Զամենայն
զոր
ինչ
պտուղ
ի
բուսոց,
տնկոց
եւ
ի
սողնոց,
թռչնոց
եւ
անասնոց,
կերակրոց
որ
կերակրէ
եւ
յագեցուցանէ
ամենայն
բնութեան
մարդոյ
ի
յերեսս
Երկրին
Հայոց,
համարեսցուք
կերակրեալք
անձինք
արու
եւ
էգ
ի
ծերոց
մինչեւ
ի
մանկունս,
միմիայն
անձինք
եթէ
գտցի
24
միլիոն,
որում
պատասխանէ
2400
բիւր
անձինք,
կերակուրս
սոցայ
թէ
յաճախ
եւ
հարստութեամբ
եւ
թէ
նուազ
եւ
աղքատութեամբ`
մի
ի
վերայ
միւսոյն
ըստ
իւրաքանչ
անձանց
տարեկան
կերակրոց
գին
համարեցաք
ամենայն
մի
անձին
կերակուրս
ի
միոյ
ամաց
40
դահեկան
երծաթ,
որ
ի
24
միլիոն
անձանց
կերակուրք
արժէ
եւ
բովանդակի
960
միլիոն
դահեկան
երծաթի,
որում
համապատասխանէ
960,
000,
000
լաք
դահեկան
երծաթ,
սոցայ
ամենայն
ազգ
կերակրոց
տասանորդս
մտանելոց
է
ի
Գանձարանս
Հայոց,
որում
բովանդակի
տարեկան
եկամուտ.
Եկամուտ
կերակրոց
միայն
դահեկան
երծաթ . . .
960,
000,
000
Նոյն
գունակ
ծախ
զգեստի
24
միլիոն
անձանց,
եթէ
հարուստից
եւ
եթէ
աղքատաց
համարեցաք
իւրաքանչիւր
անձանց
10
դահեկան
երծաթ,
որում
բովանդակի
240
միլիոն
եւ
24000
բիւր
մաքս
եւ
հարկս,
սորայ
ի
հարիւրին
հինգ
մտանելոց
է
գանձարանն
բովանդակի . .
12,
000,
000
Նոյն
գունակ
գին
աղից
իւրաքանչ
անձանց
մին
դահեկանի
ի
մի
տարւոջ
ի
վերայ
24
միլիոն
անձանց
դահեկան
երծաթովն . . .
24,
000,
000
____________________________________
Տարեկան
եկամուտն
բովանդակի
դահեկան
երծաթի . . .
132,
000,
000
Մին
հազար
երեք
հարիւր
եւ
20
լաք,
կամ
13
քրօր,
20
լաք,
թող
զայլ
մասնաւոր
եկամտից
որ
ոչ
յիշեմք
աստի,
եւ
ի
վեր
յիշեցեալ
13
քրօր,
20
լաք
դահեկանն
համապատասխանի
66
հարիւր
հազար
թուման
պարսոց
ի
բարբառս
հնդկաց
13
քրօր
եւ
20
լաք
ըռուփի,
եւ
ի
եւրոպացւոց
փոքր
աւելի
կամ
պակաս
62
միլիոն
սպանիացւոց
մառչիլ
եւ
ի
օսմանցւոց
երկու
հարիւր
վաթսուն
հազար
քիսայ,
եւ
ըստ
հայոց
տասն
երեք
հազար
երեք
հարիւր
բիւր
դահեկան
երծաթի,
թէպէտ
ի
վեր
յիշեցեալ
քանակութիւնն
յոյժ
ծանդր
երեւի
կթել
ի
բնակչաց
Աշխարհէն
Հայոց,
այլ
ամենայն
զոր
ինչ
անգիտութեամբ
անհնարին,
ուրեմն
արհեստիւ
դառնայ
դիւրին
եւ
հնարաւոր,
այս
բովանդակն
իւրաքանչիւր
հատուցանողաց
ո'չ
բերէ
ծանդրութիւն
իմն
նոր,
ի
պատճառս
վաղնջոց
սովորութեամբ
միշտ
հատուցեալ
այժմ
եւս
հատուցանեն,
եւ
ի
բնական
բնութեամբ
ամենայն
մարդ
ուտէ
եւ
ըմպէ
եւ
զգենու,
եւ
ո'չ
երբէք
կերակուր
եւ
ըմպելիք
ի
նախնում
ո'չ
զերծաւ
հատուցանելոյ
հարկս
տասանորդի
եւ
զգեստն
հատուցանելոյ
մաքսս
հարիւրին
հինգ
թող
զայսմ
ժամանակիս
որ
գրէ
թէ
բոլոր
Աշխարհն
Հայոց
ի
լծորդութեան
ծառայութեան
այլ
ազգաց
հատուցանէ
հարկս
բուսոց,
տնկոց
այսինքն
կերակրոց
երիս
ի
մի
տասանց,
եւ
ոչ
պահպանեցեալ
տիրաբար
զի
մնացորդս
մնասցէ
ժառանգութիւն
աշխատօղաց
եթէ
ոչ`
մնացորդն
եւս
գող
եւ
աւազակք
յափշտակեն,
եւ
մեք
ո'չ
հարկադրեմք
յաւելի
քան
թէ
տասանորդս,
եւ
տիրապէս
պահպանութեամբ
անհոգս
ամենայն
կասկածանաց
առնեմք,
նա'եւս
երաշխաւոր
լինեմք
հատուցանելոյ
կողոպտեալս,
գերեալս
եւ
այլն:
Ի
սմայ
գտանի
միայնակ
գին
աղի
իբր
հարկ
ի
վերայ
ժողովրդեան,
սա'
եւս
ունի
բնականապէս
պատճառս
իւր,
նախ
ժողովուրդն
համեսցի
աղիւ
Տեառնէ
եւ
տանէ
իւրեանց
զի
բառձցի
նախատինք
հարկապահանջութեան,
զի
ոչ
ոք
գտցի
գրաւ
հատուցանօղ,
եւ
ո'չ
ոք
պահանջօղ,
նա'
եւս
24
միլիոն
հոգիք
ստանալով
ազատութիւն
անձանց,
արձակութիւն
ընդ
ամենայն
գործս
հաստատութեամբ
եւ
տէր
լինելով
ի
վերայ
ամենայն
ընչից
իւրեանց`
իբր
թագաւոր
իւրաքանչիւր
անձինք
ընկալնալով
այսքան
բարութիւն
ի
տանէ
եւ
ի
պաշտօնատարացէ
իւրեանց
իւրաքանչիւրօք
ի
տարեկան
հատուցանելով
միմիայն
մի
դահեկան
երծաթ,
իբր
ծաղիկ
մի
շնորհակալութեան,
եւ
գին
աղից
ծախելոց
իւրոյ
մի'
լինիցի
ծանդր,
զի
ի
վերայ
իւրաքանչիւր
անձանց
համարի
ֆի
չորս
Օրէն
մի
դահեկան
պղնձոյ,
այլ
եւս
կարի
կարգադրել
ի
վերայ
հարստից
եւ
աղքատաց
ըստ
կարողութեանց
հատուցանօղաց:
Ակնարկութիւն
ի
վերայ
տարեկան
եկամտից
եւ
ծախուց
Տանն
Հայոց:
