Հայերէն Յիշատակարաններ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 4937

 

ա

 

Գրիչ` Յակոբ

Վայր` Աղթամար

 

  Եւ արդ ես` յետինս ի գրչաց եւ անարժանս ի կարգաւորաց սուտանուն կրօնաւոր Յակոբ… կատարեցի զսա մեղսամած մտամբս իմով յաստուածաբնակ կղզիս Աղթամար, ընդ հովանեաւ ամենայաղթ սուրբ Խաչիս եւ սուրբ Նշանիս, ի հայրապետութեան տեառն Զաքարիայ կաթողիկոսի, թուականիս Հայոց ՋԽԲ. (1493)… Ի դառն եւ ի վշտաբեր ժամանակի, քանզի Գ. (3) ամէ, որ աշխարհս անտէր է ի փաթշահէ, եւ յայսմ ամի թագաւորեաց Ըռըստամ փաթշահն, եւ ոչ գիտեմք, թէ այլ ինչ տի տեսնանք զինչ տեսաք այլ աստուած տեսնուլ չտա, եւ այս բաւական է:

Արդ, որ ճաշակէք յաստուածային բուրաստանէս… յիշեսջիք յերկնագնաց յաղօթս ձեր զյառաջ յիշեցեալ ստացող սուրբ Աւստարանիս [զխոջայ Միրիջանն, եւ զծմօղսն` զԱւետիսա եւ Աւդու-Մէլիք, եւ զկողակիցն զՆորիփաշէն, եւ զաւակսն զՈւլուխոջէն, եւ զԱստուածատրուն, եւ զԽոջաջանն, եւ Աւիտիս Ստեփանոսն, եւ զեղբարքն զԽոջազատէն եւ զՈւլուխոջէն` զխանկուցեալ ի Քրիստոս, եւ զՀազարբէկն]:  

Ընդ նոսին եւ զանպիտան Յակոբ գծողս սորա, եւ զծնօղսն մեր զՅովսէփ եւ զՓաշայ, եւ զեղբայրն իմ զՍուքիաս, եւ զկողակի[ց]քն զԱրմանի-Խաթուն եւ զԹուրւանդայ, եւ զորդին զՍտեփանոս, եւ զկողակիցն զՆղաշ, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորքն իմ` զկենդանիքն եւ զհանգուցեալքն: Նաեւ զհոգեւոր երախտաւորքն իմ եւ զվարդապետքն` զքաջ եւ արի եւ ընտրեալ փիլիսոփայքն` զտէր Թումայ եւ զտէր Հայրապետ եւ զտէր Յովաննէս, եւ զայլ ամենայն երախտաւորքն` զկենդանիքն եւ զհանգուցեալքն յիշեցէք եւ լի բերանով եւ ուղիղ արտիւ աստուած-ողորմի ասացէք…

Եւ ինքն Քրիստոս աստուած, որ տէրն է փառաց եւ տուող ողորմութեանց ամենեցուն առհասարակ ողորմեսցի` ստացողին, եւ մեղաւոր գծողիս, եւ ծաղկող [Պարսամին, եւ իմ ծնողին, եւ ամենայն զարմիցն, ամէն], եւ թուղթ կոկողին եւ աստուած-ողորմի ասողին, եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ, գովեալ եւ բարեբանեալ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

 

բ

 

Ստացող` Խոջայ Միրիջան

Վայր` Խարականց գիւղ

 

  Եւ դարձեալ յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զտէր Ներսէս քահանայն, որ միջնորդ եղեւ այսմ յիշատակի: Եւ ես խոջայ Միրիջանս` ետու զսուրբ Աւետարանս ի Խարականց գեղ, ի դուռն ծնօտի սուրբ Գորգուն, անջինջ յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ ծնողաց իմոց եւ մի ոյք յանդգնի հեռացուցանել ծահելով կամ գրաւելով, ոչ յիմոց եւ ոչ յօտարաց, եւ ոյք համարձակի եւ հեռացուցանէ, նա զանէծքն զԿայէնին եւ զՅուդային եւ խաչահանուցն առցէ, ամէն:

  Դարձեալ, յիշեցէք ի Քրիստոս զԽարականից զտէր Կարապետն, եւ զտանուտէրքն` զԲէկլարն, եւ Յովանէսն, եւ զԳորգոնց Յովանէս, եւ զՅովանէս խուսն, եւ զԿիրակոսն, եւ զիւր որդիքն` զՄկրտիչն եւ զՂուզիջանն, եւ Յովանէսն, եւ զհանգուցեալ տանուտէրքն զԱւետն, եւ Սատաղէն, եւ զԱտոմ, եւ զԹումէն` մած եւ փոքր առհասարակ…

 

ՄԱՇՏՈՑ

Ն. Քարամեան, Ցուցակ Բերլինի 58, էջ 47, Ալիշան «Սիսական», էջ 487

 

Գրիչ` Մանւել

Վայր` Շահապունիք, Կոքի գիւղ

 

Գրեցաւ Մաշտոցս ձեռամբ բացմամեղ եւ փծուն գրչի Մանուէլի ի ձորս Շահապունեաց, ի գեաւղս Կոքի կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ սուրբ եկեղեցոյս եւ սուրբ Խաչերոյս եւ Վարդանանց սուրբ նահատակաց, ի թվականիս Հայոց ՋԽԲ. (1493), ի ժամանակին, որ Ըռաստամ անուն փատշահ կանգնեցաւ եւ գնաց ի վերայ Շարվանայ…

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Երեւան 6273 . Փիրղալէմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց), էջ 366, Վան` Կենդանանց գիւղ

 

Գերութիւնից ազատող` Թաւագալ

Վայր` Ախլցխէ

 

Թուին ՋԽԲ. (1493) բերաւ յԱխլցխէ քաղաք, եւ Քրիստոս աստուած օրհնէ զԹաւագալն, որ շուտով թափեաց ի գերողացն: Աստուած զինքն ազատէ ի դժոխոցէ, ամէն: Ղրկեցաք ի յաթոռն` ի սուրբ Էջմիածին:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6348

 

Հետ. ստացող` Ներսէս

Վայր` Կալեր գիւղ

 

ա

 

Արդ, ես` Ներսէս երէցս… ||… ցանկացող եղեալ յամենայն բարութեանց ի սուրբ եւ ի ծերացեալ Աւետարանիս, զոր առի հալալ ընչից Խոնձին քվերցն իմ Աննա-Խաթունին, մամին եւ մեծ մաւրն իմ Խուրմիկին, հաւրեղբաւրն Եզեկելին, եւ ամուսնին իմոյ Դիլշատին, որ նորայ հալալ ընչից գնեցի զսուրբ Աւետարանս իւր հոգոյ [յ]իշատակ, զոր աստուած վայելեալ տացէ իւր հոգոյ մենարանին, ամէն:

Եւ Քրիստոս աստուած, որ առատն [է] ի տուրս ողորմածաց` ողորմի Թաւայքալին, եւ կողակցին Թանկսուղին, եւ իւր որդոյն ||… զփոխարկեալն ի Քրիստոս զՔեղուպաթն եւ զկենդանի մարդիքն առհասարակ աւրհնէ:

Դարձեալ, աւրհնէ աստուած մայրն Գոհար, որ փափաքանաւք սրտիւ եւ [յ]ուսոյ հաւատով մէկ նոհ երետ սուրբ Աստուածածնիս` ըստ իւր որդոյ հոգոյն, որ ի Քրիստոս հանգուցեալ է, եւ միւս եղբայրն աւրհնէ, որ կամակից եղեւ հոգոյ բանին` զԽանդամիրն…

Արարիչն աստուած աւրհնէ զԿալեր գաւղն եւ զժողովուրդն առհասարակ, որ բարի բանի կամակից են, ի թվականիս Հայոց ՋԽԲ. (1493) էառ Ներսէս էրէցն, եւ իւր որդի Թանկրիղուլին, Մարկոս կուսակրաւն աբեղէն, Գրիգորն, Ղուկասն, եւ հարսն Թուխծամն, եւ դուստրն Խոնձէն զսուրբ Աւետարանս յիշատակ հոգոյ իւրեանց, ամէն:

 

բ

 

Ես Ովանէս աբեղէս վկայ եմ առաջի աստուծոյ: Մըսրաղէն, իւր որդի Յարխաշն ծախեցին զօետարանս Ներսէս իրիցկին ԿԵ. (65) թանկայ, աստուած շնհօոր անի:

 

գ

 

Ես` Պօղոս էրէցս, որդի Յակոբ քահանային, տվի զԱւետարանս կարդալ ի գեղս Վարդէբլուր` քանի գեղ շէն է. եւ թէ գեղս էլնէ ի տեղացս` Աւետարանս էլ առնում անզրուց, վկայութեամբ տէր Ներ[ս]իսին եւ Գրիգոր աբեղային:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Գ. Սրուանձտեանց, «Թորոս Աղբար», Բ, էջ 504 Կամախ` Թադէոս առաքեալի վանք

 

Գրիչ` Ստեփան

Վայր` Այրիվանք

 

Ցանկացող սուրբ Աւետարանիս ոմն ի կանանց Համանգուլ անուն հաւատաւոր եւ ապաշխարող, կուսամանուկ գոլով ի տղայութենէ, ետ գրել զսա… յիշատակ… հաւրն իւր Յովանիսին եւ մաւրն իւր Խոնթ-Խաթունին, եւ եղբարց իւրոց Յորդանանին, եւ Սարգիս դպրին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց` Ջուհարին, Շահանդուխտին, Եղիսաբեթին: Գրեցաւ ի հրաշալի Այրիվանս, ընդ հովանեաւ սուրբ եւ հրաշափառ եւ շնորհաբաշխ աջոյն Յովհաննու Մկրտչին եւ սուրբ Յակոբ բարեխաւսի, զոր բերեալ հրեշտակն ի նոյն տապանէն, եւ այլ բազում սուրբ նշանացս, որ աստ կան: Գրեցաւ լուսազարդ մատեան ի թվ. Հայոց Ջ. եւ ԽԲ. (1493), ի հայրապետութեան տեառն Սարգսի, ի յաթոռն սուրբ Էջմիածնի, ի ղանութեան Ըռուստամ-բէկի, նեղիմք… ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, ոչ գտանելով հանգիստ վասն ծովացեալ մեղաց մերոց:

Գրեցաւ ձեռամբ Ստեփանի… խաբեբայի եւ ոչ աբեղայի, եւ եղբաւրն իմոյ Հայրապետի եւ գրոց աշակերտի, եւ առաջնորդութեան սուրբ ուխտիս տէր Յովանիսի եւ եղբաւր նորին տէր Ստեփանոսի եպիսկոպոսի, որ… ի նոյն ամի փոխեցաւ ի Քրիստոս, եւ յառաջնորդ նոցին տէր Բարսէղ եպիսկոպոսի, որ է թոռն մեծի Պռաւշայ:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 6450

 

Կազմող` Յովսէփ

Վայր` Ագուլեաց վանք

 

Յիշեցէք ի Քրիստոս զՎարիկն, եւ զկենակիցն իւր զՀըռիփսեմ, եւ զաւակաց իւրոց, որ զթուղ[թ]ս երետ, լի սրտիւ աստուած-ողորմի ասացէք նմա, եւ ոյք ուղիղ սրտիւ զմեզ յիշէ ի[ն]քն յիշեալ եղիցի, ամէն:

Ընդ նմին զԷդիլն եւ զԸռըստամն, եւ զՂանդի, զՋանբեկի, Մուդամ, Գուզադայ յիշեցէք ի յաղաւթս ձեր` զՊապին, կողակիցն` զՄաւդարն եւ զհանգուցեալն կողակիցն` զՄինայ-Խաթունն յիշել աղաչեմ: Զվերջին կազմողս` Յովսէփ աբեղայս, զՎարին թաղի քահանայքս` զտէր Խաչատուր, եւ զտէր Գրիգոր, եւ զտէր Աւետիս, եւ զտէր Սէթն, եւ զսարկաւագունքս` զՆուրամիրն եւ զՏիրացուն յիշել աղաչեմ:

Կազմեցաւ Մաշտոցս ի թվ. ՋԽԲ. (1493), ի վանքս Ագուլեաց, ի հայրապետութեան տէր Ազարիին, ձեռամբ Յովսէփ մեղսասէր աբեղայիս, յիշել աղաչեմք, աստուած զձեզ յիշէ, ամէն:

  Արդ, աղաչեմ զամենեսեանդ, որք հանդիպիք սմայ կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր եւ աստուած զձեզ յիշէ միւսանգամ գալստեան, ամէն:

Աստուած աւրհնէ զՊապն ի յիւրմէն

Եւ ըզորդիքն ի սուրբ կուսէն,

Եւ զհարսներն` իւրոյ աջէն.

Աւրհնէ զՄաւդարն ի սուրբ որդէն,

Եւ ըզսեղան ի սուրբ հոգէն,

Աւրհնէ զկարասն ի հնջանէն,

Աւրհնէ զտունն բոլորովէն:

 

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԿԱԹՈՂԻԿԵԱՅՑ ԹՂԹՈՑ ՍԱՐԳՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ

Երեւան 4515 . Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց, Բ) էջ 233-235 եւ 3276 (էջ 316)

 

Գրիչ` Մովսէս Արծկեցի

Վայր` Արծկէ

 

Այսմ երեւելի եւ մեծ ճոխութեանս ցանկացող եղեւ արհին գովելի եւ վերատեսուչ հօտին Քրիստոսի եպիսկոպոս տէր Վարդան` աթոռակալ մայրաքաղաքին Խլաթայ:

Եւ ես` Մովսէս գրիչս Արծկեցի, հարկեալ ի սիրոյ սորա սկսայ շնորհօք տեառն, եւ ողորմութեամբ նորին աւարտեցի զաստուածաշունչ կտակս ի ՋԽԲ. (1493) թուականիս, որ է տանուտէր խոյն, ընդ հովանեաւ Պատերազմի սուրբ Նշանիս, եւ սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Սքանչելագործիս, ի յանխաղաղ ժամանակիս, որ սպանու Բայսանղուրն եւ Ըռստամն փատշահ հաստատեցաւ:

Որ եւ ի սոյն ամի եղեւ աստուածասաստ պատուհասն ի վերայ երկրի, զի վասն ծովացեալ մեղաց մերոց եկն մահտարաժամ, եւ տարածեցաւ ի վերայ ծովեզերիս, եւ եղեւ շատ խեղճ եւ ողորմ բաներ, եւ բազում տունք աւերացան եւ դրունք փակեցան:

Արդ ի սոյն դառնացեալ ամիս ես` Մովսէս յիմարեալ հոգիս, աւարտեցի զշնորհածաւալ եւ զհոգեւոր տառս, ի խնդրոյ պատուեալ պետին մերոյ տէր Վարդանի, որ ստացաւ յիշատակ բարի զաստուածաշունչ կտակս եւ ընծաեաց ի դուռս մօրս լուսոյ Մատնեվանից սուրբ Աստուածածնիս` ի սեպհական աթոռս իւր, բարեխօս հոգւոյ իւրոյ, եւ ծնողաց իւրոց` հօրն Յովանիսին եւ պապուն իւրոյ Շահերուն. որ են [միաբանք Մատնավանից]` երկու Յովանէսն, եւ Ստեփաննոս կրօնաւորն, եւ հովիւ Յովանէսն… [Աղաչեմ] Մովսէս գծողս յիշել, եւ զծնղսն իմ զԴանիէլ քահանային, եւ զՀայխաթուն, եւ հօրեղբարսն իմ` զԿիրակոս սրբազնեալ կրօնաւորն, եւ զԾերուն, եւ զՍիմեոն, եւ բոլոր սրտիւ աստուած-ողորմի ասել…

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Երեւան 6495

 

Կազմող Կարապետ

Վայր` Ամիրդաւլի վանք

 

Դարձեալ յիշեցէք ի Քրիստոս զՍքանչելագործի կրաւնաւորքն` զմեծ տէր Ստեփանոսին, եւ զՍիմէոն հերպատն, ըզտէր Թումին, զտէր Յակոբն, եւ զերեք տէր Գրիգորն, զտէր Ներսէսն, զտէր Կարապետն, զմիւս տէր Ստեփանոսն, որ զմեզ ընդունեցին սիրով: Քրիստոս աստուած զիւրեանց հոգին լուսաւորէ երկնային արքայութիւն, ամէն:

Դարձեալ, աղաչեմ յիշեցէք ի Քրիստոս զՔոհնափաւշն, որ յԱրծկոյ ի Բաղէշ զԳանձարանս շալիկեց. արարիչն աստուած զիւր աշխատանք յերկնից արքայութիւն պարգեւէ, ամէն:

Եւ զիս` զանարժան Կարապետ մղդէսիս` զկազմող սուրբ տառիս յիշեցէք ի Քրիստոս եւ աստուած զձեզ յիշէ յիւր սուրբ գալուստն, ամէն:

Կազմեցաւ սուրբ Գանձարանս ի թվին ՋԽԲ. (1493), ի սուրբ ուխտս սուրբ Յովանէս եւ սուրբ Սիոն, որ Ամիրդոլի վանք կոչի, եւ նմայ փառք յաւիտեան:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Հ. Ոսկեան, Տարօն-Տուրուբերանի վանքերը, էջ 185

 

Գրիչ` Կոստանդին

Վայր` Տարօնի Իննակնեան վանք

 

Ի գաւառն Տարօնոյ, յերկնահանգետ սուրբ ուխտիս եւ հրեշտակացոյց մենաստանիս յԻննակեան վանս, ընդ հովանեաւ սուրբ Կարապետին յառաջնորդութեան ուխտին տեառն Մէլքիսէդիկ եպիսկոպոսի, ի խնդրոյ Հայրապետ քահանայի:

 

ՃԱՇՈՑ

Երեւան 4515 . Փիրղալէմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց, Բ), էջ 235

 

Վայր` Բաղէշ

 

Գրեցաւ գիրքս ի քաղաքս Բաղէշ, ընդ հովանեաւ սուրբ Հինգ խորանին, ի թվ. ՋԽԲ. (1493) ամին: Աստուած-ողորմի ասացէք գծողին եւ ծնողաց իւրոց Յոհանիսին եւ Ազիզին:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Վենետիկ 744

 

Գրիչ` Մարգարէ եւ Ղուկաս

Վայր` Բալու

 

Գրիչ Մարգարէ եւ Ղուկաս դպիր, ստացող պարոն Աւրան, գրեալ ի Բալու եւ եդեալ ի ս. Խաչ Սղամայ(՞):

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5469

 

  Արդ աղաչեմ զձեզ ով սուրբ մանկունք եկեղեցոյ յիշեսջիք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զհեզահոգի քահանայն զտէր Ստեփանոս մաղդասին, որ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնողացն ըստ մարմնոյ զհայրն զՅակոբին եւ զմայր զՇամամն, յիշատակէ ի դուռն սուրբ Ստեփանոսին եւ սուրբ Սարգսին… թվ, ՋԽԲ. (1493):

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6273 . Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց) էջ 366, Զմիւռնիոյ ս. Ստեփանոս եկեղեցի

 

Գրիչ` Սահակ

Վայր` Մելտենոյ վանք

 

Գրեցաւ սա ի թուին Հայոց ՋՔԲ. (1493), ձեռամբ անարժան Սահակ աբեղի, ի վանքս Մելտենոյ, ի դուռն սուրբ Լուսաւորչին…

Յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զտէր Սիմէոն եպիսկոպոսն, եւ զփակակալ սուրբ ուխիս զՂազար աբեղայն, եւ զԹորոս աւագ սարկաւագն… եւ զՍահակ սուտանուն կրօնաւորս, [որ] գրեցի զսուրբ Աւետարանս:

 

ՇԱՐԱԿՆՈՑ

Երեւան 9060

 

Գրիչ` Պաւղոս

 

Զեղկելի եւ զփծուն գրիչս զՊաւղոս, որ մեղք իմ բազում է քան զաւազ ծովու եւ քան զշիտս անձրեւաց, աղաչեմ յիշել ի տէր: Գրեցաւ ի թվ. ՋԽԲ. (1493):

 

ԱԻԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6865

 

Ծաղկող` Աբրահամ

 

  Զանարժան Աբրահամ նկարիչ յիշեա եւ ասա միշտ տէր ողորմեա. թվիս ՋԽԲ. (1493):