զարս եւ զկանայս, զծերսն եւ զտղայսն, զմեծ եւ զփոքր, զմերսն, եւ զօտարսն, զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն, զբարերարսն եւ զչարաբարսն, զուրախացուցիչսն եւ զվշտացուցիչսն, զորս յիշեցաք եւ զորս անմոռաց գիտողին յայտնի է: Եւ որպէս զմեզ յիշէք եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս, աւրհնելոյն յաւիտեանս , ամէն:
      
       Վաճառող ` Կարապետ
      
       գ
      
       Ես` Կարապետ երէցս` ունէի զսուրբ գիրքս առ իս յիմ ընչից շինեալ , եւ Վրթանէս հարպետն ընչիւք խնդրեաց եւ ետու նմա:
      
       Յայսմ հետէ կենայ սուրբ գիրքս յիշատակ ի սուրբ Գէորգ վանքս, անջինջ յիշատակ վերոգրեալ յիշելոցս ի սմա, եւ մի ' ոք իշխեսցէ հանել
      
       զսա ի սուրբ եկեղեցւոյս, ի յիմ` ի Վրթանէս հարպետիս ազգէ, եւ ոչ ի Կարապետ երիցուս խսմութեան աղագաւ, ոչ յազգէ եւ ոչ յայլ մօտաւորէ, ո'չ յիմ եւ ո'չ ի տէր Կարապետին, ո'չ մեծ եւ ո'չ փոքր, ո'չ ծանաւթ եւ ո'չ անծանաւթ, ո'չ իմ եւ ո'չ աւտար, ամենեւին չունենայ մարդ խաւսք ի հետ գրոցս, զի յարդար ընչից իւրոց ստացաւ զսա յինէն` ի Կարապետէս, յիշատակ հոգւոյ եւ մարմնոյ իւրոյ եւ ամենայն զարմից իւրոց: Եւ արդ , եթէ ոք առանց մեր կամաց յանդգնի ընդդէմ գրոցս` հանելոյ վասն ի սուրբ եկեղեցւոյս, չունի իշխանութիւն յաստուծոյ, եւ ի սուրբ եկեղեցոյս, եւ ի հարպետ Վրթանիսէս, եւ ի Կարապետ երեցոյս, բաւ է:
      
       ՄԱՐԳԱՐԷՈՒԹԻՒՆ ԵՍԱՅԵԱՅ ԵՒ ԹՈՒՂԹՔ ՊԱՒՂՈՍԻ
      
       Վիեն. 113, Տաշ. Ցուց. էջ 394 (տես նաեւ 1601 եւ 1737 թ. թ. )
      
       Գրիչ ` Գրիգոր
      
       Կատարեցաւ ցանկ առաքելական մատենիս ի փառս Քրիստոսի ձեռամբ յոգնամեղ գրչի Գրիգորի, յօրինեալ եւ կազմեալ Եւթաղի: Եւ ստացող զսա շնորհալի եւ ուսումնասէր դեռաբուսիկ ծաղիկն Տիրատուր պատանեակ, ի վայելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ ծնողացն իւրոց` Յովաննիսի եւ մօրն իւրո Մամախաթունի: Որք օգտիք ի սմանէ ընթերցմամբ եւ կամ գաղափարաւ` յիշեսջիք ի Քրիստոս զստացողսն Գրիգոր քահանայս , ընդ նմին զհաւատարիմ զբարեպաշտ եւ զիմաստուն այրն զպարոն Փոխանն եւ զծնօղսն իւր ... որ զօրինակն շնորհեաց եւ զծոյլս յորդորեաց եւ ժրացոյց, հատուսցէ նմա տէր , ամէն:
      
       Թվ. ՊԵ. (1356), յապրիլ ԻԲ. (22), եւ որք յիշէք ` յիշեալ լիջիք:
      
       ԳԻՐՔ ԱՆԴՐԻԱՆՏԱՑ ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ
      
       Երեւան 4793 (տես նաեւ 1314 եւ 1396 թ. թ. )
      
       Գրիչ ` Յոհ[աննէս]
      
       Թվ. ՊԵ. (1365), փետրուար Ա. (1), զվերջին կարեաւք ստացաւղ գրոցս զՍառայ, եւ զդուստր իւր զՏիկնաց, զՍարգիս կաւշկար, եւ զտէր Մարտիրոս, եւ զԱնդրէաս աբեղայ, եւ զմեղուցեալ գրիչս զՅոհ[աննէս ] կարաւտ բանի, [աղաչեմ յիշել... ]:
      
       ՊԱՏԱՐԱԳԱՄԱՏՈՅՑ ԱԹԱՆԱՍԻ ԱՂԵՔՍԱՆԴՐԱՑՒՈՅ
      
       Երեւան 3046
      
       Գրիչ` Գրիգոր Սուքիասանց
      
       վայր ` Ղրիմ
      
       ա
      
       Տիրացու քահանային ի վայելումն է սա, ի թվ. ՊԵ. (1356), յօգոստոսի Ի . (20), գրեալ ձեռամբ Գրիգորի Սուքիասանց:
      
       Հետ . ստացող
      
       բ
      
       ... Եւս առաւել զեպիսկոպոսապետն մեր զտէր Գրիգոր եւ մերոյ սրբասն[ե]ալ արքեպիսկոպոս տէր Աւետիքն շնորհեսցէ մեզ ընդ երկայն աւուրս ուղիղս վա[րի՞ւք]: