Եւդոկիոյ հայոց գաւառաբարբառը

Պ.

ՊԱԹ. – Մէջը ռահան, սոխ, ըրզիան, ծաթրին եւն մանրուած՝ ջուր մը (sauce), որուն մէջ հացի պատառներ թաթխելով եւ տօլմաի որթատերեւին մէջ փաթթելով կʼուտեն։

ՊԱԼԱՐՏ կամ ՊԱԼՐՏՈՒԿ. – Առոյգ, կայտառ։

ՊԱՀԱՍՏԷՆ. – Պահուած, տօնական հանդիսաւոր օրերու յատկացուած (հագուստ, կահ կարասիք եւն)։

ՊԱՀԾՈՒ (պահ-ած-ոյ). – Իբր որդեգիր կամ սպասաւոր պահուած (աղջիկ կամ մանչ):

ՊԱՀՈՒԸՏՈՒՔ. – Մանկական տեսակ մը խաղ որուն մասնակցողներն այս ու այն կողմ կը պահուըտին եւ իրենցմէ մէկը կ’աշխատի պահուըտողները գտնել:

ՊԱՃԻԿ. (մանկ. բառ) – Պառկիլ:

ՊԱՆ. – Անտառներու մէջ բնակող ոգի, (ծառերու տակ միզելը վտանգաւոր կը համարուի, ուստի զիրար կը զգուշացընեն ըսելով թէ «պանի կ’ուրթիս»):

ՊԱՇՏՈՑ. – Չափազանց գուրգուրանքի, գրեթէ պաշտումի առարկայ եղող (զավակ եւն):

ՊԱՉԻԿ. – Համբոյր:

ՊԱՊԱՀ (մանկ. բառ). – Պահել։

ՊԱՏԿԱՐ (պատ-կար). – Ձեւ մը կար, (լաթին երկու եզրներն իրար բերելով եւ թելը միշտ վրայէն անցընելով կարուած):

ՊԱՏՌՏՈՒԻԼ. – Չափազանց գրգռութեամբ խօսիլ, բզկտուիլ:

ՊԱՐՈՒՑԵԼ. – Կտրուած թելերն իրարու միացընել` թուքով փակըցնելով եւ երկու մատներու մէջն ոլորելով թելը. (թքէ-պարուց [=թուքով պարուցուած, փակցուած] կ’ըսուի ո՛ր եւ է գործք, որ հարեւանցի մը կատարուած է եւ հաստատ հիմ չունի):

ՊԱՐՊԱՐ (մանկ. բառ). – Պարել, խաղալ.

ՊԱՐՏԿԵԼ. – Ծածկել, հետաջինջ ընել (յանցանքը, աղտեղութիւնը, տգեղութիւնը եւն):

ՊԱՑՈՒՔ. – Մսացուին մսէն արտադրուած իւղ:

ՊԱՔԿԵՐ. - Պահքը ուտող:

ՊԷԹԼԻԼ. – Ծածկուիլ, պարտկուիլը (թերութեան մը, յանցանքի մը, աղտեղութեան մը եւն):

ՊԷՇՇԵԼ. – Հոգալ, խնամել:

ՊԷՇՇՈՒԿ. – Հոգածու, տնտեսագէտ, տանտիկին:

ՊԷՊԷՔ (մանկ. բառ). – 1. Փոքրիկ երախայ, մանկիկ. – 2. Պատկեր, նկար. –3. Պաճուճապատանք:

ՊԷՏԵԼ. – Տե՛ս Պէշշել:

ՊԷՏՈՒԿ [1]. – Տե՛ս Պեշշուկ:

ՊԷՏՕՆ. – Անգործ, անկուտի (մարդ):

ՊԷՐԻՆՔՍԻՎԱՐ [2]. – Երեսին վրայ (ընկնիլ):

ՊԸՆՉ. – Ստորին, լայն մասը (քթի):

ՊԻՇ, ՊԻՇՈՒԿ (մանկ. բառ). – 1. Աղէկ. – 2. Նոր հագուստ:

ՊԻՊԻ (մանկ. բառ). – Դրամ:

ՊԻՏՈՒԱԼԻ. – Պիտանի:

ՊԼՇԿԵԼ (թրք. պուլաշմաք). – 1. Վարակել, աղտեղել. – 2. Մէկու մը հետ վիճել, կռիւ հանելու պատրուակ փնտռել:

ՊԼՊԼ. – Փոքր սափորիկ հողէ (որուն ծորակէն ջուրը վազելու ատեն «պըլ պըլ» ձայն կը հանէ, որմէ` այս բառը պըլ-պըլ):

ՊՂՊՂԻԼ (որմէ գուցե պղպջակ). – Օճառին չափազանց փրփրիլը:

ՊՃՐՏԱԼ. – Մեղմիւ եփիլ` պըճ պըճ ձայն հանելով:

ՊՇՊՇ կամ ՊՇՊՇՈՒԿ. – Ճօղօճղուք, շփացած (մարդ):

ՊՈՒԼԻՆԸ (ելլել). – տե՛ս Պուլինւորիլ:

ՊՈՒԼԻՆԻՈՐԻԼ. – Ոչինչ բանէ մը գրգռուիլ գիտագրգռիլ:

ՊՈՒՏ կամ ՊՏԻԿ. – Փոքր կաթիլ:

ՊՌԾՈՏԵԼ. – Գործ մը յաջողցընեմ ըսելու ատեն` անճարակօրէն անյաջողութեան մատնել, աւրել:

ՊՌՃՔԻԼ (պռճուք-իլ). – Իրար խառնուիլ:

ՊՌՃՔՒՈՐԻԼ. – Մէկու մը հետ վէճ, կռիւ հանելու համար պատրուակ փնտռել:

ՊՏԸՏԱՆ. – Շատ պտըտող:

ՊՏՂԵԼ (պտուղ-ել). – Խաղողի ողկոյզին պտուղները փրցընել:

ՊՏՂԻԼ. – Աւրուիլ (գրի` երբոր գրելու ատեն թղթին վրայ մելանը մէկէն շատ կը վազէ, կամ գրուածքին վրայ շուր կը կաթէ). 2. Պատռիլ, կուրանալ (աչաց):

ՊՏՂՈՒՆՁ. – Բանի մը այն փոքր քանակութիւնը` որ երկու մատով կ’առնուի:

ՊՏՆԵՐԸ [3] (բռնուիլ). – Շուարիլ մնալ (դժուարին գործի մը առջեւ):

ՊՏՐՏԱԼ. – Գրեթէ անլսելի ձայնով բան մը խօսիլ կամ աղօթք մը արտասանել, որ շրթունքներու շարժումէն միայն մակաբերուի:

ՊՐՊՈՒԹ. - Ծայր` սկիզբի կամ վերջի (որոնց կ’ըսուի առջի պրպութ, վերջի պրպութ):

ՊՔՇԵԼ. – Դեռ ոտքի չելած մանուկներուն գետնի վրայ քսուելով յառաջանալը, որ քալելու նախաշաւիղն է:

ՊՕՂԻԿ. – Տեսակ մը անտերեւ բոյս` որ աղջուրը կը դնեն ու կ’ուտեն:

ՊՕՊՕԶՑՆԵԼ. – Բարձր տեղ մը դնել:

ՊՕՊՕՂՈՒԻԼ. – Բարձրադիր նստիլ:

ՊՕՌՉԱԼ (որմէ` պօռչտալ). – Պոռալ, կանչել:

ՊՕՍՏԻԿ (մանկ. բառ). – Վազվռտել, կայտռել:

ՊՕՏԻՃ (պատիճ). – Թարմ բակլա (որ պատիճի ձեւ կ’ունենայ):

Ջ.

ՋԷՀՐԷ. – Ճախարակ:

ՋՂԱԿՈՏՈՐ (ջիղ-կոտոր). – Ջղաթափ ըլլալ, մեռնիլ. (Մամիկներն անէծք տալու ատեն կ’ըսեն. «ջղակոտոր ելլես…»):

ՋՈՒՐՓՈԽ. – Օդափոխութիւն:

ՋՐԼԻ. – Ջուրը շատ, ջրալի (կերակուր):

ՋՐՀԱՄ. – Ջրալի եւ անհամ (կերակուր):

ՋՐՇՈՒՆ. – Շնջրի:

ՋՐՎԱԹ (ջուր-վաթ = թափ). – Մէզ:

Ռ.

Ռընտիկ [4]. – Սիրուն, գեղեցիկ:

ՌԻՆՏ. – Աղէկ:

Ս.

ՍԲՍԲԱՆԱԼ (սուրբ-սուրբ-անալ). – Սուրբ ձեւանալ, ինք-զինք անմեղ ցուցընել, կեղծաւորիլ:

ՍԵԿԵՄՈՒԿ. (սեկ-մուկ). – Ջղջիկ:

ՍԵՂՄԱՆ. – Լիրբ, անամօթ:

ՍԵՐԵԿԵԼ. – Բարակ սեր մը կապել երեսը. զ. օր. «ջուրը սերեկեր է» կ’ըսուի, երբ սաառոյցի բարակ խաւ մը կը ծածկէ երեսը:

ՍԵԻՈՒՑՔ. – Սեւ մասը (աչքին, լեարդին եւն):

ՍԸԼԻԿ. – Սատանային երկու աղջիկներէն մին, տես նաեւ «Բըլիկ»:

ՍԸՄԵՌ. – Ձաւարին կամ ապրցուին մանր մասը:

ՍԻՐԱԻՈՐԻԼ. – Գժտելէ յետոյ հաշտուիլ, վերըստին սիրով վարուիլ իրարու հետ:

ՍԻՐՏ ՀԱՏՆՈՒՄ. – Սիրտ հատցընող:

ՍԻՐՏ ՄԱՇՈՒՔ. – 1. Սիրտ մաշող. 2. Հոգ, մտատանջութիւն:

ՍԻՐՏ ՏՐՈՐՈՒՔ. – Սիրտ կեղեքող, սրտաշարժ:

ՍԼՆՔՏԱԼ. – Ասդին անդին թափառիլ, դատարկաշրջիլ:

ՍԿՐԹԵԼ. – 1. Հարեւանցի մը կամ երեսանց քերել, քերթել. 2. Բանի մը երեսի կամ մէջի մասը մէկդի հանել, մերկացընել. օր. կ’ըսուի «ճիւղը սկրթել» (տերեւազերծ ընել), «հագուստը սկրթել» (մեկէն քաշել հանել), «սուրը սկրթել» (պատեանէն դուրս հանել), «աղիքը սկրթել» (մատներու մէջէն սահեցընելով` մէջի աղտեղութիւնը դուրս հանել). թրք. սըզաթլամաք:

ՍԿՐԹՈՒԻԼ. – Ճողոպրիլ, օձիքն ազատել (մէկու մը ձեռքէն, ամբոխի մը, գործի մը մէջէն):

ՍՄՔԻԼ. – Թոռմիլ, թոշմիլ, կծկտիլ:

ՍՆԿՈՆԿԱԼ. – Կամացուկ կամացուկ թափառիլ, գալ (տեղ մը`լրտեսելու կամ մասնաւոր նպատակի մը համար, առանց զայն յայտնել համարձակելու):

ՍՈԹՏԵԼ կամ ՍՈԹՏՒՈՐԻԼ. – Շապիկին կամ վարտիքին թեղանիքը վեր առնելով` մերկացընել (թեւը կամ սրունքը, աշխատութեան ատեն):

ՍՈԽՐԱԾ. – Մանրած եւ իւղի մէջ խորովուած սոխ, (կերակուր պատրաստելու  համար):

ՍՈՒԼԻԿ-ՄՈՒՍՏՈՒՌԻԿ. – Միամիտ, անհոգ, ապուշ, ոչ-իրազեկ. օր. այսպիսի մարդու մը համար կ’ըսուի՝ «սուլիկ-մուստուռիկ» կը նստի կը կենայ»:

ՍՈՒԼՈՒԼ. – Սրածայր, ցից, թրք. սիվրի:

ՍՈՒՂԾԱԽ. – Իր ապրանքը սովորական գներէն աւելիի, սուղի ծախող (խանութպան, վաճառական եւն):

ՍՈՒՏԼԱՑՈՒԿ. – Կեղծ լաց:

ՍՌՈՌԱԼ. – Սարսուռ զգալ, դողդողալ:

ՍՌՍՈՒՌ. - Ոչ այնքան բարակ ծեծուած (աղ եւն):

ՍՏԵԼ (սուտ-ել). – 1. Սուտ խօսիլ. 2. Իր քմահաճոյքէն ետ դառնալ, հրաժարիլ. օր. քմահաճ ու շփացած տղու մը համար` որ իր բոլոր կամքերը կատարել տալ կ’ուզէ, կ’ըսուի, «աս տղան ըսածը չի ստեր» (այսինքն խօսքէն ետ չի դառնար, կը յամարի = se démentir ):

ՍՏՐԻՃ. – Չափազանց սեւ (մարմին). զ. օր. կ’ըսուի «սեւ ըստրիճ երես մ’ունի» եւն:

ՍՐՍԸՓԱԼ. – Ցուրտէն դողդողալ:

ՍՐՏԱԹՈՒՆԴ (ըլլալ) – Յուզուիլ, սրտին թունդ ելլելը:

ՍՐՏԱՎԷՐՔ (ըլլալ). – Խոր վիշտ, սրտի ցաւ ունենալ:

ՍՐՒՈՐԻԼ. – 1. Սուրով զինուիլ. 2. Մէկու մը դէմ գժտելով մաքառիլ, հակառակ կենալ:

ՍՔԼԻԼ. – Տե՛ս «Սմքիլ»: