Հայերէն Յիշատակարաններ

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 8761

 

ա

 

Գրիչ` Յակոբ Նետրարենց

Վայր` Արծկէ

 

… Եւ արդ գրեցաւ սա ի քաղաքս Արծկէ, ընդ հովանեաւ ամենամաքուր սուրբ Աստուածածնի եւ սուրբ նշանիս Սքանչելագործի եւ Պատերազմի, ի թուականութիւնս հայկազան տոմարի ՋԽԸ. (1499), եւ ի ղանութեան Ալւանդ-բէկի եւ զաւրավարին Իպայ-Սաւլթենի: Յայսմ ամի, որում աւերեցաւ մեծ կաթողիկէն Էջմիածինն, եւ կաթողիկոսն տէր Սարգիսն փախըստական եղեւ. եւ զաւրացան ազգին մարաց եւ եկեալ առին զամուր կղզինն Աղթամար եւ թալանեացին, եւ զԲաղէշ քաղաք հրով այրեցին եւ թալանեցին, եւ շատ վընաս արարին:

Եւ արդ, գրեցաւ սա ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարհեստ գրչի Յակոբ եպիսկոպոսի եւ Զաքարայ դպրի, վասն որոյ աղաչեմ զձեզ յիշեսջիք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զմեղուցեալ գրիչքս, եւ զծնօղսն մեր զՆերսէս քահանայ եւ զԽաթուն-Մելիք, եւ զեղբայրն իմ զշնորհալից քահանայն Ղազար` զփոխեցեալն ի Քրիստոս…

Դարձեալ, կրկին անգամ աղաչեմ զձեզ յիշեսջիք ի սուրս յաղաւթս ձեր զստացողն սուրբ Աւետարանիս զմուղդասի Ստեփանոսն, եւ զծնօղսն` զհայրն Մովսէս եւ զմայրն Շահնուբաթն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսըն` զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն…

 

բ

 

Միւս գրիչ` Զաքարայ

 

  Եւ աւրհնեսցէ Քրիստոս աստուած զԱռընճկուս գեղի քահանայքն` զտէր Մինասն, եւ զտէր Դանէլն, եւ զռես Խօշխաբարն, եւ զՄարտիրոսն, եւ զայլ մեծ ու փոքրն, զայր եւ զկին պահէ առողջ` հոգով եւ մարմնով: Եւ խոշորութեան եւ սխալանաց գրիս անմեղադիր լերուք:

 

Զի ահ էր եւ փախ,

Եւ յամեն օր կուզինք մեք մահ,

Եւ մեք եղանք աստուածապահ,

Յանօրինաց զերծանք անահ:

Ես Ստեփանոս մահդասի,

ԶԱւետարանս գրել տուի,

Յեկեղեցիքս Առընճկուսի,

Որ ոչ ծախի, ոչ գրաւի`

Ինձ յիշատակ անջինջ լիցի:

Որ ի ծախել զայս օժարի`

Զմասն առցէ ընդ Յուդայի,

Եւ ի խաչի լուսոյն զրկի:

Աւետարանիս լաւ պահողի,

Վարձս բարեաց պարգեւողի,

Ինձ մեղուցեալ ախմար գրչի,

Որ եւթն տառիւ անունս կոչի

Ցանկացեալն, այժմուս 'ւ յապագայի

Տէրն տերանց ողորմեսցի:

 

Դարձեալ աղաչեմ ձեզ յիշել ի տէր զԴարման եւ զԱստուածատուրն, եւ զաստուած զձեզ յիշէ, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6324

 

Ստացող` Հերապետ

Վայր` Պատրկի վանք

 

… Արդ, ի վերջին դարիս եւ ի յայս դառն ժամանակիս, ի թվ. ՋԽԸ. (1499). թուրքն էառ զանառիկ կղզին զԱղթամար վասն ծովացեալ մեղաց մերոց, եւ բազում աւէրս արար, եւ մալ ու մանդրուն` հայի եւ տաճկի, աւտարի եւ բնականի թալանեարց եւ տարաւ: Ընդ որս եւ զսուրբ Աւետարանս զայս տարան ի Շատախ, եւ հանդիպեցաւ սա աստուածասէր եւ հաւատարիմ եւ ամենայն աւրհնութեանց արժանաւոր տանուտէրն Հերպետ, եւ տեսեալ զսա ի ձեռս անաւրինաց եւ թափեաց զսա ի նոցանէ տուեալ ինչս բազումս. եւ բերեալ եդին ի նոյն մեծափառ սուրբ ուխտին ի` Պատրկի վանք, յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղացն` Վարդանին եւ Մլքան-Խաթունին:

Վասն որոյ յերես անկեալ աղաչեմ զսրբութիւնդ ձեր, ո՜վ պատուական եւ ընտրեալ կրաւնաւորք` վայելողք սուրբ Աւետարանիս, յիշեցէք ի Քրիստոս զառաջ յի[շե]ցեալ ըստացող [սուր]բ Աւետարանիս [զ]հաւատարիմ տանուտէրն զՀերպետ, եւ զծնաւղացքն իւր` զՎարդան եւ Մլքան-Խաթուն, եւ կողակիցն զՄարթայ, եւ զդստերքն զՄռջան, զՈսկին եւ զԳուհար, եւ զեղբարքն զՄարտիրաս, եւ զՅովսէփ, որ կեծակն անգաւ ի վէրէն ի Շամահի եւ սուք անմխիթար եթող, եւ Յոհանէս, եւ զՄարտիրոսի որդիքն` զՎարդան սարկաւագ, զՅովսէփ եւ Յովաննէս, զմայրն զՇամամ, եւ զդստեքն զԽաթուն եւ զԱզիզ-Խաթուն, զհաւրքուրն զիրիցամէր Շնօհուորն, զէրէցն զտէր Սարգիս, Գրիգորն, զմիւս հօրքուրն զՄարգարիտ, եւ զորդին զԹումայ եւ զԱռաքել, եւ զհայրն զՄարտիրոս, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորքն` զկենդանիքն եւ զննջեցեալքն յիշեցէք եւ լի բերանով եւ ուղիղ սրտով աստուած-ո[ղո]րմի ասացէք եւս առաւել ի ժամ սուրբ եւ սոսկալի պատարագին, առաջի զենլոյն Քրիստոսի, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղոթս ձեր զաստուածասէր տանուտէրն զՀայրապետ, զի յոյժ դառնութեամբ փրկեաց զսա ի յանաւրինաց. աստուած զինքն եւ զիւր ննջեցեալքն դառն դժոխոցն փրկէ եւ իւր սուրբ տեսոյն արժանի առնէ, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5222

 

Գրիչ` Մարգարայ

Վայր` Ախբակու երկիր, Երընկանի գիւղ

 

… Արդ, որք հանդիպիք սուրբ Աւետարանս կարդալով կամ օրինակալով, ասացէք լի սրտիւ եւ բոլոր հաւատով… ողորմեա ստացողաց սորա Ատոմին, եւ Խաբիպին, Շաքարին, Թագուհին, Ըստեփանոսին, եւ ամենայն զաւակացն, եւ եղբարցն` Ղարիպին, Մկր[տ]չին, եւ Մարտիրոսին, եւ այլոցն…

Յիշեա Քրիստոս աստուած զստացողք սուրբ Աւետարանիս զԱտոմն, եւ զկինն իւր զԽաբիպն, որ ստացան զսուրբ Աւետարանս յիշատակ իւրեանց եւ ամենայն ազգականացն եւ ծնօղացն եւ ետուն ջերմեռանդ սիրով եւ մեծաւ փափագանաւք ի դուռն:

… Քրիստոս աստուած ողորմեա ամենայն մեղաւորաց քրիստոնեից զղջացելոց, եւս առաւել Խաբիպ-Խաթունին, եւ իւր ծնօղացն Ըստեփանոսին եւ մօրն Ոսկուն, եւ եղբօրն Ղարիպին, եւ առն իւրոյ Ատոմին, եւ ծնօղացն Շաքարին եւ Թագուհին, եղբարցն Մարտիրոսին, Մկր[տ]չին, աւ քըւերցն Հոռոմսեմին, Շնահորին, եւ որդոցն Ջանազըզին, Մուրատին, Սօսընին, Խալիֆին, Սմբատին, եւ դստերցն Բաղդատին, Խոնջին Սաղդաթին Մուրաթին, Մուղամին, Խանումին, հօրեղբօրն Սարգսին եւ Վարդանին:

… Արդ, գրեցաւ սա ի յերկիրս Ախբակու, ի գեաւղս Երընկանի, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի տաճարի եւ Ջուխտակ սքանչելագործ սուրբ նշանացս, ի թուականիս Հայոց ՋԽԸ. (1499), ի դառն եւ ի նեղ ժամանակի, զի ոչ կայր փաթշախ, եւ ազգն մարաց աւերեցին եւ քանդեցին զՅէշատ, զՍալամաստ, զԱխբակ, զՎան, եւ զՈստան, եւ զԱղթամար: Եւ այս ամենայն վասն մեր մեղացն եկն ի վերայ մեր. ձեռամբ անարհեստ Մարգարայ մեղաւորի, ի խնդրոյ Խաբիպ-Խաթունի:

Արդ, որք հանդիպիք սմա աստուած-ողորմի ասացէք Խաբիպ-Խաթունին, եւ Ատոմին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց նոցին, մանաւանդ գծողիս եւ իմ ծնօղացն` Մկրտիչ || քահանային եւ Շնախորին, եւ եղբօրն Յովանէս քահանային, եւ վարդապետացն Զաքարիայ վարդապետին եւ Սուքիաս կրօնաւորին, եւ Վարդան կազմողին, եւ Մելքեսէթ կրօնաւորի, եւ այլ ամենայն հոգեւոր եւ մարմնաւոր երախտաւորացն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վենետիկ 130 (1196), Բ. Սարգիսեան, Ցուցակ Ա, 576578

 

Գրիչ` Յովանէս

Վայր` Հիզան

 

… Կին ոմն Ռուզ կոչեցեալ անուն, զոր ի վաղուց հետէ ցանկայր այսըմ աստուածախաւս Աւետարանիս, եւ գրեցի զսա յիշատակ հոգոյ իւրոյ, եւ ծնօղացն` հօր Սուքիասին եւ մօրն Գուլստանին, որդոյն Գրիգորին, կողակցին Ղազարին եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, եւ լի բերանօք աստուած-ողորմի ասացէք ամենեցուն, ամէն:

Եւ արդ, գրեցաւ Աւետարանս ի քաղաքիս որ կոչի Հիզան, ի մեծ թուականիս Հայոց ՋԽԸ. (1499), ի կաթողիկոսութեանն Հա[յ]կազեան սեռի տեառն Սարգսի, եւ ի մերոյ կաթողիկոսութեան Աղթամարայ` տէր Ատոմին, զոր տէր աստուած Իսրայէլի պահպանեսցէ անսասան զաթոռ հայրապետական եւ թագաւորական մերոյ ազգի: Եւ արդ աղաչեմ զձեզ` սուրբ քահանայք եւ ժողովուրդք, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զստացող սուրբ Աւետարանիս` զհաւատարիմ կին Ռուզ, եւ զկողակիցն զՂազարն, եւ ծնօղսն Սուքիաս եւ Գուլստան, եւ զորդին զԳրիգոր…

Եւ արդ գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի քաղաքս որ կոչի Հիզան, ընդ հովանեաւ սրբուհոյ Աստուածածանին, եւ սուրբ Յարութեան, եւ սուրբ Սարգըսին եւ որդոյն Մարտիրոսին, եւ սուրբ Գէորգա զօրավարին, որ է սակաւ հեռի: Ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, զի աշխարհս ամենայն ի յերերմանի կան, զի ոչ թագաւոր կայ եւ ոչ իշխան, զի որդին Էզդընշրին` Զէհիդ-բէկն եմուտ ի Աղթամար:

Այլ գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ Յովանէս գրչի: Արդ, եղբարք որք հանդիպիք սմա` կամ կարդալով կամ օրինակելով, անմեղադիր լերուք խոշորութեան գրիս եւ սխալանացս բանի, զի անգեալ եմ ես ի ձեռս սատանայի, եւ ոչ կարիմ մի ժամ խլըսիլ ի ձեռաց նորա: Եւ արդ, աղաչեմ ձեզ զփծուն գրիչս զՅովանէս քահանայն, եւ զծնօղքն իմ` զՄկրտիչ քահանայն եւ զՇամամն, եւ եղբայրն իմ զԵզեկիէլ, եւ զհօրեղբայրն իմ զՍտեփանոսն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ լի բերանով աստուած-ողորմի ասացէք: Դարձեալ կրկին անգամ աղաչեմ զձեզ` յիշեցէք ի Քրիստոս զԿարապետ քահանայն, եւ զծնօղսն իմ զՄկրտիչ եւ զՍուլթան, եւ զկողակիցն Գօհարն, եւ զՂբելն, եւ աստուած-ողորմի ասացէք ամենեցուն, ամէն:

  Դարձեալ կրկին անգամ աղաչեմ զձեզ` յիշեցէք ի Քրիստոս զԲուլղանդարն, եւ զկողակիցն զԹուրվարդն, եւ զորդիքն` զՄխիթարն, եւ զամենայն արեան մերձաւորս…

Եւ արդ, կացցէ սուրբ Աւետարանս ի գեօղս որ կոչի Իւրեանց, ընդ հովանեաւ սուրբ Նիշանին եւ այլ սրբոցն որ անդ կան, յիշատակ Ռուզին, եւ ծնօղացն` Սուքիասին եւ Գուլստանին: Եւ մի ոք իշխեսցէ զսա ծախել կամ գրաւել կամ հեռացնել ի դրանէ սուրբ եկեղեցոյս, եթէ ի մերոց, եթէ յօտարաց, նա զանէծքն զԿայենին առցէ եւ զպատիժն զՅուդային, ամէն:

Եւս առավել յիշեցէք ի Քրիստոս զուսուցիչն մեր զՅովանէս քահանայն եւ զՓիլիպոս քահանայն, եւ աստուած-ողորմի ասացէք ամենեցուն, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւեան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան հայոց), էջ 376, Վան` ս. Յակոբ եկեղեցի

 

Գնող` Մուրատ

Վայր` Ախլցխէ

 

Թուին Հայոց ՋԽԸ. (1499), որ Ղօրղօրէն թալանեց զԱրարատեան զգաւառն եւ բերաւ զսուրբ Աւետարանս ի յԱխալցխէ քաղաքն, եւ ծառայ ծառայիցս Մուրատ գնեցի զսա յանարժանիցն այնոցիկ:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6822

 

Գրիչ` Մկրտիչ

Վայր` Հաղբատ

 

… Եւ կատարեցօ սա ի թվն. Հայոց ՋԽԸ. (1499), ի մեծ մենաստանիս Հաղբատա, ընդ ովանեօ սուրբ Կաթողիկէիս, եւ ի կենաց փայտէ սուրբ Նշանիս, եւ այլ բազմահաւաք սրբութեանցս, ի հայրապետութեան տեառն Սարգսի, որ յայսմ ամի ի հարկէ անօրինացն երեկ ի Հաղբատ. եւ յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս տէր Ստեփանոսն եւ տէր Իգնատիոսի եւ տէր Յովանէսի արհեպիսկոպոաց, եւ զԴաւիթ րաբունապետտն: Զոր տէր աստուած ընդ երկայն օուրս արասցէ հանդերձ միաբանօք ուխտիս, ամէն: Վասն որոյ աղաչեմ զսրբասնեալ քահանայ[ք]դ եւ որք հանդիպիք սմա կարդալով, կամ տեսութեամբ, կամ օրինակ դնելով` յիշեցէք ի սըրբափայլ աղօթս ձեր եւ զիս` զեղկելի Մկրտիչս, որ անարժանութեամբ յանդտգնեցա ձեռնարկել ի յահեղ հրամանս աստուածաին, հանդերձ ծնօղքն, եւ զհոգեւոր վարպետն իմ զԿարապետ` հայր վանացն, եւ զմամնօոր ծնօղքն իմ` զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն, եւ զհայրն իմ Խաչատուր քահանայն, եւ զմայրն իմ Մերհիկ. եւ զհանիկն իս Հուսնիշատն, որ բազում աշխատութեամբ սնոյց մեզ, եւ զեղբարսն իմ` զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն, եւ զվարդապետն իմ զտէր Իգնատիոս արհեպիսկոպոս քաջ քարտուղարս, որ ուսոյց մեզ զարուեստ գրչութեան, որ մարմնօոր պիտոյիւք կառավարէր զմեզ, եւ զտէր Խաչատուր գրոց աշակերտն, եւ զծաղկող տէր Յովանէսն: Յիշեցէք եւ զհոգեւոր եղբարս մեր Յոհանէս դպիրն, որ զթուղտն կոկեաց եւ սպասօորէ մեզ, եւ զԿոստանդ դպիրն, եւ   զՎրդանէս կուսա||կրաւն տնտեսն աբեղայն, որ քաղցրահամ կերակրով զմեզ ճաշակեաց: Եւ դուք, որ յիշէք զվերոգրեալսն ի սմա, յիշեալ լիջիք ի բարի յօուրն դատաստանի ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ ասէ` Եկայք աւրհնեալք հօր իմոյ, ժառանգեցէք զարքայութիւն աստուծոյ, եւ հանգուսցէ զձեզ ի կեանսն յաւիտենից, ամէն: Խոժորութիւն եւ սղալանաց գրոյս անմեղադիր լերուք. զի կայր մեր այս էր. հայր մեր որ յերկինս:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Մ. Բարխուդարեանց, «Աղուանից երկիր», էջ 257, Վարդաշէն

 

Գրիչ եւ ծաղկող` Ստեփաննոս

Վայր` Աղուանք, Ճալէթոյ աթոռ

 

Տէր Առաքել կաթողիկոս Աղուանից… ետ գրել զԱւետարանս ի հալալ ընչից իւրոց, յիշատակ հոգոյն իւր եւ ծնողաց իւր…

Արդ, գրեցաւ Աւետարանս հպատակ հոգոյ Ստեփաննոս եպիսկոպոսի, ի յաթոռ Ճալէթոյ, ի յաշխարհն Աղուանից… ի թվականիս հայոց ՋԽԸ. (1499): Եւ բերաք ի գաւառս Արարատեան, ի վանս Հառընջոյ Տիրամօր սուրբ Աստուածածնիս: Եւ աստ ծաղկեցաւ ոսկով եւ բազմերամ գուներով ի բազում միջոցաւ, զի ժամանակս երերան էր եւ ոչ գոյր խաղաղութիւն: ՋԾԳ. (1505) թվին վճարեցաւ նկար սորին:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 1039

 

Գրիչ` Մաթէոս

Վայր` Կեչառիս

 

  Փառք… որ ետուր զաւրութիւն իմոյ տկարիս Մաթէոս սուտանուն կրաւնաւորի` ծոյլ եւ պղերք անարժանի` հասանել ի յաւարտ սուրբ գրոցս Մաշտոցի:

  Արդ, գրեցաւ զսայ ի յերկիրս Ծաղկընու, ի հըրչակաւոր վանքս որ կոչի Կեչառիս, ձեռամբ մեղապարտ եւ անարժան գրչի Մաթէոսի, ընդ հովանեաւ սուրբ Լուսաւորչիս, սուրբ Աստուածածնիս, սուրբ Նշանիս, սուրբ Յարութիւնիս եւ ամենայն սրբոցս, որ աստ կան հաւաքեալ, ի հայրապետութեան տեառն Թադէոսի, որ նստեալ է ի Վաղարշապատ քաղաքն մեծապայծառ եւ լուսակառուց, յերկնահանդէս յաստուածաբընակ սուրբ յաթոռոյն Էջմիածնայ: Եւ առաջնորդութեան սուրբ ուխտիս պարոնտէր Փիլիպոսին, այլ եւ ստացող սուրբ գրոցս Մաշտոցի, որ է հիմն հաւատոյ Է. (7) խորհուրդ սուրբ եկեղեցոյ, որ ||

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 4153

 

ա

 

Գցիչ` Վանական

Վայր` Գեղամա երկիր, Կածիք գիւղ

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ մեղապարտ եւ փծուն գրչի Վանական սուտանուն աբեղայ, որ ձեւովս միայն կրաւնաւորեալ եւ ոչ գործով, ի յերկիրս Գեղամա, ի գեւղս որ կոչի Կածիք, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ այլ սրբոցս որ աստ կան հաւագեալ, առ ոտս երջանիկ րաբոյնապետի Աբրահամ[ի], ի թվականութեան հայկազան տոմարի ՋԽԸ. (1499), ի հայրապետութեան տեառն Սարգսի, եւ յաշխարհակալութեան Ալվանդին` որդին Յաղուպ-բէկին, եւ ի վրաց թագաւորութեան Կոստանդիլին: Արդ ես` Ջանիբէկ միայնակեցս, ստացա զսուրբ Աւետարանս ի հալալ արդեանց իմոց, յիշատակ ինձ, եւ ծնողաց իմոց` հայրն իմ Մարտիրոսին եւ մաւրն իմ Շիրազին, եւ եղբարցն իմ Սայուրբէկին, Անիբէկին, Կթխիկին, Սարգսին եւ Ամիր-Սարգսին, եւ քըւերն իմ Մարիանին, Դունա-Մելիքին, եւ հարսին Ուստիանին, եւ արեան մերձօորաց մերոց Ալէքսանին, Ստեփանոսին, եւ դստեր Այգունին եւ Մինքիրին…

 

բ

 

Նկարիչ` Յովանէս

 

  Զնկարող եւ զկազմող սուրբ Աւետարանիս զմեղապարտ Յովանէս յիշեցէք ի Քրիստոս:

 

գ

 

Ստացող` Յովանէս

 

ԶՋանիբէկ ստացող սուրբ Աւետարանիս յիշեցէք ի Քրիստոս եւ աստուած զձեզ յիշէ, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 220

 

Գրիչ` Ալէգսանոս

Վայր` Մաքենաց վանք

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թվականիս Հայոց ՋԽԸ. (1499), ձեռամբ անարժան հեք ֆանաք Ալէդսանոս անուամ[բ] միայն աբեղա եւ գործով ունայն եւ վաթար եմ քան զամենայն մարդ: Ի սուրբ ուխտս Մաքենացոց, ի դուռս սուրբ տաճարիս Աստուածածնիս եւ հայր Սողոմոնի նշխարացս եւ այլ սրբոց, որ աստ կան: Ի առաջնորդութեան սուրբ ուխտիս   Թաթէոս եպիսկոպոսին || սղալութեան գրոյս եւ խոշորութեան թողութիւն արէք, զի կար մեր այս էր եւ ոչ աւելի:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Մ. Աթոռ 48, «Էջմիածին», 1951 թ. IV-VI , էջ 83-84

 

Գրիչ` Մելքեսէթ

Վայր` Արծկէ

 

… Որոյ ցանկացող եղեալ սուրբ Աւետարանիս համեստ եւ սրբասէր մայրն Քնքուշ || Մկրտիչի, եւ զտղայքն իւր, զամենայն արեան մերձաւորսն առ հարկն յիշէք ի Քրիստոս…

Արդ, յերես անգեալ աղաչեմ զձեզ, ո՜վ մանկունք սուրբ եկեղեցւոյ եւ հանդիպողք անգին մարգարտիս կարդալով կամ օրինակելով, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զկենդանի նահատակն զտէր Աստուածատուրն, որ դառն եւ չարաչար մահուամբ ի ձեռաց անօրինի սրամոյն գիշերահալած դողալով սարսափմամբ ի յահէ ճալատէն խոցոտեալ արեանթաթախ եւ ոսկրաբեկ տանջանօք փոխեցաւ ի Քրիստոս… Բացցէ տէր աստուած զդուռն մտից դրախտին կենաց բարի վերստին եւ գերագոյն նահատակին` տէր Աստուածատուրն եւ դասեսցէ ընդ աջակողմեան աւազակին զինքն, եւ զծնողսն իւր զտէր Խաչատուրն, եւ զորդին ի[ւր] զնորընծա քահանայ զտէր Յովանէսն, եւ զորդոց որդիսն, զծաղկեալ զաւակսն իւր` զՇաղաւաթն, եւ զԱստուածատուրն, եւ զտէր Աստուածատրու կենակիցն զՔնար-Խաթուն, եւ զմեծ հարսն իւր զՇնոհւորն, եւ զկրսեր որդին զՄխիթարն, եւ զամուսին իւր զՄահսում-Փաշէն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, ամէն:

Դարձեալ յերես անգեալ աղաչեմք … յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զմայր տէր Աստուածատուրին` զՓաշա-Մելիքն, եւ զմայր տէր Յովանիսին` զՀազրէվարդ, եւ զՔնքուշն, որ զարծաթն երետ Աւետարանիս, եւ զմայր նորա զՏայուս-Խաթուն, եւ զամենայն արեան մերձաւորք տէր Աստուածատուրին` զկենդանիքն ընդ երկայն աւուրքս առնէ եւ զննջեցեալքն` յիւր արքայութիւնն հանգուսց[է]…

Դարձեալ յերես անկեալ աղաչեմ զընթերցող սուրբ Աւետարանիս, յիշել, … զմեղսամեծ եւ զանարհեստ փանաք գրչիս Մելքեսէթ չանարժան ծառայիս, եւ աստուած զձեզ յիշէ յիւր արքայութիւնն:

Գրեցաւ Աւետարանս ի քաղաքն Արծկէ, ընդ հովան[ե]աւ սուրբ Աստուածածնի տաճարիս եւ պատերազմի սուրբ Նշանիս, ի թվականութեանս Հայոց ԹՃ, եւ ԽԸ. (1499), ի յաւգնութիւն տէր Յովանիսին եւ իւր տղայոցն, ամէն:

Դարձեալ, յիշեցէք ի Քրիստոս զՄկրտիչն, եւ զկողակիցն իւր զՄուղամն, եւ զդեռաբոյս որդին զԱստուածատուրն, եւ լի բերանով աստուած-ողորմի ասացէք եւ աստուած ձեզ ողորմեսցի, ամէն:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 6326

 

Գրիչ` Թումայ

Վար` Աղթամար

 

… Եւ արդ, ես յետինս ի գրչաց անարժան ի կարգաւորաց` սուտանուն քահանայ Թումայ … կատարեցի զԱւագ Մաշտոցս մեղսամած մտամբ իմով, յաստուածաբնակ կղզիս Աղթամար, ընդ հովանեաւ ամենայաղթ սուրբ Խաչիս, եւ սուրբ Նշանիս, եւ սուրբ Յարութեան անապատիս, ի հայրապետութիւն տեառն նորընծայ կաթողիկոսին Ատոմայ, եւ թուականիս Հայոց ի Ջ. եւ ԽԸ. (1499):

Զոր … բազում աշխատանօք գծագրեցի զսա ի ստոյգ եւ յընտիր աւրինակէ, զոր սրբագրեաց եւ փարթամացոց հեռետորն Գրիգոր վարդապետն քաջն եւ արին, կենաւք տառապանաւք եւ բազում տրտմութեամբ ի դառն եւ ի վշտալից ժամանակիս, յորում կամք ընդ || հարկի անաւրինաց:

Արդ, որք ճաշակէք յաստուածային բուրաստանէս եւ յամենալի սեղանոյս, եւ որք հանդիպիք սմա ընթերցմամբ կամ տեսութեամբ եւ կամ աւրինակ դնելով, յիշեսջիք յերկնագնաց յաղօթս ձեր զյառաջ յիշեցեալս զստացող սուրբ տառիս զաստուածասէր եւ հեզահոգի կին Խամօշն, եւ զծնօղսն իւր` զՂազարն եւ Սուլտան-Մելիքն, եւ զեղբայրքն զՄինաս կրօնաւորն, եւ զՀերպետն, զԽալիֆն, զՊետրոս, եւ Պօղոս, եւ զքըւերքն զԱղութն, եւ զԽալիմն, եւ զԳուլփաշէն, զտարաժամ զաւակսն իւր զհանգուցեալն ի Քրիստոս զՄխիթարն, եւ զԹումէն, զԽումարն, եւ Ախշիբէկն, եւ զԴանէն, եւ զայրն` զԱւետիսն եւ զսորին ծնօղսն` զՍուլտան-Ղազան, եւ զՄինէն, եւ Վարդխաթունն, եւ զհովիւ Յակոբն, եւ զծնօղսն սորա, եւ զՔնքուշն, եւ զորդին զԹումէն, զՋանազիզն, եւ զորդին զՅովանէսն, եւ հովիւՅակոբի դստերն Խանումին, եւ զայլ ամենայն ազգատոհմսն նոցա եւ զարեան մերձաւորսն յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ լի բերանով եւ ուղիղ արտիւ աստուածողորմի ասացէք…

Ընդ նոսին եւ զամենեամեղ սուտանուն աւաղաշ Թումայ, եւ զծնողսն իմ զԳրիգոր քահանայ, որ ուսույց մեզ զարուեստ գրչութեան, եւ զՔրման-Խաթուն, եւ զհօրեղբայրն իմ` զհռչակաւոր քարտուղարն զԹումայ կրօնաւորն, որ մականուն Կոռճով կոչի, եւ զկենակիցն իմ եւ զդուստրն իմ, զՇահմուլքն, եւ զծոցասնունդ որդին իմ զպարոն Գորգն, որ փոխեցաւ առ Քրիստոս եւ եթող սուգ ծերունութեանս իմոյ` խոց անբժշկելի եւ վէրք անողջանալի, ո՜հ, ո՜հ, մինչեւ յաւր մահուան իմոյ: Եւ զայլ ամենայնի ազգատոհմն մեր` զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն…

Եւ արդ, ես` Խամաւշ-Խաթունս տուի զԱւագ Մաշտոցս ի յաստուածապահ գեաւղս ի Բատականց, ի դուռն սուրբ Աստուածածնին, յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց: Եւ մի ոք իշխեսցէ հեռացուցանել զսա ի դրանէ սուրբ Աստուածածնին կամ ծախելով, կամ գրաւելով, կամ այլ ինչ ազգաւ, ոչ յաւտարաց, եւ ոչ ի կարգաւորաց, եւ ոչ ի յաշխարականաց: Եւ եթէ ոք յանդգնի եւ հեռացուցանէ, նա զանէծքն զաւձին եւ զԿայենին ժառանգեսցէ, եւ զմասն զՅուդային եւ զայլ խաչահանուացն առցէ ինքն եւ կամակիցքն նորա, հանդերձ ծնաւղօք եւ ազգականօքն, ամէն…

Այլ եւ յիշեցէք ի Քրիստոս զարհեպիսկոպոս զտէր Ստեփանոսն եւ զխեզահոգի քահանայքն` զտէր Մկրտիչն եւ զտէր Հերապետն, եւ զաստուածասէր տանուտէրքն` զտէր Խաչատուրն, եւ զՍտեփանոսն, եւ զմիւս Ստեփանոսն` Բքոցն, եւ զորդին զԿարապետն, որ յորդորի եւ միջնորդ եղեն սուրբ գրոցս…

Եւ այլ աւրհնեսցէ զաստուածապահ գեօղն զԲատականց եւ զիւր տանուտէրքն` զայր եւ զկին, զծեր եւ զտղայ, աւրհնութիւն աստուածային ի վերայ իւրեանց եղիցի եւ ի վերայ վաստակոցն, եւ յետ աստեացս ելանելոյ դասակից եւ պսակակից արասցէ ժողովրդեան Իսրայէլի` հանդերձ ծնաւղօք եւ ազգականօք, ամէն:

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Երեւան 5399

 

Գրիչ` Յովանէս

Վայր` Հիզան քաղաք

 

… Աւարտեցաւ Քրիստոսահիմն Գանձարանս ի խնդրոյ վայելուչ եւ սրբասէր կրօնաւորիս Գրիգորի, ի մեծ թվականի ՋԽԸ. (1499), հայկազան սեռիս տումարի (1499), ի հայրապետութեան տեառն Սարգսի: Եւ արդ, գրեցաւ Գանձարանս ի քաղաքիս որ կոչի Հիզան, ի յիշատակ Գրիգոր քահանային եւ ծնողացն իւրոյ Ներսէսին եւ Թանգմելեքին, եւ եղբաւրն Աբրահամին, եւ որդայն իւրոյ Թումա սարկաւագին, մեծ պապուն Մելք[ս]եթին, եւ կողակցին Արղունին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն…

Ո՜վ մանկունք սուրբ եկեղեցոյ, որք հանդիպիք այսմ Գանձարանիս կամ կարդալով կամ օրինակելով, անմեղադիր լերուք խոշորութեան եւ սղալանաց գրիս, զի կայր մեր այս է:

Կրկին մաղթանօք աղաչեմ զձեզ յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զսուտանուն գրիչս Յովանէս, եւ զծնօղքն իմ զՄկրտիչ քահանայն, եւ զՇամամ, եւ զեղբարն իմ զԵզեկիէլն, եւ զհօրեղբայրն զՍտեփ[անոս||

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5396

 

Գրիչ` Մուքիաս

Վայր` Ով գիւղ

 

ա

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թվականիս Հայոց ՋԽԸ. (1499), ի գեօղս Ով, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի տաճարիս, ձեռամբ անարժան եւ մեղսամած եւ անիմաստ գրողի Սուքիասի, որ զանունս ունիմ եւ զգործս ոչ:

  Արդ, աղաչեմ զսրբութիւնդ ձերճ զդասք սրբազան քահանայիցդ որք հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս կարդալով կամ աւրինակելով կամ տեսանելով` խոշորութիւն գրիս եւ սխալանացս անմեղադիր լերուք, քանզի ի դառն եւ ի նեղ ժամանակի գրեցաք, որ ամենայն ազգս Հայոց իբրեւ գծով ալէկոծին ի ձեռն անաւրինաց եւ շրջին յաշխարհէ յաշխարհ եւ հանգիստ ոչ գտանին: Արդ, աղաչեմք զձեզ, ո՜վ մանկունք սուրբ եկեղեցոյ, աստուած-ողորմի ասացէք մեղուցեալ գծողիս Սուքիասի, եւ ծնօղաց իմոց, եւ ամենայն արեան մերձաորաց իմոց, եւ Գրիգոր սարկաւագին, որ զթուխտս կոկեաց…

Դարձեալ, կրկին անգամ յիշեցէք … Քրիստոսադաւան եւ ուսումնասէր կրօնաւորին Վարդանի, որ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս ի հալալ վաստակոց իւրոց, յիշատակ իւրոյ, եւ ծնօղացն Յովանէսին եւ Յոհանէս քահանային, եւ Յովանէսի կնոջն Եւային, եւ իւր տղայոցն Ստեփանոսին եւ Գօլազիզին, եւ դստերացն Նազէին եւ Սուրաթին, եւ Յոհանէս քահանայի կնոջն Խամօշին, եւ իւր դեռաբոյս որդոյն Յովսէփին, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացն սոցա` կենդանեացն եւ հանգուցելոցն…

 

բ

 

Զնկարող սուրբ Աւետարանիս զՄկրտիչ Հիզանցի յիշեցէք ի Քրիստոս միով ողորմիւ եւ աստուած ձեզ ողորմեսցի, ամէն:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Վենետիկ 1157

 

Գրիչ` Թումա

Վայր` Բուղերիկոյ երկիր, Հասրախու վանք

 

Արդ, գրեցաւ սուրբ տառս ի յերկիրս Բուղերիկոյ, ի վանքս Հասրախու, ընդ հովանեաւ տիրամաւր սուրբ Աստուածածնին, ի թվ. Հայոց ՋԽԸ. (1499), ի խնդրոյ ուստայ Ուսուֆ ոսկերչին, ի Թումայ գրչէ Աղթամարցի աբեղայէ … Աստուած ողորմի ասացէք Թումայ գծողիս, … տէր Ստեփաննոս կաթողիկոսին, եւ եղբաւր նորին տէր Ներսէսին, որ ուսուցին ինձ զարուեստ գրչութեանս:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Գ. Սրուանձտեանց «Թորոս Աղբար» Բ, էջ 328 Ակն, Բինկալ գիւղ

 

Գրիչ` Մեսրոբ Երզնկացի

Վայր` Երզնկա, Կայիփոսի վնք

 

… Գրեցաւ ձեռամբ քարտուղարի

Եւ յոգնամեղ պիտակ գրչի…

Մեսրոբ անուն բանասիրի…

Ի հայկազեան հայոց սեռի

Ի թվականիս իննհարիւրի,

Չորեքտասանք եւ ութ (1499) թուի,

Մայիս ամսոյ ի վեցեկի,

Ի մայրաքաղաքս Երզնկայի,

Որ Եկեղեաց գաւառ կոչի,

Մեծահռչակ վանք Կայփոսի,

Որ կայ ի լեառն Սեպուհի,

Եւ տէր Ներսէս առաջնորդի`

Ազնուական ի մեծ տոհմի,

Սուրբ եւ մաքուր յոյժ գովելի,

Որ հրեշտակաց է բաղձալի:

Եւ քաջ հռետորն մեր բարի,

Որ Ստեփաննոս միշտ յորջորջի,

Վարժէ զմանկունս յիմաստ բանի,

Որք են յակճիռս աննիրհելի:

Այլ եւ զնաղաշն գովելի`

Զտէր Սիմէոնն Խարբերդացի,

Որ զարդարեաց ծաղկաւք իլի,

Գոյն զգունով զարմանալի:

Զձեզ աղաչեմ եղբարք բարի,

Որք ընթեռնուք հոգւով իլի,

Զիս յիշեցէք ի յաղաւթի`

Զգրչակ Մեսրոբս Երզնկացի,

Այլ եւ զհայրն իմ բաղձալի

ԶԱմիրդովլաթն նազելի,

Եւ զմայրիկն իմ գովելի

Առ տէր աստուած ամենայնի:

Այլ եւ զեղբայրն իմ ցանկալի

Զմանկաւագն հարազատի,

Եւ զաւակունքն իւր ուռճալի

Դուք յիշեսջիք սիրով սրտի…

 

ԱԽԹԱՐԱԿԱՆ ԲԺՇԿԱՐԱՆ

Երեւան 4600

 

Գրիչ` Կարապետ

Վայր` Համշինու երկիր, Եղնովիտ գիւղ

 

… Գծագրեցաւ սուրբ Բժշկարանս ի թվին ՋԽԸ. (1499), ի կշիռ կենդանակերպի, ձեռամբ անիմայ եւ մեղսամած գրչի Կարապետ երիցու, ի յերկիրս … Համաշինու, ի գեւղս Եղնովիտ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի, եւ սուրբ Սիովնի, եւ սուրբ Խաչիկ հաւրն հոգեւորի, եւ սուրբ Վարդանացս, որ աստ կան հաւաքեալ ի պահպանութիւն երկրիս եւ գաւառիս մերոյ, ամէն:

Գծագրեցաւ սուրբ Բժշկարանս ի վայելումն եւ ի պահպանութիւն անձին իմոյ Կարապետիս, եւ զաւակաց իմոց Վարդանին, եւ Ստեփաննոսին, եւ Յոհանիսին, եւ եղբարցն իմոց, եւ ամենայն ընդանեաց. եւ յշտեմարանաց մերոց լիութիւն նոյնպէս յորժամ զԵ. (5) նկանակսն ԵՌ. (500)-սն եւ յզԷ. (7) նկանակսն ի Դ. (4) հազարսն եւ որպէս ձեռն Պարսոմա ճգնաւորին զշտեմարանս նորա լիացոյց եւ դարձեալ զսեղանսն բազմացույց եւ զգաւսն լցոյց կրկին անգամ, նոյնպէս եւ ի ձեռն սուրբ Նիկողայոսի առատացոյց, նոյն աւրհնութեամբ աւրհնեսցէ տէր աստուած զշտեմարանս եւ զսեղանս եւ զուրախարար բաժակ, եւ որպէս աւրհնեաց զհայր Աբրահամ եւ զԻսահակ եւ զՅակովբն եւ բազմացոյց զխաշինս եւ զանասունս նոցին` նոյն աւրհնութեամբ աւրհնեսցէ զխաշինս եւ զանասունս մեր: Յիսկզբանէ արարածոց մինչ ի յայս աւրհնութիւն, որ ելեալ է ի բերանոյն աստուածոյ վասն սիրողաց իւրոյ հանգիցէ ի վերայ մեր եւ զաւակաց մերոց, եւ ըշտեմարանաց մերոց, եւ խաշանց, եւ անասնոց, եւ կաթին, եւ մայրեանց, եւ մեղուաց, եւ անդաստանաց, եւ արտորէից մերոց. եւ իբրեւ զաղբիւրս գարնանային յորդեսցէ եւ առատացուսցէ զամենայն գոյութիւնս մեր, աջն անեղին եւ բազուկն հզաւրին եղիցի մեզ հովանի եւ պահապան ի վերայ մեր ամենայն գոյից մերոց ի յաջողումն եւ ի մէր սուրբ արքայութեան եւ անմահ թագաւորին, ամէն:

Մեք հանապազ երես ի գետին առ նա պաղատելով եւ նա զիւր սուրբ եւ զամենազաւր եւ զբաշխող աջն ի վերայ մեր տարածելով եւ զմեզ յամենայն չարէ փրկելով յերեւելեաց եւ յաներեւութից, ամէն:

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Թ. Գուշակեան, Ցուցակ Սեբաստիոյ ս. Նշանի 140, էջ 85

 

Գրիչ` Խաատուր

Վայր` Սեբաստիա, Անապատ վանք

 

Փառք … որ ետ կարողութիւն հասանել յաւարտումն աստուածունակ տառիս, որ է Գանձտետր ի պայծառութիւն սուրբ եկեղեցեաց:

Արդ, գրեցաւ սա ձեռամբ բազմամեղ մեղսամակած եւ անարհեստ գրչիս` սուտանուն Խաչատուր աբեղիս, որ զանուն ունիմ, բայց ի գործոցն յոյժ թափուր եւ հեռի, ի թվականիս մերոյ ՋԽԸ. (1499), ի քաղաքս Սեբաստիա, ի վանս որ կոչի Անապատ ի դրունս սուրբ Աստուածածնին, ի յառաջնորդութեան սուրբ ուխտս տէր Սողոմոնին, եւ տեառն Խաչատուրին, եւ այլ միաբան եղբարցս:

Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զիս` զանարժան եւ զանպիտան գրչակս` զԽաչատրիկս, եւ զծնողսն իմ, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն` զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն…

Ըստացող այսմ Գանձարանիս զմաղտեսի Սաւռաւզն, եւ զկողակիցն իւր զՂիմաթն, եւ զդեռաբոյս զաւակն իւր զՍատաթիարն` զքաղցրաբարբառ աղաւնին (յիշեսջիք): Եւ եդ զսայ յիշատակ իւր եւ զաւակին իւրոյ Յակովբին, որ տղայ հասակաւ փոխեցաւ առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն, ի դրունս սուրբ Լուսաւորչին եւ սուրբ Աստուածածնին, յիշեցէք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զմաղտեսի Սաւռաւզն եւ զամենայն արեան մերձաւորսն…

 

ՄԱՇՏՈՑ

ИВАН, В 7

 

Գրիչ` Խաչատուր

 

ա

 

Արդ, գրեցաւ սայ ի դուռն նորակնունք Աստուածածնիս, ի թուաբերութեանս Հայոց ՋԽԸ. (1499):

 

բ

 

Խաչատուր գրիչս յիշեցէք, աստուած ողորմի ասացէք:

 

գ

 

Մարմարս տանծի փայտ էր, կոկիչս խոզի ա[տա՞]մն էր, եւ գրիչս չեմարժան էր, թղթի գինն խիստ թանկ էր:

 

դ

 

Ախ վայ գրիս, իմ ճարս ինչ կու լինի:

 

  ե

 

Եղիսաբեթն ծաղկած կենա, որ եբեր մին քրեղէն բանջար 'ւ երեք լաւշն ի վերա:

 

զ

 

Աստուած աւրհնէ զՉիչաքն եւ զորդին նորա Յովանէս սարաւագն, որ մին քարեղէն բանջար եբեր եւ երկու հաց ի վերա:

 

է

 

Ամենակալ աստուածն աւրհնէ զԱմիրբարաղէն, զիւր արդիքն առհասարակ, մին ծանր սեղան եբեր:

 

ը

 

Աստուած փառաւորէ զտէր Վրթանէսն, որ աւրինակն շնորհեաց, որ այս մի քանի բանքս գրեցաք:

 

թ

 

… Տէր Ստեփանոսն փառաւորել, որ զօրինակն շնորհեց:

 

ժ

 

Աստուած փառաւորէ զտէր Կուճիկն, որ աւրինակն շնորհեց:

 

Ժա

 

Աստուած աւրհնէ զՋունայիթն, մին քարեղէն մածուն եւ երկու հաց եբեր, որ կերաք ու գրեցաք:

 

Ժբ

 

Գրեցաւ սա ձեռամբ ամենամեղ եւ անարժան Խաչիկ իրիցու, որ միայն զանունս [ուն]իմ եւ ոչ գործով:

 

Ժգ

 

Աստուած աւրհնէ զՇահնատարն, որ աւրինակն շնորհեց, աւգտեցաք զգանձերս:

 

Ժդ

 

Աստուած աւրհնէ զԱղէն եւ զտղայսն նորին, մին քարեղէն կորկոտ եբեր, որ կերաք եւ գրեցաք զսայ:

 

Ժե

 

Կանէքն ծաղկի, որ ճըմբուռ եբեր մին քարեղէն, հացն ի վերայ:

 

Ժզ

 

Պողոսն շատ ապրի, մորի եբեր մին փունջ, որ կերա, դարձեալ զայս գրեցա:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Տ. Պալեան, Ցուցակ Կեսարիոյ Ա, տետր Բ. էջ 48 (Կեսարիայի ս. Աստուածածնի եկեղեցի 3)

 

Գրիչ

Վայր` Երուսաղէմ

 

… Արդ, գրեցաւ աստուածային սուրբ Աւետարանս ի սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ, ի սուրբ աթոռ Տեառնեղբաւրն, որ այժմ է վանք Հայոց ազգին. ընդ հովանեաւ լայնանիստ, շնորհալից եւ գեղեցկայարմար սուրբ Յակովբայ տաճարիս, եւ այլ սուրբ տնաւրիկանացս, որ կան ի սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ, ի թուականութեանս Հայոց Ջ. եւ ԽԸ. (1499) ամի:

Ստացաւ զսա քրիստոսասէր եւ երկիւղածն աստուծոյ Յարապն ի հալալ ապրանացն, եւ եդ յիշատակ իւր եւ կենակցին Խաթունին, ի գեղն Խանձառն, յիշատակ բարի հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղաց իւրոց: Արդ, աղաչեմ զմանկունս սուրբ եկեղեցոյ, որք վայելէք յաստուածային սեղանոյս, յիշեսջիք ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղոթս ձեր առաջի զենլոյն Քրիստոսի զՅարապըն, եւ զիւր կենակիցն, եւ զծնաւղսն իւր, եւ ամենայն արեան մերձաւորս, եւ աստուած-ողորմի ասացէք եւ մեղաց թողութիւն խնդրիցէք, ամէն:

Եւ ով ողորմի սա ||

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Գ. Սրուանձտեանց, «Թորոս Աղբար» Բ, էջ 434, Տիգրանակերտ ս. Սարգիս եկեղեցի

 

Գրեալ ի թվ. Հայոց ՋԽԸ. (1499), ի քաղաքն ի յԱթախ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի եւ Գէորգայ զաւրավարին, ի խնդրոյ պատուական տանուտիրոջն պարոն Սատախին…

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Նոր Ջուղա 402, ՄՏՄ

 

Հետ. ստացող` Ճանիաղայ

 

Ճխարկու որդի Ճանիաղին, մայրն իմ Ղուլ, եւ զեղբայրն իմ ի Քրիստոս հանկուցեալ Մարտիրոս քահանայ, կողակիցն իմ Սաւլիկ, եւ որդին իմ Մարտիրոս, դուստր Մարիան, Եթար, Խաթուն, Մարիշա, քուրն իմ Հասրաթ, Էվէտմելիք, Սառիկ, Նսրաթ, աղաչեմ զձեզ յիշեսջիք…

Թվական ՋԽԸ. (1499): Ես Հանէս գրեցի:

 

ՈՍԿԵՓՈՐԻԿ

Արմաշ 186, Թոփճեան Ցուց. էջ 343

 

Գրիչ` Յուսիկ քահանա

Վայր` Եւդոկիա

 

  Փառք… Գրեցաւ սուրբ տնաւրինականքս ի քաղաքս Եւդոկիոյ թվ. ՋԽԸ. (1499), ձեռամբ բազմամեղ եւ անիմաստ գրչի` սոսկանուն Յուսիկ քահանայի, … յիշեցէք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր…

 

ՇԱՐԱԿԱՆՈՑ

Զմմառի վանք 72 (216), Քէշիշեան Ցուցակ, էջ 116

 

Գրիչ` Կարապետ

 

ա

 

Զստացաւղ տառիս եւ զգծող սորա զԿարապետ երէցս աղաչեմ ձիշել ի տէր աստուած զձեզ յիշէ յիւր միւսանգամ գալուստն, ամէն: Թվին ՋԽԸ. (1499):

 

բ

 

Ո՜վ սուրբ նշան տէրունական,

Մեղաւորիս լեր աւգնական,

Պահել ըզմեզ միշտ անսասան,

Ի չար ախտիցըն դիւական

Եւ աղաչեա զՅիսուս արքայն,

Ողորմելով յիւր դատաստանն,

Տալ մեզ բաժին յարքայութեանն

Եւ ժառանգել զկեանս անվախճան:

Աւրհնեալ է աստուած յամենայն ժամ:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Իրան, Փերիա գավառի Բժշկերտ գիւղ, ՄՏՄ

 

Գրիչ` Մկրտիչ

 

ա

 

Զսուտանուն ծրողս զպղերգս, որ չեմ արժանի յիշման, յիշեսջիք:

 

բ

 

Փառք … յամի Ջ. եւ ԽԸ. (1499) թուականութեան Հայոց, եւ ես Մկըրտիչ անարժան քահանայ … գրիչ…