Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՁԹ. Եւ եկեալ Նիխոր յաշխարհն Հայոց` ոչ իշխեաց միջամխել ի Հայոց տեղիսս, այլ դադարեալ ի գաւառին որ կոչէր Հեր, ի գեաւղն որում անուն էր Նուարսակ , առաքեաց նա պատգամաւորս առ Մամիկոնեանն Վահան զՇապուհ խորհրդեան դպիր եւ զՄիհր-Վշնասպ Ճուարշացի, որովք տայր գիտել նմա զիրս գալոյն իւ րոյ ի Հայս, եւ թէ «Հրովարտակ ունիմ առ ձեզ ի թագաւորէն Վաղարշու` նուաճել զձեզ խաղաղութեամբ, եւ զամենայն աւագորերոյ որ յԱրիս են` պատգամ ունիմ առ ձեզ. արդ` արի՛ք եկա՛յք եւ լուարո՛ւք. եւ որպէս է ձեզ հաճոյ եւ խորհիք` ընտրեցէ՛ք որ բարին է »։
       2 Եւ տեսեալ Վահանայ Մամիկոնէի զպատգամաւորսն Նիխորոյ, եւ լուեալ զայս ամենայն բանս պատգամին ի նոցանէն` ժողովէր առ ինքն զամենայն հաւատարիմ ուխտապահացն գունդ, զնախարարս եւ զազատս եւ զամենայն այրեւձիոյ. եւ հրամայէր Մամիկոնեանն Վահան եկելոցն ի Նիխորոյ` ասել առաջի ամենեցուն զբանս թագաւորին Վաղարշու եւ զբանս ամենայն Արեաց աւագանւոյն։ 3 Եւ տուեալ լսել Մամիկոնենին Վահանայ ամենայն Հայորերոյն միահամուռ զպատգամն Նիխորոյ` ասէր ցպատգամաւորսն Պարսից` առ վաղիւն առնել նոցա պատասխանի։
       4 Եւ ժողովեալ ի վաղիւն ամենայն Հայորերոյն առ Մամիկոնեանն Վահան, եւ խորհեալ նախ ընդ միմեանս զվաղնջուց զպէտս եւ զխնդիր իրացն, եկեալ եւ պատգամաւորացն Նիխորոյ յատեանն` սկսաւ խաւսել Մամիկոնեանն եւ առնել պատասխանի բանիցն Նիխո րոյ. «Եւ մեր ապստամբութեան իրացն, եւ յայսպիսի կարեւոր եւ մահաբեր գործ տալ զանձինս` բազում են բանք եւ կարեւոր. եւ չէ հնար գրով վճարել եւ կամ պատգամաւ, բայց եթէ յանդիման խաւսել ընդ նմա` որ Արեաց տէրն է, եւ ընդ ձեզ` որ դրանն աւագանի էք։ 5 Բայց երիս բանս ասեմ ձեզ, որ թէ այս երից բանիցս պատասխանի առնէ ինձ, որպէս ես կամիմ եւ ամենեքեան սոքա որ աստէն իսկ են, եւ կարէ զայս երիս խնդիրս տալ մեզ գրով եւ կնքով թագաւորին` զամենայն զոր ինչ ասէք, զպատեհն եւ զարժանն` առնեմք, եւ բանի ձերոյ լսեմք` որպէս եւ նախնիքն մեր լուան։ 6 Քանզի ոչ ի՛մ բանքս, զոր խաւսիմս ես ընդ ձեզ այժմս, այլ նոցա ամենեցուն, աւագի եւ կրտսերոյ , որ այժմ ձեր առաջի են. եւ ոչ եթէ այսաւր ինչ խորհեալ եւ կամ իմացեալ է մեր զբանս զայս, այլ յաւուր, յորում տուաք զանձինս ի մահ` նախ զայս երիս ընտրութիւնս խորհեալ եդաք այր ամենայն առաջի։ 7 Եթէ յանձն առցեն Պարսիկք թողացուցանել մեզ զայս երիս իրս` ծառայեսցուք նոցա որպէս զբնիկ եւ զհաւատարիմ ծառայս. եւ եթէ ոչ հաւանին յանձն առնուլ, եւ խստանան` ելցուք ըստ աշխարհ եւ կորիցուք եւ խնդութեամբ մեռցուք, այլ Պարսկի առն երկիր ոչ պագցուք։
       * խնդիրս այս կարեւոր եւ պիտանի. եթէ զհայրենի եւ զբնիկ աւրէնս մեր ի մեզ թողուք, եւ զՀայ այր զոք մի` մոգ ոչ առնէք, եւ ումեք յաղագս մոգութեան գահ եւ պատիւ չտայք, եւ զկրակարանն յաշխարհէս Հա յոց ի բաց տանիք, եւ զեկեղեցւոյ թշնամանս յաղտեղի եւ յանպիտան մարդկանէ, որ ցայժմ լինէր, յայսմ հետէ մեզ չտայք տեսանել. եւ քրիստոնեայ մարդկան եւ քահանայից զկարգ եւ զպաշտաւնն քրիստոնէութեան համարձակութեամբ եւ աներկիւղ տայք պաշտել` ուր եւ կամին. ապա բարի է, եւ առաջին խնդիրն մեր այդ է։
       * խնդիրն այս է, թէ զմարդ ոչ իշխանաբար ճանաչէք, այլ իրաւաբար գիտել զլաւն եւ զվատթարն, ընտրել զպիտանին եւ զանպիտանն, իմանալ զտոհմիկն եւ զանտոհմիկն, ունել առ լաւսն եւ պատուականս` զքաջն եւ զաւգտակարն, արհամարհել եւ առ ոչինչ համարել զվատն եւ զանպիտանն. սիրել զվաստակաւորսն եւ ատել զանվաստակն, ունել ի մաւտ զիմաստունս եւ խորհուրդս առնել , եւ զանմիտն ոչ մաւտեցուցանել, այլ եւ ի հրապարակէ եւս հալածել։ 10 Եւ յորժամ այս ամենայն այսպէս լինի` ամենայն իրք Արեաց աշխարհիս աջող լինի եւ անսխալ. ապա եթէ զընդդէմն սիրէք, որպէս եւ ցայժմ, եւ ոչ զդէպսն` եւ գործքն այդպէս ընդդէմ լինին, որպէս եւ եղենդ իսկ, եւ տեսէք ։
       * խնդիր մեր այս է. որ տէրն է Արեաց եւ աշխարհի թագաւոր` կամիմք, զի ինքն տեսցէ իւրովք աչաւք, եւ ինքն լուիցէ իւրովք ականջաւք , եւ ինքն գիտաս ցէ եւ ինքն խաւսեսցի իւրով բերանով. եւ մի՛ այլոյ աչաւք տեսցէ եւ այլոյ ականջաւք լուիցէ եւ այլովք հանապազ գիտասցէ զմարդ լաւ եւ զանլաւ, եւ այլոյ բերանով խաւսեսցի զպէտսն։ 12 Յաղագս որոյ չլինի ուղիղ հայեցուածն , եւ ոչ արդար լսողութիւնն. այլ յոլով սուտ խաւսքն ճանաչին եւ հրամանքն ընդունայնք, եւ բնաւ այլ ընդ այլոց լինի իմաստն ամենայն։ 13 Եւ յորժամ այս ամենայն այսպէս լինի` կործանեալ ամենայն վաստակք` ծառայիւքն կորնչին, եւ ոչ կարէ կալ աշխարհ եւ ի նմա բնակեալք անշարժ եւ հաստատուն։ 14 Բայց թագաւոր, որ իւրովք առողջ աչաւքն հայի եւ աննախանձ լսողութեամբ լսէ եւ արդար բանիւ խաւսի ընդ իւր ծառայս` կենդանացեալ ծառայքն` չյագին վաստակով, այլ յաւելեալ ի վաստակն` աւր քան զաւր աճեցուցանել ջանան զբարին։ 15 Այսպէս աշխարհ շինի, եւ տէրն շքեղացեալ պայծառանայ հանապազ։
       16 «Արդ` եթէ զայդ այդպէս կարէք խոստանալ, զխոստացեալսն գրով եւ կնքով հաստատեալ տայք ցմեզ` ապա կոչեա՛, եւ գամք կամաւ եւ լսեմք բանից ձերոց, եւ հրամանի թագաւորին հաւանիմք զոր ինչ ասէ։ 17 Ապա եթէ զայս երիս խնդիրս ոչ կարէք տալ մեզ, եւ գիտէք թէ չէ հնար` որպէս եդեալ մեզ մահ առաջի` պատրաստ եմք մեռանել , այլ ծառայութիւն առնել Արեաց տեառն չկարեմք։ 18 Եւ այլ բանք, որ ինչ են, թէ ինձ լինի գալ` ինձէն իսկ խաւսիմ ընդ նմա, ապա թէ ոչ լինի դէպ գալ` մնասցէ բանն եւ իրքն »։