Թղթեր

Զտռփումն մշտախոհ զցանգ ըղձման քո յար տրամախոհական մակամտածութեան փութամք իբրեւ հարկաւորեալք ի դիւցազնական եւ ի պատկառելի վեհագոյն քո սիրոյ: Գիտեմք զձկանց իմաստասիրել խնդրես. եւ քանզի զայս յառաջնումն մերում նամակի հատաք, յորում յիշատակեալ եմք զՓագրոս եւ զՈվանայն եւ զԴռակոնոռայն եւ զկէտն Յովնանու, ընդ նոսին եւ զԼեւիաթանայն:

Բայց զՅովբայն յարացոյց, զորմէ նշանակէր` Եթէ ամենայն նաւք ուղղակի ի մի վայր ժողովին, ոչ են կարող շարժելոյ թեփ մի ի տանէ նորա, իսկ ի նաւս ձկնորսաց գլուխ նորա, կամիմ քեզ եւ յայսմ տառի լնուլ զպակասեալն եռանդեան, որում տենչաս, զի մի' կարծեսցես թէ ի մէնջ մոռասցին բնաւին մատեանք աստուածեղէնք կամ անվաւերականք:

Յիշեմ եւ որ յաւուրսն Դանաւոսի այսինքն Յարեդի չորիցն յուշկապարկացն ունել զնմանութիւն ձկան: Եւ դարձեալ այլ ումեմն ձկան զմարդկան եւ զձկան ունել կերպարանս ահագին գազանի, որում անուն էր Ովդակովն, որպէս պատմէ Ապողոդորոս: Գիտեմք եւ զձկունս զկնի Որփեայ շրջեալ զդլփինն ստորակայեալ եւ յինքեան ստանձնեալ, փրկագործելով զնա ի խարդաւանօղ նաւապետաց, յորժամ ի Սիկիլիայ դառնայր պարգեւօք առատաձիր գանձու. որ մինչեւ ցայսօր ի մեհենին Եփեսացւոց նկարագրեալ գտանիւր. սոյնպէս եւ պղինձ կռեալ, անդրիս կանգնէին: Եւ զոմն Եթովպացի յԱխճինայ նաւեալ, յաչաղեալ մախանօք նաւակցացն ստորընկէց ի նաւէն ընկղմէին ոտնակապօք. զոր գտեալ ձկան եւ յուս իւր բարձեալ, ողորմելով տանէր զնա, նախընթաց եղեալ ի նոյն աշխարհ նաւել. եւ զի ոչ ժամանեցին ի քաղաքն, առ եզերբ ծովուն առեալ ձկանն քար լերդորակ, փոխանակ հացի քար տայր նմա. յորմէ ճաշակեալ, մտանէր ի քաղաքն. եւ ի գալ նաւակցացն, ի դիմի հարեալ, մատնէր դատաւորին եւ պատմէր զեղեալսն. զոր ըմբռնեալ, զփայտէ կախեցին եւ զինչսն դարձուցեալ, ետուն ցայրն. եւ զպատկեր ձկանն պատուեալ կանգնեցին ի մեհենին, ընդ նմին եւ զառն տարաշխարհիկ: Առ այսոքիկ եւ այլ եւս բարեգործութիւնք ի ձկանց եղեալ. քանզի երբեմն Փագրոս` յԵգիպտոս ի սովի եղեալ սաստկութեամբ եւ Նիւղոս ոչ ոռոգանէր զանդաստանս արտորայցն, եւ Փագրոս փեռեկեալ զինքն ընկղմէր պրկեալ, եւ յայմանէ վտակ արտաքս հոլովեալ, ոռոգանէին իւրաքանչիւր ոք ըստ պիտոյիցն, եւ ապա ի ժամանակ հնձոցն զեխեալ դարձեալ անյայտ լինէր:

Իսկ ի Փիսովն սքանչելեացն հանդիպիս. հարճ արքային Խոսրովու, քանզի սա ատեցեալ տարապարտ յումեմնէ ի հարճից արքայի, կիւսոյ հնարիւք քսութեան մատնեալ: Իսկ նորա առ եզերբն Փիսովնի լայր կականմամբ. զոր ելեալ ձկան երեւել նմա, Աշդահակ կոչեցեալ, եւ լռելեայն ի գոգ նորա ժայթքեալ մարգարիտ մի, երկոտասան կշիռ ունելով նմա սատեր: Եւ առժամայն ծանեաւ, եթէ ի դիցն ազդմանէ եղեւ ողորմութիւնն այն, եւ մատուցանէր զչքնաղն զայն եւ զսխրալին եւ զհրաշալի սպիտակափառ եւ զականակիտ արքայի: Զոր, սքանչացեալ ընդ սխրալին զարմանալին, դնէ ի ծայրս գագաթան թագին իւրոյ, զոր Եզդադովսն կոչեն այսինքն աստուածատուր, եւ զհարճն զայն առաջին ամենայն կանանց իւրոց հրամայեաց կարգել, եւ զդիսն մեծաւ պատարագօք պատուել, իսկ զնկարագրութիւնն ձկանն այն, Աշդահակ կոչեցեալ, ի դիսն նկարագրել եւ առ եզերբ գետոյն Փիսովնի զոհել ի տեղւոջն այն:

Ոչ դանդաղիմ եւ զԱմոզեանն ասել քեզ ղուղակէ. յասպատակել հիւսիսայնոց ոմանց առ նոսա նաւօք ի ժամանակի, յորում ոչ ժամանէին ի խառնս եղելոյ ըստ օրինի իւրեանց, քանզի ամի ամի սովորեալք են առ միմեանս չոգել, կասկածեալ թշնամեացն, դիմեցին իբրու ոչ եղեալ ի տան իւրեանց ասպատակել նաւուք. եւ ձկան ոմն, Բիտոն կոչեցեալ, հանդիպի նաւուց ախտացեալ, եւ սղոցէ ողամբն զողնափայտն նաւուցն. եւ առհասարակ ընկղմեաց զնոսա. զոր դուժքն այն, ոչ ունելով արհեստ պղնձագործաց կամ այլոց արուեստաւորաց, բայց ի փայտ կերպարանեալ կանգնեն առ եզերբ գետոյն եւ պատուեալ զնա յայնմ պարապէին մատուցանել պաշտօն:

Միթինա ոմն Հնդիկ շինէր ապարանս առ եզերբ ծովուն եւ խոկացեալ ընդ պարիսպն ապարանին հանդերձ մահարձանօք ի միջոցի ծովին կերտացուցանել, իսկ յանձն առեալ արուեստաւորացն եւ առեալ գանձս ոչ կարէին. զոր բարկացեալ արքայի հրամայեաց զնոսա, զի ջրասոյզ կորուսցեն. իսկ քեռ նորա գաղտնի պահեալ զնոսա, խնդրէին աւուրս ինչ, զի ներեսցէ, թերեւս հնար իմասցին այնպիսում խնդրոյ: Եւ ի տեսլեան երեւեալ նոցա ձկան միոյ փութալ առ եզր ծովուն առաւօտուն, եւ զվէմսն կոփեալ, առնոյր եւ տանէր, դնէր յատակս ծովուն, մինչեւ բարձրացեալ քան զջուրն եւ ապա անյայտ լինէր: Եւ այսպիսի սքանչելեօք մնային ի մրրկեալ բարկութենէն ճարտարապետքն. յորում ապարանի վէմ կոփեալ զկերպարան ձկանն եւ զինքեանս մնացեալս մերձ առ նա:

Յայսցանէ յոլովագոյնս ինձ մակագրել քեզ ոչ դժուարին է. բայց են ի սոցանէ երկարագոյնս, որ ոչ թղթով բաւականասցի որպէս զայն, որ երեւեալ որդւոյ արքային հարցանէր գիտել նմա զհամբաւ հինգշաբաթեան աւուր կամ զայն, որ դրդմամբ իւրով ի նաւէն առեալ օգնականութիւն իւր տանէր մարտակցութեանն առ ազգակիցսն եւ ի հանդիսի մրցման յաղթէր այնմ, եւ շնորհեալ նմա ձիր զկայծն ատրորակ ի յականց պատուականէ:

Կամիմ այժմ զառասպելականս սպառել յայսմ տեղւոջ, թէպէտեւ յոգնագոյն ունիմք զսորա տարացոյց: Հաւանիմք այժմ հասանել ի ճշմարտութեանն ասպարէզ, յիշեմք զՓրկչին առ նոսա հրամանատրութիւն` հատուցանել զհարկն եւ զհասն ոսկի, հնազանդեալ բանին. եւ այլուր ուր յուռկանսն ժողովեալ, եւ այն եռակի յիսունց եւ երիցն յարաբարդեալ եռանկիւնի չափ կատարուն եւ պատարուն միեղինաբար պատուեալ. եւ արդ այսմ բախտի հասեալք իմանամք յաջակողմանսն արկեալ զուռկանսն եւ ի վերայ լինել արժանացեալ աստուածային սեղանոյն եւ բազմացեալ եւ բաւականացեալ:

Այս քեզ ձկանց փոխարէնս իբրու ի փարթամ կարասեաց: Բայց զոր այժմ առաքեցեր, թէպէտեւ զթիւն ունէր կատարեալ, զոր Պիւթագորասն պատուէր, ի քառեկէն շարադրելով, որ զտասնեակն ծնանէր: Բայց սոքա ճխմեալք եւ ճեկճեկեալք ճիօրէն ճողորտեաց. եւ թուի ինձ եթէ ի կարծրութենէ վիմացն ծպտելոցն գտեալ զսոսա նքթեալս կամ թէ հաւուց հոյլս կլեալք եւ դարձեալ յարտաքինսն զսոսա գտեալք: Յիրաւի եւ զսոսա ո'չ մեղք են ճաշակել քեզ. քանզի ոչ մարմին եւ պարարտութիւն ինչ ի սմա գտաք, այլ որպէս մարախ եւ ճանճ այսպէս իմացի'ր զսոսա:

Եւ դու փութացի'ր հաճեցուցանել զմեզ ձկամբք, նորագոյնս եւ առոյգս զնոսա առաքել. եւ յայսմ մի' դանդաղեսցիս խնդրոյ, եթէ ոչ զաշխատութիւն իմաստասիրելոյդ իմ զեղչեալս յըղուզակս քո ենթադատութիւնս հակաճառեցից ընդդէմ քեզ: Բայց զհայցեալդ առ ի մէնջ զոսկեկոկոնդ եթովպացի յաղագս զորկայութեան զգեղեցիկս շնորհեցաք. եւ եղիցի քեզ ի մաքրութիւն եւ յառողջութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ: Ողջ լե'ր: