Ի՞նչ է ազգութիւնը.

ՅԱՌԱՋԱԲԱՆ

Ռուսաստանի եւ Թիւրքիայի վերջին շարժումները եկան մի անգամ էլ հաստատելու, թէ ո՜րքան մեծ նշանակութիւն ունի մարդկային պատմութեան մէջ ազգային տարրը։

Այդ երկու երկրներում էլ գրէթէ բոլոր յեղափոխական եւ դասակարգային շարժումներն ընդունեցին ազգային կերպարանք։

Ռուսաստանի բազմաթիւ ազգութիւնների գրկում կազմւած ընկերական կուսակցութիւնների մեծագոյն մասը կամ ուղղակի ազգային գոյնով ծնւեցին, կամ իրենց ծրագիրներում եղած ապազգային կամ կօսմօպօլիտական հին մնացորդներն աստիճանաբար դուրս նետեցին եւ սկսեցին աւելի եւ աւելի անկեղծօրէն ազգային—ընկերավարական գոյն ստանալ։

Այդ բանում, պէտք է խոստովանիլ, բոլորի համար ուսուցիչ եւ ռահացոյց հանդիսացաւ Աւստրիական սօցիալ-դէմօկրատիական կուսակցութիւնն իր համբերատար եւ անկաշկանդ ուղեղի տէր ղեկավարներով։

Այսօր ազգային հարցը դառել է լուրջ վերագնահատման խնդիր բոլոր ընկերավարական գրողների եւ կուսակցութիւնների համար։

Տապալւում է նախկին տէսակէտը, որը մարմնանում էր մի նախադասութեան մէջ. «Բանւորը հայրենիք չունի» եւ կամ «Սօցիալիզմը եւ ազգութիւնն իրար ջնջող են»։

Այդ ապազգային տեսակէտի տեղն այսօր բռնել է ընկերավարական առողջ ազգային-միջազգային զոյգ տեսակէտը։

Հայ ընկերավարներին հնագլուխ աղաները, շահամոլ կղերը եւ իրենց դիրքից ու եկամուտից զրկւելու սարսափով բռնւած գրագէտները միշտ մեղադրում են ապազգայնութեան մէջ։

Հի՜ն պատմութիւն։

Մեր ժողովուրդը տգէտ է, բռնութեան տակ բթացած, այդ պատճառով նոր ուղղութեան հակառակորդները յաջողութիւն են ձեռք բերում, հաւատացնում են միամիտները, որ ընկերավարականները դէմ են ազգութեան, դէմ են կրօնի։

Այո՛, մենք դէմ ենք կրօնի անունով շահագործութիւններ անողներին, բայց յարգանքով ենք վերաբերւում դէպի ամեն տեսակի ներքին, անկեղծ հաւատք. մենք թողնում ենք, որ գիտութիւն սովորին անհատները եւ դրա համեմատ էլ վերագնահատեն իրենց հաւատն ու համոզումները։

Իսկ ազգութեան գաղափարին մենք ոչ միայն դէմ չենք, այլ ջերմ պաշտպան, նրա համար զոհւելու պատրաստ։

Միայն մեր հասկացած ազգն ու ազգութիւնը տարբեր է կղերի, ազնւականի եւ բուրժուայի ըմբռնած ազգութիւնից։

Ներկայ աշխատութիւնով գալիս ենք ցոյց տալու, թէ ի՞նչպէս ենք հասկանում մենք ազգային հարցը, ազգութեան ծագումը, նրա զարգացումը եւ նրա լուծման ուղին։

Մեր «Դէպի Ֆէդէրացիա» գրքի 264-278 երեսները նուիրւած են այդ նոյն հարցի գործնական լուծմանը։ Իսկ ներկայ հետազօտութեան նպատակն է տալ ազգային հարցի տեսական հիմքերն այնպէս, ինչպէս այդ ըմբռնում է նորագոյն գիտութիւնը։

Մենք մեր նպատակին հասած կը լինենք, եթէ հայ երիտասարդութիւնը կարդայ այս գիրքը, հետաքրքրւի ազգային մեծ խնդրով եւ դիմէ նրա աւելի մանրամասն ուսումնասիրութեան, օգտւելով թէ մեր մատնանիշ եղած եւ թէ այլ աղբիւրներից։

1911 թ. հոկտեմբեր.