ԿԶ.
Եւ
մինչդեռ
Վահան
յայսպիսի
յուզմունս
մտաց
կայր
տարակուսեալ`
լինէր
յանկարծակի
խռովութիւն
յուզմանց
յաշխարհին
Վրաց.
Վախթանգ
սպանանէր
զբդեշխն
զանաւրէնն
Վազգէն
յամի
քսաներորդի
հինգերորդի
Պերոզի
արքայի։
2
Զոր
լուեալ
Հայոց
աշխարհիս
մարդկան,
յորոց
բազումք
այն
ամ
յԱղուանս
էին,
յապստամբ
ամրականացն
կռուի,
որոց
բովանդակին
զաւրագլուխ
էր
Զարմիհր
Հազարաւուխտ,
եւ
Հայոց
աշխարհիս
Ատրվշնասպ
Յոզմանդեան
էր
մարզպան.
իսկ
քրիստոնեայ
մարդիկն
Հայոց,
որ
այն
ամ
անդ
ի
կռուին
էին`
հարեալք
մաշէին
առաւել
եւս
յարհամարհանաց
եւ
ի
նախանձուէ
ի
յետին
իշխանացն
Հայոց,
որք
ուրացութեամբն
գոռոզացեալ
ամբարհաւաճէին
ի
ժամանակին,
քան
թէ
ի
բռնութենէ
պարսիկ
զաւրագլխացն
գործոց։
3
Որք
ի
ժամանակին
իբրեւ
լուան
զապստամբութիւնն
Վրաց
արքային`
ցնծային
ուրախալից
սրտիւ։
4
Վասն
զի
գայր
առ
նոսա
համբաւ,
թէ
Վրաց
արքայ
ա
սէ,
թէ
«Ես
միում
ումեք
զկռիւ
չտամ
տեսանել,
այլ
այնչափ
հանեմ
Հոնս,
որում
ոչ
կարիցեն
հարկանել
ի
դիմի
զաւրքն
Պարսից»։
5
Զաւրացեալք
յայնպիսի
քրիստոսասէրքն`
եւ
անձանց
ակն
ունէին
աւգտի
եւ
բարի
այցելութիւն
գտանել
ի
Բարձրելոյն.
բայց
երկնչէին,
թէ
մի՛
գուցէ
առեալ
զգունդն
Հայոց
զաւրագլխացն
Պարսից`
ընդ
նոյն
ի
դուռն
գումարիցեն։
մարզպանն
Հայոց
Ատրվշնասպ
Յոզմանդեան,
եւ
առ
նմին
հազարապետն
Հայոց
Վեհվեհնամ.
աստ
խորհուրդ
ի
մէջ
առեալ
արանց
ոմանց
նախարարացն
Հայոց,
որք
զտրտմելն
եւ
զտարակուսելն
ի
բազում
ժամանակաց
գիտէին
զՄամիկոնէին
Վահանայ
յաղագս
մոգութեանն
անուան,
եւ
ա
սէին,
թէ
«Կարի
պատեհ
էր
եւ
մեզ
եւ
նմա
ժամս
այս
փրկութեան.
նմա`
ապրել
ի
խղճէ
մտացն
իւրոց,
եւ
մեզ`
զերծանել
ի
հանապազորդեայ
կասկածանացն
եւ
յարաժամ
հարանացս,
որոց
ծառայեմքս
ի
հարկէ
հեղձամղձուկս
նախանձու։
7
Եւ
արքայդ
Վրաց
Վախթանգ
է.
ո՛
գիտէ,
եւ
բազումողորմն
Աստուած
հայեսցի
ի
վտանգս
մեր
եւ
աւգնեսցէ
մեզ,
եւ
հանդերձ
Վրաւք
թերեւս
կարող
լինէաք
առ
սակաւ
մի
աշխատ
առնել
զՊարսիկս»։
8
Եւ
խորհեալ
այսպէս
սակաւ
ոմանց
ի
Հայ
նախարարացն`
լսելի
լինէր
խորհուրդն
եւ
յայլս
ոմանս.
եւ
որպէս
յԱստուծոյ
առաջնորդութենէ`
միաբանէին
կամաւ
եւ
յաւժարութեամբ
ամենեքեան
որք
լսէին
զխորհեալսն։
9
Յայտնէին
այնուհետեւ
համարձակեալք
ի
գիշերի
միում
զբանս
մտածութեանն
իւրեանց
Մամիկոնէին
Վահանայ.
որոյ
իբրեւ
լուեալ`
ասէր
ցամենե
սեան.
«Գիտեն
ոմանք,
թէպէտ
եւ
ոչ
որք
էք
ի
խորհրդիս
յայս,
թէ
ո՛րպէս
վտանգեալ
տագնապիմ
յամենայն
ժամու
յաղագս
սուտ
անուանս,
զոր
ատելութեամբ
կրեմ
յանձին
իմում.
զի
մերձեալ
յերեկոյն`
կասկածեմ
ցառաւաւտն,
եւ
հասեալ
յառաւաւտն`
երկնչիմ
ցերեկոյն,
հայելով
ի
փութանակի
եւ
կենցաղոյս
վախճան,
որ
երագահաս
է
եւ
յանկարծակի,
թէ
գուցէ
այսպիսի
անուամբ
գնալ
յաշխարհէս.
ապա
կամէի
եւ
ընտրելագոյն
էր
ինձ,
թէ
բնաւ
եւ
ծնեալ
իսկ
չէր
զիս
մաւր
իմոյ
յայս
աշխարհս.
եւ
գտանել
հնարս`
ինձ
ի
խղճէս
որ
նեղէն
զիս`
աղաչեմ
զԱստուած
անդադար։
10
Բայց
միաբանել
խորհրդոյդ
զոր
դուքդ
խորհիք,
եւ
ասել
ձեզ,
թէ
լաւ
է
իմաստդ
եւ
արարէք`
ոչ
կարեմ
ասել
եւ
չիշ
խեմ.
վասն
զի
զԱրեաց
եւ
ստամբակութիւնն
քաջ
գիտեմ,
եւ
զՀոռոմոց
զթուլութիւնն
եւ
զխաբէութիւնն.
եւ
զձեր
ծանուցեալ
է
փորձիւ
իմ,
թէ
ո՛րպէս
հարանց
մերոց
ուխտեցին
երդմամբ,
եւ
ստեցին։
11
Եւ
վասն
Վրաց
արքայի
եւ
Հոնացդ
զորս
ասէք`
Վիրք
առանձին
թեթեւ
աշխարհ
են
եւ
այրուձիով
սակաւաւորք.
բայց
վասն
Հոնաց
ո՞
գիտաց,
հաւանի՞ն
գալ
թէ
ոչ,
որք
չենն
ի
միջի
եւ
չերեւին։
12
Բայց
քան
զամենայն`
եւս
առաւել
յանձանց
երկերուք,
վասն
զի
սուտք
էք
եւ
անվստահք։
13
Բայց
եթէ
զիս
հարցէք,
եւ
զբանն
իմ
առնէք
եւ
հաւանիք`
թողէ՛ք
ի
բաց
զբաներդ,
եւ
զԱստուած
աղաչեցէք
միայն`
գտանել
հնարս
իրացդ,
որում
դիւրին
է
առնել
զոր
ինչ
եւ
կամի.
այլ
յընդունայն
եւ
յանպիտան
խորհուրդս
ձեր
զիս
մի՛
աշխատ
առնէք»։
14
Եւ
լուեալ
զայս
ամենայն
բանս
նախարարացն
Հայոց
ի
Մամիկոնենէն
Վահանայ`
ետուն
պատասխանի
միաբանութեամբ
եւ
ա
սեն,
թէ
«Զամենայն
զոր
ասացերդ`
լի
ասացեր,
որպէս
վայել
է
քում
իմաստութեանդ.
ճշմարիտ
եւ
արդար.
բայց
զյոյս`
մեր
ոչ
ի
Հոռոմս
եդեալ
է
եւ
ոչ
ի
Հոնս,
բայց
նախ
յողորմութիւնն
Աստուծոյ,
բարեխաւսութեամբ
սրբոյն
Գրիգորի,
եւ
ի
մահ
նախնեացն,
որ
նահատակութեամբ
իւրեանց
հաճոյ
եղեն
Փրկչին
Քրիստոսի,
եւ
ապա
ի
մահ
անձանց
մերոց.
քանզի
լաւ
համարիմք
մի
ժամ
մեռանել,
քան
թէ
զամենայն
աւր
զեկեղեցւոյ
եւ
զարհամարհանս
տեսանել
եւ
զքակտումն»։
15
Եւ
լուեալ
զանուն
մահուան
Մամիկոնէին
Վահանայ
եւ
քաջի
եղբաւր
նորա
Վասակայ`
քաջալերեալք
զաւրացան,
եւ
լցեալք
սուրբ
Հոգւոյն
շնորհիւ
յորդորեցան։
16
Սկսաւ
խաւսել
Մամիկոնեանն
Վահան
եւ
ա
սէ.
«Դուք
գիտէք,
զի
Վարդ
իմ
եղբայր
ի
դրանն
է.
եւ
գիտեմ,
թէ
լուեալ
է
զխորհուրդս
մեր
Պարսկաց`
կապեն
զնա
եւ
վշտացուցանեն.
բայց
ի
մահ
յաւժար
եմ
քան
թէ
այսպէս
կեալ
ուրացութեամբ.
եւ
յա՛յդ
հաւանիմ
ձեզ,
որ
ոք
կարէք
առնել։
17
Եւ
ամենագիտին
հայեցեալ
ի
դարձս
իմ,
եւ
ծանուցեալ,
թէ
արդարեւ
յամենայն
սրտէ
է
իմ
դարձիս
կամք`
արասցէ
յիս
նշան
բարի
եւ
դարձուսցէ
առ
իս
եղբայրն
իմ
զՎարդ
ողջ,
եւ
տացէ
տեսանել
զնա
աչաց
եւ
ուրախանալ.
եւ
ապա
կատարեսցէ
ի
վերայ
իմ
զհաճոյսն
իւր,
որ
ինչ
թուիցի
յաչս
նորա»։
18
Եւ
զայս
ասացեալ`
յառնեն
ամենեքեան
միաբանութեամբ,
քրիստոնեայքն
եւ
ուրացեալքն,
եւ
յաղաւթս
կացեալ
խնդրեն
զԱւետարանն
սուրբ։
19
Եւ
մատուցեալ
յառաջ
քահանային,
որում
անուն
էր
,
որ
էր
ընդ
նոսա
ի
բանակին,
այր
բանիբուն
բանիւ
եւ
խորհրդապահ
սրտիւ,
յերեւելի
գեղջէն
որ
կոչի
Բճնի,
եւ
բերեալ
սուրբ
Աւետարան`
ողջունէին
ամենեքեան,
եւ
եդեալ
իւրաքանչիւր
ուրուք
զձեռս
ի
վերայ`
ա
սէին,
թէ
«Որ
ոք
խոստովանեսցի
զհաւատս
զայս,
զոր
Փրկիչն
ամենեցուն
եւ
տէր
Յիսուս
Քրիստոս
վարդապետեալ
գրեաց
ի
սմա`
եւ
Որդի
մարդոյ
խոստովանեալ
տարցի
առաջի
Հաւր
իւրոյ,
նմա
զերկնից
բարութիւնսն։
20
Եւ
որ
ոք
խոտորեալ
ուրասցի
ի
հաւատոյս
յայսմանէ
եւ
նենգեալ
ստեսցէ
Աւետարանիս
երդման`
եւ
Որդի
մարդոյ
ուրացեալ
հանէ
զնա
ի
խաւարն
արտաքին,
ուր
լալ
աչացն
է
եւ
կրճել
ատամանցն»։
21
Եւ
այսպէս
երդուեալք
ի
գիշերին
եւ
հաստատեալք
ի
հաւատն
Քրիստոսի
եւ
հրաժարեալք
ի
միմեանց`
յիւրաքանչիւր
գնացին
հանգչել։
