Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՀԴ. Ապա սրտմտեալ ընդ սուտ եւ անպիտան խաւսս արքային Վրաց զաւրավարն Հայոց Վահան Մամիկոնեան, ծանուցեալ եւ զթուլութիւն գնդին Հայոց, զոր տեսանէր լքեալս եւ մեղկեալս եւ ոչ ինչ բնաւ նմանս այլոց ժամանակաց փութոյն եւ յաւժարութեան, սակայն զգունդն զաւրացն կազմէր Մամիկոնեանն Վահան ըստ աւրինի ճակատուն պատրաստութեան. եւ տուեալ զկողմն աջոյ ի ձեռս Բարշղի Վահեւունւոյ եւ Սատոնի Գաբեղինի , եւ զողմնն ահեակ տայր Վախթանգայ արքային Վրաց, եւ զմիջոյ կողմնն կազմէր զինքն երեքումբք արամբքն որդւովք երանելւոյն Արշաւրայ, եւ երանելեաւ տերամբն Գնունեաց. եւ զերանելին ասպետն Սահակ եւ զՍիւնին Բաբգէն ընդ մէջ իւր եւ Բարշլի կացուցանէր։
       * դէմ ընդդէմ միմեանց, Պարսից եւ Հայոց, եւ որ զնահատակութեան պսակն ընդունելոց էին յաւուրն` եցոյց վերին զաւրութիւնն հայեցող աչաւք մտացն. եւ յառաջ քան զկատարումնն` յայտնապէս անծածուկ զահագնափոխութիւն երեսացն ի մահկանացու բնական տեսչութենէս ի լուսափայլութիւն վերին զաւրութեանցն կերպարանի , եւ մանաւանդ զքաջութիւնն առնն զՎասակայ Մամիկոնէի, զեղբաւր զաւրավարին Հայոց Վահանայ. որոյ փառաւորեալ երեսքն լուսով փառացն Աստուծոյ, մինչեւ բազումք յընկերակցացն որք նիզակակիցք սրբոյն էին` հայել յերեսսն փայլակնացայտ, ըստ փառաւորելոյ երեսացն մեծի մարգարէին Մովսէսի, ոչ հանդարտէին ։ 3 Զոր եւ իւր իսկ եղբաւրն մեծի զաւրավարին Հայոց Վահանայ տեսեալ եւ մեծապէս զարհուրեալ` անդէն եւ անդ գիտաց, թէ սա յինէն եւ ի զազրալի կենցաղոյս այսաւր առաւ եւ փոխեցաւ յայն բանակ զուարթնոցն, որոյ բանակի զաւրացն տեսիլ եւ կերպարան այս է։
       * , եւ զբազումս ի զաւրացն Պարսից յերեւելի արանց զաւրուն կոտորէին քաջաբար։ 5 Անդ քաջի սեպհին Մամիկոնէից Վասակայ հարեալ նիզակաւ ուժեղապէս զայր ոմն հզաւր ի գնդէն Պարսից յերկիր կործանէր. որ եւ բեկանէր նիզակն իւր յանկարծակի. եւ քաջին Մամիկոնենի Վասակայ ելեալ ի խնդիր այլում նիզակի եւ գտեալ` դառնայր անդրէն փութանակի ուրախալից։ 6 Եւ պատահեալ նմա Կամսարականին Ներսեհի տեառն Շիրակայ, որոյ եւ նորա բեկեալ նիզակն` ի խնդիր էր այլում նիզակի. եւ քաջի Մամիկոնենին Վասակայ ձայն ի վերայ եդեալ ա սէր. «Փութա՛, Ներսեհ, գտանել նիզակ, եւ դարձի՛ր ե՛կ արագ. քանզի ոչ եր բէք կարեմք գտանել ժամ սքանչելի այսպիսի վաճառու, ուր մահ զանմահութիւն եւ առժամանակեայս զյաւիտենականն եւ ապականացուս զանապականելի կեանսն. վաղվաղեա՛, քանզի չեմք կալոց անմահք. գուցէ վրիպեալ յանուանի եւ ի փառաւորեալ կատարմանէս` անանուն եւ անպիտան մահուամբ ելանիցեմք ի կենցաղոյս»։ 7 Եւ զայս լուր ի սրբոյ առնէն Վասակայ Մամիկոնենէ` հաւաստի երդմամբ պատմէր մեզ բազում անգամ ինքն տէրն Շիրակայ Ներսեհ Կամսարականն։
       * որդւովքն Կամսարականին Արշաւրայ` յանկարծակի փախուցեալք առ հասարակ սրանային գունդքն ամենայն Հայոց եւ Վրաց. որոց բազումք ի նենգաւորացն աղաղակէին առ միմեանս անհան գիստ, թէ «Փախեան Հայք, անձնապուրք լերուք»։ 9 Եւ վասն զի ոչ ըստ փութոյ եւ յորդոր խնդրոյ շնորհէր ի ժամուն վիճակ մարտիրոսութեան ի վերին զուգակշռող աջոյ ամենագիտին, ըստ ծածուկ եւ անքնին իւրոյ կանխատեսութեանն` քաջի զաւրավարին Հայոց Վահանայ Մամիկոնէի եւ այլոց ընդ նմա ուխտապահ ընկերացն, որ ախորժելով տենչէին բաժակի մարտիրոսութեանն, եւ չգտան արժանիք, դարձուցեալ այնուհետեւ զերասականս երիվարացն` գնային եւ նոքա զհետ փախստէիցն Հայոց։ 10 Եւ զաւրավարին Հայոց Վահանայ Մամիկոնէի եկեալ պատահէր Բաբգենայ Սիւնւոյ, անկելոյ ի զաւրացն Պարսից կարէվէր. զոր հեծուցեալ ի վերայ իւրոյ նժուգի եւ հանեալ ի պատերազմէն ապրեցուցանէր։ 11 Բայց որք ընտրութեանն ցանկացողք եղեն եւ արժանիք ընդ սրբոյ ասպետի Սահակայ եւ ընդ սրբոյ քաջին Վասակայ Մամիկոնենի, եւ կատարեցան յաւուրն` եւ անուանքն են այսոքիկ…
       * զկնի հետամուտ եղեալ գունդքն Պարսից` զբազումս կոտորէին, եւ բազումք յայլ եւ այլ տեղիս զերծեալ ապրէին։
       13 Բայց զՀրահատն Կամսարական, սաստկապէս վազս առեալ երիվարին իւրոյ` ընկենոյր, եւ հասեալ Պարսկացն, մինչդեռ էր հետիոտս` կալեալ ածէին առ Միհրան. զոր տեսեալ Միհրանայ` մեծապէս ուրախացաւ։ 14 Պատուհասէր զնա բանիւք խստութեան, եւ կապեալ տայր պահել զգուշութեամբ. եւ ուր երթայր յաշխարհիս Հայոց` ընդ իւր շրջեցուցանէր։ 15 Ընդ որս կալան եւ սեպուհ մի Սիւնի, որում անուն էր Յազդ, եւ զայլս ոմանս ի Վրաց աշխարհէն։