Հայերէն Յիշատակարաններ

       1366
      
       ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐԻ ՆԱՐԵԿԱՑՒՈՅ
      
       Երեւան 7091
      
       Գրիչ` Վարդան Ղրիմեցի
      
       վայր ` Երուսաղէմ
      
       ա
      
       Փառք ... որոյ շնորհիւ աւարտեցաւ ողբերգական այս մատեան, զոր ի հոգւոյն սրբոյ շարժեալ [գր]եաց սուրբն ի հարս Գրիգոր Նարեկացի: Որում ցանկացող եղէ ես` յետինս [ի ] կրաւնաւորաց Թորոսն
      
       ||| տեառն Յակոբայ յԵրուսաղէմ սուրբ քաղաքս, զի տեսի զանհամար ազգս մեղաց եւ ախտից զորս սա թուէ, եւ ստացա զսա սիրով ինձ հրապարակիչ եւ դսրովիչ եւ կառափիչ, ի կենդանութեանս, եւ զկնի մահուանն, որչափ մնասցէ սա կամաւք տեառն ի ձեռս այլոց պարսաւելով զիս` զանառակ որդիս, որ առի զբաժին իմ եւ յանաւգուտ պէտս ծախեցի եւ չքաւորեցայ, եւ եմ լալի եւ ողորմելի , թէ զի՞նչ տամ պատասխանի ի յահեղ ատենին` ոչ գիտեմ, այլ թողի ինձ յոյս զաստուծոյ եւեթ մարդասիրութիւնն: Եւ դուք, ո՜վ լուսերամ դ[աս]ք, որ հա նդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակ դնելով, յիշեսջիք ի Քրիստոս քրտնաճան , ճգնազգեաց, հեզահոգի սարկաւագն Թորոս, եւ զծնաւղսն իւր` զհայրն ջՍուգիաս եւ զմայրն իւր զՄինայն, եւ զեղբարս, եւ զքոյրս, եւ զամենայն արեան մերձաւորս` զկենդանիս եւ զննջեցեալսն յիշեսջիք ի Քրիստոս, եւ աստուած զձեզ յիշէ ի բարի:
      
       Արդ, գրեցաւ ի թվ. Հայոց ՊԺԵ. (1366): Ի յայս տարի գերեց
      
       փռանկն զԱղեքսանդր. եւ || յայս աշխարհս զինչ քրիստոնեայ կայր զամէնն կալան եւ ի գիր հանին, եւ զինչ եպիսկոպոս եւ աբեղայ եւ երէց կայր` զամէնն զնտանեցին, եւ զինչ եկեղեցի կայր` զամէնն փակեցին: Սպանին զմեր ըռայիսն, եւ այլ բազում երէց եւ կարգաւոր սպանին, եւ բազումք վասն դառն տանջանացն դարձան թուրք, եւ մեք յԵրուսաղէմս զտարոյս շատն ի զնտան ենք կացել, եւ բազում վիշտ եւ նեղութիւն վասն Քրիստոսի տեսաք, զոր ոչ կարեմ ընդ գրով պատմել: Աղաչեմ զձեզ ես` Վարդան աբեղայ Ղրիմցի, որ անանգեցա (՞ ) եւ գրեցի զսա բազում նեղութեամբ եւ ահիւ , յամէն աւր կու մնայաք թէ երբ չարչարեն կամ սպանեն. սխալանաց սորին անմեղադիր լերուք եւ յիշման արժանի արարէք զմեզ եւ զմերսն ամենայն, եւ աստուած, որ առատն է ի տուրս, յիշեսցէ զձեզ եւ զձերս ամենայն:
      
       Ի սուրբ քաղաքս յԵրուսաղէմ է գրած, ի թվ. ՊԺԵ. (1366), ի յայս դժար տարիս:
      
       Սեպտե[մբեր ] Ե. (5) գրած այս գիր. եւ այսաւր է փոխել միտս, ընդ որ տէր յաջողեսցէ:
      
       ԶՎարդան գրողս յիշեա , ո՜վ եղբայր իմ:
      
       ԶՎարդան մեղաւոր ոգի յիշէ ի տէր, ո՜վ եղբայր բարի, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս:
      
       Եւ աւարտեցաւ հոկտ[եմբերի ] ԺԳ. (13):
      
       ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ ՍՈՒՐԲ ԳՐՈՑ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՐԵՒԵԼՑՒՈՅ
      
       Վենետ. 264 Ցուց. Բ . էջ 846
      
       Գրիչ ` Ատոմ
      
       Փառք ... որ ետ կարողութիւն տկարութեանս իմոյ հասանել ի զրաւ տառիս, որ է Վարդան վարդապետի արարեալ բանս ԿԶ. (66), աւկտակար եւ հոգեշահ մանգանց նոր Սիոնի: Արդ, որք հանդիպիք սմա կարդալով, կամ աւրինակելով, կամ ընդ ձեր իսկ բաժին լինելով [յիշեսջիք ] ի մաքրափայլ եւ երկնաբացիկ յաղաւթս ձեր զՍտեփաննոս եւ զհարազատ եղբայր նմին զՈհաննէս կրօնաւ որ, ընտրեալք երկոքինն, սնեալք սրբութեամբ եւ արդարութեամբ ի միասին, որպէս զձագս աղաւնեաց, ընդ նմին եւ զԳէորգ կրօնաւոր, որ առաջնորդ եղեւ սուրբ ուխտիս, եւ զՈհան կրօնաւոր, եւ զՄովսէս կրօնաւոր, որ բազում ջանիւ աշխատէր յաղակս շինութեան սուրբ ուխտիս, որ բազում կամակցութեամբ աւգնեաց մեզ, եւ զհոգեւոր եղբարսն մեր` զԹադէոս կրօնաւոր եւ Ստեփաննոս կրօնաւոր, եւ աստուած զձեզ յիշէ: Դարձեալ կրկին աղաչեմ զամենեսեան` յիշեսջիք ի զենման գառինն աստուծոյ` զուսուցիչն մեր զՍտեփաննոս զերջանիկ կրօնաւոր, օր զօրինակն սիրով շնորհեաց, ընդ նմին եւ զուսումնակիցն մեր զՍտեփաննոս կրօնաւոր ի սուրբ խաչէն Ախթամարայ...:
      
       Գրեցաւ ի թվ. ՊԺԵ. (1366), եւ զԱտոմ կրօնաւոր անուամբ եւ ոչ գործով յիշեսջիք, որ գրեցի զսակաւ լուծմունքս, եւ զհայրն իմ զՎարդան քահանայ, եւ զմայրն իմ զԵղիսաբեդ, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն. եւ որ զմեզ սրտի մտօք յիշէ, յիշեալ եղիցի յարքայութեան աստուծոյ , ամէն:
      
       Ձեռիկս կու մրսէր ի գրե[լն]...:
      
       ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐԻ ՆԱՐԵԿԱՑՒՈՅ
      
       Երեւան 2088
      
       Գրիչ` Ստեփաննոս Տիւրիկեցի
      
       վայր` Դարանաղեաց գաւառ , Աւագ վանք
      
       ... ՊԺԵ. (1366) թուաբերութեան Հայկազեան տումարիս աւարտեցաւ աստուածախաւս մատեանս...:
      
       ... Արդ, ես եղկելի եւ ստորասուզեալս Ստեփաննոս Տիւրիկեցի սուտանուն կրաւնաւոր` ստացաւղ գրոցս, աստուծով սկսա եւ շնորհիւ նորին աւարտեցի ի վայելումն անձին իմոյ եւ հարազատ եղբաւր իմոյ Ներսէսի, եւ ի յիշատակ ծնաւղաց մերոց` Ստեփաննոս քահանայի` փոխեցելոյն առ Քրիստոս, նաեւ ամենայն զարմից` կենդանեաց եւ ննջեցելոց...:
      
       ... Յիշեսջիք եւ զՆորոգէս կուսակրաւն քահանայ, որ զաւրինակն շնորհ[ե]աց , ի սուրբ աղաւթս ձեր:
      
       Գրեցաւ սա ի սուրբ եւ ի հռչակաւոր անապատիս, որ կոչի Աւագ վանք, ընդ հովան[ե ] աւ սուրբ Աստուածածնին, եւ կենսակիր սուրբ Նշանացս, եւ սրբոց Առաքելոցն, եւ սրբոյն Ստեփաննոսի, եւ Կարապետին Յովհաննու, եւ այլ սրբոց նշխարացս, որ աստ կան. եւ է առաջնորդ սուրբ ուխտիս հայր Կիւրակոսն:
      
       Արդ, որք զմեզ արժանի առնեն յիշել ի մեղաց թողութիւն եւ ինքեանք յիշեալ լիցին առաջի անբաւ ողորմութեան գթութեանցն աստուծոյ , ի Քրիստոս Յիսուս ի տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս , ամէն:
      
       ԳԱՆՁԱՐԱՆ ԵՒ ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
      
       Երեւան 7853 (տես նաեւ ` 1682 թ. )
      
       Գրիչ ` Գրիգորիս
      
       վայր ` Եզնկա
      
       Շնորհիւ տեառն սկսա եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զսուրբ մատեանս զայս, որ է բուրաստան եւ դրախտ աստուածային, զարդարեալ զանազան ծաղկաւք: Գրեցի զսայ ես` նուաստս ի քահանայս Գրիգորիս` անարժան եւ բազմասղալ եւ յոյժ մեղաւոր հողս: Եւ արդ, գրեցաւ սայ ի Հայոց մեծ թուականիս ՊԺԵ. (1366), յամսեանն ապրիլի Ի. (20): Բայց գրեցաւ սա յաստուածապահ մայրաքաղաքս Եզնկա, ընդ հովանեաւ սուրբ եւ երկնանման տաճարիս Կաթողիկէի, եւ սուրբ աջոյս տեառն Ներսեսի, եւ այլ բազմահաւաք սրբոցս, որ աստ կան:
      
       Գրեցի եւ կազմեցի ը||ստ իմում կարի, ի խնդրոյ հեզահոգի եւ սրբամաքուր քահանայի Ներս[եսի ], որ յոյժ սիրով եւ մեծաւ յուսով ետ գրել զսայ ի յարդար ընչից իւրոց, յիշատակ իւր, եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ ամենայն զարմից` կենդանեաց եւ ննջեցելոց:
      
       Այլ եւ յերես անկեալ ամենեցուն, ես` նուաստս Գրիգորիս, խնդրեմ յամենեցունց, որ հանդիպիք սմայ, որք էք ի մերժում ժամանակի եւ որք զայք զկնի մեր, յիշել ի տէր զյառաջասացեալ ստացաւղս զներսէս քահանայ, ծնողաւք եւ այլ զարմաւք : Նայ եւ զնուաստս ի քահանայս զԳրիգորիս զանպիտան քահանայ եւ զծնաւղսն իմ եւ զամենայն ազգայինսն, յիշել ի տէր միով տէր ողորմայիւ, եւ անմեղադիր լինել խոշորութեան եւ անյարմար գրոցս, զի այս չափ էր կար մեր. այլ եւ յիշել զգանձերուն գրողն զՄարկոս կուսակրաւն քահանայ, եւ դուք յիշիք ի տեառնէ , ամէն:
      
       ՏՕՆԱՊԱՏՃԱՌ
      
       Երեւան 2040 (տես նաեւ ` 1359 թ. )
      
       Հետ ստացող ` Յուսիկ
      
       ... Արդ, աղաչեմ զդասս [լուս]երամից մանկունք եկեղեցւոյ կրկին, ո ոք հանդիպեսցի այսմ գրոյ, յիշեցէք զստացող սորին` զՅուսիկ աբեղայ, եւ զծնողսն իւր` զՊարոնշահն եւ զԹաճխաթունն, եւ զեղբայրսն իւր` զԿիրակոսն եւ զՇատլոյսն, եւ զքուրն իւր զԱւագտիկինն, եւ զհաւրեղբարն` զՅովհաննէս կրաւնաւորն, եւ զՎասակն, եւ զՎահրամշահն, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն իւր` զփոխեցեալսն ի Քրիստոս, եւ աստուած զձեզ յիշէ` զյիշողքդ, յիւր միւսանգամ գալուստն , ամէն:
      
       Ստացաւ զսա զՅուսիկ հայրապետն ի թվ . ՊԺԵ. (1366):