Հայերէն Յիշատակարաններ

       1357
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Սեբաստիա, Ս. Նշան, համար 23, ՀԱ, 1925թ ., էջ 125-127
      
       Գրիչ ` Գաւազան
      
       վայր` Երնջակ գաւառ, գիւղ ` Նորակերտ
      
       ... Որոց եւ ես` յետինս ի բնաւից, մեղսամակարթ ծառայս պարտական բիւր քանքարոյ Ջէսար, բազում բաղձանօք ցանկացայ հետեւիլ հետոց նոցին, եւ զի տկար եւ անժոյժ ունէին զկատարումն բարոյն, եւ հանապազ զարտուղեալ գտանէի զիս ի շաւղաց նոցին եւ բնաւին յետնոցն, ի շնորհս ոչ կարէի ուղղակցիլ , վասն այն` յուսով եւ հաւատով ստ ացա զսուրբ աւետարանս, լսելով ձայնի տեառն, եթէ` որ ընդունի զբանս իմ եւ պահէ զնոսա, նայ է, որ սիրէ զիս: Արդ, ապաւինելով ի նա, առի զհրաման նորա գրով եւ անգիր ի յօժանդակութիւն ինձ ի հոգեւորս, եւ ի պահպանութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ, պարիսպ ամրութեան յամենայն չար պա տահարաց, նայ եւ յետ աստի կենացս յիշատակ հոգւոյ իմոյ եւ ծնողաց իմոց, հօր իմո` Աւթաշէրին եւ մօր իմո Շարուհո:
      
       Արդ, աղաչեմ զամենեան, որք հանդիպիք այսմ աստուածային աւետեաց երգարանիս յօրինակել, կամ յընթեռնուլ, կամ ի լսել, յիշեսջիք բարի կամօք զմեզ եւ զվերասացեալ մեր ծնողս ի մաքուր աղօթս ձեր, եւ աստուած յիշողացդ եւ յիշեցելոցդ առհասարակ ողորմեսցի , ամէն:
      
       Ժտիմ եւ ես` մեղապարտ անձն Գաւազան, պիտակ անուամբ քահանայ, փանաքի եւ փցուն գրիչս, զպատահեալսդ սուրբ աւետարանի յիշել զուարթ սրտիւ ի մեղսաքաւիչ աղօթս ձեր զմեզ, եւ զծնողսն մեր , եւ զուսուցիչս, եւ զերախտաւորս, եւ տէր երիցի ընդ ձեզ եւ ընդ մեզ, ամէն. եւ սխալման ե ւ խոշորութեանն անմեղադիր լերուք, զի այսչափ էր կար մեր, եւ նուազ եւ խիտ գրեցաւ վասն այն, որ մագաղաթ չկայր:
      
       Արդ, գրեցաւ սա ի թուականութեանս Հայոց ՊԶ. (1357), ի գաւառիս Երնջակա, ի գեօղս Նորակերտ, ընդ հովանեաւ սուրբ Գրիգորիս, ի խնդրոյ քրիստոսասէր եւ ուղղադաւան պարոն Ջեսարին, որ ստացաւ զսա հալալ արդեանց ի բարեխօս զերկար եւ խաղաղ կենաց իւրոց, եւ ի յիշատակ վերոգրեալ ննջեցելոց իւրոց, զորս ի ստոյգն եւ ընտիր օրինակէ շարագրեցաք, զոր տէր աստուած վայելել տացէ կրկին կենօք...:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 5332 եւ Փիրղ. 6273, էջ 155
      
       Գրիչ ` Կարապետ
      
       ... Եւ արդ, ի յայսմ թուաբերութեանս Հայկական տումարիս` յութհարիւրերորդի վեցերորդի (1357), երեւեալ աստուածասէր եւ բարիանուն մահդասի, որոյ Խնդրու յորջորջի ... սա ստացաւ զսուրբ աւետարանս ի հալալ արդեանց իւրոց աշխատութեանց, յիշատակ հոգոյ
      
       իւրոյ եւ ծնաւղաց` Գրիգորի եւ Մերչա խաթունի, եղբարցն` Աւագի եւ Յովանիսի, եւ ազգայնոցն ամենեցուն` կենդանեաց եւ հանգուցելոց, եւ ետ զսա ի սուրբ ուխտն եւ յանուանի հռչակաւոր տեղին, ի դուռն սրբոյն Գէորգեայ զաւրավարին, որ հանապազ հրճուին սովաւ մանկունք սուրբ եկեղեցոյ` [Յովանէս, Ստեփանոս, Ատոմ, Աստուածատուր, Յոհանէս, Յովանէս, Մխիթար ], եւ հանապազ յիշեն յաղաւթս իւրեանց, եւս առաւել ի ժամ սուրբ եւ սոսկալի պատարագին, զստացող սորա ` զԽնդու մահդասին, եւ զծնաւղսն` զԳրիգոր եւ զՄերչախաթուն, եւ զեղբարսն` զԱւագ եւ զՅովանէս, եւ զազգսն ողջոյն , ամէն:
      
       Եւ արդ, ես` ունայնացեալս ի գործառնութեան կանուխ ժամանելոցն. յոգնամեղս եւ փցունս ի գրչաց, սուտանուն Կարապետ, յերես անկեալ աղաչեմ զհայրական եւ զեղբայրական գութ սիրոյ ձերոյ, յիշեցէք եւ զիմ անարժանութիւնս, եւ աստուած-ողորմի ասացէք մեզ
      
       եւ մեր ծնաւղացն` Թովմայի եւ Մամասի, եւ եղ||բարցն` Մկրտիչ քահանայի եւ Շահապի` տարաժամ հանգուցելոյն:
      
       Յիշեցէք եւ զծաղկող սորա զԶաքարիայ կրաւնաւոր եւ զԱբդըլմսեխ սարկաւագ, որ աշխատեցաւ ի կոկել թղթիս. եւ Քրիստոս աստուած, որ առատն է ի տուրս, ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի, եւ նմա փառք յաւիտեանս , ամէն:
      
       Ո՜վ եղբարք, յայսմ ամի, յորժամ զսուրբ աւետարանս գրէի, եղեւ գալուստ ղանին յարեւելից եւ ըմբռնումն Աշրաֆին, ապա յետոյ չգիտենք թէ ոնց պիտի լինի, զինչ որ աստուած կամի:
      
       Եւ արդ, ես` Խնդու մահդասիս, որ ըստ աստուածային յաջողութեանն եղէ առաջնորդ սուրբ ուխտիս Գէորգայ, եւ շինեցի զվանքս, եւ գնեցի զաւետարանս, եւ զտարեգիրքս, եւ զգործ առաքեալն, եւ զճառընտիրն, եւ երկու մաշթոց, եւ շարականոցն, եւ զխազտետրն, եւ զամենայն զարդիւք զարդարեցի զանապատս ըստ իմում կարողութեանս: Այլ եւ բերի զեղբաւրորդին իմ, որ է ըստ աւրինաց եւ կանոնաց իմ որդի, եւ կրկին արարի ինձ հոգեւոր որդի եւ յիշատակ հոգոյ իմոյ, որ եւ իմ արդար վաստակով ստացած գրեանքս ի վայելումն անձին նորա լիցի` Յոհանիսին, որ եւ տէր աստուած արժանի արասցէ աստիճանի քահանայութեան եւ յաւելու ի շնորհսն, որպէս Սանուէլին, եւ եղիցի մշակ անամաւթ ընդունելի տեառն եւ բարի յիշատակ ամենայն հաւատացելոց, եւս առաւել` ազգատոհմին իւրոյ , ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 8388 (տես նաեւ 1659 թ. )
      
       Գրիչ` Գրիգոր որդի Նատերի
      
       վայր ` Ղրի՞մ
      
       Ի թվ. ՊԶ. (1357), մայիս ի ժա. (11):
      
       Զստացաւղ այսմ աստուածախաւս մատենիս` զՄարգարէաս կուսակրաւն կրաւնաւոր եւ զեղբայր իւր զՍարգիս միայնակեացն` զբազում առաքինութեամբ զարդարեալքն, յիշեցէք ի տէր:
      
       Ընդ նմին եւ զիս` զանարժան եւ զմեղսասէր գրիչս զԳրիգոր սուտանուն սարկաւագ, եւ աստուած յիշողացդ եւ յիշելոցս առհասարակ ողորմեսցի:
      
       Զհայրն իմ զՆատեր, զպատուական ծերունին, զբազմաց գովելին, յիշեցէք ի տէր:
      
       ՊԶ. (1357), Մեծ խանն ի Թաւրէզ դիմեալ գնաց:
      
       Ք Ե Ր Ա Կ Ա Ն ՈՒ Թ Ի Ւ Ն
      
       Երեւան 2371
      
       Գրիչ ` Ստեփանոս
      
       վայր ` Սուրխաթ
      
       ... Աստանօր յանգ ելեալ կատարեցաւ տառս այս իմաստապատում, որ կոչի քերական, արարեալ եւ մեկնեալ զսա մեծ վարդապետին Հայոց Վարդանայ Կիղիկեցւոյ, ի խնդրոյ բարեպաշտ թագաւորին Հեթմոյ, նաեւ խրատք Գէորգեայ վարդապետի, եւ անհաս գրչին Առիստակիսի` մեծ հռետորի , ի թուիս Հայոց ՊԶ. (1357), ձեռամբ Ստեփանոսի մեղապարտ եւ յետին գրչի, ի խնդրոյ սրբամաքուր եւ ընթերցասէր
      
       քահանային Կարապետին, ի վայ || ելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, վասն զի սա է քանոն եւ գաղափար ամենայն արհեստից, եւս առաւել որք փութան ձեռնարկել յարհեստս գրչութեան: Զի որպէս անհնար է թռչնոց ի լուծ լծել եւ ակաւս պատառել, եւ կամ եզանց յաւդս վերանալ, նոյնպէս առանց աշխատելոյ ի սմա ոչ ոք կարէ հասու լինել արուեստին մեծի գր չութեան. եւ որ յանդըգնի համարձակել` ոչ կարէ գրել զճշմարիտն, այլ եղծանէ զարուեստն եւ աղաւաղէ զգրելին, ըստ անիմաստ խոհակերի, այսինքն մսագործի, որ ոչ գիտէ զորոշումն յաւդուածին, այլ անհմտաբար հանէ զանդա-
      
       մայն միսն ի միւս անդամն եւ զմիւսոյն` ի միւս այլն: Բայց են ոմանք, որ ծաղր առնեն զգիրս զայս, որպէս եւ է մեր ազգիս հպարտութիւն եւ բրտավզութիւն: Զի որպէս մարգարիտ ի քիթս խոզի եւ մանեակ ոսկի ի պարանոց իշոյ, այնպէս է սա ի ձեռն անիմաստ եւ
      
       անմիտ առնն, այլ || որ արբի սիրոյ սորին, նա միայն գիտէ զճաշակ քաղցրութեան դորա:
      
       Բայց գրեցաւ սա յաշխարհիս Հոնաց եւ ի յերկիր Խրիմի, ի հոյակապ եւ ի հռչակաւոր քաղաքիս, որ կոչի Սուրխաթ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին, ի հայրապետութեանն Հայոց տեառն Մխիթարայ եւ յեպիսկոպոսութեանն տէր Ստեփաննոսի` աւրհնեալ քահանայապետի ամենայն հիւսւսական կողմանց:
      
       Արդ, որք հանդիպիք սմա ուսմամբ կամ աւրինակաւ յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զԿարապետ սրբամաքուր քահանայ, եւ զծնաւղս իւր` զհայր իւր զպարոն Աստուածատուրն, եւ զմայր իւր զԱղութն, եւ զքոյր իւր զՀիլալն` զփոխեցեալն առ Քրիստոս, եւ զհամեստ ամուսին իւր զԳոհար տիկինն, եւ զնորաբողբոջ զաւակն իւր զՀիլալն, եւ զՎարդենին: Ընդ նմին եւ զիս` զեղկելի գրիչս զՍտեփանոս, եւ զծնաւղս իմ, եւ զամենայն արեան մերձակայս իմ, եւ աստուած, որ առատն է ի տուրս բարեաց, ձեզ` յիշողացդ եւ մեզ` յիշելեացս առհասարակ ողորմեսցի , ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7740 (տես նաեւ 1429)
      
       Գրիչ` Մխիթար Անեցի
      
       վայր ` Սուլթանիա՞յ
      
       ա
      
       Եւ աստ եւս եւ յամենայն տեղիս յիշել աղաչեմ զանարժան գծողս եւ զկազմողս` զՄխիթար Անեցի . եղեւ աւարտումն սորա թվիս ՊԶ. (1357):
      
       բ
      
       ... Եւ արդ, քանզի ցանկացող եղեւ այսմ կենսաբեր եւ տիեզերահրաւեր սուրբ աւետարանիս արդարամիտ եւ յամենայնի երկեղած բարեպաշտ առնս այս` Մոմեղէն սարկաւագս ... յիշատակ իւր եւ ծնօղաց
      
       իւրոց , հօրն իւր Շահ[է՞]նին, եւ մօրն ի[ւր ] || Շուշանայ, եւ եղբայրց իւր` Շահին, նաեւ ի Քրիստոս աստուած հանգուցեալ պարկեշտ հաւատարիմ ամուսնոյն իւր Սուլթան-Մելիքին, եւ մատաղատունկ երկուց որդեացն իւր, որ տղա ի Քրիստոս գնացին եւ թողին սուք անմխիթար հօրն իւրեանց եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացն...:
      
       Դարձեալ աղաչեմ աղերսալի մաղթանօք յիշել ի Քրիստոս Զա-
      
       քարի[ա ] քահանայն, եւ զաներն իմ զուսթայ Վրանն, եւ զոքանչն իմ զՄարիանէ խաթունն, եւ զքենեկալն իմ Նուրադին ղասապն, եւ զքենին իմ զԲէլգա Մէլիքն...:
      
       ... Նաեւ զիս զբազմամեղ եւ զանիմաստ գծող սուրբ աւետարանիս զՄխիթար Անեցի, [որ ] ծեր ալեաւք եւ տկար անձամբ գրեց ի զսայր: Արդ, յերեսս անկեալ աղաչեմ զամենեսեան առհասարակ, անմեղադիր լինել սխալանաց եւ խոշորութեան գրիս, վասն զի կարի յոյժ իմն ծեր անձամբ աշխատեցայ ի գրելն սորայ:
      
       ... Զբազմաւէր ոգի զմանկտաւագ Ներսէսս` զսակաւ աշխատողս ի սմայ, աղաչեմ միով տէր-ողորմեայիւ օգնական լինել, զի եւ դուք ողորմութիւն գտանէք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս , ամմէն:
      
       Գրեցաւ ի ԸՃ. հարիւրերորդի հինկերորդի (1356), ի փառս Քրիստոսի աստուծոյն մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս , ամէն:
      
       գ
      
       ... Եւ զբազմամեղ Զաքարէս` զգինեծախս, ի ձեր սուրբ աղաւթս յիշեցէք...:
      
       Տ Ո Ն Ա Պ Ա Տ Ճ Ա Ռ
      
       Երեւան 2039 (տես նաեւ 1624 թ. )
      
       Գրիչ ` Անտոն
      
       վայր ` Կաֆայ
      
       ... Այլ եւ զայս գրեմք վասն աստուածա||պատում տառիս , որ գրեցաւ ի թուականութենէ յայտնութեան կենարարին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ՌՅԾԹ. (1359) եւ ի Հայ թուականութեանս ՊԶ. (1357): Կատարեցաւ ձեռամբ ամենամեղ եւ անիմաստ գրչի ապիկարի` Անտոն անուն անարժան քահանայի, յաշխարհս Հոնաց, որ այժմս Ղրիմ կոչի , ի քաղաքիս աստուածապահ, որ Կաֆայ անուանի, ի վանս կուսանաց, առ ոտս եւ հովանիս մա ւր տեառն մերոյ մաւրն սուրբ Աննայի, ի հայրապետութեան Հայոց տէր Մխիթարա, եւ ի թագաւորութեանն Կոստանդիանոսի Հայոց, եւ յառաջնորդութիւն այսմ նահանգի վերատեսուչ եւ արհիական եպիսկոպոսի տէր Ստեփանոսի, եւ երեսփոխանի նորին տէր Յոհաննէս աբեղայի` կորովամիտ եւ ուղղափառ հռետորի Սեբաստացոյ:
      
       Արդ, գրեցաւ սա յիշատակ հոգւոց, եւ ծնողաց, եւ զաւակաց, եւ կենաց կցորդի, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց Անտոն քահանայի, որ բազում աշխատեցաւ ի տես եւ ի փափագ վայելս սորա, եւ ձեռամբ իւրով գծագրեաց յոյժ աշխատանաւք, եւ փորձանս եւ հակառակութիւն
      
       ոչ սակաւ կրեաց ի հերձուածողացն, եւ պատերազմ, որ կայր ի ժամանակին յայնմիկ, եւ այլ յոլով վիշտս ի բանսարկուին արկածիցն, որ ի մի աւրն երիցս անգամ կաղմրին մարանն վաթեցաւ, եւ էր ձմեռն ժամանակ, եւ ի հուրն եփելով էր թանաքն, եւ այլ շատ ձանձրութիւն ի քնոյ բերէր բանսարկու ն յամարային ժամանակին, եւ խափանումն ջանայր աստուածազարդ տառիս ...: Այլ եւ կայ լուծմունք եւ մեկնութիւն տառիս ի սուրբ հայրապետացն` ի Պետրոսէ Աղեկսանդրու հայրապետին, եւ ի Գրիգորէ Աստուածարանէն, եւ Յովհաննու Ոսկիբերանէն, եւ յԱնանիայէ վարդապետէ, յԵպիփանու, յԵփրեմէ եւ ի Բարսղէ եւ յայլ սուրբ աստուածազգեաց արանց, որ վասն ծննդեանն եւ յայտնութեանն եւ ամենայն տէրունական տաւնից տան վկայութիւն եւ կարկեն զբերանս հերձուածողացն, որք ասեն զծնունդն ի դեկտեմբեր ԻԵ. (25) եւ զաւետումն` մարտ ԻԵ. (25)...:
      
       Արդ, ստացաւ զսա յիշատակ իւր Անտոնն եւ ամենայն զարմից, յարդար վաստակոց, այն է` որ ձեռամբ իւրով գրեաց, եւ որք աւգնական եղեն ի գիրս մարմնաւոր ընչիւք, անուանք նոցա, որ յիշին աստ այս է` Ումեկ ժամկոչն, եւ Նորշահն, եւ ջԱռաքելն, որ ի սղութեան ժամանակս աւգնեցին մեզ հացիւ եւ արդեամբքն` որով կարացին:
      
       Արդ, որք կարդայք զգիրս զայս կամ աւրինակէք, սուրբ հարք եւ եղբարք, թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ այժմ յիշեցելոցս, որ աստ կան` Անտոնին, եւ կենակցին իւրոյ Թագուհոյն, եւ զաւակացն
      
       Մաղաքի||այի սարկաւագին, եւ Սահակի` եղբաւր նորին, եւ Յակոբ պատանեկին, եւ ծնողաց սոցա` Դաւթին եւ Մարիանէին, եւ Աստուածատրին եւ Շնոֆոր տիկնա, Նորշահին, եւ հաւր նորա` Հաւրաւտին, եւ մաւր իւրոյ, եւ կենակցին` Աւագ տիկնա, եւ կանուխ փոխեցելոյն առ Քրիստոս Մարտիրոս ին, որով ըստ անուանն եւ զկեանս ժառանգեսցէ, եւ քուրոչս սորին` Շնոֆոր տիկնայ, Առաքելին, եւ ծնողաց իւրոց, եւ Ումեկ ժամկոչին, որ աւելի աշխատեցաւ քան զկար իւր, եւ ծնողաց նորին, եւ եղբաւրն` Տղայպարոնին, եւ աւրինակիս շնորհողին` Կարապետ քահանային, եւ ծնողաց նորին: Աղաչեմ, սուրբ ընթերցողք, ի յաւժար կամաց ձերոց հայցեցէք եւ խնդրեցէք ի Քրիստոսէ, զի զանուանս սոցա գրեսցէ ի դպրութիւն կենաց իւրոց...:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Վենետ. 141 Ցուց. Ա. էջ 622-614'տես նաեւ 1365 թ. )
      
       Գրիչ ` Յովաննէս
      
       վայր` Հռոմկլայի գաւառ, գիւղ ` Ծակաղբիւր
      
       ... Շնորհիւ տեառն սկսայ եւ աւգնականութեամբ եւ ողորմութեամբ բարերարին ածի ի գլուխ եւ ի կատար զսուրբ աւետարանս ի թուականութեան Հայոց ի ՊԶ. (1357), ի կաթողիկոսութեան տեառն Յակոբայ . եւ ի թագաւորութեան Կոստանդեա, եւ ի հայրապետութեանս
      
       մերում տէր Փիլիպոսի, ի գաւառիս Հռաւմկլայի, եւ ի գեաւղս, որ Ծակաղբիւր կոչի, ձեռամբ իմով` անարժան եւ մեղսաթաւալ, փանաքի եւ անարհեստ գրչի, որոյ անուն Յովաննէս կոչի, եւ սուտանուն դպրի, իշխանութեամբ եւ հրամանաւ սրբասնեալ եւ առաքինասէր եպիսկոպոսին մերո տէր Փիլիպոսի, զոր տացէ տէր աստուած մեզ զնա ընդ երկայն աւուրս, ի յիշատակ Հեթում ք ահանայի, եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ զաւակաց , եւ որդւոյ նոցա` պատուական քահանայի Աբրահամու, սա մեծաւ փափագանաւք` յիշատակ նոցին անջնջելի: Արդ, թէպէտ եւ անարհեստ էի ի գրչութեանս` փանաքի եւ անյարմար, այլ հոգեւոր հայրն մեր Հեթում, որ լի է եւ պատարուն յարհեստ գրչութեան, եւ ընդ բնաւս հռչակեալ, նաեւ բանիւ կատարեալ եւ հոգով լցեալ, որպէս եւ ահայ յայտնի է իմաստնոց եւ ստոյգ գիտողաց, զի լի եւ կատարեալ է արւեստիւ, ի բանս, ի բառս, ի լծորդս, եւ ի բացատս, եւ ի տրոհմունս առոգանութեանց ծանոյց ինձ խրատով, եւ ես` մեղաւոր հողս, յոյժ բաղձանաւք եւ յոք նատոչոր տենչանաւք, մեծաւ աշխատութեամբ, ըստ կարի գծագրեցի զսուրբ աւետարանս ի լուսաւորութիւն մանգանց եկեղեցոյ:
      
       Արդ, յերես անկեալ աղաչեմ զամենեսեան, մանաւանդ զդասս քահանայից ... յիշեսջիք զՀեթում քահանայ եւ զծնաւղսն նորա, եւ զորդի նորա Աբրահամ քահանայ, եւ զկենակիցն նորա զՋուհարն, եւ զբարեբոյս աստուածատուր զաւակն իւրեանց Զաքարէ, զոր պահեսցէ տէր աստուած ամբողջ ի փորձողէն` հոգով եւ մարմնով, մինչեւ ի խորին ծերութիւն. եւ զամենայն ազգայինսն իւրեանց` զմեծ հայրն զՎասիլ, եւ զկենակից նորայ` զփոխեցեալն առ Քրիստոս` զզԱմէն, եւ զբարեպաշտ զաւակսն նոցայ` զյովաննէս, եւ զհոգեսէր կենակիցն նորա` զԱղեկտիկինն, եւ զանդրանիկ որդիս նոցայ` զԴանէլն եւ զՅակոբն, [զԻշխանն, եւ զմայր նորա զԼուսնայն ], եւ զՍիրունն, եւ զիւր կենակից նորա զՄինախաթուն, նորաբոյս զաւակաւք իւրեանց` զԹորոս եւ զՀեթում, որ կամակից եղեն եւ աւդնական սուրբ աւետարանիս աւարտման, ի յայսմ կենցաղս պահել անսասան եւ ողորմութիւն գտանել յահեղ աւուրն համառաւտի, ընդ կամարարս իւր ի տեառնէ մերմէ Յիսուսէ, եւ որ յիռեսցէ զվերոգրեալքս, Քրիստոս աստուած զինքն յիշէ ողորմութեամբ իւրով: Ո՜հ , եւ զիս` զխ աւարեալս մեղաւք զՅով[աննէս ], եւ զհայրն իմ Սէթ քահանայ` զհանգուցեալն ի Քրիստոս, եւ հոգեւոր եղբարսն մեր զԻւանէն եւ զՂազար, երկրամերձ դիմաւք յերես անկեալ աղաչեմ զձեզ, ո՜վ լուսերամ դասք քահանայից եւ սարկաւագաց , որք հանդիպիք եւ զմ[այ ] լիք ի կենսաբուխ սուրբ աւետարանէս , յիշեսջիք...:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 4216 (տես նաեւ 1554 եւ 1730-ական թ. թ. )
      
       Գրիչ ` Մկրտիչ
      
       վայր` ի Թաղս Դուդուշի
      
       Աստանաւր յանկ ելեալ կատարեցաւ աւետարանս ձեռամբ յոգնամեղ եւ փցուն գրչի Մկրտիչ քահանայի, ի թաղս Դուդուշի կոչեց եալ, ընդ հովանեաւ սրբոյ տաճարիս սուրբ Գէորգ կոչեցեալ, հրամանաւ եւ արդեամբք հաւատարիմ Քրիստոնէին` պարոն Հայրապետին, յիշատակ իւր եւ ծնողաց եւ եղբարց եւ զաւակացն, հաւրն իւր պարոն
      
       Մանուէլին, եւ մաւր իւր Սաֆիրայ խաթունին, եւ | | եղբաւր իւրոյ պարոն Կարապետին, եւ զաւակաց իւրոց` պարոն Մկրտչին, եւ պարոն Զաքարիային, եւ պարոն Ասայէլին, եւ այլ ամենայն ազգատոհմին իւրոյ, եւ զարմից, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց եւ երախտաւորաց:
      
       Արդ, որք, հանդիպիք այս լուսազարդ սուրբ աւետարանիս կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէք յաղաւթս ձեր զվերոգրեալսն, զՄկրտիչ քահանայն, եւ զպարոն Կարապետն, եւ զպարոն Հայրապետն, եւ զամենայն զարմ իւրեանց, եւ որք յիշէք զմեզ յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի յիւր սուրբ միւսանգամ գալուստն, եւ մեք եւ դուք ի մի բերան աւրհնեսցուք զաստուած հանապազ:
      
       Բայց գրեցաւ սա ի թուականիս Հայոց ՊԶ. (1357), ի նոյեմբեր ի Ժ . (10) աւարտեցաւ:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Փիրղ. 6273, էջ 155-156 (Վան, սբ. Վարդան եկեղեցի)
      
       Գրիչ ` Կարապետ
      
       վայր ` Երուսաղէմ
      
       ... Յամի ՊԶ. թուականութեանս մերոյ, (1357), ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ եւ ի թագաւորութեան Կոստանդիանոսի գրեցաւ սուրբ աւետարանս, ի սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ, ի դրունս սուրբ եւ փառաւոր տաճարիս Քրիստոսի սուրբ Հրեշտակապետաց, ձեռամբ փանաքի Կարապետ գրչի:
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՂՈՒԿԱՍՈՒ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՆ
      
       ԻԳՆԱՏԻՈՍԻ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ
      
       Երեւան 3405 (տես նաեւ 1363 եւ 1668 թ. թ. )
      
       Ստացող ` Կարապետ
      
       Շնորհիւ տեառն սկսաւ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցաւ աւետարանս ըստ Ղուկա, մեկնեալ Իգնատիոսի հայրապետի , ձեռամբ
      
       Ստեփանոսի աշխատասէր գրչի, ի բարեխաւսութիւն ինձ` մեղաւորիս Կարապետի, եւ կենակցի իմոյ Գուհար տիկնա եւ զաւակաց մերոց Հիլալին, եւ ծնաւղաց մերոց` Եւսեբերին, եւ Մովսիսին, եւ Աւգերին, եւ ամենայն զարմից, որք աւգտիք մեղաց քաւութիւն հայցեցէք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ:
      
       Ի թվ. ՊԶ. (1357) գրեցաւ, եւ ի մարտի Ի. (20) աւարտեցաւ, ի փառս աստուծոյ:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 7435
      
       Աւրհնեալ ես աստուած ... որ ետուր զաւրութիւն հասանել ի նաւահանգիստ ծովանման գրչաւորութեանս, որ ի սկսանելն յուսով մտաք եւ զեզերս աչաւք տեսաք, եղեւ խնդութիւն, ըստ աւրինակի նաւելոցն` ելանել ի նաւէն, եւ տեսանել զնաւահանգիստն, եւ գոհանալ զարարո ղէն, աւրհնութեամբ, գովութեամբ, եւ երկրպագութեամբ, յաւիտեանս ամէն:
      
       Ի թվ. ՊԶ. (1357), հոկտեմբեր ամսու Է. (7):
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 5394
      
       Գրիչ ` Յուսէփ
      
       վայր` Թացու գիւղ
      
       ... Տանուտէրն Դաւիթ, որ ցանկացող եղեալ աստուածաբան սուրբ աւետարանիս եւ ետ գրել զսա ի հալալ եւ յարդար վաստակոց իւրոց, յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնողաց իւրոց...:
      
       ... Գրեցաւ սուրբ աւետարանս ձեռամբ սուտանուն զՅուսէփիս, ի գեւղն, որ կոչի Թացու, ընդ հովանեաւ սուրբ Գէորգա զօրավարին եւ սուրբ Ատոմա զօրավարին: Ի թուականիս Հայոց ԸՃԶ. (1357), ի հայրապետութիւն Ախթամարա աթոռոյն տէր Ստեփանոս կաթողիկոսին եւ պարնութիւն Աւդալ բէկին, ի դառն եւ նեղ ժամանակիս գրեցաւ. անմեղադիր կալէք խոշորութեան եւ սխալանաց մերոց, զի կայր մեր այս է, առաջին գիրն է այս: