ԹՈՒՂԹԵՐ

Ողջունիւ յիշեցուցանեմ քեզ զբանս Գրոց որ կարողն են զքեզ առնել իմաստուն, զի պատուիրանք Տեառն լոյս են աչաց, որպէս եւ Տէրն ասէր ընտրելոցն Եթէ սիրէք զիս զպատուիրանս իմ պահեսջիք, այսինքն յայտնէր միշտ զմարդասիրութիւն իւր՝ թէ ոչ մոռանամ զձեզ, այլ փոխանակ իմոյս բարերարութեան զոր առնէի աչօք բացօք մինչդեռ ընդ ձեզ կայի, եւ ի համբառնալն իմ յերկինս որ անտեսանամ ի ձէնջ, տամ ձեզ մխիթարիչ զայն զոր աշխարհս ոչ կարէ ընդունել, այլ դուք՝ որ զիսն սիրէք. եւ որ զիս սիրէ՝ զպատուիրանս իմ պահէ։ Եւ զայս վասն այն քեզ եդի բնաբան, զի զամենայն պատուիրեալս իմ պահեսցես, այսինքն շահեսցիս։ Միթէ՞ զայս գրելով քեզ պահանջեմ՝ թէ զիմն պահեսցես եւ զԳրոցն՝ ոչ, քա՜ւ լիցի զայս մեզ կարծել։ Այլ զի որպէս գրաւորականն եւ աւետարանական եւ առաքելականն իցէ՝ պարտ է մեզ պահպանել։ Զնոյնս յիշեցուցեալ բազմապատկեմ ի մտի պահել եւ ի սրտի բեւեռել եւ յոգիս տպաւորել։ Զի թէ ընդդիմասցի ոք քեզ կամ ինձ ասել՝ Զի՞նչ կայ քո ընդ հօր քո այսուհետեւ, երբ ատեցեր զաշխարհ եւ զաշխարհականս, բերելով վկայ զբանն Տեառն թէ Որ սիրէ զհայր կամ զմայր առաւել քան (զիս), չէ ինձ արժանի։

Պատասխանեմք առ այս. Ճշմարիտ են բանք Տեառն եւ արդար է նոյն, բայց ատելն քո զաշխարհ՝ իմով կամօք էր։

Բ. զիմ պարտքս վճարես, զի ես զշնորհն Աստուծոյ ընդ տիղմն թաւալեցի, ի վարշամակ ծրարելոյս երկեայ զի մի պատժապարտ գտանիցիմ։

Գ. սիրելն քո ոչ միայն ծնօղութեան սակի՝ այլ եւ դաստիարակութեան։

Դ. տեսանեմք ահա զբազում վերծանօղս եւ զմեծամեծս զի կառավարութեանց եւ դաստիարակելոյ կարօտանան, առաւել եւս՝ խրատուց։

Ե. զի ընթերցուածոց դժուարաւ զիջանին լսօղութիւնք քան թէ ընդունօղք քարոզութեան սիրելւոյ եւ բարեկամի։

Զ. ըստ առաքելոյ պարտին ունկնդիր լինել եւ նախանձիլ բարւոյ. որ լաւն է ընտրութեամբ։

Է. Եղբայր յեղբօրէ օգնեալ քաղաք ամուր ոչ միայն գործով՝ այլ եւ բանիւք եւ մտօք յօժարականօք։

Ը. եթէ հասարակացս ասել զայս արժան՝ քանի՛ցս ի մէջ ծնօղի եւ ծնեցելոյ, որպէս զօձն եւ զքարն առակեաց Տէրն ըստ խնդրոյն։

Թ. զի այսու գթութեամբ կատարեսցին գոնէ անձկութեան մեր եզրակացութիւնք, թէպէտ անյարմար եւ անմարթ կերպիւ ինչ։

Ժ. զի Աստուած փառաւորեսցի ի գործս իւր, որ տնկեացն զքեզ այգի՝ գայցէ առ քեզ եւ զուարճասցի ի վերայ ողկուզաբեր բարունակացդ ըստ մարգարէին եւ ըստ սիրաթսիրիմին (?) սողոմոնական, եւ ըստ Յոհաննու թէ Բերկրեսցի ի բարիոք վարս ձեր, այլովքն։

ԺԱ. զի ապենիազն եւ անկարօտն իցէ ամենայնիւ եւ ուրախանայ ի վարս մեր, քանի՛ցս առաւել մարդս տառապեալ, անմխիթարս մեծացեալ, վիրաւորս տարացեալ, խոցոտեալս անտիրացեալ, տնանկս թշուառացեալ, Երեմիաս անծկացեալ կարդայ զսեւ ու զմուր, զմութն ու զխաւար սէվտան։ Եւ տե՛ս զի հասարակաց է ասել զխղճութիւն նանրական կենցաղականութեան մարդկայնոյս, քանի՛ցս առաւել բանաւորաց եւ բազմագունակ գիտնոց եւ յոգնապատիկ խելահասից։ Վասն որոյ պարտիս սիրել զիս որպէս զվեհագոյն վարժապետ. եւ զի՞նչ է սէրն քո՝ ինձ փառք եւ քեզ մեծ աշխատանք ի կլէմէդ Արարատեան մինչեւ յաշխարհ Թրակացւոց։ Այլ զոր տրամատեցի ի վերոյ՝ եւ այլ քեզ դարձեալ

ԺԲ. թէ Որդի իմաստուն ուրախ առնէ զհայր, զի ազգ եւ ազինք փառաւորին եւ թէ օտարք խուժ եւ դուժ ի հոտն վարդիդ զուարթանան։ Զի թէ մերձեցօղք բաժակ եւ ճաշակ գտեալ զքեզ՝ մխիթարին որպէս ի բժշկէ եւ ի երգարանէ եւ ի բուրաստանէ, եւ ես իսկ փառաւորեալ եմ քան զանդամն, ի վեր քան զարժանն իմ ըստ իմ ախորժակաց։ Տե՛ս եւ լաւ ի միտ առ զամս երիս շրջելն քո ընդ ոմամբք, որպէս թէ գաղտնի սէրմայէ ստացար քեզ, եւ զայն որ ես քեզ յայտնել ամաչեմ վասն իմ առաւել խոհեմութեանս եւ երկիւղածութեանս՝ զայն դու ականատես եւ ականջալուր քեզէն եղեր եւ խարբարիլ կամեցար քեզէն որպէս զցորեան, եւ ես աղաչեցի զՏէր զի մի պակասեսցին հաւատք քո։ Յիշեա՛ զբան Սիրաքայ թէ Մի՛ նախանձիր ընդ անօրէնս, զի ոչ գիտես զկատարած նոցա. եւ լո՛ւր Յոհաննու թէ Այսուիկ յայտնի են ի միմեանց որդիք Աստուծոյ եւ որդիք սատանայի, այլովք հանդերձ։ Եւ լուար զահվալի ալէմն եւ զդրուց եւ զարտաքնոցն եպերանս եւ զբամբասանս, վասն որոյ եւ դու յայնց յամենայնէ զգուշ լե՛ր, զի մի ի նոցին սակի անկեալ կոճոպիցիս, ըստ այնմ՝ Էտէպսըզտէն էտէպ ալմաք, էյիլէրտէն էյլիկ օկրէնմէք։ Շա՜տ գրեցի, շատ գիտես, որպէս բազումքն ապա չեն առներ՝ Ոչ լսելիքն են օրինաց այլ առնելիք, եւ Փոքր կոչին յարքայութեան։ Յօհաննէս ասէ. Մի՛ խաբիք, որ առնէ զմեղս՝ չէ նա յԱստուծոյ. եւ Տէրն ասէ. Որ գործէ զմեղս՝ ծառայ է մեղացն …։ Որ մեղանչէ՝ ոչ ետես եւ ոչ ծանեաւ զնա, ասէ։ Որ զհետ մարմնոյ պղծալից ցանկութեանց երթան՝ արհամարհօղք են տէրութեան, եւ այլն։ Դարձեալ ասէ Պետրոս. Յետ բազում բանից մեծաբանս սնոտեաց բարբառեալ պատրեն ցանկութեամբ մարմնոյ զայնոսիկ որ ազատութիւն խոստանան եւ ինքեանք ապականութեան ծառայք են, զի Որով իւիք եւ յաղթիցի ոք՝ նոցին եւ ծառայէ. զի թէ Փախուցեալք ի պղծութեանց աշխարհի դարձեալ ընդ նոյն շաղախին՝ լիցի վախճան նոցին չար քան զառաջինն. եւ զայլն տե՛ս որ ի կարգին խօսի։ Եւ վասն այսպիսեաց յամենայն գիրս՝ եւ զի՛նչ զլացութիւն պղծասիրաց, որ ի գրաւորականն եւս էր խոտելի։ Սուրբ եմ ես, ասէ Տէր, կամ Ի պիղծս մի՛ մերձենայք. Խորտակեսցի բազուկ մեղաւորին եւ անօրէնք իբրեւ զծով ծփեսցին։ Եւ առարկեն՝ թէ շնորհքն Քրիստոսի սրբէ զպղծութիւն մեր։ Պատասխանի. Վա՜յ ձեզ, զի անուն իմ հայհոյի ի մէջ հեթանոսաց, եւ թէ՝ Ի բաց գնաց[էք] մշակքդ անիրաւութեան, եւ թէ՝ Քարոզես չշնալ՝ շնաս այլովք։ Ուրեմն սուտ են եւ գիրք ձեռնադրութեան, սուտ են եւ կանոնացն, եւ սուտ այլ ի վեր գրեանք։ Լաւ ի միտ ա՛ռ զընթերցեալ գիրսդ, խորամանկութեամբ հաւատք չէ եւ դատարկ է առանց գործոց։ Ապա ո՞ւր դիցուք սովորական պղծութեամբ զյօրացեալսն, լավ էր նոցա թէ ոչ էր ծանուցեալ զարդարութեան ճանապարհն եւ որ ի կարգն խօսի։ Լո՛ւր Կլայեցւոյ.

Որ ի խորհուրդ քո երկնային,
Մեռեալ մեղօք հոգով մերձին,
Ընդ աստուածասպանսն կարգեսցին,
Կայիափայ եւ Աննային։

Լո՛ւր Նարեկացոյն, Մովսէսի, Սահակայ, Ներսէսի եւ Լուսաւորչի, Աստուծոյ՝ զքեզ յօրինօղին, Արարչին՝ զքեզ զարդարօղին, բիւրք բիւրուց եւ հազարք հազարաց կամակատարք, սիրելիք, բարեկամք, գործակալք, հրամանատարք, խօսակցօղք, հաճոյք, ընդունելիք, քարօզօղք, նպատակք բարեաց միշտ անպակաս յԱբիլէ մինչեւ ցայսօր։ Եւ արդ եւս զքեզ պատրաստեաց իւր սակի, որպէս եւ ինքն կամի ի քեզ բերկրիլ եւ քեւ փառաւորիլ եւ ի քեզ հանգչիլ որպէս յաւանակի նորոյ ըստ մարգարէին՝ հեզ եւ խոնարհ որդի Կուսին Բանն Հօր, քանի՛ցս միայնիս միայնոյ որդի մի իմ զիս նուաստս փառաւորեսցէ փառօք իւրովք։ Եւ զի՞նչ են փառք քո, եւ զի՞նչ փառաւորելն քո զիս, եթէ ոչ՝ զամենայն պատուէրս իմ ընկալցիս ըստ այսմ թէ Լո՛ւր որդեակ խրատու հօր քո։ Պահեսցես, շահեսցես եւ շահեցուսցես, եւ յայնժամ ճանաչիս եթէ սիրես զիս, եւ սէրն քո յայտնի լիցի պայծառագոյն գործովք բարեաց եւ ուսմամբք եւ քաղաքավարութեամբ եւ տնտեսութեամբ, որպէս զակն զոր ոչ ետես երբեք ակն անգեղ, այլ յոյժ ախորժակ սրտի եւ աչաց մեծամեծ աշխարհակալաց թէ՛ գունովք եւ թէ փայլութեամբ եւ թէ խասիէթով։ Եւ յաչս ամենից ճանաչիս՝ եթէ իցես յարդ թէ վարդ, բանճար թէ նօնօֆար, փրաս թէ քիրաս, կլնպօզ թէ մաղտանօս, զրվա թէ մխլա, հումա թէ ղարղա, միտեա թէ պարպունեա, ֆօտօլա թէ փախլաւա, զրթլան թէ ասլան, սըրչա թէ շափիւղա։ Եւ զի աչք ամենեցուն ի քեզ կայ, ոչ միայն յայսցանէ՝ այլ եւ ի դոցանէ եւս բազում են գնացեալ Ստամպօլցիք։ Այլ դու ոչ նմանեսցիս նոցա, մանաւանդ թէ ոչ մտեր յայդր մոնթ եւ մոնթութեամբ, այլ որպէս զկամաւոր կրօնաւոր։ Լե՛ր ոչ վեր վեհական եւ ոչ վայր ստորական, այլ միջասահման եւ ընդ ամենայնի՝ ամենայն, եւ որպէս զոսկի փորձեալ ի բով. զի դոքա ծերք են իմաստութեամբ եւ դիալէթիգա եւ զպատրանաց եւ զայլ սօֆէսդից մասնաւորաբար ունին եւ ի սկզբանէ ի միմեանց ուսեալք զկերպ ի փորձելոյ։ Եւ յայտնապէս ասեմ եւ ոչ ամաչեմ, նախանձ դասուց վերծանօղաց առատ է քան զաղօթս նոցա՝ մանաւանդ նուաստից եւ մեծամեծաց։ Եւ զայս գրելով իմ՝ ճշմարտասէրք պարտին սիրել զիս եւ ոչ ատել։ Եւ ոչ ասեմ թէ ամենեքեան յայդմ ախտի դեգերին, այլ ոմանք։ Այլ գրեցի քեզ՝ զի մի՛ ամբարհաւաճիցիս կամ զնուաստութիւնդ ծանուսցես դոցա։ Այլ մի՛ շրջեսցիս յարկած յարկս իբր զմուպթէզէլ մոնթ եւ կամ որպէս զխլխլուկ խաբեղայ։ Եթէ հարցանիցեն զքէն յերկինս ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ, Ունիմ, ասա՛, զաւանդ ի հօրէ իմմէ՝ զտգիտութիւն խոստովանիլ միշտ, ունիմ զպատուէր ամենեցուն ձեզ ըստ տեղւոյն եւ ժամանակին խորհիլ որպէս տեարց, եւ այս վասն բազում պատճառաց՝ ղարիպութեան եւ անտիրութեան եւ ի տար աշխարհի, եւ վասն հրոյ բորբոքելոյն, որպէս կարծեն տգէտք՝ թէ զմեզ ի հարաւային կլէմէ, որպէս տեսեր ի վերայ գերեզմանին Տեառն Յակոբայ հաւուն խափանել զգանձասացութիւն մեր ի դառն մախանաց յանգիտութենէ մոլեալ։ Եւ յետ այսոցիկ լսել մեզ մարգարէիւն ձայնին Աստուծոյ թէ Ես յո՞ հանգեայց։ Եւ առաջին մեղքն էր հպարտութիւն, եւ վասն այն եկն Տէր մեր զի խոնարհութեամբն յաղթեսցէ գոռոզացեալ բռնաւորին, որպէս հնչէ փողն (պարապ) թէ Որ ի կերպարանս Աստուծոյ էր՝ զկերպարանս ծառայի էառ. որ եւ պատուիրէր թէ Դուք կոչէք զիս վարդապետ եւ տէր եւ բարիոք առնէք, քանզի եւ եմ իսկ, եւ Որպէս ես ձեզ արարի եւ դուք միմեանց առնիջիք. եւ՝ Որ կամիցի ի ձէնջ մեծ լինել՝ եղիցի ամենեցուն ծառայ։ Բազում՝ զորս լսեմք եւ ոչ իմանամք, իմանամք եւ ոչ կատարեմք պատճառելով զպատճառս, որ կորստականք են եւ արկածք բանսարկուին, որք տնկին ի սիրտս մեր նոյն պատճառք որպէս զփուշս եւ հեղձուցանեն զբարին սերմանեալ։ Քանզի լուաք յոմանց, որք ընդդիմանան թէ Նա Որդի Աստուծոյ էր եւ խոնարհեցաւ եւ համբերեաց՝ այլովք։ Պատասխանեմք թէ Ո¯վ անմտութեանդ, զի նա թէ Աստուած էր եւ արար զխոնարհութիւն մերով բնութեամբս, վասն որոյ շնորհեաց Աստուած նմա անուն ի վեր քան զամենայն ընտրեալ եւ սիրելի եւ հաճոյ վկայելով [ի] Յորդանան եւ ի Թաբօր։ Եւ այնպէս կամեցաւ զընտրեալս իւր իւրով ճանապարհովք ընթանալ յայն հանգիստն. Ուսարուք, ասէ, զի ես հեզ եմ եւ խոնարհ սրտիւ, եւ հանգչին սիրտք ձեր ամենայնի. Որ ոք կամիցի զհետ իմ գալ, խաչիւս եկեսցէ, զի Աստուած այնպէս ճշմարիտ երկրպագուս իւր խնդրէ։ Որպէս Պօղոս ասէր. Չունիմք որպէս թէ զամենայն ինչ ունիմք, եւ ընդարձակի սիրտք որպէս զծով եւ զուարթացեալ լայնանայ որպէս զերկին։ Տե՛ս զջուր, հեղանիլն ի ցած գնայ, որքան գնայ՝ զխոնարհ տեղին ստանալ ճեպէ եւ անդադար հոլովի ի խոնարհ որքան կարն իցէ, զոր տեսանեմք ի բարձանց անկեալ ընդ խորս, որպէս ռամիկն ասէ. Կէրչի սու կիպի ալչաղըզ, իւքսէկտէ տըր նազարըմըզ։ Որպէս Տէրն մեր մարդ երեւեալ եւ զԱստուծոյն գործէր զգործ. եւ պատուիրէ Պօղոս Մի՛ զերկրայնոցս խորհիլ այլ զվերինն, ուր Քրիստոս նստի, որպէս եւ ինքն՝ Սատանայ ասելով Պետրոսի յանդիմանէր՝ Ոչ խորհիս դու զաստուծոյսն այլ զմարդկան։ Ո՛վ երանելեաց դասուց, զորոց զտօնս հանդիսիւ կատարեմք եւ բարեխօս կալնումք առ Աստուած, տե՛ս զի ոչ իջին յերկնից կառօք եւ երիվարօք եւ զամբիւղօք լուսեղինօք, այլ սակայն զերկնայինսն զարմացուցին գործօք։ Այսմ Տէրն է վկայ որպէս եւ ետ իշխանութիւն անշուշտ բերանն՝ Զմեծամեծս քան զսոյնս գործեսցէ, եւ՝ Գետք յորովայնէ նորա բխեսցեն կենդանի։ Եւ զի՞նչ ասասցուք առ այս. զի՞նչ արասցէ Տէր մեր մեզ, աստիս ա՛յսքան զմեծ պատիւ եւ զփառս եւ անդ ի սեղան Հօր իմոյ մեծարեմ զիմ սիրելիսն եւ ես անցեալ պաշտեմ, Ե՛կ ծառայ բարի եւ հաւատարիմ ասելով պսակեմ, որպէս սուրբ առաքեալն ասէ. Այլ զի՛նչ խնդրեսցուք ի Տեառն մերմէ, եւ տեսաք յայն ձայն հետեւեալ ոչ միայն յարանց այլ եւ ի տկար կանանց վառեցեալք զօրութեամբ, որպէս Թագաւորն պերճացեալ զօրութեամբ եւ փառօք, ասէ, ի մանուկ ի կուսէ միոջ պարտեալ ամաչէր։ Ոչ միայն ի նորումն միայն բիւրք բիւրոց եւ հազարք հազարաց, որոց կոչումն երկնային էր եւ ոչ նման Յուդային եւ Արիոսին եւ նմանեաց նոցին մինչեւ ցայսօր, այլ զոր Պօղոս զհինսն թուէ՝ Խցին զբերանս առիւծոց, զորս ոչ արժէ աշխարհս ամենայն զմի ի նոցանէ։ Զնոսա այլ մայրն ծնաւ, նոքա այլ ունէին զամենայն բոլորովիմբ զբնութիւնս մարդկեղէնս. որդիք անհաւատից, որդիք կռապաշտից, որդիք ամբարշտաց, որդիք աննշանից եղեն նշանագործք եւ մեծ անուանիք։ Տեսեր զԱթհամալին աննշան մանուկն մատաղ, միայն ի ծնօղաց լուեալ թէ ի հաւատս Քրիստոսի եմք, եւ ոչ լուեալ զքարոզ եւ ոչ զկերպ քարոզութեան, ոչ զԵրրորդութեան քննութիւն եւ ոչ զմարդեղութեան Տեառն տաւայ տալապայ՝ թէ Քրիստոս երկու բնութիւն իցէ՝ թէ մի … այլ միայն՝ թէ Քրիստոս։ Ես կարծեմ թէ զաստուածութիւն այլ չգիտէր, այլ միայն վկայեաց հաւատոյն իւրոյ՝ թէ իմն ճշմարիտ է եւ զձեր մարմնաւորն ես չեմ ընդունիր. խոտեաց զփառսն, անարգեաց զկենդանութիւն, մեռաւ կամաւորապէս վասն հաւատոյն իւրոյ ի մէջ բազմամբոխ քաղաքիս առաջի աշխարհակալ բռնաւորաց, որ աչօք բացօք զսուրն սրեալ ի ձեռն դահճին՝ տեսանէր զի գայր ի վերայ պարանոցին։ Արդ, ասա՛ ինձ, ո՛վ փառասէր քարոզօղ եւ մոնթատէր պատուամեծար րաբունի, կշռեա՛ զգիտութիւն քո եւ զնորայն, ի քե՞զ հանգչի Տէր նորա թէ ի նա, զնա՞ փառաւորէ թէ զքեզ, որպէս Գիրք վկայեն։ Սիրելի որդեա՛կ, մի՛ մոռանար զերախտիսն իմ ի Տէր, ես այս հաւատովս եմ, ես կու մեռնիմ կու գնամ, քեզ ամանաթ այս հաւատս, ծաղկեցո՛ եւ պտղաբերեա՛։ Ես վասն այս հաւատոյս զփառսդ զայդոսիկ չստացայ, ի մեծարանաց փախեայ, ես այս մէզհէպիս մէջն եմ։ Կաթողիկոս եւ ժամկոչ, աշխարհակալք եւ ռամիկք հաւասարք են առաջի Աստուծոյ, մանաւանդ եւ ի ժամ միւսանգամ գալստեան Տեառն՝ յորժամ աթոռք դատողութեան դնին։ Վասն որոյ պինդ կա՛լ զաւանդն որ ի Տեառնէ. ամա՜ն կանչեմ քեզ, հարա՜յ գոչեմ քեզ, ծառայեա՛ ծառային Աստուծոյ Պօղոսի, հետեւեա՛ ձայնին, մեծ հաւատարիմ առաջնորդ է մեզ զկնի անկեալ Քրիստոսի։ Կարդա՛ զոր գրեցի քեզ ի ստանալն քո զկուսակրօն կարգն որ ի Քրիստոսէ, ընթերցի՛ր միշտ եւ որ յԻզմիւռին գրեցի քեզ՝ օրինակ տալով զդէմս եւ զննման, զխորամանկեալ մշակսն Տեառն, որք մեծ ամօթով դառնալոց են յերեսաց Տեառն յահեղ բարբառոյն թէ Ոչ գիտեմ զձեզ։ Յիշեա՛ զանապատսն զՀնծանենց եւ զՍեւանենցն, եւ ընդ հոլովսն հոլովիլն։ Զիս համարեա՛ այսուհետեւ մեռեալ. հայր քո՝ Տէր, որ ընկալաւ զքեզ, մայր քո քաղցր եւ յոյժ գորովալիր՝ սրբուհի Եկեղեցիդ կաթուղիկէ. թէ ո՛րպէս սնուցանելոց իցէ, թէ ո՛րպէս մեծարելոց իցէ զքեզ ի մէջ եղբարց՝ կամք իւրն է։ Ընկեա՛ ի Տէր զհոգս քո, եւ չիք քեզ հոգ եւ չիք կասկածանք եւ չիք երկիւղ, այլ միայն անզբաղ խորհրդով իբրեւ զծով լայնատարած եւ իբրեւ զերկին համասփիւռ եւ որպէս զարփին պայծառացեալ խնդրել զարդարութիւն եւ զարքայութիւն, եւ ավելին ի չարէն է։ Մի՛ զիս հոգար այսուհետեւ զտառապեալս, մի՛ կարօտիր սախը՜ն սախըն. սանքի հինգ տասն տարով ի միմեանց ջոկեալ եմք ի տար աշխարհ որպէս թէ ի վաճառականութիւն։ Տէրն չձգէ ի գետին, Տէրն չհարու զմարդ. թէ հարկանէ՝ կարօղ է եւ բժշկել։ Թէ այս հաւատով լինելով որ հաւատաս վասն իմ, լցեալ եմ յուսով որպէս զծով։ Մի՛ մեղադրեր գանկատիս. Յոբայն հեծութիւնք գանկատ էր համակ, զի եւ զօրն անիծանէ, ընդ նա եւ Երեմիաս՝ զծնընդեան իւրեանց. Մովսէս վշտանայր, Դաւիթ նեղանայր, Յունան փախչէր եւ զայլսն տե՛ս։ Պօղոս՝ Տէր հատուցանէ, ասաց, վասն Դարբնին։ Զոր սիրէ Տէր՝ խրատէ։ Բազում չարագործք ոչ փորձին, զի բարձեալ թողեալ է Տէր զնոսա. եւ զոմանս չարագործս որք զղջան աստուածպաշտութեամբ, Գիտէ Տէր փրկել զնոսա, ասէ Պետրոս։ Յոյս իմ հաստատուն է ի Տէր, որպէս զտաղն երգէիր, բայց սակայն այն եհաս ի վերայ իմ ըստ իմ չար գործոց. զինչ որ իմ ի վերայ կու գայ՝ դեռ կէս ճէզան չէ՛, դեռ կէս օճըն չէ։ Ես այս մտօքս զտըւեցեալ շնորհն Աստուծոյ հարի ի գետին կրկին անգամ թէ հանգչիմ կենօք, սակայն դառնացայ ի կեանս. յիրաւի կատարեալ ի վերայ իմ բան Իմաստնոյն թէ Են ճանապարհք որ թուին յաչս մարդկան թէ բարի են։ Կարծեմ թէ առաւել Աստուած փառաւորի ի համբերութիւն իմ առ սակի նեղչաց ծանօթից իմոց՝ թէ քան թէ յօտարաց եկեալ փորձութեանց, որպէս Պօղոս ի սուտ եղբարց եկեալ զվիշտն ոչ ծածկեաց։ Հազար ամ յաչս Տեառն որպէս օր երեկի. տե՛ս զանցեալս նախնիս զոր ի վերոյ գրեցի. բարիքն բարեօք իւրեանց պատմին. Էր օլուր ատի գալըր, աթ օլուր մէյտանի գալըր։ Զմեզ ծնօղքն մեռան, եւ ի մէնջ ծնեալքն մեռան, զուլմու զալըմութիւն անօղքն եւ նոյնպիսիքն քան զԿային, քան զՅուդա, քան զԲել, քան զԱրիոս, քան զԱնտիոքոս, քան զՓարաւոն մեծ շուն լինելոց չեն եւ կատղեալք յուսացեալք ի յանիրաւութիւնս հզօրքն՝ ի չարութեան գործովք եւ բանիւք։ Օնլարէ տէ գալմատի, եւ ճառք չարութեան նոցա խօսին. Զալըմըն զուլմի վար իսէ մազլըմըն Ալլահի վար։ Առօրեայ է, տեսաք զԽանճին եւ զՏաւուտն եւ զՔիրէմիտճին, զԱնդօնն եւ զԱպրօն, լուաք ի Վան եւ յԱմիթ եւ ի Կարին զոմանս. Ալմա մազլըմըն ահընը չըքար ահէստէ ահէստէ։ Յիրաւի տեսաք կատարեալ զբան Իմաստնոյն թէ Եթէ արդարն հազիւ կեցցէ՝ իսկ մեղաւորն եւ ամբարիշտն ո՞ւր (երեւեսցի)։ Բազում բարեպաշտից եւ ողորմածաց զօճաղն շրջեալ եւ շիջեալ տեսաք ըստ մարնականիս։ Ո՞ւր են ապա եւ ո՞ւր ճապաղիմք զբաղանօք, ի միտ ածել զԿոստանդին եւ զՏրդատ եւ զնմանս նոցա, այլ բարիքն ոչ մեկնեցան ի նոցանէ. եւ գոռոզացելոցն՝ Նաբուգոդոնոսորայն եւ Սենեքերիմին, Փարաւոնին եւ նմանեաց չարիքն եւս ոչ մեկնեցան ի նոցանէ, այլ եւ դարձեալ պահին յաւուրն վրիժուց։ Հասկացօղ չկայ, վասն այն քեզ գրեմ, եւ ամենեքեան որ աստ են՝ խազէլէ եւ ճահիլ եւ բարիատեացք են։ Զի՛նչ մեղադրեսցուք ռամկացս, որոց քարոզիչք են մախանօք փառաց եւ ագահութեան ախտիւք եւ այլովք մոլեալք։ Եւ ո՛ւր ուրեք լուաք թէ զմեր աղքատութիւնս պակասութիւն մեզ համարեալ՝ եպերեալ են։ Ո՜վ անմտութեանց, ո՛րքան ընդդէմ Սուրբ Գրոց եւ իւրեանց նախատինք յոյժ, որք զէնճին թուլումաց զարմք, եւ բրինձիբէյից ազգք, գռալից որդիք եւ դուճից յամիճայք, պայլից քեռիք եւ ինքնակալաց սեռք, պսակաւորաց ձուերք եւ արհօնդայից երաստանք, իմբէրադօրից կօպալք եւ լէգդօրից ազդրք այլովք հանդերձ։ Ցաւն կու նեղէ, մի՛ մեղադրեր. պարի լօլօլօն մեզ չծախէին, զմեր եաղըրն չը կոխէին, ավրա մավրա, չաթրա մաթրա, չանկա մանկա, շավալ գավալ, սավա թավա, ալլէմ ղալլէմ, խիազիլճութիւն, տիպապութիւն, ղաշմերութիւն, այի օյունին մեզ չծախէին, մեք այլ սուքիւտ կու լինէաք գէմ Քրիստոսի համար։ Այսքան առ այս բաւական լիցի տառապեալ հօրէդ. յօր Վարդավառի. ՌՃԼԱ (=1682)։

( Ձեռ. թիւ 1058, թղ. 16ա-19բ )