Հայ Գիրքի Մատենագիտական Գործեր

Գ. ԹԱՏԵՐԱԿԱՆ

1. ԵՍԻ ՄԱՐԴԸ, 1904.

«Եսի մարդը» (Դրամա հինգ արարով), Բանբեր գրականութեան եւ արուեստի (խմբ. ՝ Նիկողայոս Ադոնց), Բ. գիրք (Ս. Պետերբուրգ,

Տպ. Պուշկինեան, 1904), էջ 1-47։

Գրուած է Թիֆլիս, 1904-ին։

Լ. Շանթի երկերը, Բ. հատոր, էջ 241-293։

ԳՐԱԽՕՍԱԿԱՆ

  Եսի մարդը։ Գրախօս՝ Վահան Թէքէեան, Շիրակ, Ա. տարի, թ. 4 (Ապրիլ, 1905), էջ 306-307։

2. ՈՒՐԻՇԻ ՀԱՄԱՐ, 1905-1906.

«Ուրիշի համար» (տրամա երեք արարով), Մուրճ, նոր շրջան, Ե. տարի, թ. 11-12 (Նոյ. -Դեկտ., 1905), էջ 42-66. Զ. տարի, թ. 1 (Յունուար, 1906), էջ 14-25։

Ուրիշի համար։ Թիֆլիս, տպ. Ն. Աղանեանի, 1914, 65 էջ։

Գրուած է Թիֆլիս, 1903-ին։

Լ. Շանթի երկերը, Բ. հատոր, էջ 295-335։

3. ՃԱՄԲՈՒՆ ՎՐԱՅ, 1909.

«Ճամբուն վրայ», Դ. արար, Ազդակ (շաբաթաթերթ), Ա. տարի, թ. 16 (28/10 Ապրիլ, 1909), էջ 251-255։

Խմբագրութեան կողմէ տրուած ծանօթութեան մէջ կը կարդանք. «Ստորեւ կը հրատարակենք արարուած մը Լ. Շանթի անտիպ մէկ թատերախաղէն, Ճամբուն վրայ, զոր վերջերս Պոլսոյ մէջ ներկայացուց Վրոյր-Ադամեան-Սեւումեան թատերախումբը»։

«Ճամբուն վրայ», (տրամա)։ Գարուն (գրական գեղարուեստական ալմանախ, Մոսկուա), Գիրք Ա., 1909, էջ 51-104։

Ճամբուն վրայ (տրամա հինգ արարով), Կ. Պոլիս, հրատ. Արաքս տպարանի, 1914, 70 էջ։

Գրուած է 1904 Նոյ. ին, Թիֆլիս։

Լ. Շանթի երկերը, Բ. հատոր, էջ 337-381։

4. ՀԻՆ ԱՍՏՈՒԱԾՆԵՐ, 1912.

Հին աստուածներ – տրամա (Հազարամեակ մը մեզմէ առաջ)։ Կ.

Պոլիս, տպ. Արաքս, 1912, 124 էջ։

Գրուած է Երեւան, 1909 Յունուարին։

Այս տպագրութեան մէջ եղած են վրիպակներ։ Պոսթընի Պէրպէրեան գրատունը, որ հեղինակէն արտօնութիւն կը խնդէր Հին աստուածներու Գ. տպագրութեան համար, հեղինակը կը թելադրէր նոր տպագրութիւնը կատարել Թիֆլիսի օրինակին վրայէն։ Կը մէջբերենք իր խօսքը. «Արտատպեցէ՛ք Թիֆլիզի օրինակէն. Պօլսի օրինակին մէջ բաց ինկած տողեր եւ սխալներ կան» (Հին աստուածներ,

Պօսթօն, տպագր. Հայրենիք, 1917, էջ 1)։

Բ. տիպ, Թիֆլիս, 1913՞։ Չկրցանք տարին ստուգել։

Ռուսերէնի թարգմանած է Վարդան քհնյ. Տէր Ղեւոնդեան, սակայն մեզի անյայտ է թէ տպուա՞ծ է կամ ոչ։

Ըստ Նաւասարդ տարեգիրքի խմբագրութեան (Դ. Վարուժան եւ Յ. Ճ. Սիրունի) թարգմանուած է նաեւ անգլերէնի։ Մեզի անյայտ է անոր գոյութիւնը։

  Ռուսերէնով՝ թարգմանող եւ յառաջաբանը գրող՝ Գարա-Տէրվիշ (Յակոբ Գեանճայեան)։ Թիֆլիս, տպ. Էսբերանթօ, 1913, 160 էջ։

Հին աստուածներ։ Գ. տիպ։ Հրատարակիչ-գրավաճառ Պէրպէրեան գրատուն։ Պօսթօն, տպագր. Հայրենիք, 1917, 138 էջ։

Էջ 1-ին մէջ կայ Լ. Շանթի նամակը (1917 Յունուար 8/21, Բագու), ուղղուած հրատարակիչ Յ. Գ. Պէրպէրեանին։

Ըստ հեղինակին հաւաստիացումին՝ տպուած է նաեւ Թեհրան։

Մեզի անծանօթ է այս տպագրութիւնը։

  Gli Antichi Dei, di Levon Sciant. Tradotto da Giacomo Monico. Interprete Sig. Greggo Lacca, armeno. R. Bemporad & Figlio-Editori. Milano, Stabilimento Tipo-Litografico Perego, 1917, 127 էջ։

Յանգաւոր թարգմանութիւն՝ իտալերէնով։

Լ. Շանթի երկերը, Գ. հատոր (Պէյրութ, տպ. Հայ Ճեմարանի, 1947), էջ 7-85։

Լ. Շանթ, Ընտիր երկեր (Երեւան), էջ 197-284։

ԳՐԱԽՕՍԱԿԱՆ, ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ, ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ

(Կու տանք ժամանակագրական կարգով)։

Մկրտիչ Պարսամեան, «Հին աստուածներ», Շանթ, Բ. տարի, թ.

28 (15/28 Օգոստոս, 1912), էջ 66-67։

ԳՐԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍՆԵՐ – Ա.

Շանթի Հին աստուածները։ Հրատ. Էսայեան Սանուց Միութեան

- թիւ 1 (Կ. Պոլիս, տպ. Օ. Արզուման, 1913), 39 էջ։

Էսաեան Սանուց Միութիւնը 1913-ին կը ձեռնարկէ գրական ասուլիսներու շարքի մը, որուն առաջինը կը նուիրուի Շանթի վերջերս լոյս ընծայած Հին աստուածներու քննարկման (Մարտ 3, Կիրակի)։

Գրական քննարկման մէջ մաս կ՚առնեն հետեւեալները.

– Գարեգին Խաժակ – բացման խօսք, էջ 4-5։

– Շանթի գրական կեանքը – համառօտ ակնարկ – Յ. Ճ. Սիրունի, էջ 6-7։

– Վերլուծում Շանթի Հին աստուածներուն – Տիգրան Չէօկիւրեան, էջ 8-20։

– Վերլուծութիւն Հին աստուածներու – Մ. Մար, էջ 21-32։

– Հին աստուածներու հերոսները - ամփոփում տոքթ. Բարսեղեանի բանախօսութեան, էջ 33-35։

– Ժիւրիին եզրակացութիւնը, էջ 36-37։

Գործին ընդհանուր արժէքը – փակման խօսք՝ Գարեգին Խաժակ, էջ 38-39։

Այս պրակին գրեթէ ամբողջութիւնը լոյս ընծայուած է նաեւ Լ.

Շանթի մահուան առիթով լոյս ընծայուած Ակօսի բացառիկին մէջ (Ը. տարի, թ. 2-3, 1952, էջ 170-182)։

Նիկոլ Աղբալեան, «Հին աստուածներ», դրամա (Կ. Պոլիս, 1912)։

Նոր հոսանք, Ա. տարի, թ. 1 (Մարտ, 1913), էջ 167-180. թ. 2 (Ապրիլ), էջ 416-431։

Գր. Տէր Պօղոսեան, Լ. Շանթի Հին աստուածները եւ Ստեփանոս Վանականի Յիշատակարանը։ Շուշի, տպ. Մ. Բաբաջանեանի, 1913, 60 էջ։

Գ. Տէր Պօղոսեան, «Լ. Շանթի Հին աստուածները եւ Ստեփանոս Վանականի Յիշատակարանը», (Շուշի, 1913)։ Գրախօս՝ Ն. Աղբալեան։ Նոր հոսանք, Ա. տարի, թ. 2 (Ապրիլ, 1913), էջ 432-436։

Ն. Աղբալեան, «Լ. Շանթի Հին աստուածները եւ Երազ օրերը», Հորիզոն, թ. 42, 44 (1913)։

Այս յօդուածները լոյս տեսած են նաեւ Ն. Աղբալեանի Գրականքննադատական երկերու Ա. հատորին մէջ (էջ 18-27)։

Ն. Աղբալեան, «Լ. Շանթի Հին աստուածները եւ Գրիգոր Զօհրապի նորավէպերը» (Գրական ասուլիսներ - Ա. եւ Բ. )։ Նոր հոսանք, Ա. տարի, թ. 3 (Մայիս, 1913), էջ 620-621։

Լոյս տեսած է նաեւ Ա. Աղբալեանի Ա. հատորին մէջ (էջ 279-281)։

Դանիէլ Վարուժան եւ Յ. Ճ. Սիրունի, Հին աստուածները, Նաւասարդ տարեգիրք, Ա. տարի (Կ. Պոլիս, տպագր. Օ. Արզուման, 1914), էջ 263-265։

Կովկասահայ մամուլը Պէյրութի մէջ գրեթէ անգտանելի ըլլալով չկրցանք պրպտել հոն գտնելու համար Հին աստուածներու վերաբերեալ նիւթեր։ Դանիէլ Վարուժանի եւ Յ. Ճ. Սիրունիի հրատարակած Նաւասարդ տարեգիրքը (Պոլիս, 1914) թանկագին տեղեկութիւններ կը պարունակէ Հին աստուածներու յարուցած հետաքրքրութեան շուրջ։ Կը մէջբերենք անհրաժեշտ տեղեկութիւնները։

«Լ. Սեղբոսեանի (Շանթ) Հին աստուածները 1912-ին Պոլսոյ մէջ հրատարակուած, գրեթէ աննշմար անցաւ, երբ 1913-ի սկիզբէն իսկ Կովկասի մէջ զարթնած հետաքրքրութիւն մը անոր՝ հետզհետէ զայն դարձուց օրուան նորութիւնը, որուն մասին ամիսներով գըրուեցաւ, խօսուեցաւ, վիճաբանուեցաւ, հսկայ գրականութիւն մը ստեղծուեցաւ այդ փոքրիկ հատորին շուրջ։

«Շանթի Հին աստուածները Յունուար եւ Փետրուար ամիսներուն, տասնեակներով անգամներ բեմադրուեցաւ Թիֆլիսի եւ Պաքուի մէջ, միշտ ալ խանդավառ ընդունելութեամբ։ Անկէ յետոյ Աբէլեանի եւ Զարիֆեանի խումբերը զայն տարին պտտցուցին գաւառական բեմերու վրայ եւս։

«Հին աստուածներու մասին առաջին անգամ բանախօսեց Ա. Յարութիւնեան Յունուար 27-ին Թիֆլիսի մէջ։

«Քիչ ետք, Փետր. 3-ին, Հայ Գրողների ընկերութեան նախաձեռնութեամբ, տեղի ունեցաւ Թիֆլիսի մէջ գրական դատավարութիւն Հին աստուածներու շուրջ։ Ամբաստանեցին Ս. Յարութիւնեան եւ Մ. Մատէնջեան, որոնց քննադատութեանց պատասխանուեցաւ Ստեփան Լիսիցեանի եւ Գասպար Իփէքեանի կողմէ։ Յետոյ Ժիւրին, զոր կը կազմէին Լէօ, Թումանեան, Գալանթար եւ ուրիշներ՝ Տիգրան Յովհաննիսեանի նախագահութեամբ տուաւ իր... վճիռը։

«Դատավարութեան ձախող արդիւնքը առիթ տուաւ, որ Հայ Գրողների ընկ. ը Փետրուար 7-ին նոր հաւաքոյթ մը կազմէ, կամ Դատից Յետոյ մը, – ինչպէս կոչեցին իրենք։ Այդ հաւաքոյթին մէջ խօսեցան Հին աստուածներու մասին՝ Ա. Աթանասեան, Տիգրան Յովհաննիսեան, Ստեփան Լիսիցեան, Վ. Վալացեան, Դերենիկ Դէմիրջեան, Յ. Սօլօվեան, Ա. Յարութիւնեան, Մ. Մատէնջեան, Ն. Աղբալեան, Ա. Ղազարեան եւ ուրիշներ։

«Փետր. 16-ին Թիֆլիսի հասարակական ակումբին մէջ տեղի ունեցաւ վիճաբանական ուրիշ երեկոյթ մը, որու մէջ խօսեցան, ռուսերէն լեզուով, տիկ. Խանազատ, Հ. Համբարձումեան, Իշխ. Նակաշիձէ, Ա. Աթանասեան, Յ. Սօլօվեան եւ ուրիշներ։

«Փետր. 22-ին Թիֆլիսի Բարեգործական ընկ. եան դահլիճին մէջ նոյն գործի մասին բանախօսութիւն մը կարդաց Հայրապետ Յովհաննէսեան, որ իր դասախօսութիւնը Մարտ 8-ին կրկնեց Պաքուի մէջ եւս։

«Պաքուի մէջ ալ, ուր այդ պահուն կը ներկայացուէր Հին աստուածները Սիրանոյշ - Զարիֆեան խումբին կողմէ, միւս կողմէ դասախօսութիւններ եւս սկսան Շանթի թատերախաղին մասին։

Փետր. 24-ին դասախօսեց Ա. Յ. Մալխասեան, իսկ 26-ին՝ Գասպար Իփէքեան։

«Հետեւելով Թիֆլիսի օրինակին Պաքուն եւս սարքեց գրական դատավարութիւն մը, որ տեղի ունեցաւ Փետրուար 28-ին Մայիլեաններու թատրոնին մէջ։ Ամբաստանող կողմն էր Ցոլակ Խանզատեան եւ Յ. Խօճամիրեան, իսկ պաշտպաններն էին Սիմոն Յակոբեան եւ Յ. Տէր Գրիգորեան։ Դատավարութիւնը հոն եւս վերջացաւ ձախողուածով։

«Մարտ 2-ին Պաքուի մէջ նոր վիճաբանական հաւաքոյթ մը տեղի ունեցաւ, ուր խօսեցան, ի միջի այլոց, Լ. Աթաբէգեան, Ա. Գաբրիէլեան, Տ. Իսախանեան, Տ. Բէգզադեան, Ա. Մալխասեան, Կարա Մուրզա, Ս. Վարդանեան, Ե. Թաղիանոսեան, Դ. Տէր Դանիէլեան, եւայլն։

«Թիֆլիսէն եւ Պաքուէն դուրս ալ Հին աստուածները դարձաւ վիճաբանութեան նիւթ։ Այսպէս Փետր. 17-ին Վաղարշապատի մէջ բանախօսեց Գ. Էդիլեան, նոյն ամսու վերջը Պոլսոյ մէջ՝ Մար, եւայլն, բացի Բերայի մէջ սարքուած գրական առաջին ասուլիսէն, որ թէեւ իբրեւ գրական դատավարութիւն կազմակերպուած, սակայն ժիւրին, – զոր կը կազմէին Կոմիտաս Վրդ., Ռ. Զարդարեան, Դ. Վարուժան, Մելքոն Կիւրճեան, Միք. Շամտանճեան, Թէոդիկ եւ Սարգիս Մինասեան, – լսելէ ետք Տիգրան Չէօկիւրեանի, տոքթ. Արմ. Բարսեղեանի եւ Մարի բանախօսութիւնները, մերժեց դատական հանգամանքը, ու Էսաեան Սանուց Միութեան հաւաքոյթները կոչուեցան ասկէ ետք Գրական ասուլիսներ։

«Բացի մամուլին մէջ Հին աստուածներու մասին հրատարակուած բազմաթիւ յօդուածներէն եւ ուսումնասիրութիւններէն, առանձին հատորով լոյս տեսան Գ. Էդիլեանի «Շանթի Հին աստուածներ»ը (Վաղարշապատ), Գր. Տէր Պօղոսեանի «Լ. Շանթի Հին աստուածները եւ Ստեփան Վանականի Յիշատակարանը (Շուշի), Գրական ասուլիս – «Շանթի Հին աստուածներ»ը (Կ. Պոլիս), եւայլն։ Շանթի թատերախաղը ռուսերէնի թարգմանուեցաւ Վարդան քհնյ. Տէր Ղեւոնդեանի կողմէ։ Վերջերս թարգմանուեցաւ նաեւ անգլերէնի»։ (Նաւասարդ տարեգիրք, 1914, էջ 263-265) Գ. Էդիլեանի ուսումնասիրութիւնը եւ Վարդան քհնյ. Տէր Ղեւոնդեանի ռուսերէնով թարգմանութիւնը, ինչպէս նաեւ անգլերէն թարգմանութիւնը ձեռքի տակ չունենալով, չկրցանք ցուցակագրել։

Երուանդ Օտեան, «Հին աստուածներ»ը, Մանանայ (երգիծական շաբաթաթերթ), Բ. շրջան, թ. 11 (22 Մարտ, 1914), էջ 167-171։

Մ. Պ., «Հին աստուածներ», Շանթ, Գ. տարի, թ. 57 (15/28 Ապրիլ,

1914), էջ 139-140։

Ռուսահայ Տրամ. խումբի (Զարիֆեան-Սեւումեան), կողմէ Պոլսոյ մէջ տրուած ներկայացման առիթով գրուած։

Թատերասէր, «Լ. Շանթի Հին աստուածները ռուսական բեմում», Գաղութ (շաբաթաթերթ, Ռոստով), Ա. տարի, թ. 29 (1914), էջ 457։

Յակոբ Քիւֆէճեան, «Հին աստուածներ», Մեհեան, Ա. տարի, թ.

4 (Ապրիլ, 1914), էջ 57-61։

Ե. Դիլանեան, «Լ. Շանթ եւ Հին աստուածներ»ը, Հայրենիք ամսագիր, ԺԸ. տարի, թ. 12 (Հոկտ., 1940), էջ 147-155։

Ն. Աղբալեան, «Հին աստուածներ», Ակօս, Բ. գիրք (1944), էջ 128133։

Կարօ Սասունի, «Հին աստուածներ»ը (բեմադրութեան առիթով գրուած), Ազդակ շաբաթօրեակ, Ա. տարի, թ. 13 (26 Մայիս, 1944), էջ 7։

Գասպար Իփէկեան, «Լ. Շանթի Հին աստուածներ»ը, Ակօս, Ա. տարի, թ. 3 (1944), էջ 112-119, թ. 4, էջ 96-109. Բ. տարի, թ. 1 (1945), էջ 112-123. թ. 2, էջ 103-117. թ. 3, էջ 92-108։

Գասպար Իփէկեան, «Դասախօսութիւն Հին աստուածներու մասին», Ազդակ շաբաթօրեակ, Ա. տարի, թ. 15 (9 Յունիս, 1944), էջ 7. թ. 16 (16 Յունիս, 1944), էջ 7։

Դասախօսութիւնը տրուած է Յունիս 4-ին եւ 9-ին (Պէյրութի մէջ) Հին աստուածներու ներկայացման առիթով։ Դասախօսին հաստատումներէն կը մէջբերենք. «Հին աստուածները թարգմանուեցաւ ռուսերէնի, գերմաներէնի, անգլերէնի եւ ֆրանսերէնի։ Վերջին երկու լեզուներով թարգմանութիւնները տակաւին լոյս տեսած չեն։ Ռուսական գեղարուեստական նշանաւոր թատրոնը իր ցանկին վրայ ընդունած եւ որոշած էր ներկայացնել Հին աստուածները երբ վրայ հասաւ Համաշխարհային մեծ պատերազմը» (Ազդակ շաբաթօրեակ, Ա. տարի, թ. 15 (9 Յունիս, 1944, էջ 7)։

Նոյն, «Հին աստուածներ», Յուշարար (Թիֆլիս), 1913, Գ. գիրք, էջ 3-12։

Նշտրակ, «Լ. Շանթի Հին աստուածները Կրան Թէաթրի մէջ»,

Ազդարար, Ժ. տարի, թ. 490 (21 Մարտ, 1952), էջ 2։

Փափազեան Բաբգէն, «Հին աստուածներ»ը (թատերական արուեստի տեսանկիւնէն) Բագին, Բ. տարի, թ. 8 (Օգոստ., 1963), էջ 5359. թ. 9 (Սեպտեմբեր), էջ 61-68. թ. 10 (Հոկտ. ), էջ 45-51. թ. 11 (Նոյ., 1963), էջ 52-58։

Արմէն Տօնոյեան, «Հին աստուածներ»ը, Ազդակ օրաթերթ, ԽԳ. տարի, թ. 200 (20 Նոյ. 1969), էջ 7։

5. ԿԱՅՍՐ, 1916

Առաջին անգամ լոյս տեսած է Թիֆլիս, 1916-ին։

  «Կայսր խաղի նախաբանը», Հայրենիք ամսագիր, Ա. տարի, թ. 5 (Մարտ, 1923), էջ 4-11։

Այս նախաբանին առնչութեամբ խմբագրութիւնը կը գրէ. «Մեր տաղանդաւոր գրող Լ. Շանթի Կայսր խաղը, ինչպէս յայտնի է, առաջին անգամ լոյս տեսաւ Թիֆլիս, 1916 թ. ։ Բեմադրական նկատումներով այն ատեն՝ հեղինակը դուրս էր թողուցած այդ խաղին նախաբանը, որ մինչեւ այսօր մնացած էր անտիպ»։

Կայսր։ Թատերակ բիւզանդական դարերէն։ Չորս արար։ Մատենաշար Յուսաբեր, թ. 11։ Գահիրէ, տպ. Յուսաբեր, 1925, 115 էջ։ Գրուած է Լօզան, 1914 Մարտին։

Լ. Շանթի երկերը, Գ. հատոր, էջ 131-214։

ԳՐԱԽՕՍԱԿԱՆ, ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ

Բենիամին Թաշեան, «Լ. Շանթ եւ իր Կայսր»ը, Զուարթնոց ամս., Ա. տարի, թ. 3 (Յունիս, 1929), էջ 115-118. թ. 4 (Յուլիս, 1929), էջ 180183։

Բ. Թաշեան, «Շանթի Կայսր»ը (Գրադատական վերլուծում), Հայրենիք ամս., Ը. տարի, թ. 2 (Դեկտ., 1929), էջ 56-77։

Կայսրի ներկայացման առիթով լոյս տեսած յայտագիր։ Պէյրութ, Նոյ., 1939, 14 էջ։

Կարօ Սասունի, «Շանթի Կայսր»ը, Կայսրի յայտագիր, էջ 5։

Բաբգէն Փափազեան, «Կայսերական գահէն անդին», նոյն, էջ 9։

Արա Արծունի, «Լ. Շանթի Կայսր»ը, Ազդակ օրաթերթ, ԽԳ. տարի, թ. 220 (20 Նոյ., 1969), էջ 6։

6. ՇՂԹԱՅՈՒԱԾԸ, 1921.

Շղթայուածը։ Խաղ մեր միջնադարէն։ Չորս արար։ Մատենաշար Գողթան, թ. 1։ Հրատ. Լուսաղբիւր գրատան։ Պոլիս, տպագր. Սանճագճեան, 1921, 82 էջ։

Շղթայուածը։ Թեհրան, տպ. Փարոս, 1922, 101 էջ։

Գրուած է 1918 թուի ամառը՝ Լօզան։

«Շղթայուածը» (խաղ մեր միջնադարէն), Նաւասարդ, Ա. տարի, թ. 1 (Յունուար, 1922), էջ 3-13. թ. 2 (Փետր., 1), էջ 67-80. թ. 3 (Մարտ), էջ 141-154. թ. 4 (Ապրիլ), էջ 196-209. թ. 5 (Մայիս), էջ 279289. թ. 6 (Յունիս, 1922), էջ 324-336։

Շղթայուածը։ Նաւասարդ մատենաշար, թ. 1։ Նիւ Եորք, տպ. Հայկ, 1922, 78 էջ։

Լ. Շանթի երկերը, Գ. հատոր, էջ 217-295։

ԳՐԱԽՕՍԱԿԱՆ, ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ

Նաւասարդ, «Լ. Շանթ – իր նոր գործը», (կը խօսի Շղթայուածի մասին), Ա. տարի, թ. 1 (Յունուար 1922), էջ 2-3։

Ն. Տէստէկիւլ, «Րոմանտիկ մը – Շղթայուածը», Նաւասարդ, Ա. տարի, թ. 9 (Սեպտեմբեր, 1922), էջ 497-502։

Սիմոն Յակոբեան, «Գեղարուեստական մոլորութիւն – Լ. Շանթի Շղթայուածը», Արեգ (գրական-գիտական ամսագիր, Վիեննա), Ա. տարի, թ. 6 (Յունիս, 1922), էջ 358-367։

Աշոտ Արծրունի, «Շղթայուածի դատավարութիւնը», Հայրենիք ամս., Լ. տարի, թ. 11 (Հոկտ., 1952), էջ 19-22։

Յովսէփ Էսկիճեան, «Լ. Շանթի Շղթայուածը», Ջահակիր, Ե. տարի, թ. 3 (Յունիս, 1955), էջ 33-36։

7. ԻՆԿԱԾ ԲԵՐԴԻ ԻՇԽԱՆՈՒՀԻՆ, 1923.

«Ինկած բերդի իշխանուհին», (Չորս արար), Հայրենիք ամս., Ա. տարի, թ. 8 (Յունիս, 1923), էջ 4-16. թ. 9 (Յունիս), էջ 13-36. թ. 10 (Օգոստոս), էջ 14-28. թ. 11 (Սեպտեմբեր, 1923), էջ 17-26։

Գրուած է՝ Թեհրան – Թաճրիշ, 1921, Օգոստոս։

  The Princess of a Fallen Castle (A drama in four acts), by Leon Shant. Translated by Hagop Baytarian, Boston, The Christopher Publishing House, 1929, 133 pages.

Լ. Շանթի երկերը, Գ. հատոր, էջ 297-404։

Լ. Շանթ, Ընտիր երկեր (Երեւան), էջ 285-404։

8. ՕՇԻՆ ՊԱՅԼ, 1932.

«Օշին Պայլ» (թատերակ կիլիկեան կեանքէն, ԺԴ. դարու երրորդ տասնամեակին), Հայրենիք ամս., Ժ. տարի, թ. 7 (Մայիս, 1932), էջ

1-22. թ. 8 (Յունիս), էջ 65-90. թ. 9 (Յուլիս, 1932), էջ 45-65։

Գրուած է՝ Փարիզ, 1928-ի աշնան։

Լ. Շանթի երկերը, Դ. հատոր, Պէյրութ, տպ. Հայ Ճեմարանի, 1949, էջ 7-126։

ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ

Նիկոլ Աղբալեան, «Լ. Շանթի Օշին Պայլը եւ իր բեմադրութիւնը», Յուսաբեր (օրաթերթ), 16-19 Մայիս, 1932։

Այս գրութիւնը արտատպած է Ակօս ամս. ը (Ը. տարի, թ. 6, 1952, էջ 99-111)։

Մեր հայրենիքը՝ մօտաւորապէս 48 տարի Շանթի գրականութիւնը անտեսելէ ետք, գնահատելի եւ շնորհաւորելի գործ մը կատարեց հրատարակելով անոր գործերէն ծաղկեփունջ մը Ընտիր երկեր վերնագրով, 40, 000 տպաքանակով։ Կը յիշատակենք այդ գործը։

Լեւոն Շանթ. Ընտիր երկեր։ Կազմեց եւ խմբագրեց՝ Մ. Հ. Դաւթեան։ Յառաջաբան՝ Եդուարդ Թոփչեան (էջ III-XXXII)։ Երեւան,

Հայաստան հրատարակչութիւն, 1968, 535 էջ։

Բովանդակութիւն – Լեռան աղջիկը, Երազ օրեր, Դարձ, Հին աստուածներ, Ինկած բերդի իշխանուհին, Օշին Պայլ։

Եդուարդ Թոփչեանի այս ընդարձակ յառաջաբան-ուսումնասիրութիւնը արտատպեց Պէյրութի Նայիրի շաբաթաթերթը (ԺԶ. տարի, թ. 26-32, 1 Դեկտ. 1968 – 12 Յունուար 1969)։